lidden- en kleinbedrijf
p internationale toer
Het Amro
Obligatiefonds.
Jetsenf abrikanten
bij vakhandel
Prijzendebat in
Straatsburg mislukt
Arbeidskosten EG
hoogst in Nederland
ginder 'zwart' geld in
iconomisch circuit
Als u in eersteklas
obligaties wilt beleggen.
De Amro Bank
is er voor iedere belegger.
'Door devaluatie gulden
van de wal in de sloot'
derzoek Middenstandsbank toont aan:
ifzet spaarbrieven loopt terug
.HeJieigeSroi^^Sendtamenezy Geen compromis in EG-parlement
tiatief Union vindt geen navolging
Weer verlies Hero
Ganzen bewaken whisky
Hypotheekrente per 25 maart
1
Ned. Credietbank: Winst blijft niet achter
Britse regering
zet mes in uitgaven
£J5 ERDAG 27 MAART 1980
FINANCIEN EN ECONOMIE
TROUW/KWARTET P 11 RS 13 H 15
een onzer verslaggevers
TER DAM Er zijn tekenen, dat niet alleen het aantal vestigingen van Nederlandse
Ijven in het buitenland groeit, maar ook dat de export van het midden- en kleinbedrijf
eemt. De verwachting is gerechtvaardigd, dat het midden- en kleinbedrijf in stijgende
f met een proces van internationalisatie te maken krijgt, dat zich zowel op de inkoop- als
afzetfunctie van de onderneming kan richten.
jhrijft de raad van bestuur van
^ederlandsche Middenstands-
iNMB) in een uitvoerige be
ring in het Jaarverslag 1979,
aan de exportbevordering in
dden- en kleinbedrijf. De NMB
'door een onafhankelijk advles-
u een representatief te achten
zoek laten instellen naar het
Ierende midden- en kleinbedrijf
de meer klaarheid te krijgen
nt de exportactiviteiten van
ector en omtrent de problemen,
lede het exporterende mldden-
inbedrijf worstelt.
dit onderzoek is aangetoond,
dat een groot aantal kleinere en mid
delgrote bedrijven deelneemt aan de
exportinspanningen van ons land, te
weten ruim 21.000. Dit op zich grote
aantal maakt overigens maar 4,2 pro
cent uit van het totaal aantal bedrij
ven met minder dan 100 werknemers.
Zoals bekend, komt volgens de offi
ciële statistieken liefst 65 procent van
de industriële export voor rekening
van slechts één procent van het aan
tal bedrijven in Nederland. Reden,
waarom werd aangenomen, dat het
midden- en kleinbedrijf slechts wei
nig exporteert.
Volgens de bank, zal de rol van de
in een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Het is van belang, dat er In het
irmale economische circuit een stuk zwart geld blijft.
onzekerheid met betrekking tot maatregelen van de
erheid op fiscaal gebied heeft al schade aangericht."
zei de heer W. E. ScherpenhulJ-
Rom, voorzitter van de raad
—-■si bestuur van de Nederlandse
bij de presen-
van het jaarverslag over
De afzet van spaarbrieven
toonder, waarin nogal wat
«/icirt geld een onderkomen heeft
jHjJonden, is in de eerste maanden
|PM dit jaar aanzienlijk geringer
pgP^reest dan vorig jaar het geval
5. Daardoor is er veel minder
irt geld in het economisch cir-
t terechtgekomen.
heer Scherpenhuljsen Rom
nde zich ingenomen met de on-
rs getroffen loonmaatregel. Er
et echter meer gebeuren om de
•nomische situatie, die hij nu
nberder beoordeelde dan tij-
is het opstellen van het verslag
:ele maanden geleden, te verbe-
in. Daarbij dacht hij met name
i het afschaffen van de dubbele
asting op dividenden, uitbrei-
g van het eigen vermogen van
bedrijven en aan het invoeren
de mogelijkheid zoals in
nkrijk is gebeurd om aan-
'pkosten van aandelen tot een
ï'aald maximum als een aftrek-
t te beschouwen voor de in-
ïstenbelasting.
had voorts kritiek op het sys-
m dat De Nederlandsche Bank
19
hanteert bij het toestaan van le
ningen op de openbare kapitaal
markt. Een soort van kalendersys
teem, waardoor een bedrijf niet
altijd in staat is in voldoende
mate en op haar passende tijdstip
pen leningsoperaties te laten
plaatsvinden. Zo zijn de voorwaar
den van een lening soms al bekend
als de inschrijving op een vooraf
gaande emissie nog niet is afge
wikkeld. Dat leidt er in de praktijk
nogal eens toe, dat in een stijgen
de markt de eerste emissie (met de
laagste rente) vaak nauwelijks een
kans heeft en soms moet worden
teruggenomen. De bank staat ook
nu weer op de kalender van de
centrale bank voor een obligatie
lening. Een mogelijke aandelen
emissie wordt bestudeerd.
