Delftenaren getergd
door Gist-Brocades
Haagse Stichting
voor Surinamers
in diskrediet
Leiden van de andere kant
SPAAR-
DEPOSÏTO'S
91%
Strenge selectie in
nieuw provinciaal
monumentenbeleid
Belangrijke
mededeling
van de Haagse
Reinigingsdienst
voor bedrijven
Na explosie opnieuw rampenplan geëist
Accountantsonderzoek
Armoede in sloppen en stegen
4 /O
NUTSSPAARBANK
an oi
DEN
■rnati
ildwij
>or d>
sn pi
80S, 1
/iodja
i.Jranes
ivtgerin
itssen
•nd
Bnctic
Kamd
limpe
REGIO DEN HAAG
DONDERDAG 17 APRIL 1980
TROUW/KWARTET
door Harmen Smink
DELFT Een bedrijf waar calamiteiten zich voordoen met de regelmaat van de klok is geen
veilige buurman in een dichtbevolkte woonwijk. Dit stelt de werkgroep „De Gist kan beter"
naar aanleiding van de ontploffing die zich eerder deze week voordeed op het terrein van de
Delftse Gistfabriek. De werkgroep eist van de bevoegde instanties dat er haast gemaakt wordt
met het opstellen van veiligheidseisen en dat er tevens binnen onafzienbare tijd een
rampenplan voor de bevolking komt.
De verklaring van de Olst dat de
explosie van maandag de ontploffing
van een vat salpeterzuur betreft, acht
de werkgroep ..de Gist kan beter"
onbevredigend Salpeterzuur kan
niet zo maar ontploffen. Daarvoor is
contact met brandbare dampen of
vloeistoffen nodig. Dat is bij chemici
algemeen bekend, aldus de werk
groep Dit betekent volgens de werk
groep dat er met de veiligheidseisen
de hand is gelicht. Het incident van
deze week is daarom voor de werk
groep een illustratie van de noodzaak
dat er wat gedaan wordt aan de on
veilige situatie waarin de omwonen
den van de Gistfabriek zich bevin
den Sinds haar vestiging in Delft in
het eind van de vorige eeuw is de
Oistfabrlek sterk van karakter veran
derd Tot voor enkele tientallen jaren
produceerde de fabriek voornamelijk'
bakkersgist en alcohol. Sindsdien
ontwikkelde het bedrijf zich steeds
meer in de richting van een farmaceu
tische industrie met penicilline als
één van de belangrijkste prod uk ten
Gevaarlijke stoffen
in huis haalde hebben onder meer de
opslag van gevaarlijke stoffen als ge
volg. Anderhalf jaar geleden ontsnap
te een wolk fosfortrichloride uit de
fabriek. Hoe gevaarlijk deze situatie
was blijkt uit ervaringen in de V.8..
waar onlangs In Boston enkele hon
derden mensen opgenomen moesten
worden en zevenduizend mensen
moesten worden geëvacueerd bij het
vTijkomen van hetzelfde PC13.
Voorts worden er allerlei stoffen uit
gestoten door de fabriek waarvan de
samenstelling niet bekend is en daar
mee de gevolgen van de omwonenden
evenmin Een longarts constateerde
dat in Delft meer longaandoeningen
en allergieën voorkomen dan elders
in het land. Bart-Jan van den Brink is
één van de leden van de werkgroep
De Gist kan beter. Hij vertelt hoe
moeilijk het was om een aangrij
pingspunt te vinden om bezwaar te
maken tegen de uitstoten van de
Gistfabriek. De voor alle Delftenaren
welbekende stank kon niet geanaly
seerd worden, maar bracht wel de
nodige hinder teweeg.
De chemische technieken die de Gist vlak na het vrijkomen van fosfor-
DEN HAAG Een accountant van het ministerie van CRM is
op verzoek van de Stichting voor Surinamers in Den Haag
vervroegd begonnen aan zijn jaarlijkse controle van de boe
ken van de stichting. Dit naar aanleiding van beschuldigingen
vanuit de Surinaamse gemeenschap in Den Haag, als zouden
medewerkers van de stichting subsidiegeld in eigen zak
gestoken hebben en extreem hoge onkostendeclaraties heb
ben geïnd.
countant van CRM alles op tafel
brengen. Ramlal betreurt het dat de
zaak op deze manier in de publiciteit
is gebracht. Hij vindt dat de Suri
naamse gemeenschap in Den Haag
en in het bijzonder de Stichting door
deze aantijgingen worden bezoedeld.
