Meisjes in techniek hebben
meer kans op een baan
Huishoudschool uit slop halen
Kun jij dat maken?
Leerlingstelsels nu
open voor meisjes
Meisjes op de arbeidsmarkt
Regi Romeny op de
meubelmakersschool
VOENSDAG 7 MEI 1980
TROUW/KWARTET 9
Vier meisjes op de mts
De katholieke :mts Gijsbrecht van
Aemstel ln Amsterdam Osdorp telt
ruim vierhonderd leerlingen en pre
cies vier van hen zijn meisje. Nege
nennegentig procent jongens tegen
één procent meisjes.
Toen Wendy Polfllet (20) en Erika
Windau (18) op school kwamen za
ten er helemaal geen meisjes op
school. Bij de aanmelding kenden
ze elkaar nog niet en ze gingen er
dus vanuit dat zij eenzaam tussen
al die jongens zouden zitten. Je
moet er wel wat voor over hebben
als Je een technische opleiding wilt
volgen.
"Wendy en Erika zitten nu allebei in
het derde jaar van de afdeling
bouwkunde en het bevalt hun pri
ma. Vorig jaar augustus kregen zij
^versterking van nog twee meisjes:
Zilla van Deudekom (17 Jaar), eer
stejaars bouwkunde, en Patricia
,van Veen (17), eerstejaars elektro.
Zij zijn het met z'n vieren er roerend
over eens, dat een mts voor meis
jes een heel aantrekkelijke oplei
ding kan zijn en ze vinden het eigen
lijk maar raar dat zo wenig meisjes
hun voorbeeld volgen.
Wendy, Erika en Zilla hebben mavo
gedaan, Patricia stapte over na de
vierde van de havo. Bij Erica ont-
Ibrak zowel wiskunde als natuur
kunde in het examenpakket, bij Zil
la alleen natuurkunde. Dat bete
kent dat Je in het begin extra hard
moet aanpakken, want de meeste
lleerllgen hebben op de lts of de
Imavo wel wis- en natuurkunde
gedaan.
Dat vakkenpakket is waarschijnlijk
een van de grote struikelblokken
I voor meisjes die naar een mts wil
len. Op huishoudscholen wordt
nauwelijks wiskunde gegeven en
natuurkunde kim je helemaal niet
doen. Met een diploma huishoud
school maak je daarom geen kans
op toelating tot een mts.
Voormeisjes die lts hebben gedaan
(ook maar een klein groepje) geldt,
dat zij zowel wis- als natuurkunde
op c-niveau in hun pakket moeten
hebben. Kom je van mavo of havo,
dan worden er geen eisen gesteld
aan je vakkenpakket, maar zonder
wis- en natuurkunde is het een hele
toer. En het is helaas nog altijd zo,
dat meisjes op de mavo en havo
minder vaak exacte vakken kiezen
dan jongens.
Het besluit om als meisje naar een
mts te gaan ligt niet voor de hand.
„M'n vriendinnen konden zich nog
wel indenken dat ik dat leuk vond",
zegt Patricia, „maar de jongens
vonden het maar gek. 'Dat kun je
toch niet', zeiden ze." Ook thuis
werd er bij deze vier meisjes niet erg
enthousiast gereageerd op de on
verwachte schoolkeuze. Maar nu ze
eraan gewend zijn, komen er ook
positieve geluiden. „Als ik een
werkstuk mee naar huis neem," ver
telt Patricia, „zegt m'n broertje:
kun jij dat maken?"
De reacties van de jongens op de
mts zijn erg meegevallen. „Vooral
de jongens die van de lts komen,
vinden het leuk dat er nu ook meis
jes op school zitten," zegt Wendy.
„In ieder geval kun je beter als enig
meisje in een jongensklas zitten,
dan omgekeerd. Als jongen tussen
allemaal giechelende meiden word
je veel meer gepest."
Het aantrekkelijke van de mts zit
'm voor Erika en haar vriendinnen
vooral in de praktische kant van
deze opleiding en van het latere
beroep. „Op de mts heb je per
week een uur of tien praktijk en
tekenen," zegt ze.
„Op de mavo zat je de hele dag in de
boeken. Ook als je van school af
komt kun je meer kanten uit. De wil
binnenhuisarchitectuur doen (niet
alleen meubeltjes schuiven, maar
ook verbouwingen) en dat lijkt me
heel wat leuker, dan op een kantoor
de hele dag achter een typemachine
te zitten."
