Luchtfoto's van bezet land Trouw Commentaar een ochtendje eerste kamer belastingontduiking )e omroep is geen regeringszaak Even boeiende als tragische expositie in Wageningen Geallieerden maakten er ruim honderdduizend Man die in oorlog dodelijk schot loste vrijgelaten s britse interesse ^VRIJDAG 2 MEI 1980 BINNENLAND TROUW/KWARTET pe uiteindelijke publikatife van het japport-Van Bijsterveld bevestigt [jvat we uit de gesprekken aan de borreltafel allang mochten opma ken, namelijk dat onze eertijds zo hauw luisterende belastingmoraal plang naar de knoppen is. Was het i^leer nog heel gewoon dat een belastingbetaler slapeloze nachten pleefde vanwege het onbehaaglij- gevoel de fiscus wellicht tekort ïe hebben gedaan, nu is eerder het ggendeel het geval. iar liefst twee van de drie belas- igbetalers die daartoe in de gele- inheid zijn (het onderzoek be- irkte zich tot het bedrijfsleven en vrije beroepen) ontduiken de ilasting. Daarmee staat wel zo igeveer vast, dat volgens de nu :ersende moraal de „normale" dastingbetaler een sukkel is. Be- astingontduiking is een sport ge- vorden, waarin doelpunten moe- en en ook kunnen worden ge naakt. Want en dat is een weede keiharde constatering van iet rapport-Van Bijsterveld be- astingontduiking is uitermate onend. nmiddels is aarzelend het tegenof- ensief ingezet. Uit een begelei- lende brief van de minister van inanciën en zijn staatssecretaris 7 1 nogen we opmaken dat veel din- >iH|en in studie zijn genomen en V€|tappen worden ondernomen om le „pakkans" aanzienlijk te ver droten. Veelal worden maatrege ls en overwogen in de sfeer van rerscherpte controle, een vergro- ing van de sancties en een verge nakkelijking van de bewijslast oor de fiscus, dit laatste door de elastinbetaler te verplichten ad ministratieve bescheiden te bewa- !e( en. Het betekent een uitbreiding •la ian de bureaucratische romp- te lomp, maar tegen de achtergrond 'an de omvang van het fraudepro- j 2 deern is dat niet onredelijk, kl let is een vondst de wanbetalers 'an de motorrijtuigenbelasting ook op hun andere belastingver plichtingen te controleren. Daar entegen lijkt het voorstel om de tijdrovende verwerking van de T- biljetten in te perken, niet zo aan trekkelijk. Zeker, het staat als een paal boven water dat aldus heel wat tijd en energie worden vrijge maakt voor verscherpte controle. Maar het staat wel vast dat die inperking een drempelverhoging betekent, waarmee vele (en ook kleine) belastingbetalers niet meer voor terugbetaling van te veel be taalde belasting in aanmerking zul len komen. Het geheel overziende is er onge twijfeld veel in gang gezet om de belastingfraude onder controle te krijgen. Of het echter zal opwegen tegen de omvang van het pro bleem, is nog maar de vraag. Dat geldt temeer wanneer wij de op papier legale ontwijking van belas tingen en het zwarte geldcircuit in de beschouwing betrekken. Belastingontduiking is zo ongeveer onze nationale sport geworden. Daarmee is ons belastingstel onder zware druk kómen te staan. Dat stelsel kenmerkte zich door fijn mazige regels, om aldus de recht vaardigheid te dienen. Wanneer echter die fijnmazigheid mede de mogelijkheid biedt tot massale ontduiking, dan komt er van die rechtvaardigheid ook niet veel meer terecht. Belastingbetalers die minder succesvol onze nationale sport beoefenen, moeten dan het gelag betalen. Ligt het daarom niet voor de hand het belastingstelsel aanzienlijk te vereenvoudigen, ook al zou dat een even aanzienlijke beperking van aftrekmogelijkheden met zich meebrengen? De belastingtarieven zouden dan wellicht wat lager kun nen worden, waardoor fraude en ontwijking minder