LllÜlt
-
Er zijn altijd
mensen die
boven je staan
We zijn zelf
ook makkelijk
geworden
Scholieren:
Buschauffeur:
TROUWKWARTET 13
xx?t Utede bu$ res
GOI
LVER
ERKCX
DAME
023
Ridders»
hrift
zeld
b|h „Toenemend vandalisme en
groeiende agressie van de zijde
ien-1 van de reizigers zijn de oorzaken
van het enorme ziekteverzuim
onder de 127 stationsbeambten
van de Rotterdamse metro"
aldus een recent krantebericht.
Het is een variant op een bekend thema.
Een jongeman klimt op het dak van de
laatste trein Holten-Deventer. De laat
ste bus van Amsterdam naar Monnic-
kendam rijdt niet meer of slechts onder
politiegeleide. Ooreaak: jonge, wilde dis
cobezoekers.
Een supporterstrein van FC Itrecht
wordt grotendeels vernield en op dezelf
de dag wordt de supporterstrein van FC
Den Haag helemaal tot puin gemaakt.
Een jongeman in Utrecht vernielt in één
jaar in z'n eentje voor 55.000 gulden aan
zittingen in bussen. Het vandalisme is de
laatste tien jaar met zo'n 750 procent
toegenomen en vooral het openbaar ver
voer moet het ontgelden. Jongelui die de
^discotheek, het voetbalstadion of de
school bezoeken zijn de hoofdschul
digen.
vertel Treinen vervoeren reizigers van uiteen-
eekolloPende pluimage, zelfs zakenlieden en
beroepsofficieren. Bij de rest van het
enm?ns®jopenbaar vervoer voor het gemak
wui? me*zullen we vooral kijken naar de bus
dat anders. Bussen zijn er voor men
de nan sen die nog geen auto of brommer mo-
rijden of voor hen die dat nog nooit
luuriijke.gedaan hebben en er ook nooit aan toe
'len komen vanwege financiële of ge-
indheidsproblemen.
lussen zijn er voor de medemensen die
og niet of nog steeds niet of allang niet
ïeer meetellen. Jongeren, ouderen, nog
,et geëmancipeerde huisvrouwen uit
n-auto-gezinnen, gastarbeiders. Wat
le ouderen betreft gaat het natuurlijk
•ooral om oudere vróuwen, want de
ieeste mannen van boven de vijfenzes-
Ig zijn óf overleden, óf ze rijden (nog
teeds) auto.
ouderen hebben de strijd allang op-
,'geven, onder hen heerst soms een
[eer van berustende, mistroostige
Saamhorigheid, Je samen geen illusies
beer maken over wat het leven te bieden
heeft. Hoewel, Je kan er met z'n allen nog
best iets van maken: „Wilt u hier mis
schien zitten?" „Nee hoor, het maakt mij
niet uit" „Echt niet? Nee, ik dacht, u
reist misschien liever vooruit" „Nee
hoor, het blijft mij om het even. Maar
misschien wil mevrouw hier graag zit
ten?" „Nee hoor, ik heb heel de ochtend
al gezeten".
Met de jongeren ligt het anders. Die
kennen nog verwachtingen, ook al wor
den die aan alle kanten ingedamd. Als ze
niet alleen reizen, stilletjes, maar toch
half-liggend, in een soort protesthou
ding, gaan ze met elkaar hardnekkig
door met het zoeken naar mogelijkhe
den om lol te trappen. Zoals jongelui dat
nu eenmaal altijd zullen blijven doen,
ook tegen de verdrukking in. Wel is de lol
van de huidige jongeren wat anders dan
vroeger. De aandacht die ze krijgen van
hun opvoeders is trouwens ook anders,
eerder puur materieel gericht.
Ouders hebben het vaak veel te druk
met zichzelf, met sparen voor een tweede
auto of met het onderhoud van de eerste.
Dus vragen jongelui op Andere manieren
aandacht. Hanteren de viltstift of pul
ken wat bekleding los van een busbank
of gaan iemand Jennea Waarom moet
vooral de bus het ontgeléit? Omdat dat
de enige, geringe plek is, waar autoritei
ten verstek laten gaaa Thuis en in de
auto heeft Pa het voor het zeggen, op
school de leraar en op straat mijnheer
agent, maar in de bus zal geen bejaarde
je tegenhouden.
