Moskou woedend,
Westen aarzelt
L\ctie bleet diep geheim
Israël
leeft
intens
mee
Iran nog sterk
De 174 dagen
Iran
sB moet weer kiezen
Operatie gijzelaar
n staat op
j\
*T arte lijst'
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
7
Hi.
it
KOU, BRUSSEL (AP,
Reuter) De Sowjet-
|T lheeft de mislukte Ameri-
e poging om de gijze-
in de ambassade in Te-
te bevrijden in uiterst
pe bewoordingen ver-
jüeld. De reactie van de
te Westeuropese regerin-
vas nogal terughoudend
e bowachtend.
lof t
kt ..ussische persbureau Tass om-
L t de Amerikaanse actie als een
tscebze daad, die gemakkelijk tot
advérlog had kunn€n leiden. Mos-
elt de Westeuropese bondgeno-
n de Verenigde Staten, die deze
ïtseniot een economische boycot te-
laatan besloten, mede verantwoor-
liet dvoor de Amerikaanse actie,
pslag
gossische minister van buiten
zaken Andrej Gromiko, die
fiteel in Parijs is voor bespre-
i met de Franse regering over
""'"islechterde relatie tussen Oost
daar st sedert de Russische inval in
Jaj"®fiistan, verklaarde nauwelijks
lelijKhen geloven wat er gebeurd is.
le flanks het feit dat de Russische
geslotjje afgelopen tijd vrijwel onon-
dfcen waarschuwden voor een
invekaanse militaire actie.
Kemi
Inv^issische persbureau hekelde in
ver is feiie bewoordingen de manier
jf zek, carter „zijn agressieve be
tark
>erd, 4
doelingen terugbrengt tot het pro
bleem van de gijzelaars in Teheran".
Moskou wees erop dat de gijzelaars
allang vrij zouden zijn, als de Vere
nigde Staten hadden toegegeven aan
de eisen die Iran heeft gesteld voor
hun vrijlating. De Russische media
maakten er verder melding van dat
de Amerikaanse president zich per
soonlijk verantwoordelijk heeft ge
steld voor de actie en dat de actie
werd afgelast doordat militair mate
rieel in het ongerede raakte halverwe
ge de actie.
Ook andere Oosteuropese landen be
titelden de Amerikaanse militaire ac
tie als een schending van de territori
ale integriteit van Iran.
Geen overleg
Uit de reactie uit de verschillende
Westeuropese hoofdsteden blijkt dat
de bondgenoten van de Verenigde
Staten niet van tevoren waren inge
licht over de Amerikaanse plannen.
Alleen Londen bleek op de hoogte te
zijn van de mogelijkheid van een der
gelijke actie, overigens zonder de de
tails ervan te kennen Ook een woord
voerder van de NAVO in Brussel
meldde dat er geen vooroverleg in het
kader van het bondgenootschap had
plaatsgevonden.
De Franse regering volstond met de
mededeling dat zij niet van tevoren
op de hoogte was gesteld van de
militaire actie, maar weigerde er ver
der commentaar op te leveren. De
Italiaanse regering liet weten tegen
iedere vorm van militair geweld te
zijn om de gijzelaars vrij te krijgen.
Bij de afgevaardigden van de Assem
blee van de Raad van Europa in
Straatsburg veroorzaakte de misluk
te actie voornamelijk sympathie voor
de Amerikanen. De Britse Conserva
tief Toby Jessel deed een beroep op
de vergadering om zich te onthouden
van uitlatingen die zouden kunnen
wijzen op kritiek op het optreden van
president Carter.
De Britse onder-minister van buiten
landse zaken. Sir Ian Gilmour, zei in
het Britse parlement dat dit niet het
moment is om kritiek te leveren om
de Amerikanen. Dit is het tijdstip
waarop bondgenoten elkaar moeten
steunen, meende hij. De woordvoer
der van de linkervleugel van de La
bour oppositie, Tony Benn, vroeg de
regering echter een duidelijke stand
puntbepaling. De regering van West-
Duitsland, die ook pas via persberich
ten op de hoogte kwam van de actie,
liet weten verbaasd te zijn over de
militaire actie. Bondskanselier Hel
mut Schmidt ging onmiddellijk in
beraad met zijn minister van buiten
landse zaken Genscher. Alvorens
commentaar te geven wilden de
Westduitsers eerst nadere berichten
afwachten.
