Proloog behoeft een Uitdagende aanpak Sacksioni kiest voor veiligheid Klaas de Vries tussen Webern en Strawinsky Teletekst begint nu echt Auteurs zien af van hoger beroep^ 'Het duurt ons te lang' Geding over bloemlezing Brandewijnkom Van afvalorkest tot componistenconcert Nieuwe boeken Popdagen Wim Stokla: 'Ondertiteling vergt veel tijd' DONDERDAG 27 MAART 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET IEF door André Hulton UTRECHT. De toneelwerkgroep Proloog speelt een nieuwe produktle, „Het duurt ons te lang", die over korter werken gaat en gemaakt ls voor vakbondsleden. Zoals gebruikelijk wordt zij eerst een aantal keren, zoals dinsdagavond in Rasa In Utrecht, voor een breder publiek getoond. De voorstelling weerspiegelt het een en ander van de wrevel tegen de vak bonden zelf, zoals de titel al doet vermoeden: het duurt ons te lang. Die wrevel ls opgetekend uit ervaringen, die vakbondsleden de toneelmakers verteld hebben. Een samenvatting er van wordt herkenbaar gemaakt ln gewone belevenissen van vijf, zes mensen. Er ls grote zorg besteed aan het „echt" maken van die mensen. In de opbouw van het stuk al: je krijgt ze vooral ln hun gewone doen te zien, ln hun vertrouwde omgeving: thuis, een beetje ln vakbondsvergaderlngen, nog een kleiner beetje op hun werk. Ze kennen elkaar ook allemaal min of meer. Er ls een gezinnetje, bevriend met een ongetrouwde werkende vrouw, die weer onderdak geeft aan een werkloze jongere, en er ls nog een actief vrouwelijk vakbondslld. dat ze ln hoofdzaak van vergaderingen kennen. Gewone mensen die ln hun gewone doen te maken hebben met allerlei praktische problemen, van werken en zonder werk zijn waarvoor arbeids tijdverkorting een oplosslong zou kunnen geven. Nogal veel praktische problemen, die wel vindingrijk ln een natuurlijke bedding zijn verwerkt, maar waarvan je ook denkt: Zou kor ter werken daar ook al een oplossing voor zijn? Op de keper beschouwd zet de voorstelling daar ook nogal wat vraagtekens bij: zij laat de vrouwen ln het stuk, wier praktische proble men het meest aan bod komen, una niem haar voorkeur uitspreken voor alle acht manleren, waarop arbeids tijdverkorting te bereiken zou zijn. Er is ln de discussies, waartoe de voor stelling moet lelden, wel veel op een duidelijker rijtje te zetten. Er wordt door de vijf spelers bewon derenswaardig goed gespeeld, elke fioguur zorgvuldig, met humor en overtuigend gekarakteriseerd. De op bouw, de constructie van het stuk ls niet zo sterk. In de zorg voor een natuurlijk verloop zijn er soms ook hele leuke scènes ontstaan, die een beetje op zijpaden lelden, meer steek houdende dingen worden wat opper vlakkig aangeduid, het evenwicht tussen de behandelde onderwerpen en de theatrale uitwerking ervan wordt soms wat moeizaam nage streefd. Er zit een aantal pittige lied jes in, die goed worden gezongen, maar toch zit Je eigenlijk te wachten op een brutaler, uitdagender aanpak. Juist omdat er zo nu en dan wel aanzetten in die richting duidelijk aanwezig zijn. Van onze kunstredactie AMSTERDAM Enkele schrijvers hebben een kort g ,01 verloren, dat zij hadden aangespannen tegen de uitgevei jjn Bakker. Zij wilden een door hem uitgegeven bloemlezin te Gerrit Komrij vernietigd hebben, omdat er zonder hui |wj stemming werk van hen was opgenomen. Zij verloren, o n de uitgave als een „schoolboek" kon worden beschij, waarvoor een dergelijke toestemming niet vereist is. Het echtpaar (Thea Koeling en Jurg Molenaar) in „Het duurt ons te lang" van Proloog. door Stan Rijven Hun eigen uitgeverijen, De Bèzige Bij en Querido, hebben met hen