Kleine meesters
van grote kwaliteit
Jean-Paul Sartri
Elitair denker ei
sociaal strijder
Eerste prijs voor Roemeense klarinettist
Sweelinck Conservatorium
op elektronische toer
Kramer vs. Kramer met
Oscars overladen
Gouden Eeuw uit Engels bezit in Princessehof
sort-o-post
02510 25645*
En dan nog
V
Blazers hadden langste adem in Gaudeamusconcours
WOENSDAG 16 APRIL 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET H S
door Peter Karstkavel
LEEUWARDEN Een schitterende collectie Nederlandse en Vlaamse schilderijen uit de
Gouden Eeuw wordt op het ogenblik in Museum het Princessehof te Leeuwarden gepresen
teerd onder de bescheiden en misleidende titel „Kleine Hollandse meesters uit de 17de eeuw".
De werken zijn afkomstig uit de Jo
seph Shlpley-verzameling die zich in
het museum te Gateshead bij New
castle in Engeland bevindt. De verza
meling is in het begin van de eeuw
door de koopman Joseph Shipley aan
de stad nagelaten en bestond toen uit
ongeveer 2000 schilderijen.
Er werd driekwart van de collectie
verkocht en voor de resterende 500
schilderijen kon, dankzij een geldbe
drag dat Shipley aan de collectie ver
bond, een museum gebouwd worden.
De koopman had in de volle breedte
en diepte (van alle perloden en uit
alle landen) schilderijen verzameld.
Tegenwoordig valt de inhoud van de
totale collecUe niet meer te recon
strueren en de afgelopen 70 jaar heeft
men zelfs alle moeite gedaan om de
nog aanwezige werken behoorlijk te
documenteren. Dit is overigens met
wisselend succes geschied, getuigen
de uitgebreide concordans op toe
schrijvingen van de verschillende
kunstwerken die achter ln de catalo
gus ls opgenomen. BIJ de huidige
toeschrijvingen van Nederlandse
Gouden Eeuwers mogen overigens
nog wel eens hier en daar vraagte
kens gezet worden. Door liefhebbers
en kenners mag de presentatie ln elk
geval niet gemist worden.
Nagenoeg onbekend
Het ls een nagenoeg onbekende col
lectie. maar te oordelen naar de be
scheiden keuze van 27 werken van
Nederlandse meesters uit de 16de en
17de eeuw moet zij zeer waardevol
zijn. Er zijn enkele 16de eeuwse stuk
ken en enkele werken uit de zuidelij
ke Nederlanden en de thans gebruik
te titel dekt de lading dan ook niet. In
veel gevallen mogen de meesters be
slist niet klein genoemd worden ten
zij men zo corryfeeïsch te werk wil
gaan dat alleen Rembrandt, Hals.
Vermeer en Steen tot een gouden
kwartet gesmeed mogen worden. Het
is werkelijk een heerlijke verzameling
met grote verrassingen. Het Princes
sehof zelf voegde nog twee vrij onbe
kende werken uit eigen collectie aan
de tentoonstelling toe en wist tevens
de tijdelijke beschikking te krijgen
over een opmerkelijk stadsgezicht
van Jan Abramsz. Beerstraaten dat
de Jacobijnerkerk te Leeuwarden ln
beeld brengt. Ook dit stuk komt uit
Engeland en wel van Berkeley Castle.
Barokke overdaad
De historiestukken zijn goed verte
genwoordigd. Shipley liet zich kenne
lijk graag verhalen ln beeld vertellen.