Zilla is het daar van harte mee eens:
„Ik vind het veel fijner om iets met
m'n handen te doen en om creatief
bezig te zijn," zegt ze. „Dat meisjes
nog zo weinig een technische oplei
ding volgen, komt alleen maar om
dat mensen nog het idee hebben,
dat techniek iets voor jongens is.
Waarom eigenlijk?"
Meisjes die via het leerlingwezen
een opleiding willen volgen tot elek-
tromonteur, installatietechnicus,
montagebankwerker, meubelmaker
of schilder krijgen dit jaar een (klei
ne) kans. Ongeveer 150 meisjes kun
nen meedoen aan de proefprojecten
die in augustus in acht plaatsen
beginnen. Deze proef moet uitwij
zen of leerlingstelsels, waar totnog
toe bijna alleen jongens zaten, meer
toegankelijk gemaakt kunnen wor
den voor meisjes.
De meisjes komen er bekaaid af in
het leerlingwezen. De meeste meis
jes komen terecht in een van de zes
traditionele meisjes-leerlingstel
sels: winkelverkoop, kapster, modi-
nette, verzorgingsassistente, admi
nistratief werk en textiel. De overi
ge 27 leerlingstelsels zijn bijna alle
maal een mannenzaak.
Minister Pais (onderwijs) wil probe
ren dit rolpatroon in de beroepsop
leidingen te doorbreken. Ook meis
jes moeten toegang krijgen tot
technische opleidingen. In de proef
projecten zal bekeken worden hoe
dat het beste kan.
Het leerlingwezen is een combinaite
van drie of vier dagen werken in een
bedrijf en twee of één dag leren op
school. Je kunt toegelaten worden
als je een diploma mavo of lager
beroepsonderwijs hebt. Er worden
soms wel eisen gesteld aan het vak
kenpakket, maar meisjes die daar
aan niet voldoen kunnen nog een
schakelprogramma volgen.
Bedrijven die meisjes in dienst wil
len nemen krijgen subsidie van het
ministerie van sociale zaken. Die
subsidie kan bijvoorbeeld gebruikt
worden voor het aanleggen van da
mestoiletten, extra begeleiding in
het bedrijf of speciale werkkleding.
De tweejarige opleiding voor meis
jes begint dit jaar in Amsterdam,
Voorburg, Doetinchem, Nieuwe-
gein, Amersfoort, Enschede, Dor
drecht en Rotterdam. Inlichtingen
kan men krijgen bij het Centraal
Orgaan van het leerlingwezen (030-
941041) en bij schooldecanen.
Steungroep technische vrouwen
Regi Romeny heeft drie jaar Frans
gestudeerd en is toen „doorge
stroomd" naar de lts. Daar be
kwaamt zij zich in het meubelma
kersvak. Als ze volleerd is. wil ze
ook nog haar middenstandsdiplo
ma halen en een vestigingsvergun
ning aanvragen. Als het allemaal
lukt, begint Regi vervolgens een
klein bedrijfje als meubelmaakster.
Op de meubelmakersvakschool in
Amsterdam komen steeds meer vol
wassenen, zo tussen de achttien en
dertig Jaar. Onder die volwassenen
zitten steeds meer vrouwen die zich
op deze wijze willen omscholen.
Ook onder de jongeren neemt het
aantal meisjes toe. De belangstel
ling van meisjes en vrouwen blijkt
zich vooral te richten op gespeciali
seerde opleidingen, zoals die voor
edelsmid, graficus of meubelmaak
ster.
Regi is actief in de „Steungroep
vrouwen ln technische beroepen"
(postbus 15139, Amsterdam), die
meisjes en vrouwen probeert aan te
moedigen om een technisch beroep
te kiezen. „Maf, hoezo?" is de voor
zichzelfsprekende titel van een van
hun brochures.
De steungroep probeert arbeidsbu
reaus, centra voor de vakopleiding
voor volwassenen en andere instan
ties ervan te overtuigen, dat waar
een timmerman wordt gevraagd
ook een timmervrouw kan sollicite
ren. En als mannen zich kunnen
omscholen tot loodgieter, moet dat
ook voor vrouwen mogelijk zijn.
