Oorlogsmonumenten leveren grauwe overdaad JA' cnv; Liefde verrast J twee treurende! Onzekerheid over extra uren radio De kunst op losse schroeven gezet Begrafenis Tito op tv Beeldhouwkunst niet gestimuleerd door vele opdrachten Eerst studie zendtijd Teleac Europacup 1 en 2 direct op televisie En dan nog Auto gepoetst... SPIERPIJN! Stanco Sticzuk: prettige verwarring DONDERDAG 8 MEI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET D< door Cees Straus Als straks de verzetsstrijdster Hannie Schaft alsmede de laatste ten slachtoffer gevallen minder heidsgroeperingen met een mo nument herdacht zijn, dan zal aan het maken van beelden en tekens die naar de Tweede We reldoorlog verwijzen, bijkans een einde zijn gekomen Sinds 1945 zijn in ons land honderden plastieken, plaquettes, gedenkzuilen en wat dies meer zij onthuld, die allemaal aan de oorlogstijd en de daaropvolgende bevrijding refereren. Elke gemeente heeft daarmee een plaats van samenkomst die, zoals ook afgelopen zondag weer het geval was, kan dienen als eindpunt voor eeen stille ommegang. Daarenboven staan er op symbolisch te noemen plekken nog tal van nationale monumenten die de herin nering opwekken aan de heldendaden van bepaalde groeperingen uit de samenle ving die anders zouden wegzakken in ano nimiteit. (Opmerkelijk feit: in tegenstel ling tot andere landen die onder de nazi laars terechtkwamen, wordt in Nederland geen centrale plaats toegekend aan het graf van een onbekende soldaat.) Overdaad aan kwantiteit dus, maar heeft het ook, artistiek gezien, veel kwaliteit gebracht? Vijfendertig jaar ontwerpen van oorlogs- en herdenkingsmonumenten, het is langzamerhand tijd geworden om de balans op te maken. Een balans die, na heel veel wikken en wegen, een batig saldo vertoont. Want wie een snelle rondgang maakt langs de vele monumenten en dat kan sinds kort in boekvorm kan hooguit twintig tot vijfentwintig monu menten ontdekken die de afgelopen de cennia met kritiek konden doorstaan. Daarmee wil niet worden gezegd dat al die overige honderden beeldhouwers nu di rect een slecht beeld hebben gemaakt. Wat zij in veel gevallen moesten doen, was het vervaardigen van een beeld dat be paald was, niet door een artistieke inge ving, maar door een reeks van compromis sen van buitenaf, waar menige kunste naar zichzelf niet meer in zal hebben ge vonden. Al te herkenbaar Waarom zijn zoveel herdenkingsbeelden zo weinig interessant, kunnen ze zo slecht de belangstelling vasthouden? Wat hij echt slechte beelden steeds weer opvalt, is dat de makers veel te veel willen vertellen, dat ze volmaakt abstracte begrippen als leed, verlies, treurnis, rouw in al te herken bare vormen willen omzetten. Met banali teit als gevolg. Bovendien, maar daar zijn de meeste ontwerpers niet mee vergeven, het maken van een oorlogsmonument is zelden een vrije vorm van kunst geweest. Al te vaak bemoeiden zich er colleges van gemeenten, uiteenlopende bestuurders of ad hoc-comités mee, wier streven uiter aard wel te loven was, maar die van de toepassing van de plastische kunsten he laas niet veel afwisten. Soms gaf de inhoud van een opdracht ook een afspiegeling van de welvaart van de tijd waarin het beeld tot stand kwam. Dat levert in bepaalde gevallen een nogal tweeslachtige opdracht op: enerzijds moest het beeld de gedachten aan het leed opwekken en bundelen, anderzijds kon het door de toepassing van steeds duurde re materialen getuigenis geven van het feit „hoe goed het toch met ons ging." Het is opvallend dat in weerwil van al die honderden opdrachten er zo weinig stimu lansen op de Nederlandse beeldhouw kunst in haar totaliteit zijn uitgegaan. Er zijn natuurlijk