Hollywood wordt vervelend
De dictatuur van de
normale meerderheid
Tandeloze ironie
werkt niet meer
Moordenaar,
tuchtschool
en vampier
BIJZONDERE BR1UANTWEKEN Bü SIEBEL
Met de
jaren beter
AMERICAN GIGOLO, JOE TYNAN. CACTUS JACK
ALBERT - WARUM?
WIR WUNDERKINDER
HET HUIS
SIEBELHEEFTERMEERVAN.
'OökdeJtoartheid
zal verdwijnen!
-Giro2648800
T VRIJDAG 2 MEI 1980
TROUW/KWARTET P 17/RH 11/S 19
door D. Ouwendijk
Paul Sehrader, die de film
lerican Gigolo heeft ge
laakt, is ook de literaire man
r)Ü geweest achter de door Scor-
le sese geregisseerde film Taxi
Driver. Zijn eigen poging om
een nieuw literair bedenksel
van hem te filmen is minder
geslaagd. Het gelukte Scorse
se in Taxi Driver om behalve
de schildering van een aparte
wereld een persoonlijk drama
te creëren. In American Gigo
lo is Sehrader niet verder ge
komen dan een met Holly
wood overdadigheid gepre
senteerde mixture van crime-
en love-story.
Velen zullen zich de Duitse „gigolo"
herinneren, gedramatiseerd in de ge
daante van David Bowie. De tijd was
die na de Eerste Wereldoorlog; de
figuren werden geleverd door de de
cadente wereld van de Duitse en Rus
sische geruïneerde adel en smakeloze
parvenu-wereld van de nieuwe rijken.
Het boeiende aan die film was de rake
typering van een ver om zich heen
grijpende sociale verwording. In
American Gigolo krijg je alleen maar
een verhaal voorgezet over een onin
teressante kliek lieden, die van sex-
exploitatie hun bróodwinnen maken
en dan het risico lopen in lichamelijk
gevaarlijke situaties verstrikt te ra
ken. Julian Kay leeft van het bewij
zen van liefdesdiensten aan dames,
hij verliest daarbij zijn hart aan de
vrouw van een politicus en krijgt de
zwarte piet toegeschoven van de
moord op een jonge vrouw. De vrouw
van de politicus zorgt ten koste
van haar naam voor een alibi. De
rolprent, die que uitvoering enorm
veel pretendeert te zijn, heeft de kwa
liteit van een sensationeel krantebe
richtje. Duur verpakt de luxueuze
milieus dienen ter vervanging van
levensechtheid maar waardeloos
van inhoud.
Van dit soort films, overvloed aan
schijn en schrijnend gebrek aan we
zen, hebben de Amerikanen een spe
cialiteit gemaakt. Zij hebben tal van
vaste patronen ontwikkeld voor soci
ale omstandigheden, gesprekken,
emoties, idealen (of wat daar voor
Gigolo Julian (Richard Gere) en de vrouw van de politicus (Laura Hutton) in American Gigolo
mag doorgaan), politieke en menselij
ke voorkeuren en al dat soort dingen
meer. Naar gelang van de verhalen
die bedacht worden hoeven deze pa
tronen maar te worden ingevuld. Dit
maakt, dat de ene Hollywood film
precies op de andere lijkt het geeft
niet waar het over gaat of in welk
„apart" milieu het verhaal Zich mag
af spelen.
Carrière-politicus
Er zijn in Amerika veel films gemaakt
over en rond politieke campagnes en
carrières. Als zoveélste in de reeks is
er The seduction of Joe Tynan bij
gekomen. Er is een verre verwant
schap te ontdekken tussen „senator
Tynon" en senator Kennedy, al kan
zeker niet worden gezegd, dat in het
verhaal van de carrière-policitus Ty
nan het levensverhaal van Kennedy
wordt nagebootst. Het gaat meer om
de politieke sfeer achter de figuren
de sfeer van dóórdrukken ten koste
van alles en tegen alle omstandighe
den in.
De „verleiding" van Tynan bestaat
niet in de eerste plaats uit een zinne
lijke ook al heeft de man, gelukkig
getrouwd, een affaire met een advo
cate, die hem bij een politieke rel
assisteert. De verleiding is de „verlei
ding" van politiek en macht boven
het gezinsleven. Dat gezinsleven
wordt geschilderd met alle bekende
Amerikanen: een artistiek bedrijvige
huisvrouw, ruzieënde kinderen, een
dochter die zich ongelukkig voelt
door te weinig ouderaandacht etc.