Verder is de steungroep actief met
voorlichting op scholen en beroe-
penmanifestaties. In verschillende
plaatsen bestaan bovendien groe
pen van vrouwen die elkaar en an
deren steunen in de toch nog wel
moeilijke emancipatiestrijd op de
werkvloer.
Regi: „Als meisje moet je steeds
weer optomen tegen mensen die het
gek vinden dat je een technisch
beroep kiest. Maar wat is er eigen
lijk voor geks aan?"
door Plot Hagen
(Een meisje op een technische school is in Nederland nog
steeds een bezienswaardigheid. Op dat punt loopt ons land
I ver achter bij landen als Rusland en China. Maar ook in
vergelijking met bijvoorbeeld Frankrijk maken we nog een
weinig geëmancipeerde indruk. Tlmmervrouwen, machine-
I bankwerksters, bouwvaksters, het zijn allemaal woorden
I die in de Nederlandse taal nog moeten inburgeren.
heeft daar een heel eenvoudige op
lossing voor: als Je vijftig kilo te
zwaar vindt om te tillen, doe Je het
toch met z'n tweeën? Voor mannen
is dat trouwens net zo goed aan te
bevelen: die hebben ook een rug die
kapot kan.
f staatssecretaris De Jong heeft eens.
I nageplozen hoeveel meisjes er op
een lagere technische school zitten.
J Het waren er nauwelijks meer dan
|L tweeduizend op een totaal van ruim
I honderdveertig duizend leerlingen.
lets van anderhalf procent. En die
I meisjes zaten dan nog vooral op
f afdelingen die iets vrouwelijks le-
I ken te hebben: kleermaken, con
sumptieve techniek,koken/serve-
ren, Ook op de grafische school of
op de afdeling edelmetaal wil zich
nog wel eens een meisje aanmelden.
Meisjes die zonder omwegen elek
trotechniek kiezen, moet je met een
lantaarntje zoeken.
I In hogere vormen van technisch on-
I derwijs is het nlef beter. Op de mts,
1 de hts en de technische hogescho-
r len vormen de meisjes een te ver-
arlozen minderheid. In techni-
leerlingstelsels (een voortge-
zette opleiding waarbij school en
I praktijk gecombineerd worden) is
het niet anders. De meeste werkge-
1 vers schrikken nog als meisjes solli
citeren als leerllng-tlmmervrouw.
Wie de gegevens over de arbeids
markt erop nakijkt (zie elders op
deze pagina) ontdekt al snel dat een
technische opleiding meer uitzicht
biedt op een baan dan bijvoorbeeld
vier jaar huishoudschool. Toch kan
dat betere beroepsperspectief de
meeste meisjes niet verleiden tot
een keus voor een technische'
Bijna driekwart van de
die van de lagere school
komen kiest voor mavo-havo-vwo. i
Nog maar 27 procent gaat naar het!
lager beroepsonderwijs en van deze'
groep komen de meesten op een
huishoudschool terecht. De lts
voor meisjes niet te bestaan.
•Een belangrijk argument voor vrou^
litlonele rolpa-!
hardnekkiger]
lief ls. De heer4
Ook van de jongens gaat nu een
veel groter deel naar mavo-havo-!
vwo dan twintig Jaar geleden. Maar
toch zien we dat bij Jongens del
belangstelling voor de lts de laatste!
jaren weer wat toeneemt. Het lijkt'
erop alsof veel ouders ontdekt heb-j
ben dat een jongen straks meer
kans op een baan zal hebben metl
een lts-dlploma op zak dan met een
mavo-diploma. Misschien hangt die'
kentering ook wel samen met de
weer toegenomen waardering voorl
ambachtelijk werk.
Dat een dergelijke trend niet door-j
werkt bij meisjes komt waarschijn-'
lijk doordat de traditionele
tronen in ons land
ijn dan feministen lief
)e Lange, directeur van de christe-,
lljke mts in Ede, vermoedt datl
vooral moeders meisjes ervan af
houden om een technische oplei-
J' te volgen. Een meisje dat van]
de mavo komt denkt eerder aan
nderverzorging dan aan elektro-
i techniek op een mts. Thuis wordt
dat laatste waarschijnlijk ook niet
(gestimuleerd.
k ;De heer De Lange probeert al Jaren
\via voorlichtingsavonden en school-
inen meisjes te werven voor een
iche opleiding. Maar zonder
eel succes: van de zeshonderd leer-
jen zijn er maar drie meisjes. Een
[van de vooroordelen die hij steeds
eer tegenkomt is, dat een tech-
sch beroep altijd vies en zwaar
erk betekent. Voor een meisje zou
léat niet aantrekkelijk zijn.