Ondanks het feit, dat de auto letterlijk
en figuurlijk nalaat de bus voorrang te
geven, waardoor het gebruik van de bus
terugloopt, het autogebruik stijgt, de
bus nog minder vooruit kan... Ondanks
deze vicieuze cirkel verrichten weten
schapsmensen studies over allerlei as
pecten aan het openbare vervoer. „Orde
en veiligheid bij stads- en streekver
voer", waarin sprake is van „normover
tredend gedrag" en de cijfers zich aan
eenrijgen. In negen maanden bij de
stadsvervoerbedrijven 71.059 mensen
zonder geldig plaatsbewijs, 12.548 ver
nielingen, 650 diefstallen of bedreigin
gen, voor zes ton herstelwerkzaamheden
alleen al in Amsterdam.
Men stelt maatregelen voor. De meest
komische: „aantrekkelijk maken van
openbaar vervoer". De meest raadse
lachtige: „de bezinning op wederinvoe
ring van de conducteur nieuwe stijl". De
meest treurigstemmende: „de inzet van
politie en bewakingsdiensten". De SVI-
subgroep turft de „gemiddelde afhande-
lingstijd per reiziger", de uitstaptijd in
seconden en de „haltering". De reistijd
kan verkort, maar moeilijk blijft de
„passenger handling". Studenten van
een Vakgroep van de Nijmeegse Univer
siteit laten voor één keer de auto staan
en ontdekken in de bus, dat scholieren
eigenlijk veel liever met fiets of brom
fiets gaan. De bus nemen ze alleen als
het niet anders kan vanwege afstand of
weersomstandigheden. Dus alleen be
jaarden in de bus in de toekomst?
Wat leveren al die onderzoeken op? Zal
de automobilist eindelijk z'n vervoer
middel langs de kant zetten als de bus er
5,4 minuten korter over zal doen? Wie
voor vol wil worden aangezien rijdt auto,
want (professor Meerloo): „De auto geeft
een gevoel van macht en verhoogt de
sociale status, dient de zoekers naar
zelfvertrouwen, verschaft een tijdelijke
:ompensatie voor het gebrek aan vrij-
in dejtóatschapplj".
^com]
.■tieid
Dat er ergens iets fundamenteel mis is
zou niemand meer opvallen als niet af en
toe jorijKJes in bussen signalen zouden
gevené^jj^alen met viltstift geschreven.
tie
ie acht jongens stom-
lelen tegelijk de bus
linnen, zitten er onder
aeel veel argwanende
klikken een tijdje ru
moerig bij elkaar, ter-
|rijl ze zich bijzonder
rolijk maken om een
antal mede-passa-
iers. Dan stappen ze
iet kabaal weer uit.
in zucht van verlich-
g waait hen ach-
ima.
igen k
11 milji
Bij de
lilden.
kering.
1. Ja, ze willen best wel eens
raten, want „dat is lachen,
S)h", zegt er een. En het treft,
hebben toevallig vrij van
iL Ook om die opmer-
ig wordt gelachen, maar
tt krijgt pas betekenis als
middag de directeur van
Mavo-school woedend
ibelt.
zitten bij elkaar in de vier-
klas van de mavo,en zijn
•lgens eigen informatie tus-
de 16 en de 19 jaar oud en
lens het gesprek, waarin ze
het begin vooral stoer
r, half tegen elkaar pra-
worden ze van lieverlee
;eds meer individuen. Aar-
;e jongens eigenlijk. Ze cor-
;eren iemand ook, als hij
rvelend begint te doen:
lappen, joh" „Joh, hé,
ée effe normaal".
It werd er allemaal gezegd,
ns door elkaar heen, soms
een na de ander: „We gaan
estal met de bus naar
ïool. Sommigen van ons
bben wel een brommer,
iar.." „Ik heb wel een brom-
r gehad, maar het scheen
ie gepikt was" (Als het
ach is uitgestorven, dezelf-
jongen, hierdoor duidelijk
ïgemoedigd:) „Of we wor-
aangehouden omdat we
kilometertje of tachtig
n, nouuu.."
>p zonder
nummer
t ,de bus of trein hebben ze
2 i slechte naam, is dat te-
fht? „Belachelijk. De men-
maken tuig van ons. Als
ichterin de bus zit en oude
mensen stappen in, dan
2239 110 ze allemaal vóórin zlt-
>100 6240 net 20 la11? tot het opge
vuld is. Ze durven gewoon
niet bij je in de buurt te
komen".