sehof komt de „Tobias' visvangst"
van Pieter Lastman, waar de bijbelse
scène het hoofdmoment is. Dezelfde
historie is opgenomen in een land
schap met dorpsgezicht van Jacob
Grimmer uit 1567. Met kennelijk ge
noegen heeft deze Zuidnederlander
elk detail van de begToeiing en be
bouwing vormgegeven Zijn tijd- en
streekgenoot Pieter Balten vervaar
digde een groot paneel met de Predi
king van Johannes de Dooper, een
schilderij dat overbevolkt is van men
sen en slechts terzijde een doorzicht
op Jeruzalem biedt. Is dit stuk eerder
illustratief-tekenachtig, dat van de
enkele decennia later werkende Hen
drik van Balen, een bewegelijk tafe
reel van Mozes die water uit de rots-
slaat voorstellende, ls al van een ba
rokke glans en overdaad
Een „Aanbidding van de herders"
van Benjamin Cuyp gaat van thema
en lichtval waarschijnlijk terug op
het beroemde stuk van Leonard Bra-
mer, maar is onververfijnd van kleur.
Twee stukken van de Utrechtse
School, een sublieme ..Adam en Eva"
van Joachim Wttewael (in Nederland
zijn voortreffelijke
Princessehof
werkjes.
De architectuurschilderkunst wordt
gepresenteerd met een paleishof en
een interieur die beide geen duim
breed van de traditie in dit genre
afwijken. De paleistuin ls geschilderd
door Dirck van Delen en verdient bij
een stereotype perspectivische com
positie toch aandacht vanwege de
verfijnde kleuren. Het interieur van
een klassicistisch gebouw is vervaar
digd door Rutger van Langevelt, van
wie bijzonder weinig werk bekend is.
Een goed stadsgezicht met haven en
vismarkt van Cornells Beelt is nog
steeds niet thuisgebracht, hoewel het
voldoende elementen bevat om het te
erkennen. Het is een interessant stuk
met merkwaardige grijze partijen,
Belet was dan ook een tijdgenoot van
de Berckheyde's. De uitvinder (o.a.
van de brandspuit) Jan van der Heu-
den schilderde bovendien en van hem
zijn enkele stillevens en een flink
aantal stadsgezichten bekend. In
Leeuwarden hangt van hem een bos
gezicht. maar de architectuurkenner
verloochent zich niet: een grote ruïne
bevindt zich van hem niet een stuk ls tot op de baksteentjes uitgedetail-
van vergelijkbare kwaliteit) en een leerd.
handwassing van Pilatus van de cara-
vaggist Hendrik Terbrugghen vor- Marines zijn er van Cornells Ver
men hoogtepunten in de collectie, beeck, Pieter Muller en Jan van Ley-
den; ze vertegenwoordigen min of
Het enige mythologische historiestuk meer de stadia in de ontwikkeling
is een knappe „Diana met haar gezel- van de zeestukken. Het scheepspor-
len" van de Zuidnederlander Abra- tret van Verbeek ademt een grote
ham Janssens. rust, de tonlge storm van Muller is al
dynamischer zonder onrustig te wor
den en de schipbreuk van Van Ley-
den vertoont een theatrale overdaad.
Het landschap van Grimmer werd al
genoemd; een vrij vroeg noord-Neder
lands landschap biedt een paneel dat
toegeschreven ls aan Esaias van de
Velde. Een doek met een boszoom
blijkt van Philips Koninck te zijn, de
grootmeester waarvan we weidse ver
gezichten gewend zijn. Verder zijn er
landschappen van de weinig bekende
Jacob van der Croos, Jacob van Mo-
scher (een fraai duingezicht), van Sa-
lamon Rombouts en van Italianisant
Jan Baptist Huysmans.
Dierstuk
Een visstilleven van de Duitser Georg
Flegel, die ln Haarlem opgeleid werd,
moet in z'n eentje het hele genre
vertegenwoordigen, zoals een weinig
interessant portret door G. van Goor
in deze collectie een monopolieposi
tie bezit. Het bloemstuk ontbreekt
geheel, maar het dierstuk is voortref
felijk vertegenwoordigd met drie wer
ken van de specialist Jan van Kessel.