Ionend zullen zijn. neién uitspraak van Thorbecke is en gevleugeld woord geworden: kunst is geen regeringszaak" en zinsnede die in deze vorm en iet deze negatieve formulering al- jen maar tot verwarring aanlei ding heeft gegeven, omdat de even '^jssentiële bijzin geschrapt is. rbecke zei namelijk voluit: nst is geen regeringszaak in die ton, dat de regering geen waarde- lordeel kén uitspreken over uitin- ,ij en van kunst." ni (d< 'horbecke zegt dus niet zoals ^ciem later wel eens in de schoenen i geschoven dat de overheid een opdracht heeft een kunstbe- wo:id te voeren. Hij geeft alleen aan ia! at zo'n kunstbeleid er op gericht loet zijn anderen iets te laten 'joen, waarbij de overheid slechts Dj Is de niet tot oordelen geroepen ov waarnemer dient op te treden. horbecke formuleert hier een rote staatkundige wijsheid, die m ichtingbepalend voor de politiek 9 an ons land is geworden; tot heil an het Nederlandse volk, mogen re er aan toevoegen. Het is de lasis geworden van een politiek, faarin een groot aantal organen in rijheid en op eigen verantwoorde- jkheid slechts gebonden door le bepalingen van de voor ieder eldende strafwet konden op- iloeien. ^fegen deze achtergrond is het ver- door Jac. Lelsz WAGENINGEN Een wran ge werkelijkheid: hoe fotoge niek kan zelfs in oorlogsom standigheden een land zijn. Vooral als dat land Nederland heet. Een land vol met rivie ren en bruggen, vol polders met een bijna Mondriaans strenge ritmiek en uit ouder wetse blokkendozen opge bouwd lijkende stadjes. Zo hebben de gealiieerden Ne derland vanuit de lucht ge zien, maar het moet een even tragischa als boeiend schouw spel geweest zijn. Herinneringen aan die confrontaties van de geallieerden met mooi maar geschonden Nederland vindt men in deze dagen rondom de vijfde mei in Wageningen. Meer dan honderddui zend luchtfoto's hebben de geallieer den in de laatste oorlogsjaren op ons land verschoten. Een selectie van honderd opnamen in vergrote vorm kan men op het moment bekijken in de aula van de Landbouw Hoge school, die naast het voormalig hotel De Wereld staat. Het is voor het eer ste dat iets uit deze collectie wordt getoond. De tentoonstelling is ingericht in de aula van de Landbouw Hogeschool, de plek waar op 6 mei 1945 de capitu latievoorwaarden door de Duitse ge neraal Blaskowitz zouden zijn onder tekend. Een dag eerder, 5 mei, was men het al tijdens besprekingen in hotel De Wereld eens geworden over de capitulatie. Zo heeft naderhand de Canadese generaal Kiching zich het herinnerd. De acte is dan ook niet gedateerd op 6 mei maar is geanteda teerd op 5 mei. Prins Bemhard, die er ook bij was, schijnt het niet meer met honderd procent zekerheid te weten. Er is overigens ook nog een andere versie, namelijk dat de Duitsers op het hoogste niveau zich gewonnen zouden hebben gegeven op een boer derijtje ergens in de buurt van Wage ningen, waar tevens gesproken zou zijn over voedseltransporten naar het hongerende Westen. Op het nippertje. Wat de kostbare collectie luchtfoto's van Nederland betreft, deze is eigen lijk op het nippertje gered. De gealli- Het kamp Vught, uit de lucht gefoto grafeerd op 19 september 1944. eerden waren voornemens ze te ver nietigen. Ze konden er toch niets meer mee doen. Tijdens een of ander gezellig avondje moet ir H. Egberts, medewerker van de Stichting voor bodemcartering in Wageningen, die in 1964 is overleden, hebben gehoord van een plan ze op te ruimen. Hij meende dat de foto's waardevolle ge gevens bevatten over de aardweten schappen. In de zomer van 1945 de den de geallieerden het grootste deel van de verzameling aan de Stichting voor bodemcartering cadeau. Ook