ran kiest vandaag
dledig parlement
lislukking actie VS in Iran voorkwam luchtslag
Tito's begrafenis
levert gespreksstof
Lichaam Ormskerk
niet vrijgegeven
arter wil aan India
reer uranium leveren
Ihina gaat raket naar
Stille Oceaan afvuren
Belgische formateur
neemt laatste horden
lieuwe ronde in interne machtsstrijd
Poging tot Britse
bemiddeling in Iran
Haïtianen
willen
ook recht
op asiel
Nieuw kabinet volgende week verwacht
Geen pokken meer
IJDAG 9 MEM980
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
7
HERAN (Reuter, AP, AFP) Iran gaat vandaag naar de stembus voor de tweede ronde
,je parlementsverkiezingen. Tijdens de eerste ronde op 14 maart behaalden slechts 98
ndidaten in hun district een absolute meerderheid. Vandaag wordt gestemd in de 172
«rende districten tussen de twee hoogst geplaatsten van de eerste ronde.
I de eerste ronde van de parle-
taverkiezlngen behaalde de Isla-
jche Republikeinse Partij het
,tste deel van de stemmen, waar-
de positie van de islamitische
icalen behoorlijk versterkt werd.
radicale stroming staat onder lei-
ig van ayatollah Behesjti, die een
de invloedrijkste leden is van de
jnltische revolutionaire raad. De
wijzingen stapelen zich op dat
ühesjti's voornaamste tegenspeler
«pelen zich op dat Behesjti's voor-
amste tegenspeler, president Bani
Ir, nog voor het bekend worden
li de uitslag een poging wil doen
D matigende invloed veilig te stel-
door de benoeming van een pre-
|0. Baru 8adr heeft daarvoor de
(Reuring van ayatollah Khomeini
^orven. Als mogelijke kandidaten
crdeze post worden genoemd ad-
traal Madani. die het bij de presi-
Kverkiezingen moest afleggen te
il Bani Sadr, en minister van plan-
jg, Ezzatollah Sahabi die tot de
Drangers van Bani Sadr gerekend
irdt. 8ahabi heeft de reputatie een
bestuurder te zijn die weinig
hniteit heeft met de ideeën van de
Itische Republikeinse Parij
De toestemming van Khomeini aan
Bani Sadr om een premier te mogen
LONDEN (Reuter, AFP) De Britse
ambassadeur in Teheran, sir John
Graham, is naar Iran teruggekeerd
om zich te verstaan met de Iraanse
autoriteiten over de afloop van de
gijzeling in de Iraanse ambassade.
De Britse regering hoopt met dit
resultaat iets te kunnen ondernemen
voor de Amerikaanse gijzelaars in
Teheran en omstreken. Overigens
hebben de Iraniërs al laten weten
niet voor dergelijke gedachten te
voelen. Ze vinden de gijzeling van
Amerikanen in Iran heel wat anders
dan de met geweld beëindigde gijze
ling in de Iraanse ambassade in Lon
den. De laatste overlevende van de
overvallers van de Iraanse ambassa
de, de 23-jarige Fowzie Nejad is gis
teren voorgeleid aan de rechtbank.
Hem werden twee moorden ten laste
gelegd en op grond daarvan zal hij
tot aan zijn proces worden vastge
houden.
HSHINGTON (AP, Reuter) De Amerikaanse president
irter is van plan, de levering van kembrandstof aan India te
natten. Dit ondanks de Indiase weigering, het meer omvat-
nde veiligheidstoezicht te aanvaarden dat wordt vereist
lor de Amerikaanse wet tegen spreiding van kernwapens,
e in 1978 van kracht werd.
olgens een functionaris van het mi-
Isterie van buitenlandse zaken was
n belangrijke reden voor het be
ult de Amerikaanse wens om de
inden met India aan te halen in de
Jiuidlge periode van onrust in zuid-
^SwVAzië De Indiase regering heeft
Ij de laatste tijd de neiging weer wat
vriendelijker in de richting Moskou te
kijken.
I India had in 1978 en "79 gevraagd om
telkens twintig ton licht verrijkt ura
nium als brandstof voor de door Ame-1
rika gebouwde kernenergiecentrale
Tarapur. ten noorden van Bombay.