Twee geestige vogelconcertjes van de
Shlpley-collectle en een Juno tussen
Jan van Kessel: Vogelconcert, olieverf op koper, midden 17e eeuw.
veel werk aan de documentatie van
de collectie moeten geschieden. De
keuze die nu voor enkele maanden in
Nederland mag zijn is met zorg sa
mengesteld. Het is daarom wel spijtig
dat de goed gedocumenteerde
(Engelstalige) catalogus zulke slechte
reproducties bevat.
Tot 15 juni in Museum het Princesse
hof te Leeuwarden; dagelijsk van 10-
17 uur, zon- en feestdagen van 14-17
uur.
Projectweek zeer didactisch opgezet
door Franz Straatman
AMSTERDAM De in gebruikname van een weliswaar
bescheiden maar zeer bijdetijdse studio voor elektronische
muziek wordt door het Sweelinck Conservatorium gevoerd
met een projectweek gewijd aan die jongste loot uit de
muziekgeschiedenis.
Dolle boeren
Werken van David Teniers de Jonge,
Adriaen van de Venne en Daniel Boo
ne laten het genrestuk zien. De „Ge
kochte Liefde" van Boone is een voor
treffelijk figuurstuk, „T'is Jammer-
lljck" van Van de Venne laat een
groep dolle boeren zien als personifi
catie van de zotheid en de herberg
scène van Teniers vertoont een rusti
ge intimiteit bij een subliem gebruik
van de lichtval.
Zo biedt de Shipley-collectie voor wat
de keuze aan Nederlandse barok-
kunst betreft, slechts 27 schilderijen,
een voortreffelijke doorsnede van de
specialismen die men in die periode
kon aantreffen. Hoewel de stukken
niet vervaardigd zijn door de allerbe
kendste Gouden Eeuwers is hier toch
zo veel kwaliteit bijeengebracht dat
men nauwelijks van kleine meesters
mag spreken. Veel van de toeschrij-
Ult de eigen collectie van het Princes- de vogels uit de verzameling van het vingen zijn nog onzeker en er zal nog
Groepen en personen die in de pas
dertigjarige historie op bijzondere
wijze hebben bijgedragen aan de ont
wikkeling van de klankenwereld af
komstig uit elektronische apparatuur
zijn door Ton de Leeuw, verantwoor
delijk voor de elektronica op het con
servatorium, naar hier gehaald om,
liefst op zo eenvoudig mogelijke wijze
uiteen te zetten waar zij mee bezig
zijn, welke resultaten er tot nu ge
boekt zijn.
De didactische opzet bleek tijdens de
eerste presentatie maandagavond
zonneklaar. Beslist geen concert,
maar 'n aangeklede voordracht.
Francois Bayle zette met behulp van
geluidsvoorbeelden op elementaire
wijze uiteen welke kwaliteiten geluid
kan hebben en hoe men die al onder
zoekend verwerkt tot composities in
de studios van de Groupe de Recher
ches Musicales in Parijs, de oudste
studio op het gebied van elektroni
sche muziek.
In combinatie met twee van die com
posities. een vrij recente van Bernard
Pa.-megiani getiteld Binnen-Buiten
en een, naar de maatstaven van de
bijna revolutionaire ontwikkelingen,
al weer belegen werkstuk van Henri
Schacfer (oprichter van de Groupe)
uit 1959, was dit overzicht een aardige
inleiding voor conservatorium-stu
denten.
Geen honger
Al zat de Bachzaal redelijk vol, er was
toch geen sprake van een enorme
honger naar de nieuwe klanken. Die
grote belangstelling zal er onder mu
ziekstudenten toch moeten groeien
want, zo stelt Ton de Leeuw, de elek
tronische apparatuur is de laatste
jaren een stuk goedkoper geworden,
zodat iedereen dit nieuwe speelgoed
in huis kan halen. Met name muziek
leraren zullen in de toekomst een
behoorlijk inzicht moeten hebben in
de mogelijkheden van die apparatuur
om hun leerlingen te oefenen er het
maximale effect uit te halen. Daarom
is er onder het wakend oog van Ton
de Leeuw een studio opgebouwd in
het Sweelinck Conservatorium ge
richt op de belangen van het muziek
onderwijs.
