Luchtfoto's van bezet land
Trouw Commentaar
een ochtendje eerste kamer
belastingontduiking
)e omroep is geen regeringszaak
Even boeiende als tragische expositie in Wageningen
Geallieerden
maakten er ruim
honderdduizend
Man die in oorlog
dodelijk schot
loste vrijgelaten
s
britse interesse
^VRIJDAG 2 MEI 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
pe uiteindelijke publikatife van het
japport-Van Bijsterveld bevestigt
[jvat we uit de gesprekken aan de
borreltafel allang mochten opma
ken, namelijk dat onze eertijds zo
hauw luisterende belastingmoraal
plang naar de knoppen is. Was het
i^leer nog heel gewoon dat een
belastingbetaler slapeloze nachten
pleefde vanwege het onbehaaglij-
gevoel de fiscus wellicht tekort
ïe hebben gedaan, nu is eerder het
ggendeel het geval.
iar liefst twee van de drie belas-
igbetalers die daartoe in de gele-
inheid zijn (het onderzoek be-
irkte zich tot het bedrijfsleven en
vrije beroepen) ontduiken de
ilasting. Daarmee staat wel zo
igeveer vast, dat volgens de nu
:ersende moraal de „normale"
dastingbetaler een sukkel is. Be-
astingontduiking is een sport ge-
vorden, waarin doelpunten moe-
en en ook kunnen worden ge
naakt. Want en dat is een
weede keiharde constatering van
iet rapport-Van Bijsterveld be-
astingontduiking is uitermate
onend.
nmiddels is aarzelend het tegenof-
ensief ingezet. Uit een begelei-
lende brief van de minister van
inanciën en zijn staatssecretaris
7 1 nogen we opmaken dat veel din-
>iH|en in studie zijn genomen en
V€|tappen worden ondernomen om
le „pakkans" aanzienlijk te ver
droten. Veelal worden maatrege
ls en overwogen in de sfeer van
rerscherpte controle, een vergro-
ing van de sancties en een verge
nakkelijking van de bewijslast
oor de fiscus, dit laatste door de
elastinbetaler te verplichten ad
ministratieve bescheiden te bewa-
!e( en. Het betekent een uitbreiding
•la ian de bureaucratische romp-
te lomp, maar tegen de achtergrond
'an de omvang van het fraudepro-
j 2 deern is dat niet onredelijk,
kl let is een vondst de wanbetalers
'an de motorrijtuigenbelasting
ook op hun andere belastingver
plichtingen te controleren. Daar
entegen lijkt het voorstel om de
tijdrovende verwerking van de T-
biljetten in te perken, niet zo aan
trekkelijk. Zeker, het staat als een
paal boven water dat aldus heel
wat tijd en energie worden vrijge
maakt voor verscherpte controle.
Maar het staat wel vast dat die
inperking een drempelverhoging
betekent, waarmee vele (en ook
kleine) belastingbetalers niet meer
voor terugbetaling van te veel be
taalde belasting in aanmerking zul
len komen.
Het geheel overziende is er onge
twijfeld veel in gang gezet om de
belastingfraude onder controle te
krijgen. Of het echter zal opwegen
tegen de omvang van het pro
bleem, is nog maar de vraag. Dat
geldt temeer wanneer wij de op
papier legale ontwijking van belas
tingen en het zwarte geldcircuit in
de beschouwing betrekken.
Belastingontduiking is zo ongeveer
onze nationale sport geworden.
Daarmee is ons belastingstel onder
zware druk kómen te staan. Dat
stelsel kenmerkte zich door fijn
mazige regels, om aldus de recht
vaardigheid te dienen. Wanneer
echter die fijnmazigheid mede de
mogelijkheid biedt tot massale
ontduiking, dan komt er van die
rechtvaardigheid ook niet veel
meer terecht. Belastingbetalers die
minder succesvol onze nationale
sport beoefenen, moeten dan het
gelag betalen.