„In een groepje gedraag je je
wel anders natuurlijk. Met
twee man ben Je vrij normaal,
maar als je met een man of
acht bent.. Je wilt altijd voor
de rest bluffen. De een heb
meer lef dan de ander natuur
lijk" „Ja, bluffen en lachen
natuurlijk. Hé, hier ben ik en
kom maar op. Meestal is het
kijken hoe ver je kan gaan".
„Maar je wordt ook gewoon
behandeld als een puber: jon-
me niet schuldig maken aan
iets gewoon vernielen. Maar
gewoon voor een geintje een
fles afwasmiddel in zo'n fon
tein gooien. Ja. Dat is wel
lachen".
„Maar als je je in deze maat
schappij, in de binnenstad of
zo, ook niet als tuig gedraagt,
dan word Je overal uitgesto
ten. De huidige jeugd moet
wel rare fratsen uithalen
vaak om er bij te horen. Je
moet geen zeikerd zijn". „Ja,
ergens toch dat je je moet
laten gelden hoor. Als ik in
mijn eentje in de bus zit, nou
ge ris, gaan jullie zitten? Dan
vinden ze het gek als je heel
lullig gaat doen". ,Jk denk
hè, dat de meesten die zich
buiten echt als tuig gedragen,
dat die thuis vrij strak gehou
den worden. Die leven zich
dan uit op school of in de
trein of zo".
„Maar in de trein heb Je ook
de conducteur, die probeer je
zo veel mogelijk te ontlopen.
Die mannen komen ook di
rect naar ons toe van: Jon
gens, hebben jullie een kaar
tje?" „Ja, er zijn altijd men
sen die boven je staan". „Als
we een paar uur vrij hebben
van school gaan we naar Ba
byion, daar gaan we wat ver
tier zoeken. Kom Je een paar
leuke vrouwtjes tegen, nou..."
„Dat Babyion vind ik een
nutteloze verschrikking. Van
een balorigheid. Het is toch
logisch dat jongens dan din
gen gaan mollen, als je ziet
wat er allemaal staat, die fon
teinen en zo.. Dat hou je niet
voor mogelijk, het is allemaal
zo móói en zo". „Nou, ik zal
dan ben ik heel netjes hoor,
dan zit ik gewoon rustig naar
buiten te kijken. Maar in een
grotere groep ga ik lopen
gallen".
„En wat ik zo gek vind hè,
nou zie je al gassies van elf,
twaalf jaar rondlopen in bars
en disco's, nou.. In onze tijd
bleef Je thuis naar de televisie
kijken, maar het gaat steeds
jonger liggen". „Dat zie je
ook met die kinderporno, dat
is toch abnormaal, dat is niet
menselijk meer. En die ou
ders geven toe omdat ze geld
willen hebben. Geld is alles
tegenwoordig". „Joh, die kin
deren van tegenwoordig wor
den helemaal verlept in de
maatschappij gestuurd".
„Met viltstiften schrijven, dat
doe Je ook om Je uit te leven".
„Het is aandacht trekken hè,
zorgen dat Je er bij hoort".
„Het is vaak een afkeer van
de maatschappij. Iemand
kan dan niet zo vlot praten en
zo en dan doet ie het op deze
manier".
„Onze buren hè, daar heb ik
een onwijze hekel aan, die
hebben een zoontje van een
Jaar of twintig, een onwijze
studiebol, die heb ik al een
keer in elkaar geslagen".
„Het komt ook door de maat
schappij hè, Je wordt gewoon
zo gemaakt door de maat
schappij". „Ja, Je kan de
maatschappij overal wel de
schuld van geven, da's mak
kelijk". „Toch is het belang
rijk, dat de mensen weten dat
't niet alleen komt dat je iets
gaat mollen of zo, Ja... het is
moeilijk uit te leggen., maar
idat de mensen eens snappen
wat voor problemen er zijn
bij de jeugd. Niet gelijk oor
delen van: ze moeten ze maar
eens flink pakken.. Je moet je
aanpassen aan de maat
schappij en dAt wil je niet".
„Straks ben Je een net bur
gertje, dat wordt er van je
verwacht. Die met zo'n kof
fertje in z'n autootje naar
kantoor gaat en rustig weer
terug, nooit eens een keertje
iets anders doen en zo. Alstie
anders doet wordt ie naar een
gesticht gebracht, dan is ie
abnormaal". „Het is gewoon
een vicieuze cirkel" „Ach, ik
denk wel dat het grootste ge
deelte straks getrouwd ach
ter die buis zit". „Nou, mij
trekt dat totaal niet". „D'r
worden bepaalde dingen van
je verwacht en als je daar niet
aan kan voldoen mag je op
rotten. Je eigen wil mag je
eigenlijk niet doen". „Als je 's
avonds door de stad loopt is
er niet veel te beleven, hoog
stens dat de politie Je aan
houdt of dat je in elkaar
wordt geknald.."