Studenten met compositorisch talent
zullen in de studio ook aardig uit de
ADVERTENTIE
o3d
postsorteersysteem
brengt rust èn dynamiek
in uw organisatie
Ö\llUO
door c.A. van Peursen
bene
ssecr
'er
ichze
erlid
undij
:ht w
uitsl
Jean-Paul Sartre werd op 21 juni te Parijs geboren. Zijn a'
overleed reeds twee jaar later en hij werd eigenlijk opg .|it
door zijn grootvader bij wie Sartre in huis kwam. Zijn
Anne-Marie Schweitzer, nicht van Albert Schweitzer_rob|
trouwde eerst in 1916. Sartre was inmiddels leerling gew
van het Lycée (gymnasium) en werd, na voortgezette s
enige tijd leraar in de filosofie aan een gymnasium.
voeten kunnen, zo verzekert Ton de
Leeuw, maar wie bijzondere dingen
wil ontwikkelen op het gebied van
verbindingen tussen elektronische en
instrumentale muziek bij voorbeeld)
wordt doorverwezen naar ruimer toe
geruste studio's (in Amsterdam
Steim, in Utrecht het Instituut voor
Sonologie en in Den Haag het Ko
ninklijk Conservatorium).
Hoe het gaat
Na voordrachten over het werk van
de Utrechtse studio (de oudste en
grootste in ons land) en die in Gent
gisteravond, volgt vanavond een in
leiding van Ton de Leeuw zelf onder
de titel „Het ontstaan van een elek
tronische compositie". Na de pauze is
er een demonstratie van wat in Zwe
den op dit terrein gebeurt. De donder
dagavond is geheel voorbehouden
aan de ontwikkelingen in de Verenig
de Staten, vooral van zeer recente
datum. Vrijdagavond laat de studio
uit de Franse stad Bourges horen en
zien hoe de wereld van de elektroni
sche muziek en de maatschappij tot
elkaar kunnen worden gebracht.
Deze weeklange dwaarsdoorsnee van
wat er in Amerika en Europa op elec-
tro-muzikaal gebied gebeurt, staat
ook open voor belangstellenden van
buiten het conservatorium. De gratis
toegang is als uitnodigend gebaar
fraai, maar bleek op de eerste avond
geen noemenswaardige zuigkracht
op die buitenwereld te hebben uitge
oefend. Alle avondvoordrachten be
ginnen om half acht, plaats Bachzaal.
Bachstraat 5, Amsterdam.
Zijn levensverhaal heeft hij deels ge
schreven in „Les Mots" (1964). En op
een der laatste pagina's van dit
wrang vertelde verhaal schrijft hij:
lang heb ik mijn pen voor een degen
gehouden; vandaag erken ik ons on
vermogen. In de twee lange televisie-
uitzendingen van enige jaren terug,
in maart 1980 op het Nederlandse
scherm getoond, zegt hij, bijna aan
het einde van zijn leven gekomen,
hetzelfde: als intellectueel schrijf ik:
en toch wil ik daardoor juist de on
derdrukte groepen helpen; maar ik
blijf schrijven, tot een elite behorend;
ik help hen door hen te verraden.
Deze merkwaardige persoonlijkheid
letterlijk voer voor psychiaters en
psychologen is in zijn schijnbare
tweeslachtigheid („bótard", bas
taard, is de figuur die hij dikwijls in
zijn literaire werken tekende, maar
een term die hij vervolgens ook op
zichzelf toepast) juist een der sleutel
figuren geworden voor het verstaan
van onze eigen tijd. Hij behoorde tot
de intellectuele elite van Parijs en
was nauwelijks voor bezoekers en
journalisten toegankelijk. Maar ook
zag men hem op een der terrasjes
rond Saint-Germain-des Prés, zoals
dat van het café Les deux Magots, of
later te midden van straatoproer se-
mi-anarchistische bladen, zoals „La
Cause du Peuple" verkopen.