de topografische dienst in Delft bezit een gedeelte. Toen de tweede wereldoorlog uit brak, waren de Engelsen koortsach tig begonnen met de opbouw van een militaire fotoverkenningsafdeling. Omdat er in het begin nog geen goed opgezette spionage-organisatie was. zou luchtvérkenning vrijwel de enige manier zijn om aan gegevens over het doen en laten van de vijEtnd te ko men. Aanvankelijk gebruikten de En gelsen Blenheim-bommenwerpers voor dit doel, maar deze vlogen zo traag dat ze een te gemakkelijk doel wit voor het Duitse afweergeschut vormden. Naderhand kregen ze snelle jacht vliegtuigen ter beschikking zoals spitfires en zelfs mosquito's, die tien kilometer hoog konden vliegen. Deze waren veel minder kwetsbaar. Om ze tegen de hemel zo weinig mogelijk te laten opvallen werden ze in vaal blau we camouflagekleur geverfd. Ze wa- bazingwekkend dat minister Wie gel van binnenlandse zaken (die zichzelf beschouwt als de beheer der van het geestelijk erfgoed van Thorbecke) zich keer op keer weer meent te moeten opwerpen als bestuurder en beoordelaar van de Nederlandse omroep. Het staat Wiegel als elke staatsbur ger vrij een oordeel te hebben over welk controversieel radio- of tele visieprogramma ook, maar hij moet uiterst voorzichtig zijn in het uitspreken daarvan omdat ieder onderscheid tussen de staatsburger en de minister al gauw gekunsteld aandoet en iedereen uiteraard denkt dat de minister aan het woord is, terwijl de minister zelf drommels goed weet dat hij in deze zaak en binnen de staatsrech telijke verhoudingen van ons land geen mening dient te hebben. Als er over de uitzendingen van Radio Stad en de VARA van woensdag een berisping dient te worden uitgesproken, dan is dat krachtens de wet een zaak van de minister van CRM en niet van de minister van binnenlandse zaken en voor nog verder gaande maatre gelen moet men bij de onafhanke lijke rechter zijn, en nergens an ders. De omroep is namelijk geen regeringszaak. Wiegel is zijn verkiezingscampag ne niet alleen erg vroeg, maar ook op klompevoeten begonnen. Tekeningen, bij voorkeur in liggend for maat, .sturen aan Trouw, jury politieke prent, postbus 859. 1000 AW Amster dam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon. De Moerdijk bruggen. In '44, bij de nadering van de geallieerden, lieten de Duitsers ze springen. De verbin ding Zuid-Noord werd waardoor verbroken. ren niet bewapend, waardoor ze aan wendbaarheid wonnen. Intussen werd de foto-apparatuur ge perfectioneerd. Er kwamen nieuw ontworpen camera's met een soort telelens. Daardoor konden de vlieg- tuigen rustig op grote hoogte blijven vliegen zonder dat al te veel details op de afdrukken verloren gingen. Een ander bezwaar van het vliegen op 'grote hoogte was, dat de camera's nogal eens bevroren. Dit werd opge lost door er warme lucht van de moto ren langs te leiden. Een verkenningsvliegtuig was in het algemeen uitgerust met drie came ra's, elk goed voor vijfhonderd foto's per film. Er waren twee soorten foto- verkenning. Bij de strategische ver kenning drongen de vliegtuigen meestal diep door in het vijandelijk gebied, waarbij op grote hoogte foto's werden genomen. Bij de taktische verkenning, meestal dicht bij de frontlijn, werd veel lager gevlogen. In de laboratoria waar de films werden ontwikkeld en afge drukt waren veel vrouwen werkzaam. De interpretatie van de foto's die dagelijks met vrachten binnenkwa men gebeurde vooral op de centrale interpretatie-afdeling de Medmen- ham. Moest het hoofdkwartier met spoed geïnformeerd worden, bijvoor beeld als het ging om de verplaatsing van een Duits oorlogsschip, om de activiteiten van een tankdivisie, of