Ligt het daarom niet voor de hand
het belastingstelsel aanzienlijk te
vereenvoudigen, ook al zou dat
een even aanzienlijke beperking
van aftrekmogelijkheden met zich
meebrengen? De belastingtarieven
zouden dan wellicht wat lager kun
nen worden, waardoor fraude en
ontwijking minder Ionend zullen
zijn.
neién uitspraak van Thorbecke is
en gevleugeld woord geworden:
kunst is geen regeringszaak"
en zinsnede die in deze vorm en
iet deze negatieve formulering al-
jen maar tot verwarring aanlei
ding heeft gegeven, omdat de even
'^jssentiële bijzin geschrapt is.
rbecke zei namelijk voluit:
nst is geen regeringszaak in die
ton, dat de regering geen waarde-
lordeel kén uitspreken over uitin-
,ij en van kunst."
ni
(d< 'horbecke zegt dus niet zoals
^ciem later wel eens in de schoenen
i geschoven dat de overheid
een opdracht heeft een kunstbe-
wo:id te voeren. Hij geeft alleen aan
ia! at
zo'n kunstbeleid er op gericht
loet zijn anderen iets te laten
'joen, waarbij de overheid slechts
Dj Is de niet tot oordelen geroepen
ov waarnemer dient op te treden.
horbecke formuleert hier een
rote staatkundige wijsheid, die
m ichtingbepalend voor de politiek
9 an ons land is geworden; tot heil
an het Nederlandse volk, mogen
re er aan toevoegen. Het is de
lasis geworden van een politiek,
faarin een groot aantal organen in
rijheid en op eigen verantwoorde-
jkheid slechts gebonden door
le bepalingen van de voor ieder
eldende strafwet konden op-
iloeien.
^fegen deze achtergrond is het ver-
door Jac. Lelsz
WAGENINGEN Een wran
ge werkelijkheid: hoe fotoge
niek kan zelfs in oorlogsom
standigheden een land zijn.
Vooral als dat land Nederland
heet. Een land vol met rivie
ren en bruggen, vol polders
met een bijna Mondriaans
strenge ritmiek en uit ouder
wetse blokkendozen opge
bouwd lijkende stadjes. Zo
hebben de gealiieerden Ne
derland vanuit de lucht ge
zien, maar het moet een even
tragischa als boeiend schouw
spel geweest zijn.
Herinneringen aan die confrontaties
van de geallieerden met mooi maar
geschonden Nederland vindt men in
deze dagen rondom de vijfde mei in
Wageningen. Meer dan honderddui
zend luchtfoto's hebben de geallieer
den in de laatste oorlogsjaren op ons
land verschoten. Een selectie van
honderd opnamen in vergrote vorm
kan men op het moment bekijken in
de aula van de Landbouw Hoge
school, die naast het voormalig hotel
De Wereld staat. Het is voor het eer
ste dat iets uit deze collectie wordt
getoond.
De tentoonstelling is ingericht in de
aula van de Landbouw Hogeschool,
de plek waar op 6 mei 1945 de capitu
latievoorwaarden door de Duitse ge
neraal Blaskowitz zouden zijn onder
tekend. Een dag eerder, 5 mei, was
men het al tijdens besprekingen in
hotel De Wereld eens geworden over
de capitulatie. Zo heeft naderhand de
Canadese generaal Kiching zich het
herinnerd. De acte is dan ook niet
gedateerd op 6 mei maar is geanteda
teerd op 5 mei. Prins Bemhard, die er
ook bij was, schijnt het niet meer met
honderd procent zekerheid te weten.
Er is overigens ook nog een andere
versie, namelijk dat de Duitsers op
het hoogste niveau zich gewonnen
zouden hebben gegeven op een boer
derijtje ergens in de buurt van Wage
ningen, waar tevens gesproken zou
zijn over voedseltransporten naar het
hongerende Westen.
Op het nippertje.
Wat de kostbare collectie luchtfoto's
van Nederland betreft, deze is eigen
lijk op het nippertje gered. De gealli-
Het kamp Vught, uit de lucht gefoto
grafeerd op 19 september 1944.
eerden waren voornemens ze te ver
nietigen. Ze konden er toch niets
meer mee doen. Tijdens een of ander
gezellig avondje moet ir H. Egberts,
medewerker van de Stichting voor
bodemcartering in Wageningen, die
in 1964 is overleden, hebben gehoord
van een plan ze op te ruimen. Hij
meende dat de foto's waardevolle ge
gevens bevatten over de aardweten
schappen. In de zomer van 1945 de
den de geallieerden het grootste deel
van de verzameling aan de Stichting
voor bodemcartering cadeau. Ook de
topografische dienst in Delft bezit
een gedeelte.