overlegd of zij van die uitspraak ln hoger be roep zouden gaan. De conclusie was ,dat zij dit beter kunnen nalaten. Zij waren uit op een principiële uit spraak ten aanzien van de vraag, of er zonder hun goedvinden, en zonder dat er overeenstemming is bereikt over de hoogte van het honorarium, waarop het auteursrecht hen aan spraak verschaft, werk van hen gepu bliceerd kan worden. In het kort geding evenwel is de vraag centraal komen te staan, of de bloem lezing was aan te merken als „kenne- inf age lijk bestemd voor het ond«„ waarbij de principiële kwestie'Jn lijk op Juridische spitsvondi|ger bulten spel is komen te staan tbe De twee uitgeverijen, die een der meedelen, tekenen er wel l dat de uitgever deze bloemlez de georganiseerde boekhandel eri eel heeft aangemeld als „alg^n boek" en niet als „schoolboe dat het ook als „algemeen boei boekhandels verhandeld is. Er wordt nu overlegd over een i manier om tot een principle spraak over de bestaande ai rechtproblemen te komen. door Ralph Degens AMSTERDAM Nog één keer is het componistenconcert van Klaas de Vries dat dinsdag avond in het Stedelijk Museum werd gegeven te horen: op 29 maart wordt het in het Theater aan de Haven ln Schevenlngen herhaald. Concerten als deze, met muziek van eigen tijd en dan nog ln hoofdzaak van Nederlandse componisten, trekken nu eenmaal een klein publiek aan en daar zit ondanks optimistische verwachtingen, al jaren weinig progressie in. AMSTERDAM Dinsdagavond opende Harry Sacksioni een serie van vijf Carréconcerten ter ondersteuning van zijn VOOr ton geveild nieuwste plaat „Het dubbelleven van Holle Vijnman". Het is triest te moeten constateren dat hij steeds meer op een gltaristische tegenhanger van fluitist Thijs van Leer is gaan lijken, die het zoekt in de romantische hoek van sfeermuziek als omlijsting. Van onze kunstredactie Om even terug te kijken: ln 1972 bedacht componist-saxofonist Theo Loevendle een nieuwe vorm van con certgeven die mooi paste ln de toen nog levendige hang naar „alternatie ve" activiteiten. Zijn doel was stimu lering van de alternatieve muzlek- praktijk, en de beginletters daarvan gaven deze concerten de naam van STAMP-concerten. Ze werden toen ook al met organisatorische steun van de stichting Qaudeamus, ln het Amsterdamse Shaffytheater gehou den; er waren geen gedrukte pro gramma's, de musici kondigden zelf aan wat ze gingen doen en zo moge lijk waaróm ze het deden. Het pu bliek werd erbij betrokken met een ..Afvalorkest", waarin het met allerlei geluidgevend materiaal (van auto claxons tot olieblikken) mocht meedoen. Dat ging een tijdje aardig goed, en vooral de jeugd had er wel lol in, maar voor de componisten en beroepsuit voerenden werd het op den duur toch wat te rotzoolerlg. Vandaar dat dit Jaar door dezelfde organisatoren een reeks concerten is opgezet die men componistenconcerten (ook wel com ponistenportretten) noemt, met de toevoeging „voorheen Stampcon certen". Eigen inzicht In deze nieuwe opzet krijgt een aan tal componisten de gelegenheid een programma samen te stellen naar ei gen inzicht, liefst met eigen werken. Geert van Keulen en Joep Straesser zijn al geweest. Klaas de Vries was nu aan de beurt. De openlijk beleden bewondering van de nu 35-Jarige De Vries voor Strawinsky en Webern was niet alleen te merken ln de program masamenstelling met het Konzertop. 