uitzonderingen - en ze zijn even veelsoortig als hun aantal maar de beeldhouwkunst staat hier nog altijd op een laag peil, wanneer we haar vergelijken met de schilder- en grafische kunst. Enke lingen als Marl Andriessen, John Readec- ker, Jan Wolkers, maar toch ook een Titus Leeser, een Heieen Levano, Cephas Staut- hamer en Wim Rijvers, torenen daar bo venuit. Maar ze blijven solisten tegen het decor van een slecht verstaanbaar achter grondkoor. Het mag nog altijd opmerke lijk heten dat de Verwoeste Stad, een van de beste monumenten die een door het bombardement op Rotterdam opgeroe pen emotie reflecteert, door een buiten lander (Zadkine) moest worden gemaakt. Zijspoor Voor een belangrijk deel kan de reden dat •artistieke onvermogen wel in het verleden worden gezocht. Toen ons land na 1945 weer op de been kwam, kampte het nog met menige culturele erfenis van voor '40. Het leven, en daarmee ook de cultuur had eenvoudig vijf jaar op een zijspoor ge staan en voor artistieke theorievormin gen, die in de daarvoor gelegen decennia zo talrijk waren, was eenvoudig geen gele genheid geweest. De kunst had net als de economie een herleving nodig, een injectie die haar weer veerkrachtig kon maken. Voor de schilderkunst kwam die al spoe dig met de Nieuwe Experimentelen, de Cobra-groep die met een flinke dosis anti- intellectuallsme de bezem door de spinne- webben haalde. Ook de dichters hadden in de vorm van de beweging van de Vijfti gers hun eigen revolutie, maar de beeld houwkunst kreeg veel minder nieuwe im pulsen. Zij wortelde in een ontwikkeling die al vanaf de Jaren '20 en '30 bestond en die toevalligerwijs nauwelijks voor een vruchtbaar klimaat stond. In die jaren was prof. Bronner zowat de enige, echte beeldhouwer die het met zeer weinig „me dedingers" moest doen. In feite bestond er voor de oorlog met uitzondering van misschien Hildo Krop en TJipke Visser geen echte beeldhouwers-traditie. Wie na de oorlog moest beginnen, kon dus vrijwel vanuit een nulpunt vertrekken. Typisch genoeg was dat geen uitdaging om te gaan pionieren. De meeste beeld houwers moeten er verschrikt op hebben gereageerd, want hun keuze voor vormen, volumes en materiaal doen uitermate be houdend aan. De meesten zijn benauwd om niet te worden verstaan, ze leggen alles uit en scheppen daardoor een kako fonie van emoties die overal naar verwijst, behalve naar de zuiverheid van het doel waarvoor het beeld bestemd is. Enerzijds ontbreekt elk gevoel voor een heroïsche uitbeelding van het verleden zelfs daar waar het eventueel gepast had kunnen zijn anderzijds vervalt men al gauw in amateurstisch gekeutel zonder duidelijke uitgangspunten. Is de hele stoet van herdenkingsmonu menten representatief voor de Nederland se beeldhouwkunst in het algemeen? De laatste jaren hebben zich kunstenaars ontwikkeld die bezig zijn met drie-dimen sionale vormen en die nooit een opdracht voor een oorlogsbeeld hebben gehad of willen aanvaarden. Sommigen van hen hebben de plastische kunst een beslissen de wending kunnen geven. Een uitstraling van die vele opdrachten is bij hen althans, nauwelijks terug te vinden. Het heeft er alle schijn van dat het maken van de herdenkingsmonumenten zich in de mar ge van de kunst-ontwikkeling afspeelt. Wie kennis wil nemen van de vele beelden die in de afgelopen 35 Jaar aan de oorlog zijn gewijd, kan daarvoor terecht in „Sta een ogenblik stilmonumentenboek 1940-1945" van Wim Ramaker en Ben van Bohemen, een vrijwel complete inventari sering. Een van de weinige boeken die ooit zijn gewijd aan onze beeldhouwkunst. een klap een standaardwerk erbij, dat weinig te wensen overlaat, al ligt het zwaartepunt te zeer op de inhoud