Toen de tweede wereldoorlog uit
brak, waren de Engelsen koortsach
tig begonnen met de opbouw van een
militaire fotoverkenningsafdeling.
Omdat er in het begin nog geen goed
opgezette spionage-organisatie was.
zou luchtvérkenning vrijwel de enige
manier zijn om aan gegevens over het
doen en laten van de vijEtnd te ko
men. Aanvankelijk gebruikten de En
gelsen Blenheim-bommenwerpers
voor dit doel, maar deze vlogen zo
traag dat ze een te gemakkelijk doel
wit voor het Duitse afweergeschut
vormden.
Naderhand kregen ze snelle jacht
vliegtuigen ter beschikking zoals
spitfires en zelfs mosquito's, die tien
kilometer hoog konden vliegen. Deze
waren veel minder kwetsbaar. Om ze
tegen de hemel zo weinig mogelijk te
laten opvallen werden ze in vaal blau
we camouflagekleur geverfd. Ze wa-
bazingwekkend dat minister Wie
gel van binnenlandse zaken (die
zichzelf beschouwt als de beheer
der van het geestelijk erfgoed van
Thorbecke) zich keer op keer weer
meent te moeten opwerpen als
bestuurder en beoordelaar van de
Nederlandse omroep.
Het staat Wiegel als elke staatsbur
ger vrij een oordeel te hebben over
welk controversieel radio- of tele
visieprogramma ook, maar hij
moet uiterst voorzichtig zijn in het
uitspreken daarvan omdat ieder
onderscheid tussen de staatsburger
en de minister al gauw gekunsteld
aandoet en iedereen uiteraard
denkt dat de minister aan het
woord is, terwijl de minister zelf
drommels goed weet dat hij in
deze zaak en binnen de staatsrech
telijke verhoudingen van ons land
geen mening dient te hebben.
Als er over de uitzendingen van
Radio Stad en de VARA van
woensdag een berisping dient te
worden uitgesproken, dan is dat
krachtens de wet een zaak van de
minister van CRM en niet van de
minister van binnenlandse zaken
en voor nog verder gaande maatre
gelen moet men bij de onafhanke
lijke rechter zijn, en nergens an
ders. De omroep is namelijk geen
regeringszaak.
Wiegel is zijn verkiezingscampag
ne niet alleen erg vroeg, maar ook
op klompevoeten begonnen.
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat, .sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859. 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden. Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
De Moerdijk bruggen. In '44, bij de
nadering van de geallieerden, lieten
de Duitsers ze springen. De verbin
ding Zuid-Noord werd waardoor
verbroken.
ren niet bewapend, waardoor ze aan
wendbaarheid wonnen.
Intussen werd de foto-apparatuur ge
perfectioneerd. Er kwamen nieuw
ontworpen camera's met een soort
telelens. Daardoor konden de vlieg-
tuigen rustig op grote hoogte blijven
vliegen zonder dat al te veel details
op de afdrukken verloren gingen. Een
ander bezwaar van het vliegen op
'grote hoogte was, dat de camera's
nogal eens bevroren. Dit werd opge
lost door er warme lucht van de moto
ren langs te leiden.
Een verkenningsvliegtuig was in het
algemeen uitgerust met drie came
ra's, elk goed voor vijfhonderd foto's
per film. Er waren twee soorten foto-
verkenning. Bij de strategische ver
kenning drongen de vliegtuigen
meestal diep door in het vijandelijk
gebied, waarbij op grote hoogte foto's
werden genomen.
Bij de taktische verkenning, meestal
dicht bij de frontlijn, werd veel lager
gevlogen. In de laboratoria waar de
films werden ontwikkeld en afge
drukt waren veel vrouwen werkzaam.
De interpretatie van de foto's die
dagelijks met vrachten binnenkwa
men gebeurde vooral op de centrale
interpretatie-afdeling de Medmen-
ham. Moest het hoofdkwartier met
spoed geïnformeerd worden, bijvoor
beeld als het ging om de verplaatsing
van een Duits oorlogsschip, om de
activiteiten van een tankdivisie, of
om het resultaat van een groot bom
bardement, dan werd al geïnterpre
teerd aan de hand van negatieven,
waardoor de zaak in enige uren rond
was.
