ist
Het zwaard van de overheid
rrouw Commentaar
V
mk
POLITIEK
geen pokken in harem
ORANJE
ederland en de PLO
ALS ZE SNEL ZIJN KUNNÉU ZE
- NOG NET T>E öLyfiP5tHE SPELEN BUNNEN
óllfr - A es -H
bril foetsie
wijk loopt leeg
vrouwenbordspel
Pastoor in
opspraak
door vrouw.
Luns: het westen
heeft een krachtig
beleid nodig
EN FRIESLAND
TERDAG 15 MAART 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
m in het Midden-Oosten dreigt
te lopen op de besprekingen
de status van de door Israël
ctte gebieden, en president
ter in het perspectief van de
erende verkiezingen niet meer
nachte is een beslissende door-
ik te forceren in de onderhan-
ngen, wordt de rol van Europa
iet conflict tussen Israël en de
d( bische wereld steeds belangrij-
Europese bewindslieden bren-
met veel publicitair geweld
aard gaande 'bezoeken aan
bische hoofdsteden en vooral
Franse president Valéry Gis-
d'Estaing heeft zich de ge-
Ite van een Europese sleutelrol
ïns zijn reis door het Midden-
ten zeer nadrukkelijk laten
leunen.
nlitraal in de discussie over het
Iden-Oosten staan de status en
toekomst van de door Israël
ette gebieden en de positie van
de lijn ligt van de verklaring die de
Ierse minister O'Kennedy namens
de Negen aflegde, niet het verwijt
van onevenwichtigheid kan wor
den gemaakt. Met name de toene
mende bereidheid van de Europe
se landen om de Palestijnse Bevrij
dingsorganisatie officieel als verte
genwoordiger van het Palestijnse
volk te erkennen roept vraagte
kens op.
Ondanks de tegemoetkomende
houding van Europa tegenover de
PLO, die wat Den Haag betreft
resulteerde in een ontvangst van
dr. Sartawi, komt er nog altijd
geen verklaring over de lippen van
de Palestijnse leiders dat zij op den
duur bereid zullen zijn het be
staansrecht van Israël te accepte
ren. Toch blijft Europa de PLO
steeds verder tegemoet komen.
Wil het Europese initiatief werke
lijk de vrede in het Midden-Oosten
bevorderen, dan moeten toch ook
DEN HAAG De onbekommerdheid en nonchalance waarmee het kabinet drie dagen lang
serieus heeft gedacht de stakingsacties van de FNV te kunnen breken door eenvoudigweg het
parlement buiten spel te zetten, overtreft wel zo ongeveer alle misslagen van de afgelopen
maanden.
.Palestijnen. Op deze punten aan Palestijnse zijde duidelijker
ft zich de afgelopen maanden vredessignalen ten gehore worden
"puropa een opmerkelijke ver- gebracht.
I€ living voorgedaan. Gingen de
ei opese landen tot voor kort uit
de in Veiligheidsraadsresolutie
geformuleerde veilige en er-
de grenzen, waarmee het be-
nsrecht van Israël formeel
d vastgelegd, en een bevredi-
de regeling van het Palestijnse
■htelingenprobleem zo lang-
lerhand is Europa tot de ont-
king gekomen dat vrede in het
Iden-Oosten op basis daarvan
bereikbaar is.
Britse regering heeft inmiddels
gedachte gelanceerd van een
"ilormulering van resolutie 242,
rbij ook de politieke rechten
het Palestijnse volk zouden.
iten worden vastgelegd. De
ise president heeft het idee
$4 ïns zijn reis door het Midden
ten verder uitgewerkt door de
iciete erkenning van het Pales
zelfbeschikkingsrecht en zijn
laring dat de Palestijnse Be-
lingsorganisatie (PLO) van
t Arafat bij het vredesoverleg
rokken moet worden. De mees-
landen van de Europese
:hap hebben zich de af-
dagen openlijk, bedekt of
•rvoetend bij deze standpun-
paling aangesloten. Alleen
ter Van der Klaauw leek in
nog een slag om de arm te
len door te verklaren dat hij
wist of de PLO wel alle Pales-
n vertegenwoordigt.