Geld in eigen zak steken is volgens
Ramlal niet mogelijk. De medewer
kers krijgen wel voorschotten, maar
elke drie maanden zouden er afreke
ningen aan de gemeente worden ge
stuurd. Ramlal heeft geen mening
over het vraagstuk of de declaraties
hoog zijn. ..Wat is hoog? De bedragen
worden in de Jaarverslagen naar de
gemeente gestuurd. Wij hebben nog
nooit kritiek gehoord."
De directeur wijdt de hele affaire aan
de grote verscheidenheid onder de
ongeveer 54 Surinaamse organisaties
in Den Haag. Een aantal van die
clubs herkent zich niet in het beleid
van de Stichting voor Surinamers.
Hij acht een gesprek met de Stchting
Surinaamse Belangen i.o. zeker mo
gelijk
De Stichting voor Surinamers wordt
gesubsidieerd door het ministerie, na
dat de gemeente Den Haag een acti
viteitenplan van de stichting heeft
goedgekeurd. Naderhand controleert
de gemeente aan de hand van de
jaarrekening of de activiteiten ook
zijn uitgevoerd. Bij de gemeente is
nooit iets gebleken van malversaties.
De laatste controle ging over 1978
De beschuldigingen, die al eerder in
een anonieme brief bij de stichting
werden kenbaar gemaakt, zijn nu
door de Stichting Surinaamse Belan
gen i.o., doorgespeeld naar de ge
meenteraad. In deze stichting zijn
een aantal Surinaamse groeperingen
in Den Haag verenigd. Zij noemen
een reeks van punten op. die corrup
tie. vriendjespolitiek en intimidatie
door het bestuur vtm de Stichting
voor Surinamers aannemelijk
maken.
Zo zou de Haagse Suriname-opbouw-
werker Frans Kiekens persoonlijk
kaarten hebben gezien waarop on-
kostennota's van 200 tot 500 gulden
per maand voor de stichtingmede
werkers worden genoteerd. Verder
zouden er bewijzen zijn voor onttrek
king van geld uit de subsidiepot van
CRM, ten eigen bate van de medewer
kers. Personeelsleden van de Stich
ting voor Surinamers zou momenteel
een spreekverbod zijn opgelegd, ter
wijl zij tevens bedreigd zouden zijn
door bestuursleden.
De Stichting Surinaame Belangen
i.o vraagt eveneens om een accoun
tantsonderzoek en tevens naar een
onderzoek of alle dan getoonde kas
bewijzen wel deugdelijk zijn.
Bezoedeld
Volgens directeur Ramlal van de
Stichting voor Surinamers zal de ac-
ADVERTENTlE
De vuilverbrandingsinstallatie in
Den haag Kan in verband met het
bereiken van de maximum
verwerkingscapaciteit geen bedrijfs
afval accepteren uit andere gemeenten.
Bedrijfsafval wordt alleen aan
genomen als het afkomstig is uit
Den haag of uit een gemeente
waarmee een gemeenschappelijke
regeling is voor de vuilverwerking:
Rijswijk, Monster. 's-Gravenzande.
Naaldwijk en Wateringen. Ook als de
herkomst van het afval niet duidelijk
kan worden aangetoond wordt de
vracht geweigerd.
Dienst derGemeentereiniging
Newtonstraat 2.2501 CR 's-Gravenhage
Telefoon 070-654812
De nu volledig verdwenen Weverstraat in de jaren dertig. De Weverstraat lag in de Waardgrachtbuurt, beter
bekend als de doorbraak.
Van een onzer verslaggevers
LEIDEN Aan de andere kant van de statige gevelrijen van het Rapenburg en de
Herengracht in Leiden, waar in vroeger eeuwen de professoren en de textielfabrikanten
woonden, zijn veel smalle stegen en straatjes. Armoedige stukjes stad, waar in de tijd dat
Leiden nog van haar vele industrieën leefde, dicht opeen gepakt de arbeiders gehuisvest
waren.
