De verraderlijke schijn van de werkelijkheid Holocaust voldeed ten dele Gratis De smaak van een verzamelaar Blijmoedig optimist in woelige tijden Kunstuiting leidt tot geldboete GALA Twee maal De Meiden bij het Ro Theater Gaaf beeld va bei r Mahlers 'LiedW» Collectie Sieverding Onderzoek naar effect op scholieren toont aan: Rectificatie Oranje gala bij Galathee ^pORJRpTEN VRIJDAG 25 APRIL 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET =t)AG 2 -V., f Hanna Schwarz bij» Concertgebouwork A "a - pt kab ging illeg door Frans Straatman zeters D 1 «inst *1 te pi leriking door Dirkje Houtman ROTTERDAM In de nieuwste produktie van het Ro Theater geven regisseurs Franz Marijnen en Wolfram Kremer ieder hun opvatting van „De Meiden" van Jean Genet. Woensdag ging de voorstelling in het Rotterdamse Piccolo Theater in première, waarbij Kremer de meiden Claire en Solange als travestieten in een weelderig decadente omgeving opvoert en Marijnen de valse werkelijkheid verheft tot een vemijnig dodenspel tussen twee vrouwen. In beide opvattingen is het stuk uit een herkenbare werkelijkheid getild waarmee de regisseurs elk op een geheel eigen wijze aansluiten bij het-, geen Genet voor ogen stond. Aan MOOrd diens wens om vrouwenrollen door mannen te laten spelen om zo de valse schijn van de werkelijkheid tot in zijn uiterste consequentie te ver beelden komt Kremer expliciet tege moet salon van mevrouw zoals in Kremers versie, maar op de zolder erboven, de plaats voor melden. Maar ook in de opvatting van Marij nen wordt die valse schijn recht ge daan doordat hij de voorstelling als een afgerond spel bovenop de werke lijkheid plaatst. Het speelt niet in de met bloemen en veren opgetuigde Het publiek zit er met de neus boven op en wordt als het ware een deel van de illusionaire toneelwerkelijkheid waarin de meiden met schijn en werkelijkheid goochelen. Het is de schijn van het meester-knechtrspel dat ze tijdens de afwezigheid van hun mevrouw spelen en de werkelijkheid' van een beraamde moord op hun meesteres. Twee manleren, zo menen zij, om aan een gekneveld bestaan te ontkomen. Als de moord wordt verijdeld, probe ren ze die in het spel te realiseren waarin Claire die avond voor me vrouw speelt Of Solange Claire doodt blijft steeds weer de vraag. Passeert Solange de grenzen van het spel, wordt het spel de werkelijkheid; is het spel de werkelijkheid of is de werkelijkheid het spel? De verschil lende uitwerkingen van het slot ge- gen hiervoor mogelijk een aanwij zing. In Kremers versie drinkt Claire de lindenbloesemthee met de giftige hoeveelheid veronal, die oorspronke lijk voor mevrouw bedoeld was. Ze valt voorover tegen de kaptafel, maar staat uiteindelijk op. loopt naar de achterkant van het decor om vervol gens voor het applaus terug te keren. Had zij de veronal er niet ingedaan, uit angst voor de moord? Blijkbaar wel en het spel kan opnieuw be ginnen. Marijnen heeft het slot geschrapt. Als Solange Clalre heeft gewurgd komt deze niet meer bij waardoor de vero nal overbodig wordt. Misschien is dit een aanwijzing dat het spel van de melden onafwendbaar tot Claire's dood moest leiden. Een rituele dood. Een opvatting waar het decor alle aanleiding toe geeft. Paul Röttger en Lob Landré in De Meiden van Jean Genet geregis seerd door Wolfram Kremer. Katachtig Op de zolder, de omgeving waar de vrouwen met een katachtig tempera ment in het halfduister hun spel spe len, is de dood alom aanwezig. Een zwart sprei, een zwart doek met een wit kruis over een vergeeld bruidspor tret, een kaars en verlepte witte chry santen zijn de attributen. In hun spel worden ze niet gestoord door me vrouw die arriveert omdat mevrouw een onderdeel