Nederland
Onze Haagse redactie tekent hierbij
aan: Binnen de Europese Gemeen
schap is gisteren al intensief ambte
lijk overleg gepleegd over een reactie
op het beleid van president Carter.
Informeel bleek in diplomatieke
kring grote frustratie te bestaan dat
Carter tot zo'n militaire operatie ls
overgegaan zo kort nadat Europa had
besloten de Amerikaanse boycot op
termijn te gaan steunen.
„De Nederlandse regering heeft ken
nis genomen van de verklaring van de
Amerikaanse president Carter, waar
in staat dat hij de volle verantwoor
delijkheid voor deze actie op zich
neemt. De regering spreekt medele
ven uit met de slachtoffers van de
actie," was alles wat een woordvoer
der van buitenlandse zaken kwijt wil
de. Hij wilde ook niet zeggen het eens
te zijn met de Deense opvatting dat
er nu ,,een nieuwe situatie" is ont
staan op grond waarvan Europa zich
op de komende topconferentie van
regeringsleiders en ministers van bui
tenlandse zaken in Luxemburg, op
nieuw over de zaak moet beraden De
term „nieuwe situatie" kan erop wij
zen. dat Denemarken het vorige week
genomen boycotbesluit zou willen
herzien, en zover is Nederland nog
niet.
Minister Van der Klaauw zal in
Luxemburg in leder geval een poging
doen om de islamitische landen meer
te betrekken bij de Europese pogin
gen de gijzelaars vrij te laten. Dit
Nederlandse idee heeft tot nu toe bij
de belEingrijkste Europese partners
weinig gehoor gevonden. Van der
Klaauw zal de Iran-problematiek
vandaag ook in Brussel bespreken
met de huidige voorzitter van de Eu
ropese raad. de Italiaanse premier
Cossiga.
,gmesï< J If P 1
HNGTON (Reuter, AP,
De Amerikaanse re-
l bewaarde gisteren een
5l volledig stilzwijgen
tiet precieze verloop van
Islukte bevrijdingsactie.
1 duidelijk geworden dat
tie gisternacht om twee
rnder opperste geheim-
ng werd begonnen en al
uur later werd afge-
n.
Ijk is tevens dat de actie niet is
omen vanaf de in de Indische
gestationeerde vloot. De Ver-
Staten beschikken in het ge
in Indische Oceaan en de Per-
Golf over twee vliegdeksche-
aet ongeveer honderdvijftig
iegtuigen en over 1800 mari-
ie zijn uitgerust met helikop-
>e vloot beschikt echter niet
danige luchttransportfacilitei-
de actie vanaf deze schepen
n ondernomen. Er waren ook
erichten dat de Amerikaanse
in het gebied in verhoogde
an paraatheid was gebracht,
er kort voor het bekend wor-
p\ tNOTON (AFP. API De Ver-
t Staten hebben Iran op een
w lijst" geplaatst, waarop alle
voorkjomen die het terroris-
unen. Op de lijst staan verder
Suid-Jemen, Libië en Irak.
ïublikeinse senator Jacob Ja-
le de lijst openbaar maakte
"^^»or de Amerikaanse actie in
——ei dat Somalië van de „zwarte
i geschrapt. Javits wees erop
land heeft meegewerkt bij de
tie van kapers van een West-
ufthansavliegtuig in 1977.
Ban de lijst toegevoegd vanwe-
mgenijgijzellng in de Amerikaanse
;stelle|ade. „Deze gijzeling is direct
ch, M^iiciet goedgekeurd door de
regering", aldus senator
K3(h°P de 111st beschreven als
g-Jlangrijke steunpilaar van ver
lor R<Jke Palestijnse elementen die
zat^ling van het Arabisch-Israëli-
Iullai5schil negeren". Deze groepe-
Maranziin vol6ens Javits verant-
voor een lange reeks
kapingen en terroristische
den van de mislukte actie een Ameri
kaanse marine-eenheid met het vlieg-
dekschip Constellation de haven van
Singapore uit met een niet nader aan
geduide bestemming.