Dit Leiden, dat in elk toeristisch
fotoboek stelselmatig genegeerd
wordt, toont het boek ..Leiden ver
leden tijd". De samenstellers, Henk
Nagtegaal. Cor Smit. Sjaak van der
Velden en Maarten Versteegh. wil
len laten zien hoe tot voor de twee
de wereldoorlog „de mensen, die
wel de lasten maar niet de lusten
van de industrie droegen, leefden,
woonden en werkten"
De teksten bij de nog nooit eer
der gepubliceerde foto's in het
boek zijn gebaseerd op de vele in
terviews. die de schrijvers de afgelo
pen jaren met oude Leidenaars
hadden.
De textielfabrieken zijn altijd de
belangrijkste industrie in Leiden
geweest. Perioden van vooruitgang
en tijden van crisis in deze industrie
drukten hun stempel op groei en
verval in Leiden.
De vele buurten met ..wevershuis
jes". waar het thuiswerk voor de
textielindustrie werd gedaan, herin
neren aan de 17e eeuw, toen de
laken- en katoenfabrieken goed
draaiden. Toen het na 1700 snel
bergafwaarts ging met de textielin
dustrie. daalde ook het inwonertal
van Leiden met sprongen.
Velen vertrokken om hun geluk el
ders te beproeven. De achtergeble
ven arbeiders leefden in zulke be
roerde omstandigheden dat een
dreiging met hard wapengeweld
hen er niet van weerhield tot twee
keer toe in opstand te komen (1817
en 1847»
Conserven
Thuiswerk werd. behalve in de tex
tielindustrie. ook in de conservenin-
dustrie gedaan. De conservenfa-
brieken (de bekendste is nog altijd
Tieleman en Dros aan de Middelste
gracht. waar de hele buurt Pancras-
Oost werkte) hadden hun bloeitijd
in de vorige eeuw. Getrouwde vrou
wen combineerde hun huishouden,
met het doppen van bonen en het
schoonmaken van groenten; een
werk dat voornamelijk op straat
plaatsvond. Met dit werk, waar de
vrouwen zeker 8 uur per dag mee
bezig waren en waarvoor alle kinde
ren werden ingeschakeld, werd de
huishoudpot met 3 gulden per week
gespekt. Niet eens genoeg om de
zelf bewerkte groenten te kunnen
kopen.
Meer dan elke tekst zou kunnen
doen, laten de foto's in „Leiden ver
leden tijd" zien hoe de arbeidsom
standigheden in de fabrieken wa
ren. De arbeiders brachten het
grootste deel van hun leven ze
werkten soms 16 uur per dag door
in grauwe, vieze en gevaarlijke fa
brieken.
Wonen
Alle aandacht voor architectoni
sche schoonheid is in Leiden in de
herenhuizen langs de grachten ge
stopt Achter deze monumentenver
zameling is de huizenbouw voor de
arbeiders lukraak neergekwakt. De
kleine huisjes zijn nu leuk voor de
huisvesting van kleine huishou
dens. maar vroeger moesten er bij
zonder kinderrijke gezinnen leven.
Het bezit van een kraan in huis was
een benijdenswaardige luxe. zo
blijkt uit het boek.
Ook vroeger vlotte de bouw van
nieuwe huizen in Leiden niet erg.
Een voorbeeld daarvan is de toe
stand rond de Bouwelouwensteeg
en de Paradijssteeg, de sloppen van
Leiden in de huidige wijk Maredorp.
Al in 1900 was er sprake van sloop
en vernieuwing. Het duurde tot
1934. voordat hieraan begonnen
werd. De huizen waren toen al zo
slecht geworden, dat ze uit zichzelf
in elkaar storten. Op de plaats van
de twee stegen werden de Drucker-
en G re venstraat gebouwd.
Het waren ook de Drucker- en Gre-
venstraat. die in de binnenstad het
voorbeeld waren van te dure hui
zenbouw. De huren waren, net als in
de begin 20e eeuwse uitbreidings
wijken De Kooi en Tuinstadswijk,
te hoog. Veel mensen waren daar
door gedwongen in hun slechte
oude stadshuisjes te blijven wonen.
Er waren zelfs huiseigenaren, die
met een nieuw behangetje en een
maand gratis wonen huurders
trachten te trekken.