Bewustmaking
Zijn werk is drieledig: filosofisch, lite
rair en politiek. Een tijdlang aanhan
ger van de Parti Communiste publi
ceert en spreekt hij, gericht op de
bewustmaking van een groot pu
bliek; hij doet dat ook vanuit kleine
re, linkse groepen, als hij de commu-
zijr
ten
Jeze
zo I
e is
gee
Hi
jrd.
soort Kafkaverhaal. Maar de
tuatie veranderde zodra Sai
aanwezig was. Klein van post
scheiden en vriendelijk in ziji
den, zorgvuldig formulerend e
bij, bijna onopzettelijk, blijk
van een grondige kennis en
ten aanzien van de centrale da
ge problemen. Maar tevens all
uit een sociale belangstelling. 1
uw land en wat mij het meest* ek g
is dat daar de sociale tegensta
minder schrijnend zijn dan b ;feer
Het gesprek gaat verder over
tie van het „subject" het „ik" -I
were wijsgerige theorieën, oidaat
noodzaak van „intersubjecti chni
dat wil zeggen een menselijk
alleen kan bestaan in de soci
antwoordelijkheid met en voo
re mensen. Het gaat om de vri kand
de menselijke vrijheid en deze
aal bepaald.
Sartre buigt zich enigszins v<L
hier ligt een centraal punt v
denken; de woorden volgen
sneller op terwijl hij zijn g
dachten uiteenzet: Wat kan
er immers individueel aan do
hij bijvoorbeeld in een kap
sche maatschappij geboren
van
:rd.
te h
als I
Welke zin heeft hier de vrijhei bov
In 1936 publiceert Sartre al e<
gerig-psychologische studie:
gination", over de verbeeldii
verschillend de opvattingen i
thema ook zijn, zo schrijft
hebben alle met elkaar gem^n vi
zij over het beeld als produkt ltjev
verbeelding handelen als ging
een soort ding. In hetzelfde jjeiasi
schijnt zijn eerste kort wijsger|ra-P'
handeling over het „ik" in dfeperl
menologie („La transcendaij,
l'Ego"). In 1978 verscheen bi;
nistische partij te verburgerlijkt een Nederlandse vertaling or
vindt. Zijn literair werk omvat onder -
meer enkele beroemd geworden to
neelstukken („Met gesloten deuren",
„Vuile handen", „De duivel en onze
Lieve Heer"), maar ook literaire stu
diën o.a. over Baudelaire en Flaubert
(onvoltooid gebleven en zich over
vele jaren uitstrekkend). In 1964 le
verde hem dit de Nobelprijs voor lite
ratuur op, die hij echter weigerde.
Ook hier onderkende hij zijn eigen
tweeslachtige positie. Zijn wijsgerig
werk, met name zijn hoofdwerken
„L'être et le néant,. (1943) en „Criti
que de la raison dialectique I" (1960)
zijn in moeizaam, bijna gewild-ge-
compliceerd Frans geschreven.
De dichter, prozaist en bioloog Leo
Vroman vertoont op 7 mei in het
Literaire Café in Nijmegen een eigen
diaserie over zijn biologisch werk die
hij van commentaar zal voorzien.
Ook gaat de schrijver die avond in op
reacties van lezers zoals die voor 15
april opgestuurd kunnen worden
naar Siem Bakker, Katholieke Uni
versiteit, Instituut Nederlands, Eras-
muslaan 40, Nijmegen. Deze avond
wordt georganiseerd door het Nij
meegs Literair Café en het Studium
Generale van de Universiteit van Nij
megen.