De NMB verwacht dat het eerste
kwartaal een hoger winstcijfer zal
opleveren dan vorig jaar het geval
was. De bedrijfsgToei blijft toene
men, zodat ook voor geheel 1980
rekening wordt gehouden met een
groei en bijgevolg met een hogere
winst dan in 1979.
De bank heeft 370 vacatures, ver
spreid over allerlei onderdelen van
de bank. Hiervan alleen al 300 op
het hoofdkantoor in Amsterdam.
groep van exporterende midden- en
kleinbedrijven in onze economie in de
toekomst zeker groter worden, wat
uit sociaal-economisch oogpunt ook
als wenselijk moet worden be
schouwd. De NMB acht het dan ook
van belang dat knelpunten op het
exportvlak bij het midden- en klein
bedrijf zo veel mogelijk worden
weggenomen. Enkele van deze knel
punten zijn volgens de bank: te wei
nig exportkennis (de achterstand
moet worden Ingelopen) en het feit.
dat exportinspanningen veel extra
tijd vergen. Volgens de bank dient
daarom o.a. het exportmanagement
zich bij het midden- en kleinbedrijf
nog verder te ontwikkelen.
Naast de ondersteunende rol van de
bank bij de exportactiviteiten van de
ondernemer in het midden- en klein
bedrijf is ook de rol van de overheid
in dezen van belang. Het onderzoek
heeft aangetoond, dat de problema
tiek van de gemiddelde exporteur
niet onmiddellijk wordt opgelost
door een verbetering van de werkwij
ze van instellingen als de Economi
sche Voorlichtingsdienst, Kamers
van Koophandel e.d. of door het ont
wikkelen van nieuwe subsidierege
lingen.
De taak van de overheid, zo zegt het
verslag van de NMB, zal veeleer het
versterken van de exportfunctie in de
onderneming moeten betreffen. In dit
verband wordt opgemerkt, dat dit
Jaar een experiment start dat het
mogelijk maakt subsidie te krijgen
voor het tijdelijk inhuren van een
exportmanager door een bedrijf.
DEN HAAO (ANP) De arbeids
kosten in de industrie (per uur)
waren in Nederland in 1978 hoger
dan in enig ander land van de
Europese gemeenschap. Dit blijkt
uit een overzicht van het statis
tisch bureau van de EG. Uitge
drukt in Europese eenheden (van
circa 2,70 gulden) bedroegen zij
9,50, tegen 9 00 in België en 8,60 in
West-Duitsland. In de overige lan
den waren zij aanzienlijk lager:
3,50 R E in Engeland, 5,90 in Italië,
6,60 in Frankrijk en 7,70 in Dene
marken.
Het statistisch bureau merkt op
dat de arbeidskosten, uitgedrukt
in nationale valuta tussen 1975 en
oktober 1978 in België en Neder
land met gemiddeld 30 procent
stegen, met 23 procent in West-
Duitsland en met 40 50 procent
in Engeland en Frankrijk (Italië 90
procent). Uitgedrukt in Neder
landse guldens bedroegen de ar
beidskosten per uur in 1975
20,24,in 1976 22,60, ln 1977 23,80 en
ln 1978 25,60.
„Uit de stijging, uitgedrukt in Eu
ropese rekeneenheden, blijkt de
Invloed van monetaire ontwikke
lingen die leiden tot een voortdu
rend verdergaande verslechtering
van de internationale concurren
tiepositie van bepaalde landen, in
het bijzonder de Beneluxlanden
en de Bondsrepubliek. Deze lan
den hebben sterke munten in te
genstelling tot Italië en Engeland.
Daar werden de enorme loonstij
gingen grotendeels teniet gedaan
door waardevermindering van de
munt.