Hercules
De veronderstelling is dat de actie is
uitgevoerd met vanuit de Verenigde
Staten overgevlogen grote transport
toestellen. Drie dagen geleden land
den twaalf Hercules C-130 transport
vliegtuigen op de basis Lajes op de
Azoren. Militaire waarnemers meen
den toen dat de overtocht van deze
toestellen, die geschikt zijn voor lan
dingen op korte banen en die ook
helikopters kunnen vervoeren, te ma
ken had met NAVO-oefening „Open
Gate 80". Vermoedelijk zijn deze toe
stellen overgevlogen naar een basis in
Egypte, waar ze gereed gemaakt zou
den zijn voor de actie.
De Egyptische president heeft al la
ten weten dat hij faciliteiten ter be
schikking zou stellen voor een moge
lijke reddingspoging. Sadat herhaal
de zijn bereidheid gisteren nadrukke
lijk, ook als de Amerikanen opnieuw
een poging zouden wagen. Een
woordvoerder van het Egyptische ka
binet sprak overigens betrokkenheid
van zijn land bij de Amerikaanse
actie tegen.
De minister van buitenlandse zaken
van Turkije, het enige land dat afge
zien van Israel en Egypte als basis
voor een actie had kunnen dienen,
sprak gisteren uitdrukkelijk tegen
dat zijn land betrokken was bij de
actie. De veronderstelling is dan ook
tot dusver dat de Herculestoestellen
van Egypte naar het eiland Bahrein
in de Perzische Golf zijn gevlogen en
vandaar naar een klein vliegveld in
de directe omgeving van Tabas, een
stad driehonderd kilometer ten zuid
oosten van Teheran.
Iraanse passanten, die door de Ame
rikanen enige tijf werden vastgehou
den, zeiden dat zij twaalf helikopters
hadden geteld. Ze zeiden verder dat
de militairen zeer goed Perzisch spra
ken. De indruk bestaat dat het ging
om een hoogst geheime, voor terreur
bestrijding opgeleide militaire een
heid bestaande uit vrijwilligers, die is
opgeleid in de Amerikaanse staat
North-Carolina.
Volgens een hoge Amerikaanse
woordvoerder was deze anti-terreur-
eenheid al sedert januari bezig met
de voorbereiding van een bevrijdings
actie. Ze zou daarbij in de ruimste
mate van financiën en materieel zijn
voorzien. De eenheid zou onder meer
uitgerust zijn geweest met braakgas-
sen. Slechts een gering aantal hoge
militairen zou van de voorbereidin
gen op de hoogte zijn geweest en dat
verklaart ook de betrekkelijke rust
die er vorige nacht in het Amerikaan
se ministerie van defensie heerste
Onduidelijkheid bestaat er nog over
wat er precies bij de actie is misge
gaan. De botsing van twee vliegtui
gen kan geen aanleiding geweest zijn
tot het stopzetten van de actie, aan
gezien doze zich pas schijnt te hebben
voorgedaan na heh bevel van Carter
om de actie af te breken. Bij die
botsing zijn de acht Amerikaanse mi
litairen om het leven gekomen.
Volgens het Pentagon werd de actie
afgelast omdat drie van de acht heli
kopters die bij de actie betrokken
waren mechanische moeilijkheden
hadden. Deze drie toestellen zouden
gezamenlijk negentig militairen ver
voeren.
Het Amerikaanse ministerie van de
fensie zei dat de acht militairen om
het leven kwamen toen een van de
helikopters in de dikke duisternis te
gen een Hercules aanbotste. De heli
kopter zou daarbij hebben vlam ge
vat, aldus Iraanse ooggetuigen. De
Amerikanen bevestigden dat zij eni
ge tijd vijftig Iraniërs die voorbijkwa
men in een bus hadden vastge
houden.
Hoe de Amerikaanse militairen zijn
afgevoerd en waarheen, werd gisteren
niet bekend gemaakt. Het Pentagon
deelde mee dat een van de haperende
helikopters naar het vliegdekschip
Nimitz in de Arabische Zee was gevlo
gen. Een tweede helikopter moest in
de woestijn worden achtergelaten,
maar de bemanning van dit toestel
werd door een andere helikopter op
gepikt. Een derde helikopter had pro
blemen met zijn landingsgestel en
moest ook worden achtergelaten.
Bondgenoten
Een revolutionaire gardist in Teheran luistert naar het nieuws over
de mislukte Amerikaanse poging de gijzelaars in de Iraanse hoofd
stad te bevrijden.