is van het spel. Ze wordt door een Jongen gespeeld, mis schien wel de huisknecht of de melk boer die door een van de melden tegen zijn zin het toneel op wordt gesmeten. Is het de zoveelste keer dat de melden hem hiertoe dwingen of kan zijn onwil verklaard worden uit een angstig voorgevoel? Paul Röttger speelt haar in deze ver sie angstig-ingehouden in tegenstel ling tot zijn aanwezigheid in uitvoe-' ring van Kremer waar hij de allure van een onpersoonlijk decadente vrouw aanneemt. Het lijkt of de machtsverhoudingen in de twee opvoeringen tegengesteld zijn. In Marijnens versie dicteren de meiden het gedrag van de mevrouw, omdat ze het spel zelf in scène heb- FMr. Lm van Vekn ben gezet. In de andere versie behandelt me vrouw haar dienaren, de kwetsbare als travestiet geklede mannen, als voetveeg. Voor hen lijkt het onmoge lijk aan haar macht te ontkomen, omdat ze te dociel, te zwak zijn kno pen door te hakkejn. Ze volharden, wat mij betreft, in hun onderworpen heid. Opvallend in deze interessant opge zette en geslaagde voorstelling is het uitstekende acteerwerk. Lou Landré en Fred Vaassen spelen de tragische travestieten in Kremers opvatting en Canci Geraedts en Marieke van Leeu wen hun tegenpolen in de versie van Marijnen. door Cees Strauss TWELLO Van figuratief vla figuratief-abstract naar volle dig abstract, die weg heeft Jacques Sieverding afgelegd bij de samenstelling van zijn collectie modeme kunst die hij in de afgelopen dertig Jaar bijeen heeft gebracht. Anders is dat met de avant garde sinds de jaren zeventig die Je bij 8ieverding vergeefs "zal vinden. Hij zegt er geen affiniteit mee te hebben, lagen non-figuratie van direct na del want in zijn geval niet wil zeggen dat Tweede Wereldoorlog. Het is weer-1 hij er dan ook tegen is. „Ik kan er niet spiegeld in de smaak van een verza- een band mee krijgen," zegt hij bijna Die verzameling geeft een aardig beeld van de overgang van het aan de traditie gebonden realisme uit de eer-1 ate helft van deze eeuw naar de vols- melaar, die naar kwaliteit zoekt opj basis van een goede naam. Derhalve1 bouwde Sieverding een collectie op van louter befaamde kunstenaars] met als plezierig nevenverschijnsel' dat zo n collectie weer even gemakke-, lijk van de hand kan worden gedaan Hetgeen Sieverding nu doet, in de verontschuldigend. Toch wil Siever ding wel afwijken van het pad van de gevestigde namen en pousseert bij voorbeeld een Roemeense schilder, een voormalige arts die pas op latere leeftijd is gaan schilderen. Van deze Petrescu zal in het najaar een grote presentatie komen, maar op voor ruimten van zijn landhuis in Twelio hand toont Sieverding nu enkele wer- waar het ook buiten goed toeven is In het park temidden van de beelden van Nlc Jonk van wie Sieverding de wereldrechten heeft verworven. Jacques Sieverding legde vorig jaar het president-directeurschap van| Grundig-Nederland neer Het bedrijf' werd verkocht aan Duitsland en Sie verding maakte vervolgens van zijnl hobby zijn werk. HIJ had toen al een Indrukwekkende hoeveelheid uitste kende schilderijen bijeen weten tej brengen Zijn eerste echt grote aan koop dateert van 22 jaar geleden toen hij bij Van Wlssellngh in Amsterdam een Breitner aanschafte, voor het toen al hoge bedrag van een halve ton. Aanvankelijk kocht Sieverding wat hem mooi leek. met als resultaat nogal wat werk uit de 19e eeuw. wat hij nu omschrijft als „koetjes en( kalfjes" Gaandeweg veranderden zijn lnzich-j ten echter en probeerde hij meer lijn! in de verzameling te brengen Con tact met het werk van Nlcolaas de 8taél die hij nog altijd als een der grootsten beschouwt, bracht hem op het spoor van de abstracters Appel. ComeiUe en Kees