Carter heeft nu aan de Commissie
LTOor toezicht op kerninstallaties
10 aanbevolen om voor de uitvoer
imming te geven. Als de (onaf
hankelijke) NRC dat zou weigeren,
kan Carter de zaak per regeringsbe
sluit toch doordrukken.
Alleen het Congres kan de leverantie
dan nog tegenhouden, maar volgens
de zegsman van het ministerie van
buitenlandse zaken „zou het Congres
net zo goed de harde realiteiten onder
ogen moet zien als wij." Hij legde er
de nadruk op dat de levering niet het
einde betekende van het Amerikaan
se non-proliferatlebeleid. Transactie
geschiedt via een maas in de wet, die
nog twee jaar leveringen toestaat in
afwachting van overeenstemming
over betere controlemaatregelen.
Zulke overeenstemming is, wat be
treft India, ln geen velden of wegen te
bekennen.
isfeANBERRA, PEKING (Reuter, AFP) China heeft de regeringen van
k. ustralië en Nieuw-Zeeland aangekondigd dat het een proef met een inter-
I ontinentale raket gaat nemen met een doelgebied bij de Salomonseilanden
d het tulden van de Stille Oceaan. Het wordt de eerst keer dat een Chinese
iket buiten het eigen grondgebied komt.
lutsvervangend premier Li Xiannan, op bezoek in Canberra, vertelde de
utralische premier Fraser dat China andere staten in het gebied nog zal
of lichten. Details zullen worden gepubliceerd, opdat internationale scheep-
hichtvaart het doelgebied kunnen vermijden.
t Nieuwzeelandse premier Muldoon, die de boodschap via de diplomatieke
'1 malen kreeg, heeft verklaard dat hij de redenen begreep die China ertoe
'P* achten, zijn militaire mogelijkheden uit te breiden. Dit hoewel hij de
1 Jut ie betreurde die een bewapeningswedloop tussen de grote mogendhe-
se a met zich bracht.
aivoljcns diplomatieke bronnen in Peking heeft China vorig jaar binnen
- ten grenzen een geslaagde proef genomen met de intercontinentale raket
6S-X-4. Het laatste jaarverslag van het Internationaal instituut voor
rategische studieën in Londen merkte op dat een „volledige beproeving"
k de raket het gebruik van een doelgebied ln de Indische of de Stille
U eeaan nodig zou maken. De raket heeft volgens de auteurs een bereik van
'tol 13.000 kilometer.
«vorige generatie Chinese raketten, opgesteld sinds 1976, heefteen bereik
ra bijna 5000 kilometer. Van het uiterste westen van China Is daarmee
w Kkou net bereikbaar.
benoemen, werd in Teheran gezien
als een gebaar naar de meer gematig
den.
Compensatie
Deze manoeuvre werd echter
weer gecompenseerd door een verkie-
zingsoproep van ayatollah Khomeini
Daarin riep hij alle Iraniërs op naar
de stembus te gaan en uitsluitend
honderd procent zuivere moslems te
kiezen, die geloven ln de islamitische
regels en wetten en de uitvoering
daarvan en slechts die kandidaten
die zich verzetten tegen afwijkende
ideologieën en die geloven ln de Isla
mitische republiek."
De verkiezingsstrijd van de afgelopen
tijd mocht niet via radio en televisie
gevoerd worden. Kandidaten moes
ten het doen door middel van adver
tenties ln de kranten, aanplakbiljet
ten en persoonlijke contacten. Voor
het tellen van de stemmen zullen
ditmaal computers worden gebruikt.
BIJ de vorige ronde werd nog met de
hand geteld. Dat had niet alleen tot
gevolg dat de uitslag erg lang op zich
liet wachten, maar deed bovendien
geruchten ontstaan dat er met de
uitslagen gemanipuleerd was. Belde
euvels hoopt men nu met de compu
ters te ondervangen.
Het ziet er naar uit dat er na het
bijeen komen van het parlement een
werkelijke krachtmeting zal ontstaan
tussen de gematigde lijn van presi
dent Bani Sadr en de meer radicale
stroming onder leiding van ayatollah
Behesjti. Laatstgenoemde heeft er de
afgelopen tijd steeds op gewezen dat
de hoogste macht in de islamitische
republiek bij het parlement ligt,
waarin hij verwacht dat zijn IRP een
meerderheid zal hebben Bani Sadr
heeft herhaaldelijk gezegd te besef
fen dat het voor de stabiliteit van het
land nodig is dat hij en de door hem
te benoemen regering het vertrouwen
van het parlement nodig hebben.