"-"fW Mingelen
n: 0.30
logerd.
9 30
N'
UST
jAAG Donderdag: Terwijl Ameri-
fnilitairen hun actie voor de bevrijding
0 gijzelaars in Teheran beginnen, voert
J Van der Klaauw in Den Haag met de
pd-specialisten uit de Tweede Kamer
g overleg over Iran. De minister is zich
1 van niets bewust. Hij heeft van zijn
Medewerkers in Washington en Den
i uitvoerig stuk meegekregen over de
Amerikaans ingrijpen
zegt de minister met zoveel
V uit dat de dreigementen van
rikaanse president om militair in te
«iloos zijn. Hij probeert op die manier de
Teheran op te voeren, maar is niet
k van plan tot actie over te gaan." En
r voegt er op aandrang van de Twee-
trieden nog aan toe dat hijzelf ook
Vüjk tegen zulk militair optreden is.
"opese minister van buitenlandse za-
i dan ook gisterochtend meer verrast,
«schokt, zijn over de inmiddels bekend
<n mislukte bevrijdingsactie dan Van
Ruw.
tussen falen en slagen van militaire
soms erg klein, het verschil in de
van mislukking of succes is echter
Ch. Carter zou na een geslaagde bevrij-
Dlnnen- en buitenland zijn toegejuicht
moedige besluit de poging te onder-
Nu de bevrijdingspoging mislukt is,
,het omgekeerde. Alle kritiek en fru-
iworden nu op de Amerikaanse presi-
bcht. „Hij kreeg een ei in zijn gezicht."
Amerikanen zeggen. Dat ei heeft niet
president besmeurd; het toch al ta-
estige van de supermacht Amerika
erder aangetast. De positie van de
kan verslechteren, de gematigden in
regering worden met de radicale
i-haters op één hoop gegooid en de
en deze Amerikaanse president en
Gemeenschap wordt moeilijker
dan ooit. Carter heeft de bondgenoten opnieuw
om steun gevraagd. Die steun is na de mislukte
bevrijdingsoperatie nog belangrijker voor een
vreedzame oplossing van de gijzeling, zei Car
ter gisteren.
Het is te hopen dat Europa hem die steun nog
zal willen geven. Het is waar dat Europa zich
de afgelopen maanden niet heeft gehaast de
VS bij te staan. Economische belangen, inter
ne meningsverschillen en een gering vertrou
wen van Europa in Carter wegens zijn grillige
beleid en gebrek aan overleg, waren de oorza
ken. Maar de Europese Gemeenschap sloot
afgelopen dinsdag in Luxemburg de rijen en
gaf eensgezind, zelfs inclusief Frankrijk, ge
hoor aan de dringende oproepen van Carter.
Amerika had natuurlijk liever een direct in
gaande boycot gezien, maar reageerde toch
redelijk verheugd. „De bondgenoten zijn ein
delijk weer bondgenoten," commentarieerde
de invloedrijke Washington Post, en de Ameri
kaanse regering verwelkomde de maatregelen
officieel „krachtig".
De inkt van het Europese besluit was nauwe
lijks droog toen Crrter de beslissing al moet
hebben genomen in te grijpen. Binnen enkele
dagen zagen de E' ipese ministers hun opzet
falen. De belangr. :ste reden voor hun geza
menlijk optreden was namelijk militair ingrij
pen te voorkomen. „We moeten hem niet de
indruk geven dat hij alleen staat, anders gaat
hij misschien tot militaire actie over," werd in
Luxemburg gezegd
Carter vraagt nu opnieuw steun. Het is geen
Europees belang om hem nu in de kou te laten
staan, iedereen is tenslotte gebaat met een
redelijke oplossing van het gijzelaarspro
bleem De vraag is eens te meer hoe dat moet
als de Amerikaanse regering zich zo weinig van
de bondgenoten aantrekt De regeringsleiders
en ministers van buitenlandse zaken van de
Europese Gemeenschap zullen die vraag op de
komende topconferentie zondag en maandag
in Luxemburg moeten beantwoorden.
