Het goed recht van burgerlijke ongehoorzaamheid
landen af van de stem van de basis
Beraad over kamernood
in universiteitssteden
Docenten
Wethouders naar Wageningen
OEGSTGEEST
vakleerkracht llch. oef.
IUISHOUDKUNDE
OP
SCHOOL.
LEVENDIGER
MET DE
KRANT ER BIJ.
a. Leraar ELEKTROTECHNIEK
b. Leraar BOUWKUNDE
c. Leraar scheikunde/
natuurkunde
a. Kennis der Natuur
b. Biologie
c. Tekenen
d. Administratie 11 uur m.h.n.o.
e. Alg. technieken 8 uur l.h.n.o.
f. Gez. zorg ,«u,uu».
DOCENT(E)
Duits
1'
een lerares of leraar
engels en/of nederlands
DOCENT(E) Frans
a. een kleuterleid(st)er
b. een leidster
wiskunde (I.T.O.) 12 uur
handvaardigheid (LT.O.-LT.O.) 12 uur
bouwtechniek (LT.O.-I.T.O.) 25 uur
muziek (LT.O.-LT.O.) 8 uur
A.V.O. (L.T.O.-I.T.O.) 29 uur
TËRDAG 24 MEI 1980
TROUW/KWARTET
33
t kwestie van de illegalen
[eft het kerkelijk front in
,ze zaak al uiteen doen val-
Aan de ene kant de op-
itting dat de rechtsstaat
:respecteerd moet worden,
ndat de wet langs demo
cratische weg tot stand is
gekomen, (raad van kerken),
aan de andere kant de opvat
ting van enkele betrokken
kerken dat onrecht langs de
mocratische weg niet op
houdt onrecht te zijn.
Voor beide standpunten valt
veel te zeggen. Het gaat er
niet om of een exclusief ker
kelijk asielrecht al of niet in
de middeleeuwen thuis
hoort, maar of de rechts
staat niet zoiets als asiel
recht nodig heeft als hij
werkelijk rechtsstaat wil
blijven.
Dr. G. Manenschijn en J. S.
Reinders, verbonden aan de
sectie ethiek in de theologi
sche faculteit van de Vrije
Universiteit te Amsterdam
gaan in bijstaand artikel na
of de asielverlening door
kerken een daad van burger
lijke ongehoorzaamheid is
die voor alles een beroep
doet op overheid en parle
ment om rechtsstaat te dur
ven zijn; een daad die niet
een bedreiging maar een
toetssteen voor de rechts
staat is.
X Gerrit Manenschijn en Hans Reinders
It is het fundament van een
socratische rechtsorde?
genen die de opvattingen
mevrouw Haars delen,
jr. Ijzen op het respect voor
j tten die volgens democrati-
ie spelregels tot stand zijn
4omen. Inderdaad is dit
>ect een onmisbare voor-
9"|arde voor het functioneren
d een democratie. Maar dat
niet alles. Wetten verdienen
•t alleen respect omdat ze
it meerderheid van stem-
in zijn aangenomen, zelfs
=|t in de eerste plaats. Ze
tlienen dat respect omdat
iet recht handhaven d.w.z.
talte geven aan rechtvaar-
heid en gelijkheid in de
ïenleving.
Amerikaanse filosoof John Rawls
heeft hier bij herhaling op gewezen.
De verplichting van iedere burger de
wet te gehoorzamen kan nooit abso
luut zijn, want een wet kan onrecht
vaardig zijn of (onbedoelde) onrecht
vaardige gevolgen hebben voor be
paalde groepen of personen, ook al is
zij met meerderheid van stemmen
aangenomen. Die meerderheid heeft
dan belangen van een minderheid
onvoldoende in rekening gebracht. In
een dergelijk geval kan zo'n minder
heid zich beroepen op het principe
van gerechtigheid. Burgerlijke onge
hoorzaamheid is daarbij het laatste
middel dat minderheden ter beschik
king staat en ook moet staan. Alleen
een democratische rechtsstaat kan
zich burgerlijke ongehoorzaamheid
veroorloven. Sterker nog: een demo
cratische rechtsstaat is daar van af
hankelijk. Zoals Martin Luther King
eens zei, dat iemand die in een situa
tie van onrecht handelt volgens de
principes van burgerlijke ongehoor
zaamheid, Juist het hoogste respect
voor wetten ten toon spreidt, name
lijk een respect dat door zijn geweten
is ingegeven.