24 van Webern, en het Septet van Strawinsky. Ook ln De Vries' eigen composities ls die bewondering ln een soms duidelijke echo hoorbaar. Maar ln het nieuwe Rondo voor hoom en plano, en ln de stulte uit „Kotz". die belde ln eerste uitvoering gingen, heeft De Vries die invloeden (welke componist van deze tijd ls er geheel aan ontkomen?) aardig zelfstandig verwerkt, waardoor bijvoorbeeld „Kotz" een heel eigen, boeiend en uitermate beeldend stuk muziek werd. Het is in deze vorm een bewer king (door dirigent Maarten Smit) van de gelijknamige theatermuzlek voor een produktle van de Theater- unie. Een ad hoc-ensemble speelde het on der Maarten Smit met kunde en toe wijding, evenals Pieter Gouderjaan en Maarten Vreeze. met de componist aan de piano, dat eerder op de avond deden met het Rondo voor hoorn en de Pas de deux voor viool en plano. Een sympathiek gebaar was de Inge laste uitvoering van de flultsolo „Mo nologue" van de pas overleden Ru dolph Escher, gespeeld door Wim Steinman. In april wordt de reeks voortgezet met een programma samengesteld door componist-pianist Guus Janssen. Na Jarenlang als begeleider van Her man van Veen te hebben opgetreden startte Sacksioni ln 1977 een solocar rière en wist met zijn instrument een breed publiek te bereiken. Was zijn eerste plaat nog als een verrassing te bestempelen, waarop een gitarist te horen was met een verfijnde techniek en en een talent voor het schrijven van inventieve melodieën, bij het ver schijnen van bovengenoemde vierde elpee blijkt er nog nauwelijks van enig ontwikkeling sprake te zijn. Zijn spel ls niet verbreed en de origi naliteit is Ingeruild voor veiligheid, dat wil zeggen lichtvoetige stukjes voor gitaar met aangepaste arrange menten voor de begeleiders. In Carré deed hij het voorprogramma ln zijn eentje, omringd door een negental 6- en 12-snarige gitaren. Later werd' daar nog een vijftal begeleiders aan toegevoegd. Zo onderhoudend als zijn verbinden de teksten zijn, zo statisch en passief is zijn presentatie. Niet het arsenaal aan instrumenten of de perfectie, die overigens hier en daar te wensen over liet, moet het hem doen maar de Inzet en passie die er in de muziek wordt gelegd. Er ontbrandde geen vuur, laat staan een vonk. Zelfs de begeleiders kregen een derderangs rol toebe deeld. Na de pauze trad de gitarist met een 32 man sterk orkest aan en de plaatjes die bij „Zeppelin" ge toond werden gaven de strekking van dit gedeelte het beste aan, namelijk prima filmmuziek die Je niet hoort zolang er wat te zien valt. „Vensters" paste met zijn overdadige arrangementen ook goed in dat kader en riep sterke associaties op met de westernmelodieën van Enrico Morri- cone. De elektrische gitaar die Harry hierin hanteerde als een akoestisch instrument ging danig de mist in en overspeelde later in „de man met de vlieger" de conga's van Neppie Noya, die ook nog even een gastrol mocht vervullen. Nee, deze spanningloze aangelegenheid waarin alle bacte- rieën waren gedood sloeg meer op de voornaam van Vijnman. In From Holland with love, van uit geverij Ideeboek te Amsterdam geeft de schrijfster J. Morgan in de Engelse taal recepten van o.a. typisch Hol landse gerechten. 89 blz. - 19,50. Zwarte mensen ln kinderboeken, ge schreven door R. Redmond. Uitg. Ne derlandse Bibliotheek in Den Haag. 72 blz. - 11,70. Volksgeneeskunst en volksgezond heid, met circa 600 huismiddeltjes uit het ABC der volksgeneeskunst, van drs S. van Rossum. Uitg. Combipress, Bladel. 127 blz. - geen prijsopgave. Van uitg. De Arbeiderspers ln Am sterdam zijn: Wie was Edgar Allan? door P. Rose! (126 blz.) em Fritz Ko-' cher z'n opstellen, door R. Walser (127 blz.) - Geen prijsopgave. Wachten op later, roman van G. Mar tin. Uitg. Hollandia, Baarn. 