Tynan moet, ter wille van land en
carrière, tegen al die druk in zijn
positie handhaven. Onder de geijkte
zin tot zelfopoffering en langs even
geijkte ontroeringen slaagt hij er in
om zijn vooruitzicht op politieke
macht te laten zegevieren. De les: al
is de schijn tegen, er bestaan toch
mogelijkheden om in de (Amerikaan
se) politiek de handen niet al te vuil
te maken mits er maar met goed
doortimmerd nationaal fatsoen te
werk wordt gegaan.
Stunts
Een door en door Amerikaans pro-
dukt is ook Cactus Jack van Hal
Needham. Een man die in western
stunts, volgens zijn zeggen, in de loop
van twintig jaar meer dan veertig
botten heeft gebroken. Zijn film is
gebaseerd op de gedachte (door hem
zelf onder woorden gebracht): „gaat
alles goed dan krijg je dramatiek,
dapperheid, avonturen. Loopt alles
scheef, wel danmoeten de men
sen lachen, dat hoop ik tenminste."
Op dat scheef gaan is. zoals al gezegd,
de film gebaseerd. Kirk Douglas de
onverwoestbare speelt een wes
tern-bandiet. die bij zijn pogingen om
rijk te worden de ingewikkeldste
stunts bedenkt en daarbij (letterlijk)
iedere keer ernaast komt te zitten.
Zijn grootste verdriet daarbij is. dat
zijn paard Whiskey het altijd beter
wil weten (en ook weet). Zijn pogin
gen om rijk te worden zijn eerder
hardnekkige gevechten tegen de
spotemijen van zijn paard dan een
werkelijk doel.
Het vervelende van de film is, dat zij
zo door en door Amerikaans en Holly-
woods is, dat je te voren alles ziet aan
komen. Je weet precies op welk mo
ment de dingen scheef gaan, hoe het
paard zijn lippen tot een grijnslach
zal vertrekken, wat de bandiet Jack
zal zeggen, hoe hij verongelijkt op
paard Whiskey zal reageren enzo
voorts. Kirk Douglas verzekert, dat
hij echt alleen maar „voor de lol"
heeft meegedaan. Wel, hij in elk geval
meer lol dan de kijker in de bioscoop.
Hiermee hebben we een goede ronde
gedaan langs de karakteristieke
Amerikanismen in het bioscooppro
gramma van de week.
ADVERTENTIE
Anders fietsen is
óók méédoen aan
de landelijke
fietsdag 10 mei
door W. Wielek-Berg
Uit films blijven Je vaak beelden bij, soms gezichten. Lang zal het duren voor ik het gezicht
van Fritz Binner vergeet, de hoofdpersoon uit Albert-Warum9" van de Westduitse filmer
Joseph Rödl. En toch is Fritz Binner geen beroemd acteur, zelfs helemaal geen acteur: de man
met het linkse lichaam, de bijna tandeloze mond en de schuwe ogen met de ongewoon lange
wimpers is (nee was, hij is in 1977 gestorven) een geestelijk gehandicapte landarbeider uit het
dorp Darshofen in de Oberpfalz.
Om hem heeft Joseph Rödl, geassis
teerd door een paar vrienden met
oneindig geduld een bijna twee urn-
lange film opgebouwd. Rödl is in
Darshofen geboren, de dorpsbewo
ners spelen alle rollen, geen acteur
kwam er aan te pas.
De film is een wonder. Hoewel het
Rödls eindexamenfilm was van de
filmacademie in München en hij het
onwaarschijnlijk kleine bedrag van
dertigduizend Mark heeft gekost is
hij in geen enkel opzicht amateuris
tisch. Van de toeschouwer wordt geen
compassie met de onvolkomenheden
van een pril talent gevergd. Met lief
devolle aandacht, grote subtiliteit en
zonder enige overdrijving wordt het
onderwerp benaderd en uitgewerkt,
met tedere meedogenloosheid ge
stuwd naar het onherroepelijke
einde.