door James Dorsey
JERUZALEM Militaire
kringen in Israël, waar men
over veel ervaring beschikt in
het bevrijden van gijzelaars,
staan sceptisch tegenover de
officiële Amerikaanse versie
van wat zich in de nacht van
donderdag op vrijdag in Iran
heeft afgespeeld „Moeilijk
heden met de motor zijn niet
voldoende om een dergelijke
actie af te gelasten." zegt het
voormalige hoofd van de Is
raëlische inlichtingendienst
Khaim Herzog
Reagerend op de verklaring
van president Carter meende
Herzog gisteren dat „je een
actie die zo zorgvuldig ge
pland werd niet voor een der
gelijk technisch mankement
afgelast. Er moet meer aan
dit verhaal vastzitten". Car
ter had laten weten dat de
Amerikaanss poging wegens
motormoeilijkheden gestopt
was. Herzog die de Ameri
kaanse actie „een goed idèe"
vond omdat niemand zou ver
wachten dat de Amerikanen
hun basis zouden opslaan in
de buurt van de grens met
Afghanistan vergeleek de
mislukking met het incident
van de Cubaanse Varkens
baai in de jaren zestig. „Je
kunt een dergelijke actie niet
per decreet uitvoeren Militai
re besluiten dienen niet door
de president maar door de
mensen in het veld te worden
genomen".
Leden van de Israëlische een
heid die de bevrijdingsactie
in Entebbe uitvoerde in 1976
wijzen er op dat ook zij toen
moeilijkheden met motoren
hadden, maar dat daarom de
actie niet werd afgelast Zij
menen dat er iets veel emsti-
gers moet zijn gebeurd Vol
gens hen zijn er drie moge
lijkheden:
De actie werd afgelast om
dat de Iraniërs er vroegtijdig
lucht van kregen.
Bij het ongeluk werd on
vervangbaar materiaal ver
nield.
Eèn van de bevelhebbers
van de actie is bij het ongeluk
om het leven gekomen.
Politieke waarnemers sluiten
de eerste mogelijkheid uit op
basis van de Iraanse reactie
op de mislukte Amerikaanse
actie Israëlische militairen
met ervaring bij bevrijdings
acties menen dat de zaken
misschien iets duidelijker
zullen worden zodra de na
men en functies van de omge
komen Amerikaanse solda
ten bekendgemaakt zijn.
Velen in Israël menen dat de
Amerikaanse vliegtuigen in
derdaad in Egypte zijn opge
stegen. Al enkele dagen circu
leren er hier berichten over
het Amerikaanse gebruik van
het vliegveld Kina in het zui
den van Egypte. Israëlische
militairen wijzen er op dat
een tussenlanding in Bahrein
op weg van Egypte naar Iran
alleen nodig zou zijn geweest
wanneer de Hercules trans
portvliegtuigen overbelast
waren en daarom met weinig
brandstof moesten vertrek
ken. Verder stellen zij dat de
Amerikanen niet noodzake
lijkerwijs van het vliegveld In
Iran gebruik hebl>en ge
maakt omdat de Hercules in
een vlak gebied kan landen
wanneer de druk in de ban
den is verlaagd Het toestel
kan met behulp van speciale
raketten dan ook weer op
stijgen.
Premier Begin en minister
van buitenlandse zaken Jitz-
hak 8jamir hebben gisteren
hun spijt tot uitdrukking ge
bracht dat de Amerikaanse
actie is mislukt. Als een
bondgenoot van de Verenig
de Staten had Israël belang
bij het. welslagen van de Ame
rikaanse bevrijdingspoging.
Israël, waar Carters toe
spraak gisteren rechtstreeks
werd uitgezonden, leeft met
het Amerikaanse débacle
mee alsof het Israël zelf be
trof. Niettemin merkten vele
Israëli's op. denkend aan de
Amerikaanse vrees om Israël
hulp te vragen vanwege de te
verwachten repercussies in
de Arabische wereld .Mis
schien zullen dc Amerikanen
nu beseffen dat zij best nog
iets van ons kunnen leren"
LONDEN (Reuter) Gezamenlijke economische maatrege
len van de Verenigde Staten, Japan en de Europese Gemeen
schap tegen Iran zullen dit land het eerste jaar naywelijks
voor grote problemen stellen. Pas na een langere periode is
het waarschijnlijk dat de Iraanse economie ernstig wordt
aangetast, aldus Westerse economen.