Overheid
Wat de overheid heden ten dage aan
biedt appelleert vaak niet aan de
behoefte van het kleinere bedrijf, dat
opziet tegen de taalbarrière bij ex
port, de grilligheid van deze export t^/"i i
gebruik maakt van een instrumenta
rium, dat zo sterk is gedecentrali
seerd dat er individuele contacten
met de ondernemer ook in het
midden- en kleinbedrijf tot stand
kunnen worden gebracht.
Nu nog is het zo, dat vele toevallighe
den een rol spelen bij de export van
het midden- en kleinbedrijf. Een
meer gerichte benadering van de ex
portkansen is daarom zeker gewenst.
De exportconsulenten doen ln deze
goed werk, zoals ook de Kamers van
Koophandel, voor wie overigens, vol
gens de NMB, geen grotere rol lijkt te
zijn weggelegd.
Het ligt ln het voornemen op 17 april
a.s. in De Doelen in Rotterdam een
exportsymposium te houden voor het
midden- en kleinbedrijf.
Deze zijn:
De uiteindelijke landbouwprijzen
ADVERTENTIE
wf'
onze redactie economie
RENVEEN/DIEREN
kon^rote fietsenfabrikanten
vus en Gazelle denken er
aan om in navolging van
concurrent Union fietsen
lan leveren aan grootwin-
ïdrijven als Vroom
smann, Wastora en de
sn cto. Batavus en Gazelle
ichden het bij de vakhandel.
inkt;
r (jede rijwielhandelaars zou de le-
t aan grootwinkelbedrijven tot
sarlan toe zijn als deze grote afne-
jprecies dezelfde winkelprijzen
n hanteren als zij zelf. Voor
letsen bestaat nog steeds het
van de verticale prijsbinding,
de fabrikanten vastgestelde
n. Unikap staat echter toe dat
in de warenhuizen'
lagere prijzen worden verkocht,
Jas het Centraal Bureau Rijwiel-
/A hebben daarom tal van rij-
indelaren hun bestelling bij
geannuleerd, omdat ze toch
unnen concurreren met waren-
ontkent dat de grootwinkelbe-
h tegen veel lagere prijzen ver-
30 U| omdat Unikap hen enorme
gen zou geven. „Ze krijgen de
lie hoeveelheidskorting die ook
riffle vakhandel geldt," aldus een
- loerder. Unikap, zegt hij, is
te nieuwe afnemers in zee ge-
omdat de fabriek nieuwe afzet-
BLOfyheden zocht. Het aantal fiefc-
"iaa' lkers is de laatste tien Jaar ge-
Oojrd (10.000 tot 5.000 vestigln-
pappnikap zegt nog weinig van het
lenh^ren Van orders gemerkt te
"taalch
al i{
Haa
xg.nr'alist
4)Batavus in Heerenveen als Ga-
Dieren blijven uitsluitend via
landel leveren, omdat ze naar
ning de vakhandel nodig heb-
ïide fabrieken hebben er alle
bij dat het aantal rijwielhan-
niet nog verder afneemt. Er
I0 fietsenmakers die Batavus-
verkopen en eenzelfde aantal
dat Gazelle aan de man brengt. Voor
al voor de merkfietsen van de twee
fabrieken wordt service belangrijk
geacht. „Die kan," zeggen zij, „de
vakhandel wel leveren en het waren
huis niet." Bovendien toont de vak
handel een groter assortiment aan
merkfietsen dan het grootwinkelbe
drijf.
Dat Batavus en Gazelle geen behoef
te hebben aan nieuwe afzetkanalen
heeft ook te maken met het feit dat ze
met hun produktie de vraag nauwe
lijks bij kunnen benen. Directeur
Breukink van Gazelle merkt op dat
de vraag naar fietsen toeneemt maar
dat de produktie daaraan slechts heel
geleidelijk wordt aangepast. Men wil
bij Gazelle niet het risico lopen men
sen te moeten ontslaan bij een terug
val van de vraag. Het is overigens niet
gemakkelijk nieuw personeel te krij
gen. Op de produktie-afdelingen van
Batavus. voorheen mannenbastlons,
werken sinds enige tijd vijftig
vrouwen.