van het beeld (c.q. het verzet) en wordt de maker te kort belicht. Treurig word je er wel van, al die grauwe overdaad. Sta een ogenblil stil monumentenboek 1940-1945, door Wim Ramaker en Ben van Bohemen, 256 blz., prijs bij intekening tot 1 juni 55 gulden, daarna 75 gulden. Uitge geven door J. H. Kok te Kampen. In 1951 werd van de hand van J. van Rappard von Maubeuge in Gorin- chem dit beeld neergezet. Het op schrift luidt: Stantvastich is geble ven myn hert in teghenspoet Mei 1940-1945. Het is een van de vele beelden die een moeder met kind laat zien, als uitdrukking van de rouw van de achtergeblevenen. ADVERTENTIE HIJ EN ZIJ DA'S TOCH GELIJK? Voor u en voor ons van het CNV na tuurlijk wel. Maar toch zijn er verschil len, is er onderscheid in toepassing van sociale wetten, bij scholing en vorming. Het vrouwensecretariaat CNV werkt hard om die verschillen weg te werken. Daar kunnen we best een helpende hand bij gebruiken. Juist, die van u. Word lid van het CNV. Doen. Vandaag nog. Stuur mi) rud Postcode. Plaats: Beroep: Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM Minister Gardeniers van CRM vindt dal eerst bestudeerd moet worden welk deel van de radiozendtijd bestemd wordt voor Teleac, alvorens zij beslist de zendtijduit breiding op Hilversum 4 met drie uur per dag te laten ingaan. SAMEN OP DE GOEDE WEG Christelijk Nationaal Vakverbond Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM - De NOS-televisie zal de finales om de Europa Cup 1 en 2 voetbal rechtstreeks op de televisie uitzenden. De twee finalewedstrijden om de Europa Cup 3 zullen alleen in een samenvatting te zien zijn in Stu dio Sport. De Europa Cup 1 wordt woensdag 28 mei gespeeld tussen HSV en Notting ham Forest in het Santiago Bema- beu-stadion in Madrid en is om 20.25 uur op Nederland 1 te zien. De finalewedstrijd Europa Cup 2 is woensdag 14 mei tussen Arsenal en Valencia, en wordt uitgezonden om 20.10 uur op Nederland 1. De twee finalewedstrijden om de Eu ropa Cup 3, tussen Eintracht Frank furt en Borussia Mönchengladbach zijn vanavond en op 21 mei. Van de wedstrijd van vanavond beelden in Studio Sport om 22.40 op Nederland 1. Speciaal vandaag De KRO brengt een Ameri kaanse tv-film „Een op de mil joen" op het scherm. Het is het verhaal van de succesrijke honkbalspeler Ron le Flore (gespeeld door LeVar Burton). Ron leeft als jongen in het Amerikaanse getto van straat terreur, maar als een van de weinigen weet hij ervan los te komen Ned. 1/19.55 De TROS gaat vrij snel over tot herhaling van de Engelse serie Ik, Claudius. Vanavond de eerste aflevering, waarin Claudius, keizer van Rome, aan het eind van zijn leven zijn memoires schrijft. In de hoofdrol Derek Jacobi Ned. 2/21.30 Naar men zegt zijn we in het IK-tijdperk aangeland. Het NOS-programma Denk-Beeld wil daar vanavond dieper op ingaan. Voor de laatste keer leidt Freed de Jonge het ge sprek, waaraan wordt deelge nomen door Haya van Some- ren-Downer, de publicist Emma Brunt, Karei Douven s.j. en Pierre Janssen. Plaats van samenkomst: het panopti- kum Madame Tussaud in Amsterdm Ned. 1/22.10 Hoewel de NOS de minister heeft verzocht uiterlijk 1 april van dit jaar de zendtijduitbreiding op Hilversum 4, die moet ingaan op 1 oktober, be kend te maken is dit niet gelukt. Als reden van deze vertraging geeft de minister op dat nader bestudeerd moet worden hoe haar voornemen een gedeelte van de extra radiozend- tljd te bestemmen voor Teleac-uit- zendingen zijn beslag zou moeten krijgen. De minister heeft zich daarbij laten adviseren door de Omroepraad. Deze stelt in het advies voor dat het voor Teleac van wezenlijk belang is dat deze ook over radiozendtijd beschikt