BELGRADO (AP, Reuter. AFP)
De begrafenis van president Tito
heeft tal van staatshoofden de gele
genheid gegeven eens met elkaar van
gedachten te wisselen over de diver
se wereldproblemen. In het middel
punt van de belangstelling stond
Sowjet-leider Leonid Breznjew.
In een „warme en vriendelijke at
mosfeer" sprak de 73-jarige door
ziektes ernstig verzwakte Brezjnew
met de Indiase premier mevrouw
Ghandhi over de kwestie Afghanis
tan. nadat deze laatste de ochtenddis
had gebruikt met haar Britse collega
mevrouw Thatcher. Brezjnew ver
telde Gandhi, die zich bezorgd had
getoond over Afghanistan, dat hij
graag een regeling wilde en dat Af
ghanistan en Pakistan maar met el
kaar moesten gaan praten. Mevrouw
Gandhi onderhield zich verder met
„moeder" Lilian Carter en de Zambi-
aanse president Kaunda.
Gijzelaars
Breznjew is gisteren als een haas
vertrokken na de begrafenisplech
tigheid. Alles moest gedaan worden
om een ontmoeting met de Chinese
leider Hua Guofeng te voorkomen.
Niemand heeft gisteren een spoor
van wederzijdse verstandhouding'
tussen de twee leiders kunnen ont
dekken. Wel confereerde de Noord-
koreaanse leider Kim II Sung met
beide leiders.
Ook van een ontmoeting met de
Amerikaanse afgevaardigde, vice-
president Walter Mondale was geen
sprake. Brezjnew was de eerste die
langs de grafsteen van Tito liep.
maar Mondale volgde hem als twee
de op eerbiedwaardige afstand als
om duidelijk te beklemtonen welk
een enorme kloof de twee landen
scheidt.
De gesprekjes tussen Oost en West
waren schaars gisteren in Belgrado.
Alleen de Westduitse sociaaldemo
cratische bondskanselier Helmut
Schmidt had enig contact met verte
genwoordigers uit het Oostblok. Hij
had een ontbijt van tachtig minuten
met de Poolse leider Gierek en zou
gisteravond een gesprek hebben met
de Oostduitse leider Honecker, die
op zijn beurt weer van te voren had
gesproken met Breznjew en Gierek.
Gistermiddag onderhield Walter
Mondale vlak voor zijn vertrek naar
Washington zich nog even met Hel
mut Schmidt. De Amerikaan had
zelf een onderhoud met de Roemeen
Ceaucescu, de enige aanwezige Oost-
europese leider die zich niet achter
de Russische inval in Afghanistan
had opgesteld. De 36 staatshoofden,
vier koningen, 40 premiers en acht
vice-presidenten hebben wat afge
praat gisteren voor en na de begrafe
nisplechtigheid. Het is duidelijk dat
de begrafenis niet het voornaamste
onderwerp van gesprek was.
Het Iraanse parlement zal verder ook
moeten beslissen over het lot van de
Amerikaanse gijzelaars, die sedert de
mislukte bevrijdingsactie zijn ver
spreid over verscheidene Iraanse ste
den. Iraanse studenten zijn van plan
de gijzelaars langs twaalf steden te
laten rouleren.
Een vrouwelijke minister uit de vori
ge regering van de sjah is gisteren
door een vuurpeleton terechtgesteld.
Het gaat om Esfand Farrochroe-Par-
sa, die minister van onderwijs is ge
wast. Ze werd schuldig bevonden
aan corruptie en het ontslag van acti
vistische onderwijzers. De Zwitserse
ambassade heeft van het Iraanse mi
nisterie van buitenlandse zaken de
bevestiging gekregen dat de Ameri
kaanse free-lance journaliste Cynthia
Dwyer is aangehouden op beschuldi
ging van contacten met de Ameri
kaanse inlichtingendienst CIA.
De Iraanse minister van buitenlandse
zaken Ghotbzadeh heeft gisteren ge
zegd dat Iran overweegt wapens en
munitie aan te schaffen in de Sowjet-
Unie ter vervanging van het Ameri
kaanse materieel. De regerende revo
lutionaire raad zal hierover een be
slissing moeten nemen. De raad zal
zich binnenkort ook bulgen over de
tegemoet komende gebaren die de
landen van de Europese Gemeen
schap hebben gevraagd met betrek
king tot de Amerikaanse gijzelaars.