om het resultaat van een groot bom bardement, dan werd al geïnterpre teerd aan de hand van negatieven, waardoor de zaak in enige uren rond was. Vele malen De geallieerden fotografeerden Ne derland vele malen om te weten te komen waar de sterke en de zwakke punten van de Duitsers lagen. Soms laten de foto's twee bij twee zien hoe de situatie voor en na een oorlogshan deling was. In dat opzicht zijn er foto's van Rotterdam, de Amster damse Jodenbuurt, het Haagse Bezui- denhout, de Moerdijkbruggen enz. Fascinerende foto's zijn er van de Hollandse kust. van de slag om Arn hem, en van de Biesbosch, „sluis naar de vrijheid", een legendarisch oord, waar de Duitsers niet durfden te ko men. vol onderduikers uit het Noorden. Fraai is op deze expositie getiteld „Een blik op bezet Nederland, lucht foto's van de geallieerden" en gehou den ter gelegenheid van 35 jaar be vrijding de opnamen van Maas tricht, eerste stad van Nederland die werd bevrijd. Eén foto Iaat zien hoe het vliegveld Volkel bij Uden eruit zag na een bombardement, als een versplinterde autoruit. Meer dan triest zijn de platen van de gebieden die door de Duitsers onder water wer den gezet, zoals die van Tholen. En dan niet te vergeten de beelden van concentratiekampen, zelfs navrant van een hoogte van kilometers, zoals die van het kamp Vught. Welke betekenis vele van de honderd duizenden foto's nog kunnen hebben voor de wetenschap, speciaal de bo- demjunde, tonen enkele zeer interes sante fotobeelden met betrekking tot de Wieringermeer, de Tielerwaard en Souburg (Walcheren). De collectie, zo vernamen we op het bureau van het studium generale van de Landbouw Hogeschool, onder welks auspiciën de tentoonstelling is georganiseerd, zou uitstekend kunnen dienen als ba sis voor een kaart van Nederland in de oorlogsjaren. Er zit een gat in de kaart van Nederland tussen '40 en '50. Er zijn evenwel geen plannen om dat met behulp van deze foto's op te vullen. De tentoonstelling is open van 1 tot en met 16 mei, echter alleen op werk dagen en wel van tien tot vijf uur. De toegang is gratis. Er is voor vier gul den een rijk geïllustreerde catalogus te koop. GRONINGEN (ANP) De van oor logsmisdaden verdachte 63-jarige J. K. is donderdag door de rechtbank van Groningen op vrije voeten ge steld. K. zat in voorlopige hechtenis sinds zijn aanhouding in januari in zijn woonplaats Arnhem. De Arnhemmer wordt ervan ver dacht, dat hij op 7 juni 1942 in een café in Aduard de veertigjarige Jan Koorenhof doodschoot. K. werd hier voor in 1949 door het bijzonder ge rechtshof in Leeuwarden bij verstek veroordeeld tot een gevangenisstraf van twaalf jaar. Tegen dit vonnis is K. na zijn aanhouding in verzet geko men. Op 20 maart gaf hij toe. dat hij een dodelijk schot loste. Hij zou dat echter hebben gedaan uit zelfverdedi ging, hetgeen door een getuige werd bevestigd. 'De rechtbank hield de zaak aan tot 1 mei voor nader onderzoek. Gisteren moest de behandeling van de rechts zaak worden verschoven naar 29 mei in verband met ziekte van K.'s advo caat, mr. P. Doedens. Die had in maart al laten weten, dat K. niet van oorlogsmisdaden kan worden be ticht. omdat er in 1942 slechts sprake was van een ordinaire caféruzie- Wie als journalist, niet-lid van de parlementaire pers, een dagje wil rondneuzen in het „hart van de Nederlandse democratie" krijgt tot aan de deur van de pers- en publieke tribune van de Eerste Kamer alle medewerking die hij maar wensen kan: een perskaart- voor-één-dag is snel uitgeschre ven, een agenda voor de vergade ring van de Eerste Kamer kan in de postkamer worden afgehaald en bij de griffie is de plaatsinde ling van de