van Bohemen be hoorden al gauw tot zijn voorkeur Het aardige op deze expositie is bij voorbeeld dat Je van Kees van Bohe men een heel vroeg doek te zien krijgt (uit 1952) dat In een heel andere stijl is gemaakt dan twee andere die 8ie-| verding van hem uit 1963 en 1978 toont. Dan merkt Je opeens dat Van Bohemen volkomen vervreemd ls van. het heel tekenachtige maar ook dat hij reeds geruime tijd met een breedl opgezette, bijna bruskerende toets werkt die het expressionistische ka rakter van zijn werk sterk vergroot Bram van Velde Iets dergelijks doet zich ook voor met twee vroege Bram van Velde's. Het njn beide bloemstllievens, de eerste ls nog traditioneel realistisch en laat een vaas met tulpen zien die goed herkenbaar zijn opgezet Dit werk dateert uit de eerste Jaren '50 en het verschilt heel wezenlijk met de Van Velde van een tiental Jaren later waarin de overgang naar de abstrac tie zich al duidelijk aankondigt Die beide sdhilderijen zijn ook represen tatief voor de zich wijzigende smaak van de verzamelaar die dus duidelijk met zijn voorkeuren kon meegaan Speciaal vandaag ken die een goede Indruk geven van wat deze schilder voorstaat. Ook Pe trescu's werk valt binnen de figura tieve abstractie met ln dit geval ver wijzingen naar een Byzantijnse ge loofswereld. Het kon haast niet anders dat Siever-1 ding ln zijn collectie zoveel Franse namen heeft. Het waren immers de Cobra-schilders die in de jaren vijftig naar Parijs trokken om zich daar te laten inspireren ln een sfeer die zo veel minder klein-burgerlijke trekken had dan het na-oorlogse Nederlandje In Frankrijk vond Sieverding werk van Louttre B., een zoon van Bissiére die zijn vader zelfs niet in zijn naam wil volgen en heel apart werk maakt Corneille: Portrait imaginaire I, olie op doek, 1978. dat toch ln een Franse traditie past. Hij tekent heel subtiele stillevens, een beetje sprookjesachtig, met soms vrij duidelijke verwijzingen naar de impressionisten, maar toch ook weer erg eigentijds. In al hun bescheiden heid zijn de aquarellen van Louttre B. Die Colas (eigenlijk Nicolas) Breug- non wordt gespeeld door Pieter Lutz, die, als zijn broers, in feite heel duide lijk spreekt (praat), maar tegelijk ook met zijn teksten zo jongleert, dat je voortdurend attent moet zijn op bij na weggemoffelde grapjes, waarbij de akoestiek van het Hot niet meezit. Niettemin is het een pleeier om naar hem te luisteren en te kijken, want wat hij doet houdt wel zeer nauw verband met wat hij zegt. Zijn Breu- gnon is een ongeletterd, maar toch zeer humanistisch denkend man, als een God in Frankrijk levend op het breekpunt van de middeleeuwen en de nieuwe tijd, toen steden nog tegen elkaar oorloogden en adel en vorst om de macht vochten. Een eenvou-, dig, maar weldenkend man als Breug- non, kon in die tamelijk kleinschalige wereld nog zichzelf zijn en blijven, goedlachs, genietend van het leven, maar wel bij de pinken, met een fun damenteel gevoel voor rechtvaardig heid en menselijkheid. 4 Eigenlijk is het spel een monoloog de indrukwekkendste bijdragen aan. VJ£ waarbij zijn vrouw, zijn de expositie. kinderen, zijn vrienden de kleurige Tot en met 30 juni, behalve op aon- illustraties leveren, hem perspectief dag en maandsg steeds geopend van geven, in een context zetten. 