Deze conclusie kan het besluit van de
Verenigde Staten om militair in te
grijpen hebben versneld. De wijd ver
spreide twijfel over het effect van de
aangekondigde economische maatre
gelen werd onlangs kernachtig sa
mengevat door een handelsdeskundi-
ge van de Europese Gemeenschap
met de woorden: „De economische
sancties van de EG zijn er niet om
Iran te treffen, maar om de Verenigde
Staten te steunen." En, voegde hij er
aan toe, een van de belangrijkste
drijfveren was militaire actie te voor
komen.
Een Europese boycot zou de toeleve
ring van belangrijke onderdelen voor
de Iraanse industrie afsnijden, even
als de levering van industriële instal
laties die nodig zijn voor het huidige
ontwikkelingsplan van het land.
Maar. aldus de economen, Iran heeft
voldoende financiële reserves om zich
voorlopig te redden. Landen in de
Derde Wereld zouden naar alle waar
schijnlijkheid wel bereid zijn de be
langrijkste benodigdheden te leveren
of door te smokkelen
Ook is het nog niet duidelijk welke
vorm een dergelijke boycot precies
aan zal nemen. Het is mogelijk dat
bestaande korte-termijncontracten
gewoon worden nageleefd. Ook ver
wacht men dat handelaren in de peri
ode tot 17 mei in verhoogd tempo aan
Iran zullen leveren, zodat daar be
hoorlijke voorraden kunnen ont
staan Het effect van de boycot hangt
verder voor een groot deel af van de
houding van landen die nog vriend
schappelijke relaties met Iran onder
houden
Een van de grootste knelpunten
wordt natuurlijk de olie. Als Japan en
Europa wegvallen zal Iran andere af
nemers moeten vinden. Bij een boy
cot zou van de dagelijkse produktle
van 1,7 miljoen vaten olie per dag er
ëën miljoen niet worden verkocht.
Iran zoekt zijn heil bij Oost-Europa
maar er wordt aan getwijfeld of deze
landen voldoende harde valuta heb
ben voor extra aankopen.
De enige sector waarin Iran ook op
korte termijn zeer gevoelig getroffen
kan worden, is de voeding. Iran im
porteert een derde van alle benodigde
voedsel Maar het ls zeer waarschijn
lijk dat de Europese gemeenschap
voedsel en medicijnen zal uitsluiten
van het handelsembargo.
Vervolg van pagina 1
Leden van de commissies van buiten
landse zaken van Senaat en Huis van
Afgevaardigden kritiseerden Carter
omdat hij niet tevoren met hen had
overlegd. Senator Church zei dat Car
ter onvoldoende had duidelijk ge
maakt of de actie inderdaad kans van
slagen had.
Carter zou zich verder hebben schul
dig gemaakt aan overtreding van wet
die de bevoegdheid van de regering
regelt bij militaire acties Senator
McGovem zei dat de president nu de
volledige verantwoordelijkheid voor
de gevolgen van de mislukking moet
dragen, nu hij noch de volksvertegen
woordiging noch de bondgenoten
heeft geraadpleegd.
PARIJS, WASHINGTON (AFP, Reuter) De vijftig Ameri
kanen in de bezette ambassade in Teheran zitten daar nu al
174 dagen opgesloten. Hieronder volgt een greep uit de lange
reeks gebeurtenissen, die vooraf gingen aan de mislukte
poging van gisteren de Amerikanen te bevrijden:
President Carter stuurde gisteravond
brieven aan de westelijke bondgeno
ten waarin hij een uiteenzetting geeft
van de mislukte militaire actie. In de
brief vraagt hij om voortgezette
steun. Waarnemers menen dat er wel
enkele dagen overheen zullen gaan
voordat er duidelijkheid komt over
de verhouding tussen Europa en de
Verenigde 8taten. Een van de motie
ven van Europa om in te stemmen
met een ecnomische boycot was de
wil om de Amerikanen juist af te
houden van een militaire actie.
Europese diplomaten toonden zich er
gisteren nogal verbaasd over dat de
Amerkaanse actie zo snel na de be
sluiten van Luxemburg is gekomen.
Ook in kringen van de NAVO maakte
men zich gisteren nogal ongerust
over de gevolgen die fle actie voor het
bondgenootschap kan hebben.
Waldheim
Secretaris-generaal Waldheim van de
Verenigde Naties heeft gisteren na
het bekend worden van de actie op
nieuw zijn diensten aangeboden in
het streven naar bevrijding van Ame
rikaanse gijzelaars. Waldheim meen
de dat nu meer dan ooit het tijdstip is
aangebroken om verstandig op te tre
den en om nieuwe pogingen te onder
nemen langs vreedzame wijze de gij
zelaars vrij te krijgen.