vergaderzaal te ver krijgen. Die indeling wie zit waar is overigens ruim een jaar oud, waardoor vier nieuwe leden ontbreken, te weten mevrouw Kreutzkamp (CDA), de heren Christiaanse (CDA), Tunders (PvdA) en Veen (WD). Als men echter vijf minuten voor de aanvang van de vergadering bij de pers- en publieke tribune aankomt, blijkt de deur nog her metisch gesloten. Een medewer ker van de Kamer, die in een belendende zaal aan het werk is, gaat een bode opsporen, echter zonder succes. Als hij beneden de portier geraadpleegd heeft, zegt de man: „U moet wachten tot de rijkspolitie er is." Enkele secon den later arriveert inderdaad de politie en vrijwel meteen gaat de bel rinkelen ten teken dat de ver gadering zal beginnen. De politie man constateert dat de sleutel niet in de kast naast de deur hangt. Gelukkig biedt een bode snel uitkomst: hij brengt de sleu tel mee van beneden. Zo heeft het Nederlandse volk toch nog tijdig toegang tot 's lands tweede ver gaderzaal, want als een geluk bij een ongeluk de vergadering begint drie minuten te laat! Slechts drie Nederlanders, onder wie één parlementaire journalist, blijken belangstelling te hebben voor wat de senatoren die mor gen zullen bespreken. En dat is niet niks: een grondwetswijzi ging, die ongeveer een jaar gele den reeds door de Tweede Kamer werd aanvaard. De agenda is ech ter weinig uitnodigend met de standaard-omschrijving: „Ver klaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet van bepalingen inzake en dan volgen gemeenten, provin cies, waterstaat en andere open bare lichamen. En dat is het ter rein van minister Wiegel die voor deze gelegenheid prof. Simons, de regeringscommissaris, als se condant heeft meegebracht. De eerste spreker, burgemeester Kolthoff (PvdA) van Borger, is net goed op dreef of daar stroomt de tribune vol met enkele tiental len dames, die hun vertegenwoor digers (zij het dan indirect) ook wel eens aan het werk willen zien. Of het aan het onderwerp of aan de spreker ligt wordt niet duide lijk: de dames vertrekken na tien minuten weer even stilletjes als ze gekomen zijn. Op hetzelfde moment dat de heer A. J. Kaland (CDA), oud-gedepu teerde van Zeeland, het woord neemt, dient een volgende groep geïnteresseerden zich aan: een twintigtal scholieren, die de fraaie definities uit het school boek over constitutionele monar chie en parlementaire democra tie in de praktijk willen toetsen. Zij houden het twintig minuten vol Het debat is precies een uur en veertig minuten aan de gang als de (op een na) laatste belangstel lende Nederlander van de tribune verdwenen is. De enige rijkspoli tieman is natuurlijk niet weg te branden, al wordt hij wel afge lost. En die enkele ambtenaren op de tribune aan de overkant zitten er tenslotte vanwege hun broodwinning! Opvallend is echter dat, zodra „de mensen in het land" van de tribune zijn, de senatoren met gevatte interrupties het debat verlevendigen. Nou ja, „gevat": de heer Kolthoff noemt als voor beeld gemeente N. en de heer Fey, een WD-burgemeester uit het zuiden des lands, roept „ge meente V.". En een van de andere leden concludeert dat je dan een „NV" hebt. (gelach Na de laatste spreker in de eerste ronde, de heer IJmkers van de CPN, schorst voorzitter Thur- lings de vergadering voor de lunch. Twee uur heeft de Kamer haar zegje kunnen doen, 's mid dags is de minister aan de beurt. En bij de uitgang van het Kamer gebouw moet een portier tiental len belangstellenden teleurstel len. „Iedereen komt er nu uit," zegt de zeer optimistische por tier. Bedoelt hij de eenling die naar buiten komt of rekent hij de Kamerleden er ook bij? Om kwart voor twee gaat het debat, met