Mensen die zo denken zouden eens
een kijkje op een mts moeten ne-
zegt de heer De Lange. Waar-
zou een meisje niet achter een
kunnen staan of een
in de elektrotechniek kun-
vervullen?
e van een lagere technische
komt, is de kans op zwaar
wel groter, maar ook dan zijn
3r vrouwen geen onoverkome-
bezwaren. De „Steungroep
in technische beroepen"
Het huishoudonderwijs lijkt in menig opzicht op
een zinkend schip. Het aantal leerlingen loopt
terug, leraressen verliezen hun baan, scholen
W\ moeten sluiten. Van de meisjes die naar de
w I huishoudschool gaan haalt een groot deel geen
1 diploma. En degenen die wel een diploma halen
I zijn nauwelijks beter af: ook zij lopen het risico
dat het arbeidsbureau hen als ongeschoolden ln
M de kaartenbak zet. De werkloosheid onder meis-
jes van de huishoudschool neemt schrikbarende
W' vormen aan.
I Wat moet er gebeuren om het hulshoudonder-
wijs uit het slop te halen? In een gesprek met
j Addie Putto, lerares aan een huishoudschool ln
i Veenepdaal en bestuurder van de Protestants-
Hjj Christelijke Onderwijsvakorganisaties, en Rob
de Bruïne, beleidsmedewerker van de PCO, ko-
men een paar conclusies duidelijk naar voren.
De eerste is dat we op langere termijn toe
moeten naar een ander stelsel van voortgezet
=r I onderwijs. De uitsplitsing van kinderen op
- twaalfjarige leeftijd benadeelt grote groepen
I leerlingen. Er moet dus een vorm van geïnte-
greerd onderwijs komen voor alle twaalf- tot
vijftienjarigen. Een soort middenschool, waarin
theoretische en praktische vorming samengaan.
judj
H Zover is het echter nog niet en dat betekent dat
er ook maatregelen nodig zijn op korte termijn.
Het belangrijkste is dat de jaren geleden uitge
stippelde koers (neergelegd in het zogenaamde
lbo-besluit) eindelijk eens wordt uitgevoerd. „De
bestaande vijfsteensmuur tussen de verschillen
de soorten van beroepsonderwijs moet geslecht
worden", zegt Addie Putto. Dat kan door de
eerste twee „algemene" jaren meer gelijk te
maken. Zodat bij voorbeeld het vak „algemene
techniek" op lts en huishoudschool eenzelfde
inhoud krijgt. En zodat ook meisjes op een
huishoudschool wis- en natuurkunde kunnen
volgen. Pas als dat gebeurt, is doorstroming
tussen de verschillende typen van beroepson
derwijs mogelijk.
Een tweede wens is dat het derde en vierde
leerjaar weer herkenbaar worden als voorberei
dende beroepsopleiding. Het lager beroepson
derwijs is voorlopig nog voor veel meisjes eind
onderwijs (in de toekomst zal dat hopelijk ver
anderen) en zolang dat zo is, moet je iets bieden
waarmee de leerlingen op de arbeidsmarkt uit
de voeten kunnen. Dat betekent bij voorbeeld
dat de kantooropleidng ook een vak als handels
kennis moet omvatten.
Van groot belang ls ook dat de doorstroming
naar het vervolgonderwijs beter wordt geregeld.
Meisjes van de huishoudschool hebben in het
leerlingwezen maar weinig keus. In het middel
baar beroepsonderwijs zijn de mogelijkheden
niet groot. Overstappen naar bij voorbeeld een
mts of een havo is zelden haalbaar, alleen al
omdat het vakkenpakket van de mavo te be
perkt ls.