240 blz. 22,50. LAREN Een zeldzame zil veren brandewijnkom uit 1679 van de hand van Claes Fransen Baerdt uit Bolsward, heeft op de voorjaarsveiling van het Christie's in Laren het bedrag van honderdduizend gulden opgebracht. Mede hierdoor omschrijft Christie's deze veilingdag als „heel goed". Goede prijzen waren er ook voor een zilveren broodmand In Lodewijk XV- stijl, gemaakt door Reynier de Haan in 1762 in Den Haag (28.000 gulden) en voor een Lodewijk XV-boullloire van Dirk Westrik (Amsterdam 1752) die voor 20.000 gulden wegging. Een fraaie balustervormige kraankan van Hendrik Dauw uit Leeuwarden, ge maakt ln 1786, bracht 19.000 gulden op, duizend gulden meer dan zes Em- pirekandelaars uit Lyon. Goede maar niet hoge prijzen voor kleine meesters werden op de voor gaande dag betaald. Een dorpsge zicht ln wintertooi van Anthonie Beerstraten leverde 70.000 gulden op, voor een zogenoemd Tulpeboek uit circa 1650 werd 32.000 gulden be taald, terwijl de relatief onbekende meester Gerard Portlelje voor 35.000 gulden met een keuken-Interieur on der de hamer ging. Romantische wer ken van onder meer Lelckert en Springer gingen voor tamelijk teleur stellende prijzen weg. Een uitzondering betrof twee pa neeltjes van Bakker Korff met het formaat van een briefkaart. Zij brachten respectievelijk 30.000 en 15.000 gulden op. Voor Christie's al met al reden om deze veilingdag als „tevreden met enkele teleurstellin gen" te betitelen. Bij voornoemde prijzen komt nog een opgeld van 16 procent. Kevin Coyne Deze Engelse zanger-dicht zo langzamerhand een vastt zoeker van ons land gewoi êe Met zijn gepassioneerde (hei dracht, venijnige stem en sde pe teksten weet hij steeds verpletterende indruk acht< laten. Vanavond te zien in11-!. Paard van Troje (Den Hj, morgenavond ln Paradiso sterdam) en zaterdagavond Stokvishal (Arnhem). Meer Mooi Vaart Dat ls de naam waaronder dagavond een jongerenweek start gaat. Uiteraard vormt muziek een van de ingredlënscl In de Amsterdamse Meerv lcj5 treden achtereenvolgens j DJango Edwards Loose I (28-3). Earth Fire (29-3), z< amateurbands (30-3), nogmlO Loose Ends (2-4) en Spargo jng International Rock 5 Meeting Zaterdag vindt er ln het Elm vense Karregat voor de veert do 'er st li d ou V< s.n de maal een rock roll gebei ar plaats met 's middags een ten- en Informatiemarkt, tei 's avonds Pee Wee The Spen als, Matchbox en de legent Vl sche Ronnie Hawkins (vanjzei Band) zullen optreden. Regulars Deze Engelse reggae- stond vorig Jaar in het vooi h/ gramma van Peter Tosh en nu alleen op toernee: Tagii g Hilversum (28-3), Meervaart-) .ft stelveen (30-3) en Paradiso-) n sterdam (4-4) z Rockin'Dopsie The Cl i Twisters Cajun en zydeco zijn de nan waaronder een mengvorm blues en Franse muziekelem ten wordt verstaan. Roel Dopsle ls de vertolker bij ults van deze muziek en geeft d dag 1 april zijn enige concer Muziekcentrum Vredenburg Utrecht. door Riet Diemer HILVERSUM Als prof. dr. Max Euwe dinsdag 1 april 's ochtends tien uur op het kies- paneeltje van een speciaal te levisietoestel „tiptoetst" is het officiële startsein voor Te letekst in Nederland gegeven. Dat gebeurt op de tentoon stelling „Computer en Be roep" van de Jubilerende Vrije Universiteit ln Amsterdam. Twee dagen duren de demon straties van de NOS met het nieuwe communicatiesys teem Teletekst kan de kijker op elk door hem gekozen tijdstip een verschel- denheid aan korte nieuwsberichten en andere actuele informatie vla de televisie geven, als hij dat met een codenummer op het kiespaneel van een speciaal aangepast televisietoe stel aangeeft. Het beeldscherm wordt dan gevuld met geschreven tekst en wordt met „pagina" aangeduid. De geschreven Informatie