of zonder publiek, gewoon door. Van je grondwettelijke rechten hóéf je tenslotte geen ge bruik te maken. Hoe zouden de troonswisseling en de rellen woensdag in Amster dam in het buitenland zijn over gekomen? De combinatie van een vrije dag op 30 april bij ons en op 1 mei in sommige buurlan den verhinderde een normale postbestelling van de buiten landse kranten bij onze redactie. In de kiosk in het metrostation zijn alleen Engelse kranten van 1 mei te verkrijgen. Kranten uit Een woordspeling op de voorpagina van de Times. „De Nederlanders zijn veel te tolerant op het gebied van drugs" denkt de lezer als hij de krantekop leest, die kan betekenen dat de koningin gestenigd is, maar ook dat zij onder invloed van drugs is. andere landen zijn er niet of zijn oud. Toch wel leuk om alleen de verslaggeving in de Britse bladen te bekijken. Vooral de verhou ding tussen het nieuws over de troonswisseling en het nieuws over de rellen en de aanduiding van de aanstichters van de rellen verschillen nogal. De conservatieve Daily Tele graph heeft een zeer persoonlijk verslag van bijna alleen de rellen. De journalist identificeert de rel- makers vrij gemakkelijk met de krakers, maar, zo vraagt hij Zich vertwijfeld af, kan het gooien van stenen naar agenten iets doen aan de woningnood? Hij maakt overigens een heel lachwekkende vergissing: op aanplakbiljetten was een demonstratie aangekon digd bij de Dokwerker, hij heeft dat al te letterlijk opgevat en gewaagt van een demonstratie van „doek workers", havenarbei ders. Hij geeft trouwens toe dat hij de hele dag geen havenarbei der heeft gezien onder de relma- kers, maar eerder „punks, freaks en anarchiste". Bovendien: ver wende en boosaardige kinderen. Bijna geen woord over de inhul diging en geen enkele foto. De Daily Mail (ook conservatief) heeft het over „jonge anarchisten en bendes krakers, aangespoord door politieke extremisten". An derhalve pagina, op het formaat van het ter ziele gegane dagblad „De Dag", heeft deze krant aan de gebeurtenissen besteed met het accent op de rellen. Vijf foto's larderen het geheel. De gerenommeerde Times spreekt van ..linkse personen" en „anti-monarchisten" en vermeldt met nadruk dat de krakers ge zegd hebben niets met de rellen te maken hebben gehad. Dit dag blad heeft de aandacht duidelijk verdeeld: op pagina 1 de rellen, op pagina 7 de troonswisseling. Op die laatste pagina naast een foto van de ongeregeldheden ook een plaat van de balkonscène. De Links-liberale Guardian heeft het ook over linkse personen en anti-monarchisten, maar legt toch ook een verband met de krakers. Aan het slot van het artikel wordt een heel klein aline aatje gewijd aan de troonswisse ling met een kleine foto van Bea trix en Juliana. Daarboven een hele grote foto van de rellen. De Financial Times (ook daar linkse personen en anti-monar chisten) heeft het gebeuren in drie delen gehakt. Op de voorpa gina een kort bericht over de rel len, op pagina drie een bericht waarin verder ook iets wordt ge zegd over het feestelijk gebeuren en tenslotte een commentaar, waarin wij wel zeer grondig over de bol worden geaaid. De nieuwe koningin, zo schrijft deze krant, erft van haar geliefde moeder een van de evenwichtigste landen van West-Europa, zo niet van de hele wereld. De instellingen van het land zijn diepgeworteld en onwankelbaar democratisch. De Nederlandse samenleving is sterk genoeg om zich een grote mate van verdraagzaamheid je gens andersdenkenden te kun nen veroorloven. Aan de rellen moet men volgens deze degelijke Britse krant geen buitensporig grote betekenis toekennen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5