Als Iran een dergelijk gebaar zou
maken, is het denkbaar dat de econo
mische boycot van de kant van Euro
pa niet door gaat.
Een afgeladen Amerikaanse trawler op weg van Cuba naar
Key West in Florida.
WASHINGTON (Reu
ter, AP) Zwarte
Amerikaanse congres
leden beschuldigen de
Amerikaanse presi
dent Carter een racis
tische dubbele maat
te hanteren door
vluchtelingen van
Cuba politiek asiel te
geven en gevluchte
Haltianen dat asiel te
ontzeggen.
Ze wijzen erop dat de
Amerikaanse wet
asielrecht toekent aan
ledereen die bij terug
keer naar zijn land ge
vaar loopt. De zwarte
congresleden hebben
president Carter een
brief geschreven,
waarin zij hem be
schuldigen van mislei
ding in zijn medede
lingen over de situatie
van de mensenrech
ten op Haïti. Een aan
tal Haltlanen ls voor
de derde achtereen
volgende dag bezig
met een hongersta
king voor het Witte
Huis tegen Carters
weigering om aan alle
gevluchte Haltianen
asiel te verlenen. Ad
vocaten van de Halti
anen wijzen erop dat
de vluchtelingen bij
terugkeer naar hun
land gevangenisstraf
te wachten staat
De stroom vluchtelin
gen vanaf Cuba naar
de Verenigde Staten
houdt Inmiddels aan.
Woensdag arriveerde
een recordaantal van
4015 Cubanen, waar
mee het totale aantal
Cubanen dat de afge
lopen drie weken om
politiek asiel ln de
Verenigde Staten
heeft gevraagd op
meer dan 24.000 komt.
De Verenigde Staten
beginnen overigens
moeilijkheden te krij
gen om de orde te
handhaven ln de
vluchtelingenkam
pen. Inmiddels zijn er
vijfhonderd mariniers
naar Florida gestuurd
om de nationale garde
van deze staat bij te
staan.
Om een acute noodsi
tuatie te vermijden
heeft het hoofd van de
Amerikaanse kust
wacht, admiraal Hay
es, de regering ge
vraagd besprekingen
te beginnen met de
Cubaanse autoritei
ten over een orderlij-
ker overtocht. Daarbij
dacht hij aan een re
geling die vergelijk
baar is met de proce
dure, waarbij in het
begin van de Jaren
zestig 160.000 Cuba
nen naar de Verenigde
Staten werden overge
bracht Toen stond
Castro een overtocht
toe ln grote passa
giersschepen. Nu ge
beurt dat veelal ln
kleine boten, die soms
nauwelijks zeewaar
dig zijn. Hayes ver
wachtte verder dat
het aanbod van drugs
ln de Verenigde Sta
ten zal stijgen nu de
Amerikaanse kust
wacht de handen vol
heeft aan de ongeor
dende stroom van
vluchtelingen uit
Cuba en Haïti.
Van onze verslaggevers
AMSTERDAM De Surinaamse minister van justitie, mr. dr.
R. Reeder. heeft de familie Ormskerk in Ermelo laten weten
dat het lichaam van Frits Ormskerk voorlopig nog niet kan
worden vrijgegeven. Inmiddels staat wel vast dat de 56-jarige
Ormskerk, de Nederlandse nationaliteit had.
De ln Suriname geboren Ormskerk is
vorige week vrijdag ln Paramaribo
overleden aan de gevolgen van een
hardhandig verhoor, nadat hij door
het leger was opgepakt op verden
king van het beramen van een tegen-
coup. Officieel heette het dat hij
standrechterlijk was gefusilleerd
toen hij probeerde met een legertje
Suriname binnen te vallen. De Natio
nale Militaire Raad trok deze verkla
ring later weer in, echter zonder te
zeggen wat er wel was gebeurd. Vol
gens goed Ingelichte kringen in Para
maribo ligt het zwaar toegetakelde
lichaam van Ormskerk in het zwaar
bewaakte lijkenhuis van het Acade
misch Ziekenhuis in de Surinaamse
hoofdstad.