Gazelle-directeur Breukink ontkent
dat er bij de exclusieve levering door
de fietsenfabrikanten aan de rijwiel
handelaars sprake is van een kartel.
Dat zou niet kunnen ingevolge de
EG-bepalingen. In werkelijkheid
heeft iedere fabrikant een prijsaf
spraak met elke afzonderlijke rijwiel
handelaar, aldus Breukink. Welis
waar verloor Gazelle voor de Hoge
Raad een zaak tegen een handelaar
die beneden de prijs verkocht, maar
in dat geval had de handelaar de
fietsen niet direct van Gazelle be
trokken.
BREDA Hero Conserven Breda
heeft over 1979 per saldo een verlies
geboekt van 0.5 min tegen 0,7 min
in 1978. Hoewel op de Nederlandse
markt ten opzichte van 1978 verbete
ringen tot stand konden worden ge
bracht gingen deze gepaard met een
forse stijging van de kosten. Ook de
resultaten van de verkooporganisatie
in Duitsland stelden teleur. Voorge
steld wordt het dividend opnieuw te
passeren. Over 1976 werd voor het
laatst dividend betaald: 5 pet.
Het Amro Obligatiefonds is een
veilige en gunstige manier van beleg
gen U belegt in eersteklas obligaties
en in onderhandse leningen van
bijvoorbeeld de Nederlandse Staat
en de Bank Nederlandse Gemeenten
U loopt dus weinig risico's en de
uitkering is hoog.
Het Amro Obligatiefonds is één
van de Amro Effecten-Beleggings
rekeningen.
Een volledig giraal systeem:
u betaalt géén bewaarloon;
uw administratie is overzichtelijk;
u krijgt automatisch gegevens voor
opgave inkomsten- en vermogens
belasting;
u kunt uw uitkering gratis doen
herbeleggen;
u kunt door middel van
automatische overschrijving
beleggea
De Schotse whiskystokerij Hiram Walker heeft een bewakingssysteem dat
meer dan tweeduizend jaar geleden op het Romeinse Kapitool al doeltref
fend bleek. Een troep van tachtig ganzen bewaakt de whisky-voorraden die
1,2 miljard gulden waard zijn. De vleugels van de ganzen zijn niet gecou
peerd maar de ganzen verlaten hun post niet en ze hebben er voor gezorgd
dat er de laatste twintig Jaar geen druppel whisky is gestolen. Hiram Walker
is onderdeel van het concern dat Canadian Club en Ballantine's whisky
produceert.
Naam
bank
Rente vast
gedurende
(ln Jaren)
Afslultprov.
(procenten)
Rentepercentages
met zonder
gemeentegarantie
Opg
bank
werke
lijk
Opg
bank
werke
lijk
Annuïteitenhypot
ABN
heken
1 jaar
5 Jaar
15
15
12.75
12.25
13.61
13.05
12.75-
125
1361
13.33
Amrobank
variabel
5 jaar
1.5
1.5
12.5
1225
13.11
1285
12.75
12 5
13.38
13.11
Bouwfonds
2 jaar
5 jaar
30 jaar
1.5
15
15
12.4
13.45
12.4
13.45
Centrumbank
5 jaar
1
11.75
12.24
11.75
12.24
NMB
3 Jaar
5 Jaar
12.2
13.3
12.3
125
13.42
1365
Postgiro/RPS
5 jaar
1
11.9
12.72
119
12.72
Rabobank
(adviesrente)
variabel
1.25
11.5
12.31
11.5
12.31
Rabo Hyp.bank
5 Jaar
15
12.3
13.25
123
13.25
Spaarbank R'dan
1 jaar
3/5 Jaar
2
1
10.0
11.0
10.51
11.44
100
11.0
10.51
11.44
Westland/Utrecht
standaard
5/10 Jaar
2
12.0
13.23
12.2
13.46
Levenhypotheken
Centraal Beheer
10 Jaar
11.9
1244
11.9
12.44
Ennla
10 Jaar
11.6
12.11
11.6
12.11
NVL
5/10 Jaar
-
11.6
12.11
11.6
12.111
Weer heeft een aantal banken de hypotheekrente verhoogd, een aantal
van hen heeft de 12%-grens overschreden. Nog steeds ligt een aantal
regionaal werkende financiers gunstig in de markt. Hierbij zijn de
Spaarbank Limburg en Spaarbank Rotterdam, beide met een percenta
ge van 11% duidelijke uitschieters.