Hulpeloos
Albert is de zoon van een welvarende
boer, die „anders" is omdat hij stot
tert en in een „gekkenhuis" heeft
gezeten. Drankzuchtig is hij ook,
maar dat zijn anderen uit het dorp
die minder reden hebben om in de
roes te vluchten, eveneens. Hij wordt
uitgestoten, liefde en menselijke
warmte, de enige dingen die hem zou
den kunnen redden, worden hem ont
zegd: sommige mensen menen het
niet kwaad maar hebben geen tijd om
hem te helpen; anderen zijn ongedul
dig en onverschillig; enkelen wreed
en sadistisch. Niemand laat hem le
ven zoals hij leven wil: een reeks
helemaal niet zo erge, nauwelijks be
dreigende ontsporingen gelden als
bewijzen van zijn gekte en zijn ge
vaarlijkheid. Hij poogt zich te hand
haven met koppigheid, maar hij is
hulpeloos, de enige uitweg is de dood.
Aan allen die zich niet kunnen verwe
ren is deze ontroerende film (opgeno
men in functioneel zwart-wit) opge
dragen.
Verguld
Ruim twintig jaar oud is de door Kurt Hoffmann gemaakte
film Wir Wunderkinder. Niet zozeer aan de vorm van de film,
als wel aan de geestelijkke aanpak ervan is de veroudering te
zien. De film wil namelijk op luchtige cabaret manier een
ironisering geven van het typische „Deutschtum," dat verant
woordelijk is geweest voor de bitterste ellende, die Europa in
zijn geschiedenis heeft moeten ondergaan.
Rödl heeft de film in Darshofen ver
schillende malen gedraaid voor de
dorpelingen: zij waren eerst verguld
met de glamour die het acteur-zijn
aankleeft doch daarna werden velen
agressief omdat ze eigen onvermogen
en intolerantie niet waar wilden heb
ben. Rödl denkt, dat hij uiteindelijk
Fritz Binner speelt de rol van de
boerenzoon Albert in „Albert -
Warum?
slechts een paar tot dieper inzicht
heeft kunnen brengen van zichzelf en
van paria's als Albert. Hij toonde zich
over dat resultaat nogal teleurge
steld. Mijns inziens niet terechtt
niemand kan, geloof ik, meer ver
wachten. Over verwachting gespro
ken: wanneer zullen de Nederlandse
eindexamen-kandidaten van de
Filmacademie zich nu eindelijk eens
gaan engageren zoals Rödl deed?
Wanneer zullen zij eens gaan putten
uit eigen ervaring en een film maken
die uit liefde is geboren en niet drijft
op gemakkelijk, modieus effect
bejag?
Ach, ze, ze.het hoeft er maar één
te zijn die dat doet. Zo'n film hoeft
niet zo goed te zijn als „Albert-Wa-
rum?" en natuurlijk zal hij niet het
zelfde thema hebben. Maar gegrepen-
heid met wat of wie dan ook moet er
wel aan ten grondslag liggen.
Arasterdam-Kriterion; Utrecht - *t
Hoogt.
Graag wil je toetsen, of een oude film
de je eens heeft ontroerd nog
„werkt", of hij mettertijd zijn aan
trekkelijkheid niet heeft verloren.
Om maar meteen met de deur in „Het
Huis" te vallen: Louis van Gasterens
film uit 1962 is, net als edele wijn, met
de jaren beter geworden. Dat komt
niet vaak voor en het betekent, dat
we met een klassieke film te maken
hebben. Een klassieke Nederlandse
film. Wel, wel.
Het Huis (met een voortreffelik sce
nario van Jan Vrijman) duurt slechts
een half uur, doch in dit halve urn-
wordt alles gezegd wat gezegd moet
worden. Van Gasteren speelt een ge
raffineerd spel met de tijd: van chro
nologie is geen sprake, het huis wordt
beurtelings gesloopt en opgebouwd,
ae bewoners maken hink-sta p-spron-
gen van jong naar oud en omgekeerd.
De beelden, in het begin boeiend en
raadselachtig, onthullen allengs hun
betekenis, het verhaal wordt helder
maar daarom niet minder interes
sant. Het thriller-element is nooit op
pervlakkig, nooit louter gericht op
het effect: het wordt gevoed door de
onderstroom van melancholie over
het vergankelijke van alle dingen.