De Nederlandse ambassade in Para
maribo heeft nog steeds geen officiële
verklaring gekregen voor de dood van
Ormskerk. Volgens diplomatieke
kringen in Den Haag is de situatie ln
Suriname „zo bizar, dat het moeilijk
is een vinger achter de waarheid te
krijgen. Ook de officiële woordvoer
ders spreken elkaar voortdurend te
gen". Suriname heeft nog niet ge
vraagd om de uitlevering van de naar
Nederland gevluchte ex-minister van
landbouw, ir. Kasantaroeno. De Na
tionale Militaire Raad heeft in eigen
land om zijn opsporing verzocht, om
dat hij ervan wordt verdacht achter
de mislukte coup te zitten.
Geen Molukkers
Een woordvoerder van de Molukse
Beweging van 20 mei in Nederland
heeft gisteren met klem ontkend dat
er leden van zijn organisatie betrok
ken zouden zijn bij de mislukte te-
gencoup „Wij hebben niets met
Ormskerk te maken. De berichten
dat er een aantal van onze leden ln de
Memre Boekoekazerne gevangen zit
ten. zijn volledig uit de lucht gegre
pen Al onze leden zitten op dit mo
ment nog in Nederland." aldus de
woordvoerder.
BRUSSEL (Reuter, AFP) De Belgische demissionaire pre
mier Wilfried Martens is er bijna ln geslaagd een nieuw
kabinet te vormen. Naar zijn eigen zeggen zijn de voornaam
ste horden genomen en is de weg vrij voor een regering waarin
socialisten, christen-socialen en liberalen, zowel Vlaams- als
Franstalig, zitting hebben.
De Vlaamse CVP-leider Martens zal
zelf weer premier worden van het
kabinet, waarvan de aankondiging
eind volgende week wordt verwacht.
Martens heeft in de langdurige for
ma tiebesprekingen met de zes be
trokken partijen bereikt dat er de
komende twee jaar nog geen maatre
gelen worden genomen om iets te
doen aan de precaire situatie van de
stad Brussel. Brussel was het voor
naamste struikelblok ln de onderhan
delingen tussen Frans- en Vlaams ta
li gen.
Over de regionale problemen waar
mee België te kampen heeft is woens
dagavond een akkoord bereikt. Zowel
Vlaanderen als Wallonië krijgen een
zekere mate van autonomie.
Wilfried Martens moet nog enkele
kleinere obstakels overwinnen, voor
dat de formatie rond is. De zes partij
en moeten het nog eens zien te wor
den over buitenlandse zaken, defen
sie en onderwijs. Het is niet waar
schijnlijk dat de huidige Belgische
minister van buitenlandse zaken
Henri Simonet zal terugkeren op zijn
post. Hij Ls in zijn eigen socialistische
partij ernstig bekritiseerd vanwege
zijn standpunt over de plaatsing van
NAVO-raketten in België
Het nieuwe coalitiekabinet kan reke
nen op de steun van 177 afgevaardig
den in het parlement dat 212 zetels
telt. een ruime meerderheid van twee
derden.
GENÊVE (AP) In een speciale zit
ting van de Assemblee van de Wereld
gezondheidsorganisatie is met enig
ceremonieel vastgesteld dat pokken
van de aardbodem zijn verdwenen.
Het document werd ondertekend
door voorzitter Abdul Rahman al-
Awadi en directeur-generaal Halfdan
Mahler, die een beroep deed op de
lidstaten om het op vaccinatiepro
gramma's bespaarde geld terug te
ploegen in andere vormen van ge
zondheidszorg. Nog maar veertien
landen verlangen van reizigers aan
hun grens een pokkenbriefje, en dat
aantal zal spoedig nog verder
afnemen.
fan een militaire-medewerker
n van de eerste maatregelen die president Carter van de Verenigde
Itaten trof na de bezetting van de Amerikaanse ambassade in Teheran
4 november 1979 was de oprichting van een interventie-strijdmacht,
len speciale groep militairen bereidde zich in de woestijn van Arizona
rondig voor op een reddingsoperatie. En op 25 april kwam „operatie
ilauw licht" op gang, uitlopend op de bekende mislukking. Of we echter
rg teleurgesteld moeten zijn over dit fiasco is de vraag.
et plan was ln grote lijnen als volgt. Acht
ingepaste marine-helikopters van het
pe RH-53D Sea Stallion, elk in staat 37
nledig uitgeruste commando's te vervoe-
n. zouden tegen het invallen van de duis-
hiis opstijgen vanaf het vliegdekschip
Imitz, op dat moment onderweg van de
rablsche Zee naar de Golf van Oman.