10-16 uur. Galerie Sieverding op Hackfort's Veenhuis, bevindt zich De Franse romanschrijver Romain aan de lordensweg 27 in Twelle. Rolland heeft dat bedacht (de roman Haagse Comedie speelt God in Frankrijk door André Rutten DEN HAAG In het Hot gaf de Haagse Comedie woensdag avond (van half negen tot bij elven) de première van „Colas Breugnon of God in Frankrijk". Een voorstelling, waarin bijzonder veel te zien is, maar waar je toch in de eerste plaats naar moet luisteren en dat is in het Hot wel eens moeilijk. verscheen in 1919), tie Tsjechische dissidente schrijver Pavel Kohout heeft er een toneelbewerking van ge maakt, die de Tsjechische regisseur Zdenek Kraus nu bij de Haagse Co medie heeft geregisseerd. Heel een voudig eigenlijk, maar wel heel vin dingrijk: de grote reeks van tamelijk fragmentarische scènetjes kunnen soepel in elkaar overvloeien, met el kaar verbonden door Pieter Lutz, naar wie je graag blijft kijken en luisteren, ook als het soms niet hele maal te volgen is. Hij wordt ook erg goed bijgestaan door Nanni Vermeer als zijn vrouw, Hans Royaards als zijn jongste zoon, Rick Nicolet als zijn dochter, Leo de Hartogh en Wim van den Heuvel als zijn beste vrienden. Zij en nog enkele anderen Anne Oostveen als pas toorhuishoudster bij voorbeeld te kenen boeiend de samenleving waar in Colas Breugnon leefde. Maar toch moet je wel enig geduld en enige voorkennis hebben om het goed te kunnen volgen. Het lijkt bedrieglijk veel op volkstoneel, maar is het ei- AMSTERDAM De schillende sferen en contrasten die Gustav in Das Lied von derL (1908) oproept, zijn zo t"r"ï°r gend dat dit werk elft schi niets naast zich verdaag bijpassend Mozarts veei nieuv symfonie (KV 550) ook van zijn, Mahler Lied had crkge> ook door de spannendeer d voering woensdagavonitzich het Concertgebouw o.l.iare r nard Haitink alle hëlf jui ring weggevaagd. Daar tneme zart te goed voor, om He en< nen als voorprogramn hebfc alibi voor pauze met ko Een symfonie voor tenor, alt (Pec ton) en orkest noemde Mahlbewe zesdelige Lied. Het was de alt}jde v Schwarz die in haar voordracl|v Iers bedoeling (in een diepgr zeer leesbaar artikel door r Par< Flothuls nader toegelicht in l|en w< grammablad Preludium) ga^n flii bracht. De sfeer achter de wL so de gevoelswaarden, ultgedrukf expressieve vocale stroom va)a<lc,ei schoonheid, mengde zich idej de instrumenten die niet een luiter dende, maar direct expressing v. spelen. Adembenemend mooi i door de musici van het Conn on' bouworkest. Toch kies ik voien I wat scherper gearticuleerd^ n. dracht van de tekst (Schwarz de nu iedere medeklinker weg het is een lied en geen vocali 1 V Wie voor het mannelijke aan' deze liedsymfonie uitgekek^aj,jn< naar het optreden van de k<f heldentenor Peter Hofmann, ziae vreden huiswaarts zijn gekeert een Hofmann liet zich wegens v< Dat held vervangen door Wolfganje j,, mann. Deze scheen zich voorns te bekommeren om het probleP er hij met zijn ietwat geknepelar g* 'toch uit moest komen boven hangi kest met name in Das Trinkliee w Mahler aan de instrument* voorrang. Hij forceerde zich cr dat het luisterend oor er sofud- e rilde. kla de ijs Zaterdagavond wordt dltzelft zart-Mahlerprogramma herha het Congresgebouw Den Hafvaar NOS-radio zendt haar opnaren de dagmiddag uit. Mozarts symfo bij c 550 blijft in het Congresgeboi enkele dagen doorklinken, wd het Amsterdams Philharnn ge: speelt dit werk, vanavond en r»esch< avond, maar dan in combina^t va? Brahms' Eerste pianoconcert. et aa Van uitgeverij Unieboek te Itusse 'zijn de volgende uitgaven: D_:en van Artemio Cruz, roman I. Fuentes (273 blz. - ƒ34,50). DPel,nÈ I turen van Nick Adams. De likele ;Hemlngway geschreven vidisct rond Nick Adams begonnen lwa_ 'en in dit boek in chronologisc gorde gezet. (244 blz. - /24Je bri .„v. «h «.„v slag in de Javazee, door J. Pr Ae genlijk niet. Eerder iets voor intellec- (96 blz. - 29,50). De druivl tuelen. die van zoeenaamd volksto- rramschaD. 11e druk van de1- tuelen, die van zogenaamd volksto neel houden, als het niet al te links, wel humanistisch-llberaal is. Een voorstelling voor aanhangers van Terlouws D'66, denk ik. gramschap. 