Misbruik
Natuurlijk kan van een beroep op het
geweten misbruik worden gemaakt,
maar in dezelfde mate waarin de
staat dit risico niet durft te lopen,
durft hij geen democratische rechts
staat te zijn. Het goed van een derge
lijke staat is zeer kwetsbaar, maar die
kwetsbaarheid is niet te beschermen
door burgers de mogelijkheid te ont
nemen volgens hun eigen ethische
overtuiging te handelen, zodra dat de
staat minder goed uitkomt. Omge
keerd vraagt dit van de burgers, die
tot een daad van burgerlijke onge
hoorzaamheid overgaan de bereid
heid om de morele criteria van bur
gerlijke ongehoorzaamheid in acht te
nemen. Doen ze dat niet, dén wordt
door hen de democratische rechts
staat werkelijk in gevaar gebracht.
Criteria
Welke zijn die criteria? Meestal wor- ActÈBS
den er zes genoemd. Een daad van
burgerlijke ongehoorzaamheid verzet
zich tegen een bepéélde wet, niet
tegen het staatsbestel als zodanig (1),
erkent dat de te bestrijden wet op
democratische wijze tot stand is ge
komen (2), wil niet dat democratische
procedures vervangen worden door
ondemocratische (3), geschiedt niet
uit eigenbelang, maar in het belang
van gerechtigheid, algemeen welzijn
en mensenrechten (4), is principieel
geweldloos (5), is een publieke daad
en houdt daarom de bereidheid in om
te staan voor alle gevolgen van de
daad (6).
Uit deze opsomming mag blijken, dat
burgerlijke ongehoorzaamheid zich
beweegt binnen de grenzen van de
democratische rechtsstaat en nooit
het eigen belang kan dienen van men
sen die niet te lijden hebben van
duidelijk onrecht. Zo zou het behoud
van de aftrekbaarheid van hypo
theekrente voor de belastingen niet
bevochten kunnen worden door mid
del van een daad van burgerlijke on
gehoorzaamheid, om maar eens iets
te noemen.
Dit alles in rekening brengend valt de
actie van de kerken met betrekking
tot „illegalen" te midden van andere
met meer of minder geweld gepaard
gaande buitenparlementaire acties,
op als een zuivere vorm van burgerlij
ke ongehoorzaamheid.
De wet en de staatsvorm worden ge
respecteerd, ondemocratische midde
len worden geschuwd, het eigen be
lang wordt niet gezocht, geweldda
digheid wordt vermeden, de gerech
tigheid is eerste drijfveer en de be
reidheid de consequenties te dragen
is aanwezig.
Is het daarom werkelijk zo, dat van
de kant van de kérken een gevaar
voor de rechtsorde dreigt? Of dreigt
dit gevaar in feite meer van de kant
van een overheid die niet wenst te
rekenen met de motieven van waar
uit de betrokken kerken hun actie
voeren? Kerken voeren actie om hen
moverende redenen: b.v. dat het on
aanvaardbaar is, dat mensen die
eerst het afval van onze welvaart
staat mochten opruimen nu het ge
vaar lopen zelf als een zak vuil bulten
de deur van onze samenleving te wor
den gezet omdat ons dat beter uit
komt (H. v.d. Meulen in Trouw van
20-5-'80), b.v. omdat de Jarenlange
>r mr. K. Groen
nerlld Belnema weet hoe het moet. Het
tensysteem volgens hetwelk de antirevolu
tie kiesverenigingen beslissen over de
prde op de kandidatenlijst mag weliswaar
Ulg als democratisch worden bestempeld",
ir nu het, volgens de heer Beinema door een
derheid is gebruikt om haar onwelgevallige
didaten naar lagere plaatsen te verwijzen
hun op de advieslijst waren toegedacht, en
systeem daarmede ditmaal, naar men moet
nemen althans naar het oordeel van de
Belnema, niet zoals zijns inziens bij een
3 van gevallen wel het geval is geweest,
„tot tevredenheid is gebruikt", dient de
Ijraad dat te redresseren door de volgorde
lans wat de lijstaanvoerder betreft weer in
■eenstemming te brengen met de advies
die het versterkte partijbestuur aan de
verenigingen had voorgelegd. Nu is de par-
kennelijk in beginsel bevoegd, aan de
ir de kiesverenigingen bij stemming vastge-
ilde volgorde nog te sleutelen. Bij mijn we
ll had vroeger de deputatenvergadering die
bevoegdheid. Bij de samenstelling van
Ivies voor de a.r. kandidatenlijst voor de
Ie Kamer moest nu eenmaal met vele
in: kerkgenootschap, maatschappelijke
lonale spreiding, specialiteit, rekening
gehouden, en als de stemming in de
kiesverenigingen het zorgvuldig uitgebalan
ceerde evenwicht van de kandidatenlijst al te
zeer zou hebben verstoord, moest het uiteinde
lijk beslissende hoogste orgaan der partij dèér-
aan wel wat kunnen doen.