(Publikatle samengesteld door de Vereniging Eigen Huls Amersfoort)
STRAATSBURG (ANP, AFP, AP) Het Europese parlement
is er in het debat over de landbouwprijzen niet uitgekomen.
Een compromis, dat het midden hield tussen de boeren-elsen
(7,9 procent prijsverhoging) en het voorstel van de Europese
Commissie (2,4 procent verhoging) bleek niet haalbaar. Aan
het eind van het debat kwamen de parlementariërs niet
verder dan een drietal vrij algemene aanbevelingen.
moeten de boeren een billijk inkomen
garanderen
Een raming van de besparingen
die moeten helpen de EG-begroting
ln evenwicht te houden
De uitgaven mogen slechts zover
toenemen dat het begrotingseven
wicht niet in gevaar komt.
Deze resolutie werd door de 410 parle
mentariërs aangenomen met de
stemmen van de Franse gaullisten en
de Franse communisten tegen.
Het debat is mislukt hoewel een com
promis toch tot de mogelijkheden
heeft behoord. De christen-democra
ten, na de socialisten de grootste frac
tie ln het Europese parlement, had
den een vijf procent prijsverhoging
voorgesteld. Europees landbouwcom
missaris Gundelach had naar dat
compromis wel oren op voorwaarde
dat de overproduktie op melk zou
worden verminderd.
Naar deze vermindering wordt echter
niet verwezen in de uiteindelijk aan
genomen resolutie. De EG-commissie
wil een zware belasting heffen voor
elke liter melk die een boer meer
produceert dan vorig jaar maar daar
wilde het parlement niets van weten.
Het parlement (dat slechts een advi
serende rol heeft, maar het recht
heeft de EG-begroting te verwerpen)
accepteerde ln feite wel de mede
verantwoordelijkheidsheffing op
melk. Dat is een al bestaande produk-
tiebelasting. Deze bedraagt nu één
procent en de EG-commissie wil er
1.5 procent van maken. Maar over die
verhoging wordt in de resolutie met
geen woord gesproken.
ADVERTENTIE
in park Boswijk kunt u nu een
eigen appartement kopen waar u
zelfstandig woont en zelf beslist of
u van een aantal verzorgingsfaciliteiten
gebruik wilt maken.
In het appartementencomplex park Boswijk woont u zelfstandig, u
profiteert van een bassisservicepakket en daarnaast kunt u de serv ce-
faciliteiten naar wens uitbreiden.
Thans zi|n er enkele bijzonder fraaie appartementen beschikbaar
gekomen voor de verkoop.
u koopt een 2 persoonsappartement dat in onberispeGjke staat
aan u wordt afgeleverd reeds vanaf f 127.500.-
Park Boswijk heeft zijn eerste lustrum achter de rug en m de loop der
jaren is met alleen de kwaliteit van de dienstverlening maar ook het woon-
gerief van het appartementencomplex een begrip geworden
- de gezellige, praktische en veilige appartementen zijn van alle
gemakken voorzien, u woont er omgeven door een prachtig park temidden
van bossen en polderland
- een staf van huishoudelijk en verpleegkundig personeel zorgt voor
dag-en nachtservice, terwijl u via vele clubs in contact kunt komen met
andere bewoners
- naast de basisservice, waarvoor u een maandelijkse vergoeding m
rekening wordt gebracht, kunt u tegen kostprijs gebruik maken van het
restaurant en de huishoudelijke-en overige facultatieve diensten
Voor geheel vriibliivende informatie:
Veiling,3 Makelaardij BV
Kampweg 2 - 3941HH Doorn park
i-dHCMj telefoon: 03430 2841. boswijk dOOYX\J
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Een toegeven aan de druk tot een, zij he
ook lichte, verdere devaluatie (waardevermindering) van d
gulden zou het proces van gezondmaken van onze binnei
landse economische verhoudingen niet slechts bemoeilijkei
we zouden van de wal in de sloot raken.
LONDEN (Reuter) De Britse con
servatieve regering wil de overheids
uitgaven drastisch beperken om zo
doende de hoeveelheid ln omloop
zijnde geld terug te brengen. Dat
blijkt uit de gisteren bekendgemaak
te begroting. Deze geeft de belas
tingebetalers weinig verlichting.