Een van de meest eenvoudige Ingrepen die over
wogen moeten worden is naamsverandering. De
term 'huishoudschool' is en blijft onjuist, on
danks die meestal vergeten toevoeging 'nijver
heidsonderwijs'. Een nieuwe naam betekent niet
het einde van alle problemen, maar om nu door
middel van je naam bestaande vooroordelen te
bevestigen, dat hoeft ook weer niet.
Ondanks dit soort kleine verbeteringen blijft het
probleem van een versnipperd lager beroepson
derwijs bestaan. De remedie lijkt eenvoudig: er
moeten meer scholengemeenschappen komen
van huishoud-, technisch-, economisch en agra-
grisch onderwijs, al dan niet gecombineerd met
mavo en andere schooltypen. In zulke scholen
gemeenschappen krijgen meisjes meer moge
lijkheden dan de huishoudschool nu kan bieden.
Ze zouden, om maar een voorbeeld te noemen,
makkelijker de stap naar een technische oplei
ding wagen. Maar Addie Putto wijst er wel op
dat het samengaan van afzonderlijke lbo-scholen
in de praktijk nog op heel wat weerstanden
stuit. En uiteindelijk is ook deze oplossing half
werk: tenslotte moet er immers één school ko
men voor heel deze leeftijdsgroep.
wen om zich ook eens op de moge
lijkheid van een technische oplei
ding te oriënteren ls dat zij langs die
weg hun kansen op de arbeids
markt verbeteren. Vooral in de me
taal, ln bepaalde sectoren van de
bouw en de elektrotechniek bestaat
nog altijd een grote vraag naar ge
schoolde arbeidskrachten. Ook
werkgevers lijken meer geneigd
vrouwen in te schakelen.
Het zou geen kwaad kunnen als
meisjes eens nadachten over de
vraag wat ze eigenlijk zelf het
leukst vinden: een kantoorbaan of
een technisch beroep. Er zullen er
genoeg zijn die graag op een bank
werken of typiste worden. Maar
zouden er echt geen meisjes zijn die
ln hun hart net zo lief of liever
loodgietster, meubelmaakster of
elektrotechnisch monteur werden?
Het merkwaardige van het Neder
landse onderwijssysteem ls dat Je
als meisje nauwelijks met de keus
wordt geconfronteerd. Vooral de
schelding tussen jongensscholen
(its, mts) en meisjesscholen (huis
houdschool) bevestigt de traditio
nele rolverdeling. Slechts langzaam
worden de barrières tussen deze
schooltypen geslecht, bijvoorbeeld
door de vorming van scholenge
meenschappen van technisch- en
huishoudonderwijs (er zijn er nu
ruim vljftUÖL
Emancipatie in het onderwijs?
Langzaam verandert er wel iets. Af
en toe gaat een Jongen naar de
huishoudschool of een meisje naar
de lts. Soms gaat een meisje van de
mavo naar de mts.
Er dringt af en
toe een meisje door tot de techni
sche hogeschool. En hier en daar
laat zich wel eens een typiste om
scholen tot timmervrouw.
Maar het zal nog wel even duren
voordat de vrouwelijke kraanma
chinisten van Hoogovens hun uit
zonderingspositie op de Nederland-
Ise arbeidsmarkt kwijt zijn.
Het aantal werkloze meisjes beneden 23 jaar is
vorig jaar schrikbarend gestegen. Terwijl de werk
loosheid onder mannen daalde, nam de werkloos
heid onder vrouwen verder toe. Vooral meisjes die
van school komen worden daarvan de dupe. Gemid
deld waren er in 1979 bijna twintigduizend meisjes
onder de 23 werkloos.
De werkgelegenheid in de technische beroepen
ontwikkelde zich vorig jaar gunstig. Daarvan profi
teren bijna alleen jongens. De werkgelegenheid in
de sector van sociaal-cultureel werk, onderwijs en
verzorgende beroepen verslechtert. Dat treft vooral
meisjes.
Steeds meer oudere vrouwen zoeken werk. Met
name meisjes ondervinden daarvan concurrentie op
de arbeidsmarkt.
Vooral meisjes die van de huishoudschool komen
vinden heel moeilijk werk. De arbeidsbureaus be
schouwen hen vaak als „ongeschoold". Van de meis
jes die in de provincie Groningen het lager beroeps
onderwijs verlaten vindt één op de zes geen werk.
Ja, mevrouw, ik was liever mon
teur geworden.