voorts verdere ontwikkeling van de multi-mediale programmering. De Omroepraad heeft de minister ook geadviseerd de zendtijd rechtstreeks aan Teleac toe te wijzen. De Raad is tot dit advies gekomen omdat de NOS niet bereid zou zijn radiozend tijd voor Teleac te vragen en ook geen toewijzing van radio-zendtijd wenst te ontvangen ten behoeve van Teleac radioprogramma's. Compensatie De minister vindt dat wanneer van de In het Noordbrabants Museum in Den Bosch is van 23 mei tot 20 juli een tentoonstelling te zien van werk van de Italiaanse kunstenaar Geor- gio Morandl. Belangrijkste onderdeel van de expositie wordt gevormd door een tachtigtal etsen die een overzicht geven van de periode van 1912 tot 1956. Oedurende dezelfde periode is in het museum een tentoonstelling te zien van werken die het afgelopen jaar werden aangekocht. Het betreft archeologische voorwerpen, schilde rijen, zilverwerk, glas en porcelein. De belangrijkste aanwinst van het afgelopen jaar is een schilderij De heilige familie van de Bossche Ru bens-leerling Abraham van Diepen- beeck, dat onlangs in een Londense kunsthandel werd gekocht. Craig Russell, de meesterimitator van beroemde sterren en bekend van de film „Outrageous" komt na zijn succes van vorig jaar terug naar Ne derland. Op 8, 9 en 10 september treedt hij op in theater Carré te Am sterdam, 7 september in de Stads schouwburg in Utrecht en op 11 sep tember In de Rotterdamse Schouw burg. Russell heeft zijn show be werkt, op sommige punten van een andere visie voorzien en er enkele nieuwe interpretaties aan toege voegd. Nederland neemt een belangrijke plaats in op L'image du monde, de grote internationale tentoonstelling over de geschiedenis van de cartogra fie, die van 23 mei tot november in het Centre Pompidou in Parijs wordt gehouden. Voor het centrale gedeelte van de tentoonstelling worden voor werpen uit ons land gebruikt. De bruiklenen komen van het Rijksar chief. geografische en cartografische instituten en van de stichting Atlas van Stolk. Een uitgebreide verzame ling historietekeningen en -prenten komt van het Historische museum der stad Rotterdam. Het ligt in de bedoeling, dat in juni een Eurovisie uitzending aan de tentoonstelling wordt gewijd. voorgenomen radiozendtijduitbrei- ding van 21 uur per week vijf uur per week zou worden bestemd voor Te- leac-uitzendlngen ruim voldoende zendtijd zou overblijven om de NOS en de omroeporganisaties coftipensa- tie te geven voor de zendtijd die zij hebben ingeleverd bij het bereiken van de C-status van Veronica. De Omroepraad zegt er wel gevoelig voor te zijn dat de uitbreiding van de zendtijd met drie uur per dag op Hilversum 4 betekent dat de NOS en de omroeporganisaties die uren moe ten vullen met muziekprogramma's. Een deel van die uren kan daarom niet worden gebruikt voor gesproken woord. Toewijzing van radiozendtijd voor de instructieve omroep gaat ten koste van de gesproken-woordpro gramma's van de omroepen. Marivaux van nabij bekeken door André Rutten De markiezin (Thea Korterink) en de jonker (Evert de Jager) ontdekken dat hun Vriendschap liefde iS.Foto Leo van Vellen. Er zijn allerlei manieren om spierpijn op te lopen- Dat is zö gebeurd Gelukkig is er ook een voortreffelijke manier om er snel weer vanaf te komen, inwrijven met Algesal maakt de spieren los en soepel. Algesal brandt niet op de huid, geeft geen vlekken en heeft gelukkig een heel aangenaam parfum. Zorg dat u altijd een tube in huis hebt. Algesal is uitsluitend verkrijgbaar bij apotheker en drogist. Lees vooraf de gebruiks voorschriften. Algesal als bewegen pijn doet. AMSTERDAM Een nog jonge markiezin, diep in de rouw voor haar veel te vroeg gestorven