wordt gecodeerd ln een vorm waarin zij kan worden toege voegd aan het televisiesignaal. De bezitters van normale tv-ontvang- toestellen krijgen het gewone pro gramma op hun scherm. ZIJ die een speciaal aangepast televisietoestel hebben kunnen de pagina's op roepen. Decoder Een aangepast toestel wil zeggen dat er een „decoder" ls Ingebouwd, een apparaat dat de ln de centrale com puter opgeslagen en gecodeerde tele- tekstlnformatie overzet in letters en cijfers voor de pagina van het beeld scherm. Een dergelijk televisietoestel kost zo'n drieduizend gulden. Het ls ook mogelijk ln een niet te oud tv- toestel een decoder aan te laten bren gen. hoewel deze apparaten nog niet los verkrijgbaar zijn ln ons land. Dat ls wel het geval ln Engeland. Maar het vereist enig vakmanschap om het ap paraat ln het tv-toestel aan te brengen. kan eenvoudig door het indrukken van het kiespaneel deelgenoot wor den van de vingeroefeningen van de N08. Aanvankelijk was de elektroni sche Industrie nogal afwachtend, maar nu worden wat meer teletekst- toestellen op de markt gebracht. Aangenomen wordt dat als de nieuwe uitvinding een vlucht neemt, de toe stellen goedkoper worden tot twee-è- driehonderd gulden boven de prijs van een gewoon kleuren tv-toestel. Gisteren bedroeg het aantal perso nen dat aan het „actiecentrum" ln het NOS-hoofdgebouw liet weten ln het bezit te zljh van een teleteksttoe- stel 650. Dagelijks komen er tiental len bij, nadat Wim Stokla, projectlei der Teletekst en voormalig adjunct- hoofdredacteur van het Journaal, per Teletekst vroeg of er mensen waren die bereid waren mee te doen aan het experiment, o.a. door te laten weten waar de belangstelling naar uitgaat. Eigen weg Ook de komende maanden ls het nog een kwestie van vingeroefeningen, waarin niet een volledige teletekst- servlce kan worden verwacht Stokla: „Eigenlijk weet ik weinig en lk zeg nog niet zoveel omdat we zoveel mo gelijk proberen het systeem de kans te geven een eigen weg te vinden." Volgende week begint een redactie bestaande uit twee redacteuren, die de informatie steeds moet aanpassen. Voorlopig gebeurt dat alleen tijdens de kantooruren met 54 pagina's. Te gen het eind van augustus wordt de redactie met een paar mensen aange vuld en wordt het aantal pagina's verdubbeld. Uiteindelijk zullen ee nentwintig redacteuren werkzaam zijn. „Dat is zeker niet te veel", vindt Sto kla, aangezien Je honderd pagina's per dag aanbiedt, die zonodig veran derd moeten worden. Er moet dag en nacht een bezetting zijn. Je draait 365 dagen van 24 uur per jaar." In zijn begroting is hij echter verge ten een secretaresse op te nemen en hij moet nu contant telefoontjes be antwoorden van een van de 650 be langstellenden bezitters van teleteksttoestellen. „Het loopt vrij hard, terwijl wij er sterk de nadruk op hebben gelegd dat het een proefpro ject ls. Ook technisch ls er nog onze kerheid, er ls nog geen standaardise ring van de systemen. Er wordt wel standaardisering verwacht tussen Teletekst en Viditel." (Viditel ls de nieuwe naam voor View data ln ons land. De PTT zal er ln augustus ln het openbaar proefne mingen mee beginnen. Ook bij dat systeem kan informatie worden opge roepen en op het beeldscherm ge bracht. Hierbij wordt gebruik ge maakt van een telefoon en er is twee richting verkeer. Waar Teletekst een omroeptaak is en gratis informatie levert, ligt Viditel op de weg van de PTT en is commercieel. Men moet zich abonneren. Ook dagbladen zijn geïnteresseerd ln Viditel, maar noe men het dan weer Krantel - red.). De bakermat van Teletekst ls Enge land, waar men in het begin van de jaren zeventig begon met experimen ten. Nu ls het zo dat de BBC over twee netten met tweehonderd pagi na's beschikt. Ceefax is de naam van het BBC-systeem. De Britse commer ciële televisie heeft een net met twee honderd pagina's. Oracle heet dat systeem. Doordat de Engelsen niet zo foo thhoud 501 103 iepagln*. 