Vele malen
De geallieerden fotografeerden Ne
derland vele malen om te weten te
komen waar de sterke en de zwakke
punten van de Duitsers lagen. Soms
laten de foto's twee bij twee zien hoe
de situatie voor en na een oorlogshan
deling was. In dat opzicht zijn er
foto's van Rotterdam, de Amster
damse Jodenbuurt, het Haagse Bezui-
denhout, de Moerdijkbruggen enz.
Fascinerende foto's zijn er van de
Hollandse kust. van de slag om Arn
hem, en van de Biesbosch, „sluis naar
de vrijheid", een legendarisch oord,
waar de Duitsers niet durfden te ko
men. vol onderduikers uit het
Noorden.
Fraai is op deze expositie getiteld
„Een blik op bezet Nederland, lucht
foto's van de geallieerden" en gehou
den ter gelegenheid van 35 jaar be
vrijding de opnamen van Maas
tricht, eerste stad van Nederland die
werd bevrijd. Eén foto Iaat zien hoe
het vliegveld Volkel bij Uden eruit
zag na een bombardement, als een
versplinterde autoruit. Meer dan
triest zijn de platen van de gebieden
die door de Duitsers onder water wer
den gezet, zoals die van Tholen. En
dan niet te vergeten de beelden van
concentratiekampen, zelfs navrant
van een hoogte van kilometers, zoals
die van het kamp Vught.
Welke betekenis vele van de honderd
duizenden foto's nog kunnen hebben
voor de wetenschap, speciaal de bo-
demjunde, tonen enkele zeer interes
sante fotobeelden met betrekking tot
de Wieringermeer, de Tielerwaard en
Souburg (Walcheren). De collectie, zo
vernamen we op het bureau van het
studium generale van de Landbouw
Hogeschool, onder welks auspiciën
de tentoonstelling is georganiseerd,
zou uitstekend kunnen dienen als ba
sis voor een kaart van Nederland in
de oorlogsjaren. Er zit een gat in de
kaart van Nederland tussen '40 en '50.
Er zijn evenwel geen plannen om dat
met behulp van deze foto's op te
vullen.
De tentoonstelling is open van 1 tot
en met 16 mei, echter alleen op werk
dagen en wel van tien tot vijf uur. De
toegang is gratis. Er is voor vier gul
den een rijk geïllustreerde catalogus
te koop.
GRONINGEN (ANP) De van oor
logsmisdaden verdachte 63-jarige J.
K. is donderdag door de rechtbank
van Groningen op vrije voeten ge
steld. K. zat in voorlopige hechtenis
sinds zijn aanhouding in januari in
zijn woonplaats Arnhem.
De Arnhemmer wordt ervan ver
dacht, dat hij op 7 juni 1942 in een
café in Aduard de veertigjarige Jan
Koorenhof doodschoot. K. werd hier
voor in 1949 door het bijzonder ge
rechtshof in Leeuwarden bij verstek
veroordeeld tot een gevangenisstraf
van twaalf jaar. Tegen dit vonnis is
K. na zijn aanhouding in verzet geko
men. Op 20 maart gaf hij toe. dat hij
een dodelijk schot loste. Hij zou dat
echter hebben gedaan uit zelfverdedi
ging, hetgeen door een getuige werd
bevestigd.
'De rechtbank hield de zaak aan tot 1
mei voor nader onderzoek. Gisteren
moest de behandeling van de rechts
zaak worden verschoven naar 29 mei
in verband met ziekte van K.'s advo
caat, mr. P. Doedens. Die had in
maart al laten weten, dat K. niet van
oorlogsmisdaden kan worden be
ticht. omdat er in 1942 slechts sprake
was van een ordinaire caféruzie-
Wie als journalist, niet-lid van de
parlementaire pers, een dagje wil
rondneuzen in het „hart van de
Nederlandse democratie" krijgt
tot aan de deur van de pers- en
publieke tribune van de Eerste
Kamer alle medewerking die hij
maar wensen kan: een perskaart-
voor-één-dag is snel uitgeschre
ven, een agenda voor de vergade
ring van de Eerste Kamer kan in
de postkamer worden afgehaald
en bij de griffie is de plaatsinde
ling van de vergaderzaal te ver
krijgen. Die indeling wie zit
waar is overigens ruim een jaar
oud, waardoor vier nieuwe leden
ontbreken, te weten mevrouw
Kreutzkamp (CDA), de heren
Christiaanse (CDA), Tunders
(PvdA) en Veen (WD).