Maar daar gaat het nu niet om! De kiesvereni
gingen en dèér spreekt de basis van de partij
hebben een duidelijk signaal gegeven. Zij
hebben de koers die partijbestuur en fractie in
de loop der Jaren zijn gaan varen nu, bij het
schelden van de markt, duidelijk veroordeeld
en afgewezen. En dan past het eenvoudig niet,
dat de partijraad dat zou terugdraaien. Het
gaat daarbij helemaal niet vooral om de positie
van Hans de Boer, maar om de totaliteit van de
stem van de basis. Die dient in haar totaliteit
te worden geëerbiedigd.
Puntensysteem
Het puntensysteem geeft nu eenmaal de moge
lijkheid waarvan thans gebruik is gemaakt. En
niemand moet beweren ook de redactie van
Trouw niet dat wanneer een lid van een
kiesvereniging een voor een hoge plaats op de
lijst aanbevolen kandidaat bij het uitbrengen
van zijn „puntenstem" naar de onderste plaats
verwijst of zelfs geheel „afvoert", hij daarmede
uitspreekt, dat die voorman „eigenlijk hele
maal niet in de partij thuishoort". Zo'n lid van
een a.r. kiesvereniging weet alleen héél goed,
dat als hij de betrokkene alleen maar plaatst
op de lagere plaats die hij voor hem passend
acht, zijn „puntenstem" maar weinig gewicht
in de schaal werpt. Hij móet dus wel de rigou
reuze stap doen, de betrokkene „af te voeren"
of naar een lage. c.q. de onderste plaats te
verwijzen. Hij trekt in zo'n geval de consequen
tie van wat anderen, die de werking van het
puntensysteem niet zo door hebben, veelal ook
wel zullen vinden, namelijk dat een bepaalde
kandidaat hun niet aanstaat voor de (hoge)
plaats waarvoor hij wordt geadviseerd.
Er ts ons altijd voorgehouden, dat we, ook al
hebben we bezwaren tegen het beleid van de
fractie, toch trouw aan de partij moeten blij
ven en de zelfstandigheid van de fractie als
echt antirevolutionair beginsel hebben te eer
biedigen, en dat dat ook allemaal van ons kan
en mag worden gevergd, want immers: eens in
de vier Jaar, bij de kandldaatstellling, hebben
we toch de gelegenheid ons oordeel over de
fractie, haar beleid ei haar leden uit te spre
ken! Welnu, dat fs dan nu gebeurd.
Het is niet maar een minderheid die nu de
volgorde op de lijst zo drastisch heeft gewij
zigd. Er is hier uiting gegeven aan een alge
meen levend onbehagen, gericht tegen het
beleid van een partijbestuur, dat zonder blik
ken of blozen aan de klesvereningen een advies
aanbood, waarop althans de kansbiedende
plaatsen en die van de eerste opvolgers groten
deels werden bezet met wat ik sinds andere
benamingen in de ban zijn gedaan dan nu
maar aanduid als: dwarsliggers van de
„gauche".