Toch komen al deze lijnen de dub
bele positie van elitair denker en soci
ale strijder, de filosoof-literator-poli-
ticus samen in een innemende en
bescheiden persoon. Soms hield hij
van show. Jaren geleden aankomend
op het vliegveld in Zürich wordt hij
omstuwd door aanstormende journa
listen. „Wat is er voor nieuws uit
Parijs?" vragen zij. „God is dood"
antwoordt Sartre. Soms mijdt hij zo
weloverwogen de publiciteit, dat ook
dit weer tot een soort taktiek voor
publiciteit lijkt te worden en dat en
kelen de vraag stellen of de figuur
Sartre wel bestaat. Anderzijds praat
hij uitermate direct, niet alleen met
vrienden, maar ook met onbekenden
op straat of met kameraden uit het
verzet tegen de Duitse bezetting.
Jaren geleden was ik bij Sartre op
bezoek. Dat kwam voort uit een cor
respondentie over enkele wijsgerige
zaken. De toegang tot Sartre, voor
het reeds afgesproken bezoek, was
moeizaam. Deze liep via een secreta
resse en vervolgens via een particu
lier secretaris, waarbij allerlei inge
wikkelde stappen genomen moesten
worden (o.a. een kort telefoontje ge
ven precies een half uur voor de aan
komst aan zijn woning): bijna een
titel „Het Ik is een ding." En c
de is het vertrekpunt van
filosoferen goed aangegeven,
eerste wijsgerig hoofdwerk
Niet-zijn" wordt radicaal
dingachtige opvatting gebro# er
mens is niet in dingachtige
zoals „object", „zijn", te vatt|jünp
der in de term „niet-zijn." Wa
komt eigenlijk dat merkw
woordje „niet" in de wereld
vraag, vroeger al door Hegel
krijgt een nieuw antwoord:
teken van de menselijke vrijh
hij in de volte van de were
overvolle zijn dat ons bedreigtjv,oe
walging oproept, aldus in „La
1938) ruimte kan maken door
zeggen. Niet opgaan in de
afstand kunnen nemen,
gen" (néantiser) dót is de me
dezi
over
ble<
:re
:raai
inge
latst
ider
rust
danl
omci
lens
prof
Atheïsme
,u 3S
945.
ds.
een
an
imer
,0n h<
'ordl
Hendrik Terburgghen (toeschrijving): Pilatus' handwassing, doek, begin 17e eeuw.
c
9
n
S"
Van onze kunstredactie
HOLLYWOOD Kramer vs. Kra
mer. de ook in ons land algemeen
goed ontvangen film die handelt over
de echtscheidingsproblematiek van
een Amerikaans ouderpaar en de juri
dische strijd die zij leveren om de
Speciaal vandaag
Mocht er niets meer tussen
komen. dan brengt de NOS de
televisiefilm „De dood van een
Arabische prinses" van An
thony Thomas op het scherm.
Ned. 1/19.30
Reacties op de film in de
zendtijd van Panoramiek
Ned. 1/22.10
De film „Juliana in zeven
tig bewogen jaren" van Anton
Koolhaas en Bert Haanstra,
die verleden jaar in de Neder
landse bioscopen draaide, is
vanavond in zijn geheel op de
televisie te zien. Behalve aan
het leven van de koningin, die
verleden jaar de leeftijd der
sterken bereikte, wordt uitge
breid aandacht besteed aan de
wederopbouw, dc watersnood
ramp, de dekolonisatie, de snel
veranderende maatschappij
en de harde wordende tegen
stellingen in de laatste jaren.
Ned. Z20.22
Veronica stelde een filmim
pressie samen van de toekom
stige koningin Beatrix.
Ned. 2/22.17
door Ralph Degens
ROTTERDAM De blazers hebben de langste adem gehad in het Gaudeamus Vertolkerscon
cours 1980, want met een meerderheid van tachtig procent hadden ze de voorronden overleefd.