zeer beminde man, ontmoet een begrijpende ziel in haar buurman, een jonker, eveneens ten zeerste verdrie tig, omdat zijn beminde hem en de wereld vaarwel gezegd heeft en in het klooster is ge gaan. De twee zielsbedroef- den sluiten vriendschap, maar krijgen het daar moei lijk mee als een jonge graaf openlijk naar de hand van de rouwende markiezin komt dingen. Door die moeilijkhe den, aangewakkerd door hun beider bedienden, ontdekken zij dat hun vriendschap eigen lijk liefde is. Dat is de korte inhoud van het blij spel „La seconde surprise de l'amour" (1727) van de befaamde Franse schrij ver Marivaux (1688-1763), die ii heel lichte stijl ontluikende lii psychologisch genuanceerd leedde. Karst Woudstra, die naam gen heeft als dramaturg bij produ van Ger Thijs en bij het Ro-thi waaraan hij komend seizoen vajU bonden is, koos dit spel van Mam voor zijn debuut als regisseia omstandigheden hebben er toej dat hij eerder de regie van Sgj bergs „Pelikaan" op zich genfl heeft), IV „Rouw* n van door Peter Karstkarel LEEUWARDEN Om de maatschappelijke en daar mee ook artistieke proces sen die zich in een niet bij te benen tempo voltrekken enigszins te hanteren, heeft een kunstenaar zijn beelden de middelen, die hij als het goed is kan aanwen den om zijn publiek te be dienen. Stanco Skiczuk is een Nederlandse kunstenaar die in zijn jeugd de roe rige jaren veertig in Joegoslavië meemaakte, maar die van Roe meense afkomst is. Hij exposeert zijn visie op de door dogma's en vooringenomenheden „gematteer de" maatschappij bij Galerie Eewal in Leeuwarden (Eewal 84). Skiczuk zegt in 1963 te Amsterdam herboren te zijn na de loutering door de slogans van de vele politie ke systemen die hij in Oost-Europa heeft moeten ondergaan en hij heeft er geen gezonde dosis arg waan aan overgehouden. In de gou aches en schilderijen gaat hij in een pittige figuratie in op allerlei maat schappelijke, filosofische (wat is de verhouding tussen werkelijkheid en waarheid?) en kunsthistorische vooronderstellingen. Hij voegt zich qua onderwerpkeus en stylistiek bij de groep schilders die de nieuw- figuratieven genoemd worden (Rei- nier Lucassen c.s.), maar is directer en lichtvoetiger dan de anderen. Hij zet er nu eens met vrolijke stille vens of genretaferelen, dan weer met voorstellingen vol bijtende spot niet zozeer een eigen mening tegenover, maar exposeert de twij fel als een medicijn tegen alle tegen strijdige waarheden die ook de kun sten eerder vertroebelen dan verhel deren. Skiczuk zet alles op een vro lijke wijze op zijn kop. Onverbloemd gaat hij tekeer tegen het neoplasticisme van Mondri-aan. In een stilleven met pastelkleurige doosjes op een old flnish-tafeitje wil hij de dogmatische esthetiek en et hiek van de grootmeester relative ren en ook in „Elox of het commen taar" een gouache komt dit onder werp aan de orde. Zachte, bijna surrealistische vertalingen van ab solute neoplasticistische vormen zijn erin gecombineerd met een voortreffelijk figuratief portret van Elox, een herdershond, een portret als van de supermarktkunst. De twee elementen uit dit werk becom mentariëren elkaar. Beeldend commentaar is er te over in de nieuwe gouaches van Skiczuk en hij verhevigt het nog met de titels die hij belangrijk acht voor zijn twijfelachtige stellingen. Een speelgoedvogeltje uit Hong Kong op een met witte verf weggepoetst vlak waarin nog enkele kaders te herkennen zijn kreeg de paradoxale titel „3-hoek 4-hoek weinig Elox of het commentaar, een gouache uit 1980 van Stanco Skiczuk. bekend vogeltje" en in „De groeten van Skiczuk" heeft hij een Costa Brava-ansicht uitvergroot, deze bij zonder esthetische kaders gegeven en in