„Ik ben vrij klein gebouwd
hè, lk ben niet zo breed, ik
ben niet zo groot Daarom
bluf ik gewoon. Als ik met
hém ben durf ik ook wel een
grote bek op te zetten, maar
als ik in m'n eentje zou lopen
of met hém bijvoorbeeld zou
ik me wel rustig houden". „Ik
geloof, dat omgang met
vrienden op het ogenblik
meer invloed heeft in de hui
dige maatschappij dan de
omgang met ouders, dat idee
heb lk".
De heer De Lely ls 45
jaar oud en zit al twin
tig jaar op de Rotter
damse bus. Sinds enige
tijd op lijn 38, een van
de drukste lijnen. De
route loopt van een
oude Rotterdamse
volksbuurt via centrum
en centraal station
naar Schiedam, doet
onderweg een aantal
scholengemeenschap
pen aan:
„Ik prefereer een vaste lijn.
Op een vaste lijn leer Je de
mensen kennen, dat is veel
leuker. Je maakt eens ee
praatje, ook al mag dat eigen
lijk van de baas niet. „Niet
spreken met de bestuurder"!
Je krijgt vaak heel droeve
mensen. Een oud vrouwtje
uit Crooswijk bijvoorbeeld,
die komt vertellen dat d'r
man is overleden. Want die
heb je dan altijd samen ge
zien. Mijn passagiers zijn wel
over het algemeen Jongeren
en ouderen, wat zo tussen de
20 en 60 hebben de meesten
een autootje, dat lijkt me een
simpel gegeven.
Ik ben zelf in Kralingen gebo
ren, ik heb in Crooswijk ge
woond en ben toen naar Ca-
pelle gegaan. Nu wonen we in
Ommoord. Maar als lk met de
vrouw boodschappen ga
doen, dan gaan we toch altijd
weer naar de Vlietlaan, die
buurt blijft toch trekken. Ik
heb vrij vervoer, maar voor
de boodschappen, de grote
boodschappen nemen we
toch de auto. Want wij heb
ben 'drie opgroeiende zoons,
dus dan hangt de auto ook
zowat door z'n veren, door
alle boodschappen.
Toen ik hier kwam begon ik
als conducteur, dat was de
regel. Daarna Je bevordering
ttot chauffer. D'r is enorm
veel veranderd sinds die tijd.
Wat de passagiers betreft...
Natuurlijk is dat veranderd,
maar ik geloof, dat lk zelf ook
veranderd ben.... Vroeger
hadden de mensen Je nodig,
iedereen moest langs om een
kaartje te kopen of te laten
afstempelen, je had contact,
dat is nu niet meer. Ik zeg wel
's: ze zeggen nu goeiemorgen
tegen de automaat... Daar
heb ik me wel eens aan ge
stoord, de mentaliteit is over
al veranderd. Neem nou het
zwartrijden, vroeger was Je
verantwoordelijk als er ie
mand niet betaalde, nu is dat
mijn boodschap niet meer.
Ja, als ik het zeker weet.
Maar.... wanneer weet je
zoiets zeker? Ik heb een colle
ga, die selecteert de mensen
erop. Dat vind ik gevaarlijk.
Die man heeft dan ook al de
nodige narigheid gehad.
mee.. Een bus was koud op
straat, dan loop je bij het
eindpunt door zo'n bus en zie
Je al overal de viltstift en de
bekleding er bij hangen. Als
Je dan als chauffeur Je dat te
veel aantrekt ga je er echt
aan onderdoor.
Hoe komt zoiets nou? Ik ont
trek het maar aan mijn eigen
zoons, die zijn 17 en 20. Als lk^
dat vergelijk met mijn opvoe
ding. Ze hebben alles wat ze
willen... Zo'n vent van 20, die
dan nog steeds op school zit..