Over het overleg van de nationale
veiligheidsraad, die gisteren na Car
ters televisietoespraak enige uren
vergaderde was gisteravond nog niets
bekend. Wel heeft depresident zijn
voorgenomen verblijf op het buiten
huis Camp David afgezegd. Mevrouw
Carter en vice-president Walter Mon-
dale zijn van hun verkiezingspad
'naar het Witte Huis teruggekeerd
4 november 1979: Vierhonderd islami
tische studenten bestormen de Ame
rikaanse ambassade in Teheran In
ruil voor hun zestig gijzelaars eisen
de bezetters de uitlevering van de
rajjreven sjah. die in de Verenigde
Staven woont De regering van presi
dent Carter weigert.
12 november: Na<k.t Iran de toegang
heeft geweigerd aan twee speciale
Amerikaanse gezanten besluit Car
ter de invoer van olie uit Iran te
stoppen. De Iraanse tegoeden bij
Amerikaanse banken worden be
vroren.
19 november. Op bevel van ayatollah
Khomeini laten de studenten eerst
tien gijzelaars vrij. allen zwarten of
vrouwen.
12 december: Carter geeft 183 Iraanse
diplomaten opdracht de Verenigde
Staten te verlaten.
15 december: Terwijl de ex-sjah naar
Panama verhuist, geeft het Interna
tionaal Gerechtshof in Den Haag
Iran opdracht de gijzelaars vrij te
laten. Iran boycot het proces.
13 januari: De Sowjet-Unie spreekt in
de Veiligheidsraad haar veto uit over
de voorgestelde sancties tegen Iran.
De Verenigde Staten kondigen aan
op eigen houtje economische maatre
gelen tegen Iran te treffen, zo moge
lijk met behulp van bondgenoten
27 januari De zojuist tot president
van Iran gekozen Abolhassan Bani-
Sadr waarschuwt de bezetters van de
ambassade dat hij niet zal toestaan
dat ze een onafhankelijke macht in
Iran worden.
13 februari President Carter stemt in
met de oprichting van een commissie,
die zal onderzoeken welke rol de Ver
enigde Staten in Iran hebben ge
speeld tijdens het bewind van de
sjah. Eerder ging de Iraanse Revolu
tionaire Rand al akkoord met een
plan van de Verenigde Naties om een
onderzoek in te stellen naar de misda
den van de sjah.
23 februari: De onderzoekscommissie
komt in Teheran aan. Ayatollah Kho
meini sluit spoedige vrijlating van de
gijzelaars uit. De commissie verlaat
het land op 11 maart, zonder de gijze
laars te hebben gezien
23 maart: De verdreven sjah verlaat
Panama en vestigt zich in Egypte. Er
doden geruchten dc ronde dat Pana
ma de sjah wilde uitleveren.
1 april Als Bani-Sadr bekend maakt
dat de Iraanse regering binnenkort
de verantwoordelijkheid voor de gij
zelaars over zal nemen van de studen
ten, besluit Carter aangekondigde
verscherping van sancties uit te
stellen.
7 aprilCarter breekt alle diplomatie
ke relaties met Iran. nadat ayatollah
Khomeini heeft gezegd dat er pas een
beslissing kan vallen over de vrijla
ting van de gijzelaars als het Iraanse
parlement bijeen ls geweest. De twee
de ronde in de parlementsverkiezin
gen is voor onbepaalde termijn uitge
steld. Alle export naar Iran wordt
verboden
17 april Carter kondigt meer econo
mische maatregelen af en zegt dat
een militaire blokkade of ander mili
tair ingrijpen „de enige volgende
stap" kan zijn.
23 april Westerse bondgenoten zeg
gen de V8 toe solidair te zijn in econo
mische en diplomatieke maatregelen,
als Iran op 17 mei nog geen uitzicht
biedt op spoedige vrijlating van de
gijzelaars.
25 april: President Carter geeft toe
dat er acht Amerikanen zijn gedood
bij een mislukte poging de Amerika
nen in de ambassade te bevrijden.