Afgewezen
Dat is nu net, wat de partij in haar brede lagen
heeft afgewezen. En dan nog op een heel gema
tigde wijze. Behalve met betrekking tot die ene
die het kennelijk al te bont had gemaakt
behalve dan ln de ogen van sommige Braban
ders door op eigen houtje Midden-Oosten-
politlek te voeren, en ook overigens zijn stem
te pas en te onpas in en over de media te doen
vernemen, en ten aanzien van wiens plaats
zelfs Beinema niet op heroverweging durft aan
te dringen, zijn er overigens slechts verschui
vingen van beperkte betekenis aangebracht
De Jigging" van de a.r. inbreng in de nieuwe
C.D.A.-fractie zal er Jammer genoeg wel
geen grote wijziging door ondergaan. Maar wat
de kiesverenigingen nu hebben gedaan heeft
wel een „signaal-functie". Dat signaal behoort
de partijraad te eerbiedigen, ook al ziet Ka
merlid Belnema het nog zo graag genegeerd.
Mr. K. Groen, Ben Goerionplein 4, 3925 KS
Scherpenzeel, was van 1946 tot 1957 directeur
van de Doctor Abraham Kuyperstlchtlng; hij
maakt deel nit van het Comité Anti-Revolu
tionaire Christen-Democraten 1980, dat zich
onlangs heeft gevormd.
gewelddadige bejegening door kop
pelbazen en andere malafide werkge
vers nu niet ook nog eens gevolgd
mag worden door een gewelddadige
bejegening door de overheid, b.v. om
dat enige terughoudendheid jegens
deze mensen de Nederlandse over
heid niet zou misstaan, nadat een
paar vaderlandslievende landgeno
ten een aantal van hen onlangs heb
ben mishandeld.
Uitzichtsloos?
We stemmen er volledig mee in, dat
de zaak van de „illegale" gastarbei
ders de fundamenten van onze
rechtsorde raakt, maar men moet wel
goed zien hoe en waar. Niet de actie
van de kerken vormt een bedreiging
van die orde, maar de goedkope ma
nier waarop de Nederlandse samenle
ving zich tracht te ontdoen van een
probleem dat ze zelf heeft geschapen.
De regering zou er goed aan doen
haar oren niet langer te laten hangen
naar diegenen die met grote stellig
heid weten te melden, dat het in het
belang van de „illegalen" zelf is, wan
neer ze zo snel mogelijk over de grens
worden gezet. Wanneer zij diezelfde
mensen hoort zeggen dat de zaak
voor de „illegalen" toch uitzichtloos
is, zodat de actievoerende kerken
door hun halsstarrigheid een goede
oplossing in de weg staan (b.v. geld
van mevrouw Haars en de diakonie
voor een nieuw leven in Marokko)
dan zou de regering moeten beden
ken dat het pas werkelijk uitzichtloos
wordt als een samenleving niet in
staat blijkt te zijn het principe van
gerechtigheid Jegens minderheden
gestalte te geven.
Van een onzer verslaggevers
WAGENINGEN De wethouders van volkshuisvesting in de
Nederlandse universiteitssteden willen gezamenlijk een po
ging ondernemen om de huurkamermarkt, die sinds geruime
tijd potdicht zit open te breken.
Het initiatief hiertoe is uitgegaan van
de Wageningse wethouder A. Osinga
en zijn Nijmeegse collega W. J. J. M.
Vrijhoef. Donderdag 29 mei komen de
wethouders van volkshuisvesting uit
alle steden met een universiteit (of
hogeschool) in Wageningen bijeen om
zich te bezinnen op de vraag hoe de
particuliere kamermarkt weer is te
„mobiliseren". Zij hopen tot een eens
luidend standpunt te komen, dat bij
de regering op tafel zal worden
gelegd.
Voor de universiteitssteden wordt het
steeds moeilijker om de studenten
onder dak te krijgen. Veel mensen
hebben geen lust meer om kamers te
verhuren. Enerzijds is dit een gevolg
van de toegenomen welvaart en an
derzijds van een grotere behoefte aan
privacy. Financieel vinden velen het
ook niet meer aantrekkelijk om een
gedeelte van hun huis af te staan.