11e druk van de,s aa van J. 8teinbeck (431 blz. fn. 1 I Anton Pieck 85.144 pagina's U opge gen samengesteld en onder lienor van W. Verhagen. Prijs 37.5C door Riet Diemer Haar verliezen. In dit tv- drama beschrijft Hugh White- more hoe een man de dood van zijn vrouw verwerkt. Veertien jaar is bij gelukkig met haar getrouwd geweest. De man moet het verder maar in zijn eentje zien te rooien. Ned 1 29.40 uur. Nieuwrsberichten-VPRO is een nieuw wekelijks nieuws- progTamma voor de vroege vrijdagochtend. Dit program ma komt ia plaats van de „VPRO-Expresse". Hilversum 2 7.20 uur. HILVERSUM Holocaust lijkt er niet ln geslaagd te zijn bij grote groepen scholieren een blijvende belangstelling op te roepen voor de gebeur tenissen in de Tweede Wereld oorlog. Dat ls een van de be langrijkste en voor de TROS teleurstellendste conclusies uit een uitgebreid onderzoek naar de effecten op langere termijn op jongeren van de omstreden televisieserie. Het besluit om Holocaust uit te zen den ontleende de TROS vooral aan de veronderstelling dat de serie er in zou slagen bij Jongeren Interesse voor het gebeurde op te roepen en kennis toe te voegen aan hetgeen men al over de oorlogsjaren wist. Waar men op gehoopt heeft is ten dele bereikt: de serie heeft Jongeren over een eer ste drempel heengeholpen. Waar men evenwel ook op gehoopt had. dat er blijvende positieve mentaliteitsver anderingen zouden optreden, daar over moet de conclusie minder gun stig zijn. Daartoe ls meer nodig dan een televisieserie alleen. Er blijkt wel blijvende belangstelling te zijn bij scholieren met een grote politieke belangstelling en bij degene die toch al veel van de Tweede We reldoorlog afweet. Leerlingen van het lagere beroepsonderwijs, mensen met geringe politieke Interesse en met weinig kennis over de Tweede We reldoorlog haken al snel af. Het onderzoeksrapport rondom Holo caust wordt precies een Jaar na uit zending ln Nederland van de eerste aflevering, van deze Amerikaanse se-, rie over de uitroeiing van de Joden, openbaar gemaakt De TROS vond Indertijd een weten schappelijk onderzoek bij de Jeugdi ge kijkers noodzakelijk en legde de verantwoordelijkheid bij de afdeling kijk- en luisteronderzoek van de NOS. Verder werkten mee Veldkamp Marktonderzoek BV en het Nationaal Centrum voor Geestelijke Volksge zondheid. Effecten De kernvraag was: welke effecten heeft de serie Holocaust op de hou ding, mening en instelling van de kijkers, met name van leerlingen van het lager beroepsonderwijs (lbo), mavo. havo en het voortgezet onder wijs (vwo). Drie metingen werden daarvoor verricht, aan de hand van een zeer uitgebreide vragenlijst. Dat gebeurde vlak voor de uitzending, kort erna en een half Jaar later. Vra gen werden voorgelegd aan vijfhon derd leerlingen van twaalf jaar en ouder, evenzoveel ouders en S3 lera ren (veel van hen lieten verstek gaan). Een betrekkelijk positief resultaat ls dat de Nederlandse scholleren nog voor de Holocaustuitzending ln Ne derland redelijk geïnteresseerd wa ren ln het gebeuren tijdens de wereld oorlog. Dat geldt wat nadrukkelijker voor vwo-leerlingen en wat minder voor leerlingen van het lbo. Slechts eenderde van allen is niet of nauwe-1 lijks geïnteresseerd. Driekwart zegt artikelen ln de krant te lezen als die over de Tweede Wereldoorlog gaan. voor de Tweede Wereldoorlog ls zelfs meer belangstelling dan voor heden daagse binnen- en buitenlandse poli tiek en zaken als vrouwenemancipa tie. Driekwart heeft ook een of meer boeken over de Tweede Wereldoorlog gelezen. 