Grachten
Het boek laat ook wat zien van de
demping van grachten. Behalve de
Pieterskerkgracht, de Volmolen
gracht en de Langegracht. waarvan
de naam het al duidelijk maakt, zijn
bijvoorbeeld ook de Kaisserstraat,
de Doezastraat en het Levendaal
grachten geweest Ze werden ge
dempt om de ondraaglijke stank,
die ze verspreidden. Verder toont
het boek de planting van de eerste
boom in het Leidse Hout. het
schoolleven in vroeger tijden en de
huishouding en de uitgaansgewoon-
ten van voor de oorlog.
minimum voor 2 jaar vast
inleg 0o /O
f 1.000,-
8 «3 A/ voor 3 jaar vast
voor 4 jaar vast
voor 5 jaar vast
trichloride moest de Gistfabriek een
aanvraag indienen voor de verlening
van de hinderwetvergunning. Voor
veel mensen uit de omgeving bood de
hoorzitting die hiermee gepaard gaat.
de gelegenheid om hun klachten over
stank- en geluidsoverlast te uiten. In
totaal werden niet minder dan 217
bezwaarschriften ingediend. Tot op
heden is evenwel door Provinciale
Staten geen uitspraak hierover ge
daan. De zaak is nog steeds in behan
deling.
Naar aanleiding van de hoorzitting
werd de werkgroep De Gist kan beter
opgericht. In de werkgroep werken
bewoners samen met als doel de over
last door de Gistfabriek voor omwo
nenden zoveel mogelijk terug te
dringen.
„De Gist kan beter" heeft' inmiddels
enige resultaten geboekt. Bart-Jan
van den Brink; „Bij de eerste hoorzit
ting werden de bewoners bezwaren
door de Gist simpelweg weggewuifd.
Toen er onlangs een nieuwe vergun
ning door de Gist werd aangevraagd
voor de opslag van enkele gevaarlijke
stoffen en de bouw van een nieuwe
fabriek, bleek dat men nu de mogelij
ke nadelige gevolgen voor de omwo
nenden serieus nam. Overigens wa
ren er bij deze aanvragen nog meer
bezwaren dan de vorige keer, name
lijk ruim driehonderd. Hieruit blijkt
wel hoezeer het probleem van de
overlast van de fabriek de omwonen
den in beslag neemt, aldus Bart-Jan
van den Brink. Ook blijkt eruit dat de
werkgroep niet op zich staat, maar
se!
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Gedeputeerde Staten van Zuid-Hollanl
dagelijks bestuur van de provincie, willen een streng
beleid gaan voeren in het verstrekken van provinciale
dies en restauraties. Dit blijkt uit het ontwerp voor een
provinciaal monumentenbeleid, dat de enige maanden
den te duur gebleken subsidieregeling moet gaan verva
Het gaat in het GS-voorstel voor een
nieuw monumentenbeleid, evenals in
het oude. om een bescheiden finan
ciële bijdrage in de restauratie van
allerlei monumenten. Het leeuwedeel
van de subsidiepot wordt opgeslokt
door restauraties van woonhuizen,
kerken en boerderijen in Zuidhol
landse steden en dorpen.
zaak-
noede
di ter
De provinciale staten van Zuid-Hol
land trokken februari Jongstleden in
derhaast de oude subsidieregeling
voor restauraties in. De oude regeling
bleek te duur, doordat geen rekening
was gehouden met de doorwerking
van de verbeterde opzet voor rijksbij
dragen in restauratiewerken, waar
aan het provinciale fonds gekoppeld
was. In de recente restauratiegolf
werd op de rijksbijdragen, en dus op
de provinciale subsidies, een steeds
groter beroep gedaan.
Strenge selectie
In de nieuwe subsidieregeling, die GS
voorstellen, wordt een strenge selec
tie gehanteerd van personen en in
stellingen. die voor een provinciale
bijdrage in restauratiewerken in aan
merking komen. De subsidie moet
volgens GS alleen worden verstrekt,
wanneer de restauratie niet om spe
culatieve overwegingen wordt ge
daan en alleen aanstichtingen en an
dere instellingen zonder winstoog
merk.
De nieuwe regeling zou niet
gekoppeld moeten zijn aan
bijdrageregelingen. In de rest
van kerkelijke, kasteel- en lai
monumenten gaat de provin
procent van de restauratie en.
subsidiëren (tot een maximu
100.000), in de restauratie van
huismonumenten en boerde)
15.000 gulden en in restaurat
overige monumenten tot
gulden.