En zo geviel het dat in de kleine zaal
van de Rotterdamse Doelen maan
dagavond drie blaasensembles én een
solo-klarinettist zich naast één accor
deonist aan de eindbeslissing van de
Jury moesten onderwerpen Waarbij
het dan ook nog zo geviel dat het
Individu, de eenling, de solist hier
mocht triomferen: klarinettist Flori-
an Popa uit Roemenië kon volgens de
jury de eerste prijs (3000 gulden) meer
naar huls nemen, en accordeonnist
Eugene Laskiewicz kan straks de te
genwaarde van tweeduizend gulden
(tweede prijs) in Canadese dollars op
zijn bankrekening in Toronto laten
bijschrijven
Volgens de stembriefjes die het pu
bliek had ingeleverd zou het Neder
lands Klarinet Kwartet de eerste
prijs verdiend hebben, maar aange
zien dat duidelijk een supportersbes
lissing was gaf de Jury-uitspraak: der
de prijs (1500 gulden) de prestatiever
houding zuiverder weer. Vierde en
vijfde prijs (1000 en 750 gulden) gin
gen naar het Quintette vents Niels-
sen, en naar het Quator de saxopho
nes contemporain, beide uit Frank
rijk.
Hele stoet
Dat was dan de uitslag van het zes
tiende „Internationaal Gaudeamus
Concours voor vertolkers van muziek
van onze tijd" De belangstelling
daarvoor is nog steeds groot, al kwa
men van de 39 inschrijvingen uit alle
delen van de wereld, tenslotte maar
24 opdagen. Toch nog een hele stoet,
met die ensembles van gemiddeld
zo'n vijf man Er waren onder meer
zes pianisten en acht solo-strijkers
bij, die allen vóór de finale sneuvel
den Dat speelde zich gedurende een
week in de voorronden af voor de
getrainde oren van een jury die uit
eindelijk werd gevormd door Johan
van de Boogert (als van ouds voorzit
ter). Halinka Lukomska uit Polen,
Wolfgang GÜttler uit Duitsland en
Harry Sparnaay uit Nederland Een
wat gehavende jury door het wegblij
ven van de Hongaar Peter Eötvös, die
ziek werd, en van de Fransman Mau
rice Bourgue, die het te druk had. Een
jury die het zoals altijd weer moeilijk
had Want al kon de bijzondere kwali
teit van de Roemeense klarinettist in
het subliem geblazen Abimes des Oi-
seaux van Messiaen vanwege de tech
nische beheersing (fluwelig pianissi
mo) en muzikaal vormgevoel (over de
stilte heen reikende spanning) zelfs
voor dovemansoren piet onopge
merkt blijven, de prestaties van de
drie blaasensembles ontliepen elkaar
maar weinig.
Afgetrapte humor
Opvallendste verschijning, en een
klasse op zich, was accordeonist Las
kiewicz die in een stuk van Ame
Nordheim, getiteld Dinosaurus, de
meest wonderlijke effecten teweeg
bracht door microfonisch versterkt
en vervormd samenspel met een
vooraf opgenomen geluidsband.
Niets nieuws in de hedendaagse mu
ziek, maar nog weinig toegepast op
accordeon, een instrument dat ook al
niet meer kon ontkomen aan de
speurzin van hedendaagse componis
ten. Onder wie Mauricio Kagel. die
zijn Inmiddels wat afgetrapte muzi
kale humor ook stopte ln een compo
sitie die met de titel „Pandorrasbox"
meer beloofde dan gaf, en waarmee
een muzikant als Laskiewicz zich
toch maar mooi voor aap laat zetten.
voogdijschap over hun kind te krij
gen, is bij de toekenning van de Os
cars, behoorlijk in de prijzen geval
len. Kramer vs. Kramer werd uitge
roepen tot de beste film van 1979, de
onderscheiding voor de beste acteur
ging naar Dustin Hoffman die in de
film de vaderrol speelt en zijn tegen
speelster Meryl Streep die pas drie
jaar acteert, kreeg de Oscar voor de
beste vrouwelijke bijrol. Een Oscar
ging ook naar regisseur Robert Ben
ton die bovendien een tweede onder
scheiding verwierf voor het script.
Andere Oscars waren weggelegd voor
Sally Field die als de beste actrice
van 1979 wordt beschouwd (vanwege
haar prestaties in Norma Rae) en
voor Meivin Douglas als de beste
mannelijke bijrol in Being there.