Niemand die van film houdt, mag
„Het Huis" missen. Hij wordt ver
toond in het voorprogramma van „De
Uitijk" te Amsterdam en Den Haag
en „Kriterion" te Rotterdam.
W.W.-B.
John Amplas in Martin, onder regie van George A. Romero.
Weer eens drie films met zeer verschillende thema's In één
stuk: vanwege de ruimte, de premières nemen toe in tal en
last.
De Scherpschutter
Een actueel thema heeft de Deense
film „Skytten" van Tom HedegBrd:
het dubbele gevaar van de kernener
gie, dat wil zeggen van de centrales
zelf en van de buitenparlementaire
acties die ze oproepen.
In een tv-debat zegt een journalist in
het vuur van het gesprek dat elk
middel geoorloofd is om zich ertegen
te verzetten. Een labiele zwemleraar
met een telescoopgeweer neemt zijn
woorden letterlijk: hij begint een do-
demansactie met het doel de sluiting
van de centrales af te dwingen. Hij
escaleert: eerst schiet hij op een ding,
dan op een dier, dan op een oude
vrouw, dan op een man in de kracht
van zijn leven. Elke moord wordt
voorafgegaan door een dreigende
aankondiging op een cassetteband,
gestuurd naar de journalist. Die dis
tantieert zich van zijn statement en
schakelt de politie in. Dat resulteert
in nog eens twee doden. De vrouw
van de journalist zet de strijd geweld
loos voort, en waarschijnlijk heeft zij
meer succes.
De thriller-elementen en het maat
schappelijk en politiek engagement,
in „Skytten" verenigd, staan elkaar
niet in de weg. Veel aandacht wordt
besteed aan de beweegredenen van
alle personen, die de sympathie krij
gen waar ze recht op hebben. Geen
grote film. maar wel een waar wij
bijzonder blij mee konden zijn, zou
hij in Nederland gemaakt zijn. Dene
marken is ten slotte ook een klein
land.
Amsterdam-Cineac
breestr.
Reguliers-
Scum
Misschien is „Scum" („Schorem")
van Alan Clarke eerlijk bedoeld als
een scherpe aanklacht tegen de En
gelse Borstal-instituten, de tucht
scholen. Misschiendoch ik betwij-
De spot op het Duitse karakter, door
de laatste Duitse keizer ooit omschre
ven als „buigen naar boven en trap
pen naar beneden," heeft in „Wir
Wunderkinder" een gemoedelijkheid,
die in de jaren vijftig misschien nog
als een aanvaardbare erkenning van
schuld kon worden gezien maar die,
na de moderne doorlichtingen van
het nazisme, momenteel niet meer te
accepteren is.
De „Wunderkinder" zijn tot twee ty
pen teruggebracht: de streber Bruno
Tiches en de beschroomde intellectu
eel, doctor in de filosofie, Hans Boec-
kel. De een. een echter Untertan fi
guur. slaagt erin om onder alle om
standigheden, met name onder het
nazisme, te „slagen," dat wil zeggen
ten koste van anderen zijn kansen uit
te buiten. De filosoof kijkt ironisch
tegen alles aan, leeft onder het nazis
me als een stille verborgen muis en
krijgt pas zijn sociale kansen tijdens
het Duitse Wirtschaftswunder.
Wat je In de film tegen staat is, dat
aan de ironie de tanden zijn uitge
trokken. Het lijkt alsof het nazisme
niet meer is geweest, dan een voorbij
gaande „stoutigheid" van het Duitse
volk, dat eindelijk weer kon lachen
om zijn historische „vergissing." Ty
perend daarvoor is het in de herinne
ring terug roepen van de spot over
Hitler in de dagen, dat hij nog niet
aan de macht was.
Die spot mag zeker in het geheugen
teruggeroepen worden, maar niet.
zonder een harde herinnering aan de
wraak, die het nazisme erop heeft
laten volgen. Als deze herinnering
uitblijft, dan is er sprake van ge
schiedvervalsing. Dat kan en mag
niet verdoezeld raken onder eventue
le waardering voor de vlotte cabaret
vorm. waarin de ironie gegoten is. Er
zijn nu een keer historische werke
lijkheden, die het niet verdragen om
tot vrijblijvend amusement te wor
den afgezwakt. D.O.