'Startdrempel' In het onderzoek wordt gesproken van een 'startdrempel' om zich open te stellen voor informatie over de Tweede Wereldoorlog Deze ls vaak te hoog voor kinderen die noch door de ouders noch door de school worden gestimuleerd zich te Interesseren. Maar belangrijker is dat daar waar van school of huls uit die Informatie stroom ontbreekt, dit dikwijls als een gemis wordt gevoeld door de kinde ren. Uit de kijkcijfers blijkt dat meer groep. Wat dat betreft mag de TROS jongeren tussen twaalf en negentien tevreden zijn omdat op deee groep jaar verhoudingsgewijs hebben geke- werd gemikt. Maar dan blijkt ook ken dan de rest van de. bevolkings- weer dat veel jongens naar de serie zijn gaan kijken niet vanuit een alge mene politieke belangstelling, maar vanuit hun voorkeur voor grieeelfilms en knokfilms. Beter inzicht De mening van de leerlingen zelf is dat de serie Holocaust en alles wat er om heen te doen is geweest wel dege lijk heeft bijgedragen tot meer en beter inzicht in de vervolging van de joden. Holocaust zou er In geslaagd zijn duidelijk te maken dat datgene wat de joden is aangedaan ook nu nog kan gebeuren en dat ook Neder landers zich daaraan schuldig zouden kunnen maken. De antwoorden van de leerlingen on derstrepen het belang van een zeer Intensieve en gerichte begeleiding van een dergelijke serie, met aanvul lende documentatie en informatie. Als die ontbreken is het effect maar kortstondig. Via informatiepakket ten en Informatiedagen heeft de TROS daar ook veel aan gedaan. De vraag rijst ln hoeverre een omroepor ganisatie daarvoor de aangewezen In stantie Is en met name de TROS. Daarom zouden nogal wat leraren verbaal van de politie wegens „het hebben geweigerd over Holocaust in geven van een voorstelling zonder de klas te spreken. vergunning". Tijdens de zitting poogde de kunste- naar door middel van dia's aan de tonen dat niet hij. maar de politie het publiek had aangetrokken en dat er dus geen sprake was geweest van een voorstelling. De officier van Justitie mr. J. Denle toonde begrip voor de kunstuiting, maar vond dat ook bij een artistieke gebeurtenis de geldende nonnen moeten worden toegepast en dat daarom ook een vergunning had moe ten worden aangevraagd. Hij eiste een boete van zestig gulden. De kan tonrechter wilde de kunstenaar ech ter ln de gelegenheid stellen ln hoger beroep te gaan en verhoogde daarom de boete tot honderd gulden. Van onze kunstredactie ARNHEM Een kunstenaar uit Velp heeft van de kantonrechter ln Arn hem een boete van honderd gulden gekregen voor een performance (een kunstuiting) waarvoor hij geen ver gunning had aangevraagd. De kun stenaar Franklin Aalders liet zich bij deze gelegenheid aan een touw van de vijftien meter hoge Rijnbrug ln Arnhem afzakken tot vlak boven het water en legde vervolgens enige stro ken wit papier op het water. Aalders wilde met deee door de rech ter als „stunt" omschreven kunst uiting de band tussen weg- en water verkeer aantonen. Eenmaal weer op de brug teruggekomen, kreeg hij een In een artikel over de speelfilm „Veer tiger Jaren", die handelt over de rege ringsperiode van koningin Wilhelmi- na is per ongeluk een fout geslopen. In het stuk dat gisteren ln deze krant op pagina vier stond wordt gemeld dat de producer van de film Loet C. Bamsteln de oorlog niet heeft over leefd. Dace Informatie werd ons door de TROS verstrekt maar blijft foutief te zijn. De heer Barnstijn. die jood was, vluchtte al voor de oorlog naar de Verenigde Staten en overleed ln 1952 ln New York ADVERTENTIE U ontvangt 3 nummers van Vorsten'van f 12,7 b Deze royale poster ontvangt voor f 7,50 u tegen bijbetaling van f 2,9b Alle informatie op 'I pak Gala theezakjes. mi MI it M .affW TlR-iv.il.k-> W

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4