Om verandering in de situatie te krij
gen, die hier en daar onhoudbaar is
geworden, zouden er regelingen moe
ten komen om de kamerverhuur aan
te moedigen. Gedacht wordt bij voor
beeld aan bijzondere maatregelen op
het gebied van de individuele huur
subsidie. Wie kamers verhuurt krijgt
korting op zijn eventuele huur
subsidie. of komt daarvoor soms hele
maal niet in aanmerking.
Het verhuren van kamers is ook min
der aanlokkelijk doordat de daarvoor
verworven inkomsten moeten wor
den opgegeven voor de inkomstenbe
lasting. Wie een uitkering geniet
krachtens de algemene bijstandswet
moet bij kamerverhuur ook een deel
daarvan afstaan.
Voor de steden met een universiteit
of hogeschool geldt daarnaast dat er
in het verleden onvoldoende is ge
bouwd voor alleenstaanden en twee
persoonshuishoudens. De rijksover
heid heeft voor die gemeenten geen
extra maatregelen genomen om de
extra toevloed van jongeren ln het
hele land té kunnen opvangen.
16181
Hofdljckschool (P.C.) Joris de Witteschool
(P.C.) Wllllbrordschool (R.K.)
Bovengenoemde scholen voor lager
onderwijs vragen m.i.v. het nieuwe
cursusjaar een
voor ±18 klokuren per week.
Inlichtingen bij en sollicitaties aan:
T. R. van Oostenbrugge (hoofd Hofdijckschool)
Hazenboslaan t, 2341 SE Oegstgeest. tel. 071-
152895 (school) 071-153796 (thuis)
Vereniging voor Christelijk
Beroepsonderwijs
voor Leiden en Omstreken.
In verband met uitbreiding roepen wij solli
citanten op voor de volgende vacatures:
29 lestijden
bevoegdheid NV - Nu of H.T.S. E met minstens 3 jaar
praktijk
±19 lestijden
±12 lestijden
Vereisten zijn:
positief christelijke levensovertuiging
willen werken in teamverband
goede inzet bij leerlingenbegeleiding
Er wordt geboden:
een nieuw modem ingerichte school
(gelegen bij een NS-station)
een goede teamgeest in de werkgroep
een team jonge leraren afkomstig uit
verschillende delen van het land.
Uitvoerige schriftelijke sollicitaties aan de school Lam-
menschanspark 5. 2321 JK LEIDEN.
Inlichtingen worden verstrekt door de direkteur, de
heer H. van der Stoep, de Sitterlaan 100, Leiden. Tel.
071-142964 (huis) of 071-761800 (school).
DORDRECHT
Chr. school voor Ind.- Lager- en
Middelbaar beroepsonderwijs
„ROODERMONT"
Prof. Kohnstammlaen 8, 3312 KL Dordrecht
tel. 078-144130
Per 1 aug. a s. zouden wij graag de volgende
VAKATURES zien vervuld
10 uur l.h.n.o.
4 uur m.h.n.o.
10 uur l.h.n.o.
en 3 uur m.h.n.o.
Combinaties zijn mogelijk.
Zij die vanuit een chr. levensovertuiging het onderwijs
willen dienen worden verzocht hun sollicitaties met
opgave van bevoegdheden en referenties te richten
aan de direkteur D. D. Borst, die gewenste informatie
wil verstrekken, alsmede de adkunkt-direktrice mevr.
D. v. d. Vliet-Slijkhuis.
EMMEN
Chr. Scholengemeenschap voor Zuid-
Oost Drenthe (Lyceum, HAVO, Pedago
gische Akademie)
vraagt per 1 augustus 1980
voor de afdeling Lyceum en
HAVO:
17 23 uur, 1 e of 2e-graads
ook geringer aantal uren mogelijk.
Zij, die het Christelijk Onderwijs uit
overtuiging willen dienen, worden
uitgenodigd, hun aan het Bestuur
gerichte sollicitatie te zenden aan
de directie van de Chr. Scholenge
meenschap voor Z.O. Drenthe,
Postbus 247, 7800 AE Emmen.