«fcentig commando's en negentig man
Kntmachtpersoneel zouden meevliegen.
kbruik makend van de nacht en de gaten
U vans radarsysteem zouden de helikop-
I fcrs de afstand van 950 km afleggen naar de
Ij ngeving van Posht-Badam, in een zout-
iter aan de rand van de Dasht-e-Kavir-
VMtljn op vierhonderd kilometer ten zuid-
f wten van Teheran. Zes C-130Hercules-
•Bspottvllegtuigen zouden daar extra
ronds tof afleveren.
)efect
[ort na het passeren van de kusUljn kreeg
®fn van de helikopters te kampen met me
pnarusche problemen. De Inzittenden wer-
i^en verdeeld over de andere toestellen en
lï°e defecte helikopter werd achtergelaten.
Deze tegenslag bracht de opdracht nog niet
in gevaar, aangezien men twee reserveheli
kopters had meegenomen. Korte tijd later
kwam een tweede helikopter ln problemen
door een zandstorm. Het toestel moest met
zUn bemanning terugkeren naar de Nimitz.
Aangezien de helikopters langs verschillen
de routes infiltreerden, hadden de andere
niet met deze zandstorm te kampen Op het
ontmoetingspunt werd contact gelegd met
de Iraanse gidsen Even later landden de uit
Cairo afkomstige Hercules-vliegtuigen, die
op vrijwel elke harde ondergrond kunnen
landen en stijgen.
Vier van de zes helikopters werden volgens
plan van brandstof voorzien, waarna bij
controle bleek dat nog een helikopter niet
meer geschikt was voor verder gebruik. De
commandant van de operatie, kolonel Char
les Beckwlth, nam contact op met de com
mandant van de gecombineerde operatie,
generaal-majoor James Vaught, omdat met
vijf helikopters de kans op succes erg klein
was geworden.
Op dat moment werden de Amerikanen
verrast door een Iraanse bus met 44 inzit
tenden en even later verscheen er nog een
tankauto. Deze werd in brand gestoken en
de buspassagiers werden onder schot ge
houden.
Onderwijl moest een helikopter zich over
een korte afstand verplaatsen naar een Her
cules. De rotor van de helikopter raakte het
vliegtuig en vrijwel onmiddellijk stonden
belde toestellen ln lichterlaaie Vijf leden
van de vliegtulgbemanning en drie mari
niers ln de helikopter kwamen om het leven
in de vlammen, die nog werden aangewak
kerd door de extra brandstof en de munitie
ders in de buurt van de ambassade oppik
ken en hen naar het afgesproken gebied
brengen. Zover zou het echter niet komen.
Onopgemerkt
Paniek
Carter gaf toen toestemming om de red
dingsoperatie te staken en kolonel Beck
wlth liet het terrein zo snel mogelijk ontrui
men om te voorkomen dat nog meer toestel
len zouden exploderen. Misschien ls er toen
sprake geweest van enige paniek, want men
heeft verzuimd de achterblijvende helikop
ters en een aantal documenten, plannen en
speciale uitrusting te vernietigen.
Zou de bevoorradingsoperatie ln de woes
tijn goed zijn verlopen, dan zouden de heli
kopters nog ln de nacht een tweede ontmoe
tingspunt ln de bergen ten oosten van Tehe
ran hebben opgezocht. De Hercules toestel
len zouden Iran verlaten en op nader bevel
terugkeren naar een landingsstrip ten wes
ten van Teheran.
Achteraf kunnen we vaststellen dat de ope
ratie voor een deel met succes ls uitgevoerd.
Het vertrek van de Nimitz en het binnen
dringen van het Iraanse luchtruim bleef
onopgemerkt. Dat gold ook voor de nood
landing en het achterlaten van de gestrande
helikopter, waarvoor tevoren procedures
waren vastgesteld.
De keuze van het eerste ontmoetingspunt,
een eenzame plek op vUftig kilometer van
het door een aardbeving vrijwel geheel ver
woeste stadje Tabas, was goed, al hadden
de Iraanse gidsen moeten nagaan of de
naburige weg 's nachts werd gebruikt.