109 vrtoorgmp in<o ItO tijd tr» b*«ld 111 ond«rfit»l* 112 nieuwsflits -13 gmogelljkh 120 nieuws 121m»uwi btnnsnl 122 nieuws buit ml 123 sport 124 userberlchi 126 omroep 122 tv nsd.1 130 Inform rubriek 131-133 teletekst 139 redio Hilv 1-4 141 vreemde talen. 130 inlicbtinpen TECHNISCHE P*OEFUIT2EM>IWG Inhoudsopgave van Teletekst zijn geïnteresseerd in ondertiteling gaat onze belangstelling meer uit naar de Zweedse experimenten. Ondertiteling is de „sociale tak" van Teletekst. Doven en slechtehonren- den zien al jaren uit naar een uitvin ding waardoor zij tenminste een om- roepmedium kunnen volgen. Én voor wie niet beter weet lijkt het een een voudige zaak een programma van on derschriften te voorzien, temeer daar bij Teletekst alleen de geïnteresseer den gebruik van ondertitels hoeven te maken. Mensen die ondertitels hin derlijk vinden, kunnen ervan ver schoond blijven. Stokla, die het dovenjournaal van de grond heeft geholpen, belooft dat in augustus experimenten met onderti tels zullen beginnen. Maar uit zijn woorden blijkt dat er voorlopig nog niets is te zeggen. Het is een arbeids intensieve zaak, want zes mensen kunnen per week niet meer dan drie kwartier intitelen. Daarbij komt dat het journaal waar de eerste belang stelling van de doven naar uitgaat het moeilijkste werk is, omdat een journaal actueel moet zijn waardoor de tekst pas laat beschikbaar is. De tekst moet worden Ingekort tot lees snelheid, waarbij de essentie over eind moet blijven. Dan moet er een titelkaart worden gemaakt die op de juiste tijd in beeld wordt gebracht. Behalve aan doven kan men ook den ken aan buitenlandse werknemers en andere minderheidsgroepen, die onze taal niet verstaan. Op het inhoudslijstje van pa die nu al met Teletekst kunnei den opgeroepen, worden ook d roepen genoemd. Alle omroepei gen per dag een eigen pagina, kunnen vullen met bij voorbe< onderwerpen van de actualiteil brieken of met andere gegeven: programma's. Verder is het de ling dat er onder andere consi tenvoorlichting in komt, nieuw; keers- en weerberichten. Het voordeel van Teletekst is gebruiker Informatie kan opv als hij dat wil en niet hoeft te ten op uitzendtijd van radio ol dat hij deze zo lang kan vasthi als hij wil. Een nadeel ls dat de matie beperkt ls en zonder veel gang. Er kunnen maar 24 reg ten hoogste veertig letters o pagina. Dat is wel wat minder een krantepagina. Teletekst „headline-nieuws" brengen en zien hoe verschillende bladen paalde zaken reageren. Concurrentie voor de dagblade Stokla niet, de kranten wel. tekst is maar een begin van een nische ontwikkeling waai viewdata. computers, chips en le informatie vallen die gr< vloed op de informatie-overc krijgt. Al deze ontwikkelingen kenen dat krant, tv, radio en tel zich zullen moeten aanpassen andere taak zullen krijgen. Als medium is dat zich altijd heeft past aan de nieuwe situatie en wist te overleven dan is het di wel," aldus Stokla. ADVERTENTIE Ik. Koffie. GakGoed. Prima koffie van 1 heodorus Niemeyer. Nu op elk pak een leuke extra verrassing: heel goedkope speciale abonnementen op'Doehetzelf en 'Marion'. Voor bijna de helft van de normale prijs. Theodorus Niemeyer sinds 1819. wie echter een teleteksttoestel heeft

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4