Inlichtingen verstrekt de rector, Drs. J. de
Wilde, tel. 05910-11402 (school), 05910-
12865 (privé).
UTRECHT
Dr. F. H. de Bruijne Lyceum
Chr. scholengemeenschap voor
VWO/HAVO
Koningsbergerstraat 2
3531 AJ UTRECHT
tel. 030-934983/936335
Herhaalde oproep
Gevraagd per 1-8-1980
Natuurkunde ±20 uur
Wiskunde ±suur
Economie 6 uur
Ec. wet. Il/Handelswet. 9uur
Nederlands 29 uur
(1e graads v b.; ook naar deelbetrekkingen kan
gesolliciteerd worden)
Bij voorkeur gecombineerd.
Van de sollicitanten wordt verwacht dat ze het
christelijk onderwijs uit overtuiging willen
dienen.
Sollicitaties zo spoedig mogelijk aan de rector,
drs P. H. Bikker.
Wilhelmlnaschool
voor Chr. Mavo
Rekkenseweg 1, Eibergen.
Tel. 05454-1495
Het bestuur van de Ver. voor Chr. Nat. Schoolonder
wijs te Eibergen vraagt per t aug. a.s. aan bovenge
noemde school wegens uitbreiding
voor 15 20 lesuren in de vakken
Bevoegdheid 2e of 3e graad.
Sollicitanten moeten vanuit hun levensovertuiging wil
len meewerken in een chr. school.
Schoolgegevens: 390 leerlingen. 16 klassen, "nieuwe
school. De betrekking is tijdelijk voor de cursus 1980-
1981.
Inlichtingen bij: E. H. WesseHnk, dir. Hondevoort 22,
tel. 05454-1866. W. L. Basten, adj.dir. Parallelweg 25,
tel. 05454-1913.
Sollicitaties aan de secr. van de Ver. voor C.N.S. te
Eibergen, dhr. L Willemsteijn. Korenbloemstraat 2b,
7151 GE Eibergen.
Chr. Gymnasium
Gymnasiumstraat 36, 8932 GW Leeuwarden
Gevraagd met ingang van 1 augustus
1980 een
voor 15 uren
(bij voorkeur 1e graads bevoegd).
Van gegadigden wordt verwacht dat
ze vanuit een positief Christelijke le
vensbeschouwing het onderwijs aan
het Gymnasium mede vorm willen
geven.
Sollicitaties met volledige inlichtingen en even
tuele telefoonnummers te richten aan de rector,
dr. G. Makkes van der Deijl, binnen 14 dagen na
het verschijnen van deze advertentie.
Voor inlichtingen: tel. 05100-24471 (school),
83538 (thuis).
AMSTERDAM
De Hebronschool voor peuters, kleuters
en lagere schoolkinderen, deel uitmakend
van de Stichting Oecumenische Scholen,
vraagt voor de kleuterafdeling:
niet-Nederlandstaligen en taakverlichting.
Van haar/hem wordt gevraagd de evange
lische uitgangspunten van de Stichting te
onderschrijven.
Sollicitaties binnen 10 dagen aan:
Hebronschool, Oostzaanstraat 45, 1013
WG Amsterdam.
Tel. 020-829907.
School voor technisch en in
dividueel technisch onder
wijs
Lieven de Key laan 58,
1222 LH Hilversum
Telefoon (035) 85 41 30
Christelijke
Technische School
Met ingang van de nieuwe cursus zagen wij de
volgende vacatures graag vervuld:
theorie en/of praktijk
aanvulling tot 29 uur mogelijk met lessen alg
techniek.
bevoegheid:
a. Ped. Academie met bereidheid tot het volgen van
een appücatiecursus geschiedenis.
b. N.L.O. met in de vakkencombinatie in elk geval
geschiedenis.
Op zo kort mogelijke termijn willen wij graag in contact
komen met docenten (m of v) die belangstelling
hebben voor óón van deze vacatures.
Zij die uit overtuiging voor Christelijk onderwijs kiezen,
worden verzocht hun sollicitatie te richten aan het
bestuur p.a. Lieven de Keylaan 58.
Informaties: W. van Putten, directeur.