Als men echter vijf minuten voor
de aanvang van de vergadering
bij de pers- en publieke tribune
aankomt, blijkt de deur nog her
metisch gesloten. Een medewer
ker van de Kamer, die in een
belendende zaal aan het werk is,
gaat een bode opsporen, echter
zonder succes. Als hij beneden de
portier geraadpleegd heeft, zegt
de man: „U moet wachten tot de
rijkspolitie er is." Enkele secon
den later arriveert inderdaad de
politie en vrijwel meteen gaat de
bel rinkelen ten teken dat de ver
gadering zal beginnen. De politie
man constateert dat de sleutel
niet in de kast naast de deur
hangt. Gelukkig biedt een bode
snel uitkomst: hij brengt de sleu
tel mee van beneden. Zo heeft het
Nederlandse volk toch nog tijdig
toegang tot 's lands tweede ver
gaderzaal, want als een geluk
bij een ongeluk de vergadering
begint drie minuten te laat!
Slechts drie Nederlanders, onder
wie één parlementaire journalist,
blijken belangstelling te hebben
voor wat de senatoren die mor
gen zullen bespreken. En dat is
niet niks: een grondwetswijzi
ging, die ongeveer een jaar gele
den reeds door de Tweede Kamer
werd aanvaard. De agenda is ech
ter weinig uitnodigend met de
standaard-omschrijving: „Ver
klaring dat er grond bestaat een
voorstel in overweging te nemen
tot verandering in de Grondwet
van bepalingen inzake en
dan volgen gemeenten, provin
cies, waterstaat en andere open
bare lichamen. En dat is het ter
rein van minister Wiegel die voor
deze gelegenheid prof. Simons,
de regeringscommissaris, als se
condant heeft meegebracht.
De eerste spreker, burgemeester
Kolthoff (PvdA) van Borger, is
net goed op dreef of daar stroomt
de tribune vol met enkele tiental
len dames, die hun vertegenwoor
digers (zij het dan indirect) ook
wel eens aan het werk willen zien.
Of het aan het onderwerp of aan
de spreker ligt wordt niet duide
lijk: de dames vertrekken na tien
minuten weer even stilletjes als
ze gekomen zijn.
Op hetzelfde moment dat de heer
A. J. Kaland (CDA), oud-gedepu
teerde van Zeeland, het woord
neemt, dient een volgende groep
geïnteresseerden zich aan: een
twintigtal scholieren, die de
fraaie definities uit het school
boek over constitutionele monar
chie en parlementaire democra
tie in de praktijk willen toetsen.
Zij houden het twintig minuten
vol
Het debat is precies een uur en
veertig minuten aan de gang als
de (op een na) laatste belangstel
lende Nederlander van de tribune
verdwenen is. De enige rijkspoli
tieman is natuurlijk niet weg te
branden, al wordt hij wel afge
lost. En die enkele ambtenaren
op de tribune aan de overkant
zitten er tenslotte vanwege hun
broodwinning!
Opvallend is echter dat, zodra
„de mensen in het land" van de
tribune zijn, de senatoren met
gevatte interrupties het debat
verlevendigen. Nou ja, „gevat":
de heer Kolthoff noemt als voor
beeld gemeente N. en de heer
Fey, een WD-burgemeester uit
het zuiden des lands, roept „ge
meente V.". En een van de andere
leden concludeert dat je dan een
„NV" hebt. (gelach
Na de laatste spreker in de eerste
ronde, de heer IJmkers van de
CPN, schorst voorzitter Thur-
lings de vergadering voor de
lunch. Twee uur heeft de Kamer
haar zegje kunnen doen, 's mid
dags is de minister aan de beurt.