Ze zitten op zo'n grote scho
lengemeenschap van een
paar duizend leerlingen, op
Problemen met jongelui krijg
Je meestal als ze in groepjes
zijn. Ik werd eens gewaar
schuwd door een collega, d'r
waren een twintig, dertig
knapen bij elkaar die niet be
taalden, tot het eindpunt
meereden en dan weer mee
terug. Die verveelden zich, op
die manier hadden ze een uitr
je en konden ze onderweg
chauffeurtje pesten.. Ze stap
ten bij mij ook in, zingen met
•z'n allen, achterin op de stoe
len staan. Ik pakte m'n mi
crofoon en ben ineens kei
hard mee gaan zingen. Het
was gelijk afgelopen, daarna
zwaaiden ze altijd naar me.
Het ligt erg aan je manier van
reageren geloof ik. Wij heb
ben wel problemen bij be
paalde scholen, dan staan ze
daar met veertig man, staat
er een oud iemand tussen dan
wordt die bijna verpletterd.
Ik word ook wel eens kwaad,
pak er eens een bij zijn lurven
of hou een paar haltes een
kaart in.. Ja, je probeert maar
wat.. Je maakt het soms
een keer kwamen ze thuis,
hadden ze de lift beklad op
school. Nou, ze hebben het
geweten!
Ach, wij zijn zelf ook makke
lijker geworden. En die Jonge
lui zijn vroeger volwassen. Je
bent al blij als ze met 'n ma
vo-diploma thuiskomen, dan
word Je veel toeschietelij
ker.... Ze hebben zo veel vrije
tijd, om het minste krijgen ze
weer een uur vrij. Ja, de mees
ter is ziek, hoor je dan.
Als lk 's morgens vroeg begin
krijg ik eerst de bekende
mensen, een paar maar in de
bus. Dan om half acht vooral
de buitenlanders, de gastar
beiders. Als 't even kan trek
ken de mensen naar dat eigen
stoeltje toe. Oudere mensen
kruipen liefst zo dicht moge
lijk bij Je. Jongelui Juist ach
terin. dat zie Je wel aan de
stoelen. En geef de meisjes
ook gerust de ruimte hoor,
vooral als 't om het taalge
bruik gaat Het gebeurt ook
wel dat er groepjes., ja, ik wil
niet dis krimineren hoor
.dan lachen ze naar je en zeg
gen: „ik betaal niet". Dood
leuk.. Wat doe Je dan?
die vernielingen betreft,
JsP^eagen sommige mensen
dan, ot moeten het materieel
maar steviger maken. Plastic
en ijzer en onbreekbaar glas.
Maar alles wordt mooier en
beter in de maatschappij, zou
dat dan in de bus niet mo
gen? Moet Je de mensen dan
helemAAl van de bus hou
wen? Voor oudere mensen
neem Je de tijd, dat doe je
gewoon. Er woont ook langs
mijn route een vrouwtje, die
is zo klein, die kan de bus niet
alleen uitkomen. Dat weet ik
al. dan zet lk de bus zo half op
de stoep, dat ze er makkelijk
uit kan springen..
Die Jeugd... het zijn de uitzon
deringen natuurlijk. Maar
toch heb lk zelf ook een tijd
gehad, dat ik gauw met de
vlam onder m'n stoel zat. Dat
ik er gewoon niet van slapen
kon. Heel erg. Dat ik op een
keer, terwijl ik toch Juist voor
de zwakke groepen ben, maar
dat lk toch 's op een zaterdag
morgen toen lk alleen een
vrouwtje had met twee bood
schappentassen, dat lk tegen
d'r uit ging varen, omdat lk
niet voor haar gestopt was en
ze had geroepen: „Ik wil er
uit". Affljn, ik ben toch ge
stopt en even later zat ik met
tranen In m'n ogen. Ik was
gewoon óp van de zenuwen,
door al die toestanden.
Niet dat lk zo veeleisend ben,
echt niet. Je hoort wel eens
van Jongere collega's: die
pokkenbus! Maar ik draai
aan m'n stoeltje tot ik lekker
zit, ik heb aan de eindhalte
m'n koffiepotje, vroeger
moest dat allemaal met ther
mosflessen, we hebben een
verwarmde gelegenheid om
te zitten, prima.
Ze hebben.pdj; gevraagd om
m'n meninfcil&feeven, over de
nationale strippenkaart, die
binnenkort uitkomt. Als man
van de praktijk. Overal in Ne
derland dezelfde kaart Het is
mooi hoor, maar er wordt
weer meer van de mensen ge
vraagd. het ls lastiger, een
basistarief plus de zones. En
dat komt straks terug bij de
man aan pet stuur.
De mensen die dat bedacht
hebben gAAn niet met de bus.