De nieuwe regeling zou volt
voorlopig (met terugwerkend*
tot februari) alleen voor resta
van woonhuismonumenten I
gaan gelden. Dit om het „stui
van aanvragen, die nog volg
oude regeling zijn gedaan (terfe'
van 14 miljoen gulden), af te
werken.
ADVERTENTIE
1000 m2 ANTIEK
en exclusieve
MANAU
MEUBELEN
HEIN CHRISPIJN
Hoge Riindijk 260. Leidt
Tel 071-410608.
Openingsti|den ma t/m vr
van 10 tot 18 uur
s Zaterdags van 10 lot 17
uur en do van 19-21 uur.
1 dep
r na
lg vei
Le
P(
van
i. Din
cht wi
de c(
Natio
t Pc
t^itieke
lemer
taat t
ri irsi
ge hei
niatou
itel
aan
itastir
nmuni
hem
lid
tken
iden o
i duiste
pri
h
ivens
tevoi
ordkoi
le zal
iv de
liatow
en c
2.5 r
evaarc
links
gaden
ard. z
vaarc
000 g
ft ver
ADVERTENTIE
len van bij de Hogeschool aanwezige
know-how aan belangengroeperin
gen. zoals hier „De Gist kan beter".
Bart-Jan van den Brink: wij proberen
bij alles de Gist te overtuigen dat het
anders en beter moet. Met opzet heb
ben wij ons niet opgesteld als de
aktiegroep „de gist moet weg". Ten
slotte is ongeveer de helft van de
omwonenden voor zijn inkomen af
hankelijk van de Gistfabriek.
Mopperen
Ook is het niet zo dat wij uitsluitend
mopperen op de Gistfabriek. Uitein
delijk zijn het de overheden die be
voegd zijn om eisen te stellen voor
het verlenen van de benodigde ver
gunningen. Ook zijn het de overhe-
Jist-Brocades.
een vertegenwoordiging is van de om-
«'onpnden.
Een probleem waarmee de werkgroep
te kampen heeft gehad is het gebrek
aan deskundigheid. Hoewel er ook
artsen meedoen aan de werkgroep
blijkt het toch moeilijk om de Gist te
wijzen op de schadelijke gevolgen op
de gezondheid van de uitstoot van
bepaalde chemische stoffen, indien je
niet geheel op de hoogte bent van de
scheikundige technologie. Het is al
meermalen gebeurd, dat door de
werkgroep aangedragen alternatieve
produktieprocessen door de Gist als
niet haalbaar van de hand werden
gewezen. In dit probleem is inmiddels
voorzien door het inschakelen van de
wetenschapswinkel van de Techni
sche Hogeschool. Deze instelling be-
middelt bij het ter beschikking stel-
,den die moeten voorzien in het be
strijden van mogelijke rampen voor
'de bevolking ten gevolge van calami
teiten in de fabriek. De Gistfabriek
heeft een eigen noodplan. Er zijn re
gelmatig oefeningen. Voor de omwo
nenden behoeft de fabriek echter niet
te zorgen. Daarom heeft de werk
groep al in een vroeg stadium bij de
gemeente gepleit voor het opstellen
van een „rampenplan", hetgeen ons
een jaar geleden ook is toegezegd.
Onze verbazing was dan ook zeer
groot toen het laatst met veel tam
tam gepresenteerde „rampenplan"
niets anders bleek te zijn dan een van
de Provincie overgenomen lijst van
adressen vanaf ambulances tot aan
de vereniging van vrouwelijke vrijwil
ligers.
De recente explosie wees wi
uit hoe slecht de bevolking
reid op een mogelijk ramp. Ii
van het sluiten van ramen en
na het horen van de klap ren
een de deur uit in de richtng'
fabriek om te kijken wat er
is, aldus Bart-Jan van den Bi
De werkgroep De Gist kan
daarom van mening dat aan
strekken van de aangevraagd'
derwetvergunning aan de Gist
op zijn minst de voorwaard
worden verbonden dat er aans
aan het noodplan van de Gisl
een gemeentelijk rampenplaii
zijn ontwikkeld. De werkgrex
wacht dat B. en w. van Delt
tot actie overgaan.
lüRIJ
linen!
edie
che i
rbani
76.
MM.'"? I l