Douglas, die 79 jaar oud is, speelt al
een halve eeuw in films. Hij werd in
de jaren '30 vooral bekend vanwege
de knappe uitbeeldingen die hij van
elegante mannen van de wereld
maakte.
In de strijd om de beste film van 1979
werd All that Jazz een goede tweede
Deze muziekfilm verwierf vier Os
cars. onder meer voor de mooiste
kledingontwerpen. De beste buiten
landse film van 1979 was volgens de
jury Die Blechtrommel van Volkert
Schlöndorff naar de gelijknamige ro
man van Günter Grass Voor Apoca
lypse Now. het omstreden Vietnam-
epos van Francis Ford Coppola wa
ren slechts twee kleine onderschei
dingen weggelegd, awards voor de
cinematografie en voor het geluid
Een speciale Oscar was bestemd voor
de Britse acteur Sir Alec Guinness
voor de vele verdiensten die hij voor
de filmindustrie heeft gehad.
s Bt
de
Daarmede hangt ook Sartre's|n g*
me samen. Juist de drang let F
Absolute, tot het volle, hoogs
wijst hij af. Wellicht ziet hij r
in een nieuwere vorm van th
en hij spreekt waarderend ov
Barths theologie. Maar de mq
atlijd geobsedeerd blijft door
van de Ander zelfs als j€
bent in een stil bos kan het zi
Iemand naar je kijkt is on
Ander is eigenlijk de ander,
dreigende blik van de mede;
moet omgezet kunnen worL
saamhorigheid, in „intersut
teit". In zijn toneelstuk „Le dij
de bon Dieu" (1951) treedt de
der Goetz, levend in de tijd
Duitse kerkhervorming en bo
standen, als beestachtig mens
anderen vermoordt en in bl
sche taal God tart. In een onti
met een afvallige, maar
monnik zegt Goetz dat hij al
„vrijheid" wil en dat hij ev
bereid is de duivel als God t<
door een heiligenleven te gaan
Zij dobbelen erom met als in
Goetz, als hij verliest, inderdi
leven van opoffering zal gaan
Goetz verlies het spel. Maar 2
itresse is de enige die geziei
dat Goetz vals speelde (de ,,ti
(valsspeler) komt, evenals
tard" dikwijls voor in Sartre'
hij wilde verliezen om in de ne
zijn vrijheid te bewijzen. Mi
het eind van het stuk ervaar
dat zowel de duivel als onz
Heer niet bestaat. Hij doodt c
tensvolle monnik en trekt n
groep opstandelingen mee.
alleen blijven met deze leg(
boven mijn hoofd, omdat
andere mogelijkheid heb oi
len samen te zijn.
Dit blijft het dilemma van Si
het eind van zijn loopbaan. Zi
de wijsgerig hoofdwerk,
gebleven, zoekt dit samen-s
anderen. De sociale omstam
belemmeren de vrijheid. Ik
niet gemaakt, evenmin als
berg, die ik in mijn vakantii
Toch is er een verschil: soi
standigheden zijn uiteindi
produkt van mensen. Zeker,
kan, naar de uitdrukking vl
Marx, een produkt van zijj
produkt worden. Hierin ligt
het eigen produkt gezamelj
„ikken", de groep, de intersi
teit) weer in handen te krijgi
een sociale en politieke vri
verwerkelijken. Een taak df
filosofisch, later steeds mei
politiek zag. Waarbij hij
zaam bleef onder de lege hei
dat hij zijn pen als degen
nutten en de groepen aan wii
eerst toevertrouwde, zoals
munistische partij, moest v<
Zo werd Sartre tot iets van
telfiguur! vrijheid en steile
digheden, anderen helpen dl
eenzaam op te stellen. wranj_
beschrijving om anderen ii
geven in de verantwoordelijk!
elk voor allen
Dr. C. A. van Peursen is h<w
in de wijsbegeerte aan de I
versiteit in Leiden.