fleurige letter van „Espafta" voorzien. In de catalogus zijn enkele dag boekfragmenten van de afgelopen maanden opgenomen. Op 20 febru ari van dit jaar schreef hij: „Ik moet niets hebben van serieuze kunste naars. Hun kunst is meestal slecht onbeduidend, terwijl sommige niet-serieuze kunst toch goed kan zijn." En een paar dagen daarvoor: „Een regel bekentenisliteratuur: Ik heb nu eenmaal een romantische ziel een uiterst realistische be schouwing; is het dan een wonder dat melancholie en sarcasme hand in hand gaan en daaruit voortko men?" Skiczuk haalt met zijn werk inderdaad zijn gram, maar vaker nog viert hij er de vreugde van zijn vrijheid mee. Evenmin als de door hem op geesti ge wijze beschimpte (kunst) wereld is hij zonder vooroordelen, maar zijn twijfel biedt hem de mogelijk heid om op geestige wijze op de decadente kunsten te reageren. Skiczuk fragmenteert zijn indruk ken en mengt ze op een frisse ma nier tot verrassende gehelen die in de details nu eens de grootste aan dacht, dan weer met vooropgezette nonchalance zijn uitgewerkt. Een prettig verwarring, ondanks een traditionele opbouw van zijn beeld vlak bereikt hij door in veel geval len de achtergrond allerlei merk waardige behangpatronen een brutale kracht mee te geven. Zo zet Stanco Skiczuk met 15 goua ches die allemaal in 1980 zijn ge maakt de inhoud, de vorm en de functie van kunst op losse schroe ven. Hij verdedigt er zijn vrijheid mee. een vrijheid van beeldende meningsuiting, die een stellingna- me tegen vooringenomenheden en dogma's tot gevolg heeft. Tot 10 mei in galerie, Eewal 84 te Leeuwarden. (Woe-Vrij. 12-18 uur, zat. 12-17 uur). Hij noemde het die twee mensen gaan houden omdat hun diepgei rouw hen voor elkaar open waaruit dat spel van elkaar aai ken en afstoten ontstaat. Wou was allereerst geïnteresseerd wat de psycholoog Marivaux over met een helder inzicht z dig onthult en ontwikkelde i met zijn meest nog jonge spela eigen speelstijl, voor ieder der s op eigen aard en gevoeligheid Ieder werkt met de eigen persoc heid en het eigen lijf, vermijd mogelijkheid zichzelf te verste achter aangeleerde maniertjes. 1 te worden de bewegingen zea perkt, sober gehouden, is de dacht geheel geconcentreerd op gebruiken van de tekst als de u van persoonlijke gevoelens. Me gebeurt dat ingehouden, alsofei gewoon gesprek tussen mensa voerd wordt, soms ook verhoge emoties het tempo en de intern maar er is altijd een uiterste zorg het juiste contact tussen de et en de uiting ervan. Op die manier gaan de heel prei en spitse formuleringen van vaux uitstekend werken, alsof I dat moment zelf bedacht wa met soms een extra accent of contrast tussen de uitgekiea van de tekst en de naïviteit, waa ze hier geladen wordt, en die i een van de prikkelende elemeni van Marivaux werk: je ziet ai schouwer hoe de verliefden zich ondanks bloot geven, in hun wa ook, zonder dat zij het zelf al hebben. Dit gaat voor alle spelers in voorstelling op, hoe verschillet onderling ook mogen zijn: Thea terink als de markiezin. Astrid als haar dienstmeisje. Evert de als de jonker. Bas Dekker all knecht. Bob van Tol als de inteï eel, Karst Woudstra als de grai ders persoonlijke contact met c speelde figuur brengt tintelei vende elementen in de voorstel die voor de aandachtige kijkö rassend boeiend is. Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM De begrafenis de Joegoslavische president wordt rechtstreeks uitgezonden de NOS-televisie. De plechtigb vandaag te zien van 12.55 totl uur op Nederland 2 Aan het begin van de avond 18.00 tot 18.40 uur wordt Nederland 1 een samenvatting zonden. >nd hiervl ting 41

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4