En bij de uitgang van het Kamer
gebouw moet een portier tiental
len belangstellenden teleurstel
len. „Iedereen komt er nu uit,"
zegt de zeer optimistische por
tier. Bedoelt hij de eenling die
naar buiten komt of rekent hij de
Kamerleden er ook bij? Om
kwart voor twee gaat het debat,
met of zonder publiek, gewoon
door. Van je grondwettelijke
rechten hóéf je tenslotte geen ge
bruik te maken.
Hoe zouden de troonswisseling
en de rellen woensdag in Amster
dam in het buitenland zijn over
gekomen? De combinatie van
een vrije dag op 30 april bij ons
en op 1 mei in sommige buurlan
den verhinderde een normale
postbestelling van de buiten
landse kranten bij onze redactie.
In de kiosk in het metrostation
zijn alleen Engelse kranten van 1
mei te verkrijgen. Kranten uit
Een woordspeling op de
voorpagina van de Times.
„De Nederlanders zijn veel
te tolerant op het gebied van
drugs" denkt de lezer als hij
de krantekop leest, die kan
betekenen dat de koningin
gestenigd is, maar ook dat zij
onder invloed van drugs is.
andere landen zijn er niet of zijn
oud. Toch wel leuk om alleen de
verslaggeving in de Britse bladen
te bekijken. Vooral de verhou
ding tussen het nieuws over de
troonswisseling en het nieuws
over de rellen en de aanduiding
van de aanstichters van de rellen
verschillen nogal.
De conservatieve Daily Tele
graph heeft een zeer persoonlijk
verslag van bijna alleen de rellen.
De journalist identificeert de rel-
makers vrij gemakkelijk met de
krakers, maar, zo vraagt hij Zich
vertwijfeld af, kan het gooien van
stenen naar agenten iets doen
aan de woningnood? Hij maakt
overigens een heel lachwekkende
vergissing: op aanplakbiljetten
was een demonstratie aangekon
digd bij de Dokwerker, hij heeft
dat al te letterlijk opgevat en
gewaagt van een demonstratie
van „doek workers", havenarbei
ders. Hij geeft trouwens toe dat
hij de hele dag geen havenarbei
der heeft gezien onder de relma-
kers, maar eerder „punks, freaks
en anarchiste". Bovendien: ver
wende en boosaardige kinderen.
Bijna geen woord over de inhul
diging en geen enkele foto.
De Daily Mail (ook conservatief)
heeft het over „jonge anarchisten
en bendes krakers, aangespoord
door politieke extremisten". An
derhalve pagina, op het formaat
van het ter ziele gegane dagblad
„De Dag", heeft deze krant aan
de gebeurtenissen besteed met
het accent op de rellen. Vijf foto's
larderen het geheel.
De gerenommeerde Times
spreekt van ..linkse personen" en
„anti-monarchisten" en vermeldt
met nadruk dat de krakers ge
zegd hebben niets met de rellen
te maken hebben gehad. Dit dag
blad heeft de aandacht duidelijk
verdeeld: op pagina 1 de rellen,
op pagina 7 de troonswisseling.
Op die laatste pagina naast een
foto van de ongeregeldheden ook
een plaat van de balkonscène.
De Links-liberale Guardian heeft
het ook over linkse personen en
anti-monarchisten, maar legt
toch ook een verband met de
krakers. Aan het slot van het
artikel wordt een heel klein aline
aatje gewijd aan de troonswisse
ling met een kleine foto van Bea
trix en Juliana. Daarboven een
hele grote foto van de rellen.
De Financial Times (ook daar
linkse personen en anti-monar
chisten) heeft het gebeuren in
drie delen gehakt. Op de voorpa
gina een kort bericht over de rel
len, op pagina drie een bericht
waarin verder ook iets wordt ge
zegd over het feestelijk gebeuren
en tenslotte een commentaar,
waarin wij wel zeer grondig over
de bol worden geaaid. De nieuwe
koningin, zo schrijft deze krant,
erft van haar geliefde moeder een
van de evenwichtigste landen
van West-Europa, zo niet van de
hele wereld. De instellingen van
het land zijn diepgeworteld en
onwankelbaar democratisch. De
Nederlandse samenleving is
sterk genoeg om zich een grote
mate van verdraagzaamheid je
gens andersdenkenden te kun
nen veroorloven. Aan de rellen
moet men volgens deze degelijke
Britse krant geen buitensporig
grote betekenis toekennen.