ADVERTENTIE
Nu een speciaal accent op de ring met één briljant, de zgn. „solitair:
Zie ook de speciaal-etalages bij Siebel, waarin diverse extra laag geprijsde
aanbiedingen die 6 weken gelden.
Bij Siebel volledige keuze voor een waardevol geschenk met briljant
*V «-"J oicuui vuucuiyc rtcutc vuui trci 1 waaiucvui ycoci ici ir\ 11 iet ui ujai iu
J z>
Wit gouden ring met De klassieke zetting Wit- of geel gouden Een geel- of wit
een briljant van voor een loupezuivere ring met I briljant gouden ring in weer
"HbSaBrjffl/ 0.03 karaat in speelse witte briljant van 0.04 karaat 144, een andere uitvoering
^KBaT/ zetting. Normaal 252,- 0.12 karaat in wit-of met een briljant van
Nu 195,geel goud 895,- 0.06 karaat 297.
In dit model tonen wij u tientallen ringen.
Afhankelijk van kleur, zuiverheid en grootte
van de briljant tussen 1000.- en 40.000.-
Wit- of geel gouden ring
met een loupezuivere
witte briljant van
0.06 karaat.
Normaal 495,- Nu 395,-
JUWEUERS
Amsterdam. Kalverstraat 121-123. Rotterdam, Stadhuisplein 24-28. Den Haag. Lange Poten 9-11. Utrecht, Bakkerstraat 27-29. Haarlem, Grote Houtstraat 63
fel het sterk. Ik wil graag aannemen
dat het systeem niet deugt, dat de
jongeren daar meer kwaads dan
goeds leren, maar evenzeer ben ik
ervan overtuigd dat de film voorna
melijk zal worden bezocht door men
sen die niet op informatie, maar op
geweld uit zijn. „Scum" druipt van
het donkerrode bloed, bulkt van de
wreedheden: machtswellust, geeste
lijke en lichamelijke marteling, ver
krachting. zodat zelfmoorden niet
uitblijven. Misschien hebben al die
dingen zich eens, in de loop van jaren,
afgespeeld maar het lijkt hoogst on
waarschijnlijk dat ze gebeurd zijn in
de korte spanne tijds die de film
bestrijkt. Je krijgt nauwelijks gele
genheid om tussen de gruwelen door
even op adem te komen: een normaal
mens zal dan ook geneigd zijn, de
bioscoopzaal vroegtijdig te verlaten.
Het vereist veel goedgelovigheid om
te concluderen, dat de film zijn doel
ver voorbij schiet. Veel logischer lijkt,
dat een sociaal thema huichelachtig
is misbruikt om mensen te trekken
die een kick krijgen van bloed en
vernedering.
Amsterdam-Leidsepleinth.
Martin
George A. Romero wordt beschouwd
als een van de beste griezelfilm-regis
seurs, een waardig opvolger van Al
fred Hitchcock. Dat laatste is rijke
lijk overdreven, maar de waarlijk kip-
pevel-verwekkende „Night of the Li
ving Dead" en ook „The Crazies"
steken ver boven de middelmaat uit
Romero wordt vooral bewonderd om
djn effectieve montage, waardoor
een meeslepend ritme ontstaat. He
laas blijft dit ritme in zijn laatste film
„Martin" (enkele scènes uitgezon
derd) in hakkeligheid steken.
Het thema, een originele variant op
de aloude vampier-business, is best
interessant: een jongen van een jaar
of zeventien heeft mensenbloed no
dig om te kunnen functioneren. Hoe
wel zijn oom hem als een klassieke
vampier beschouwt, een telg van het
Dracula-geslacht, sluit hijzelf alle
magie uit en wij zijn geneigd hem
gelijk te geven. Weliswaar droomt hij
allerlei vampiermotieven aan elkaar,
maar die zijn afkomstig uit films, niet
uit het duistere verleden. Hij is dus
een gewone sterveling, belast met een
sinistere afwijking. Vandaar dat hij
onze sympathie opwekt. Maar het feit
blijft, dat „Martin" slechts zelden
weet te boeien, en daarmee valt de
film.
Amsterdam-Cineac Damrak
ADVERTENTIE
Help daar aan mee, steun
de Boycot Outspan Aktie!
Oudetest 79
IVVK 2312XI Laden
Wil Woon 071-142121