WASHINGTON. PARIJS (AP. AFP) De mislukte poging
om de gijzelaars in Iran te bevrijden was de derde keer in tien
jaar dat de Amerikanen probeerden met militair geweld
landgenoten in het buitenland te ontzetten. Slechts eenmaal
kon er gesproken worden van een geslaagde operatie. Andere
landen hebben bij dergelijke acties meer succes gehad.
De eerste actie om landgenoten te stad. Ze konden echter niet voorko-
ontzetten ondernam het Amerikaan
se leger in de nacht van 20 op 21
november 1970 in Vietnam. De Ame
rikaanse geheime dienst beschikte
over rapporten, dat mariniers in een
krijgsgevangenenkamp op 37 kilome
ter ten westen van de Noordvietna-
mese hoofdstad Hanoi stervende wa
ren. President Nlxon gaf bevel tot
bevrijding van de Amerikaanse ge
vangenen en liet een honderdtal pa
rachutisten droppen in de buurt van
het kamp Op de grond gekomen
kwamen de soldaten tot de ontdek
king dat het kamp drie weken eerder
al door de Noordvietnamezen was
ontruimd Bij deze actie raakte één
soldaat gewond en stortte een Ameri
kaanse helikopter neer
Vijf jaar later nam de Cambodjaanse
kustwacht het 10.000 ton metende
Amerikaanse vrachtschip Mayaguez.
in beslag De veertig bemanningsle
den werden gevangen gezet op het
eiland Koh Tang. President Ford. die
de inbeslagneming piraterij noemde,
gaf bevel tot een militaire bevrij
dingsactie Bij de aanval op het ei
land kwamen 41 Amerikaanse mili
tairen om het leven. Zodra de aanval
begon mankte Cambodja een begin
met het vrijlaten van de gevangenen,
die zich op een geheel andere plaats
bleken te bevinden Later kwamen er
berichten die er op duidden dat Ame
rikaanse functionarissen op het mo
ment van de aanval op de hoogte
waren van het feit dat de bemanning
niet op het eiland gevangen zat.
In september 1964 had België meteen
militaire actie meer succes gehad
Vijfhonderd Belgische parachutisten,
die werden vervoerd in Amerikaanse
transportvliegtuigen, bezetten bij
verrassing het vliegveld van het toen
malige Stanleyville in Congo Zij wis
ten 250 gijzelaars te bevrijden uit
hotel Astoria, in het centrum van de
men dat tijdens de actie dertig ande
re gijzelaars door de bezetters werden
gedood De volgende dag wisten ze
211 gijzelaars te bevrijden uit de stad
Paulis. Bij deze actie werden twintig
gijzelaars omgebracht
De spectaculairste actie op dit gebied
was de Israëlische aanval in 1976 op
het vliegveld van Entebbe In Oegan
da. Daar stond een gekaapt vliegtuig
van Air France, met 258 personen aan
boord. De kapers lieten een deel van
de gijzelaars gaan. maar eisten in ruil
voor de 106 Israëlische en joodse pas
sagiers van het vliegveld de vrijlating
van 52 Palestijnse gevangenen.
In de nacht van drie op vier Juli
slaagde een Israëlisch luchtcomman-
do erin te landen op het vliegveld en
de gijzelaars te ontzetten. Zeven ka
pers en twintig Oegandese militairen
die het vliegveld bewaakten, werden
gedood Ook drie gijzelaars en een
Israëlische soldaat kwamen bij dc
aanval om het leven
Een jaar later slaagde een militaire
commando uit West Duitsland erin
86 passagiers te bevrijden uit een
gekaapt Lufthansa-toestel op het
vliegveld van Mogadlsjoe in Somalië.
De kapers eisten de vrijlating van een
aantal leden van de Bnader-Meinhof-
grocp Drie kapers werden daarbij
gedood. Aan de kant van de aanval
lers of onder de gijzelaars vielen geen
doden.
Volgens bronnen in de Westduitse
hoofdstad Bonn hebben militaire
deskundigen, die bij de actie in Moga-
disjoe betrokken waren, onlangs de
Verenigde Staten geadviseerd af te
n m n '.r.rtg.'lijkr ..rtu- in Tr
heran Als belangrijkste argument
zou zijn aangevoerd dat In Irar. de
hele bevolking achter de gijzelingsac
tie staat, in tegenstelling tot destijds
in Oeganda en Somalië.