Minister van financiën Geoffrey
Howe werd tijdens zijn rede ln het
Lagerhuis overschreeuwd door een
deel van de Labouroppositie, toen hij
bekendmaakte dat de werknemers-
premies voor medicijnen zullen wor
den verhoogd en dat op de uitkerin
gen van gezinnen van stakers zal wor
den gekort.
De Britse burgers zullen hogere ac
cijnzen moeten betalen voor benzine,
tabak en alcoholische dranken. Ook
de oliemaatschappijen die in het
Britse deel van de Noordzee naar olie
boren, moeten meer belasting
betalen.
Dit zei drs. J. A. H. Delsing, voorzit
ter van de hoofddirectie van de Ne
derlandse Credietbank. bij de presen
tatie van het Jaarverslag 1979. Hij
schaarde zich daarmede achter de
opvatting van de Nederlandsche
Bank, dat de verdediging van de
waarde van de gulden een hogere
prioriteit dient te hebben dan een
ordelijke geldmarkt.
Verdediging van de waarde van de
gulden door de centrale bank bete
kent namelijk het aankopen van gul
dens. wat per definitie leidt tot een
verkrapping van de geldmarkt, aldus
het verslag. „Het al en toe optreden
van verstoringen van deze aard op de
geldmarkt zullen wij voor lief moeten
nemen."
Of er op den duur toch niet een deva
luatie van de gulden zal komen zal, zo
meende hij, afhangen 1. van de poli
tieke ruggegraat van de bewindslie
den, met name van de steun die zij ln
het parlement krijgen en 2. van de
vraag of ln het proces naar kostenbe
waking wellicht toch niet een devalu
atie van de gulden als sluitstuk zal
worden meegenomen. Een devaluatie
„sec" zal de problemen echter beslist
niet oplossen.
Ongunstige invloed
Het afgelopen Jaar was voor de bank
weliswaar niet onbevredigend, doch
beantwoordde niet ln alle opzichten
aan de verwachtingen. O.a. werd de
winst ongunstig beïnvloed door het
achterblijven van de provisiereke
ning. wat mede werd veroorzaakt
door een terugval van de ontwikke
ling ln het hypotheekbedrijf.
Voor het lopende Jaar achtte de heer
Delsing het geven van een prognose
uiterst moeilijk. De rente-ontwikke
ling ln binnen- en buitenland toont
een zeer grillig verloop. Niettemin
meende hij dat de winst 1980 niet 7
achterblijven bij die van 1979. In d
Jaar steeg het balanstotaal van f
miljard tot 11,2 miljard en de netf
winst van 21 miljoen tot 22,8 m
Joen. Het dividend wordt verhoo.
tot 4,60 (4,50) per aandeel. De eer?
maanden van 1980 zijn beter verlop
dan dezelfde van vorig Jaar.
Wat de toekomstige rente-ontwik)
ling aangaat, dacht de heer Delsi
dat er weinig ruimte zou zijn voor e
renteverloop, dat gemiddeld laf
zou zijn dan vorig Jaar. Dit zowel
de kapitaal- als op de geldmarkt,
hogere rente ln ons land. zo zei hij
niet alleen een gevolg van de stijg'
•de inflatie, die voor leder land v
schillend is. Internationaal werkt
rente ln de diverse landen veel m<
op elkaar ln dan de inflatie.
Het streven van de bank ls er bepa
niet op gericht het marktaandee
vergroten ten koste van het rer
ment. Dit blijft no. 1. Voor het ef
tenbedrijf dat structureel verlie
vend ls. zoals ln Nederland trouw
ln het algemeen het geval is in
bankwezen, zullen op korte ten.
aanpassingsmaatregelen worden
troffen. Deze hebben ten doel:
verlies te verminderen en een situ
van „geen winst, maar ook geen
lies" te bewerkstelligen ln een pc
de van drie Jaar.
VNU (uitgeversconcern) stelt c
1979 een contant dividend voor
ƒ6,85 (ƒ6) per gewoon aandeel
20 Hiervan werd al 2,20 als li
rim dividend uitgekeerd. De n<
winst over 1979 bedroeg ƒ45.1 i
(1978: 39.7 min) bij een van 10'
min tot 1.187,8 min gestegen om