De beperkte uren duisternis zijn optimaal
benut; de schuilplaats bij Teheran zou tij
dig bereikt kunnen zijn. Het is echter de
vraag of deze verplaatsing, uitgevoerd bij
een müjoenenstad, onopgemerkt zou zijn
gebleven. Na een melding zouden de Iraan
se autoriteiten bij daglicht zeker luchtver-
kenningen hebben laten uitvoeren. (Overi
gens hielden zij rekening met een actie uit
het NAVO-buurland Turkije en hadden
daarop hun aandacht gericht).
De commando's zouden de volgende nacht
met vrachtwagens die door Iraanse agenten VrS8Qt6k6nS
moesten worden geleverd, naar Teheran
rijden om daar de gijzelaars te bevrijden.
De helikopters zouden gijzelaars en bevrij-
kopters betreft WaarschijnUjk heeft men
verzuimd toestellen van hetzelfde type met
een even zware belasting onder vergelijkba
re omstandigheden een zo grote afstand als
950 kilometer non stop te laten afleggen.
Zou dit wel zijn gebeurd, dan zou men
immer wel hebben moeten stuiten op soort
gelijke defecten als er nu bij drie van de
acht helikopters zUn opgetreden. Mogelijk
had men dan besloten om de commando's
per vliegtuig te droppen. Het vertrek uit
Teheran zou dan minder snel zijn verlopen,
maar misschien hadden de Iraanse gidsen
dit probleem kunnen oplossen.
Op zichzelf was de reserve van twee heli
kopters voldoende. De vijf uiteindelijk res
terende toestellen konden samen 185 man
vervoeren, terwijl er behoefte was aan een
capaciteit voor 143 (53 gijzelaars en 90 com
mando's). Er zouden zelfs nog Iraanse hel
pers mee hebben gekund.
Vijandig
Ten aanzien van de keus van de middelen
rijzen vraagtekens, met name wat de heli-
Na afloop van de oorlog in Indo-China be
sloot het Amerikaanse Congres om de
macht van de president te beperken ln die
zin, dat hij niet meer naar eigen goeddun
ken de oorlog zou kunnen verklaren aan een
land. Mede voor dit doel werd ln 1973 de
„War Powers Resolution" aanvaard Die
bepaalt onder meer dat de president het
Congres moet raadplegen voor hij Ameri
kaanse troepen naar „een vijandige of po
tentieel vijandige situatie" stuurt. Presi
dent Carter deed het ln dit geval achteraf,
daarbij verklarend dat het niet een militaire
actie was maar een reddingsoperatie ln de
zin zoals die ook door de Verenigde Naties
wordt erkend.
Het Congres en de kandidaten voor het
presidentschap maakten het Carter niet
moeilijk. Een genuanceerder oordeel zou
meer op zijn plaats zijn geweest. Niemand
vroeg namelijk hoe de bevrijde gijzelaars
Iran hadden moeten verlaten. Zoals we ge
zien hebben zou dit met de Hercules vlieg
tuigen moeten gebeuren. Het lijdt echter
geen twijfel of de Iraanse luchtmacht zou
hebben getracht dit te verhinderen. Welis
waar kampt deze met grote problemen
bij voorbeeld het gebrek aan reserve-onder
delen maar een aantal F-4, F-5 of F-14
vliegtuigen zou zeker een of meer onbewa
pende transportvliegtuigen hebben kunnen
neerschieten. Tot de val van de sjah had
Iran de grootste en modernste luchtmacht
van het Midden-Oosten.
Om een mislukking op het laatste moment
te voorkomen moest de Nimitz opstomen en
met zijn vliegtuigen voor luchtdekking zor
gen Een confrontatie met de Iraanse lucht-
macht zou vergaande gevolgen hebben ge
had. zoals mag worden afgeleid uit de ver
klaring van de Sowjet-Unie dat zij niet
werkloos zou toezien als het tot een militair
conflict tussen Iran en Amerikan zou
komen.
De ln de „War Powers Resolution" bedoelde
„vijandige of potentieel vijandige situatie"
was wel degelijk aanwezig. De balans opma
kende komt men tot de slotsom dat het
wellicht goed is dat deze „reddingsopera
tie" vroegtijdig moest worden afgebroken,
hoe spijtig dit ook moet zijn voor de gUze-
laars, htm familie en het hele Amerikaanse
volk.