I uit het oogpunt van de Euro-
belangen in de Arabische we-
I is de nieuwe opstelling gemak
lik te verklaren. De oliecrisis
1973 heeft voelbaar aange-
Jid hoe afhankelijk dit wereld-
is van de Arabische leveran-
Europa is zelfs nog veel
|inkelijker dan de Verenigde
:en van de welwillendheid van
\rabische oliesjeiks.
.1 dringt de vraag zich op of de
-inderende Europese opstelling,
volgens Den Haag volledig in
Van de Nederlandse regering moet
daarom gevraagd worden dat zij
nadrukkelijk de belangen van Is
raël in Europees verband blijft
onderstrepen. Het bestaansrecht
van Israël mag, bij alle kritiek die
men op de regering van dat land
kan hebben, nooit discutabel wor
den. Een poging tot bijsturing van
het huidige Europese beleid vanuit
Den Haag zou dan ook niet mis
staan.
Een andere kwestie is hoe die
bijsturing moet plaatsvinden. Een.
harde pro-Israëlische opstelling zal
uitsluitend contra-produktief wer
ken. Het bewijst ongetwijfeld na
drukkelijk Nederlands trouw aan
Israël als Den Haag openlijk op-,
komt voor harde garanties voor de
veiligheid van de Israëlische staat,
mogelijk in de vorm van instem
ming met een beperkt aantal ne
derzettingen in de bezette gebie
den.
Maar als een dergelijk stand
punt leidt tot een reactie van de
Arabische wereld, bij voorbeeld
opnieuw in de vorm van een olie
boycot, en Nederland daardoor ge
dwongen wordt op zijn standpunt
terug te komen, dan wordt de
geloofwaardigheid van de Neder
landse trouw aan Israël veel ster
ker aangetast.
Mèt erkenning van de noodzaak
dat er een bevredigende oplossing
moet komen voor het Palestijnse
probleem, zal Nederland binnen
de Europese Gemeenschap als
pleitbezorger van Israël moeten
optrederi en de andere acht landen
moeten duidelijk maken dat er
kenning van de Palestijnse rechten
en van de positie van de PLO
alleen mogelijk is, als de Palestij-
nen zelf bereid zijn daar een duide
lijk gebaar naar Israël tegenover te
stellen.
Het enige dat Albeda ter verdediging
van deze misstap kon aanvoeren was
een beroep op de noodzaak om zo
snel mogelijk zekerheid te verschaf
fen. Een „onverwijld" van kracht
wordende loonmaatregel leek daar
om het meest aangewezen Instru
ment. Langer uitstel, door eerst het
parlement de gelegenheid te geven
over de loonmaatregel te debatteren,
zou minder gewenst zijn.
Leek, want bij de eerste rimpeling
keerde het kabinet terug van de dwa
lingen zijns weegs. Het parlement
kreeg tien dagen. Op het ministerie
van sociale zaken werden van de ene
op de andere minuut de stencilmachi
nes stilgelegd om de loonmaatregel
alsnog te wijzigen. Beter ten halve
gekeerd dan ten volle gedwaald. Wat
echter blijft hangen is het beeld van
een onzorgvuldig opererend kabinet,
dat in de ure van gevaar vergeet, dat
er ook nog zoiets als een volksverte
genwoordiging bestaat. De gevolgen
daarvan zouden wel eens verder kun
nen reiken dan Albeda's „nou en" ter
verdediging van de verrassende om
mezwaai van het kabinet.
Een consequentie kon wel eens zijn,
dat hoezeer het militante „onver
wijld" ook de schijn van het tegen
deel ademt de overheid het zwaard
tevergeefs blijkt te dragen. Het moge
liefhebbers van een krachtig over
heidsgezag als muziek in de oren heb
ben geklonken. Wat hen betreft had
de overheid al veel eerder in moeten
grijpen, want waren (ondanks de
rechterlijke uitspraak van het tegen
deel) de stakingsacties niet op ge
spannen voet met de rechtsorde?
Maar tegenover deze groep staan ech- DriehOCk
ter genoeg landgenoten die de sta
kingsacties wèl billijken. De botte
bijl zou daarom op zijn minst grote
spanningen hebben opgeroepen. In
teressanter is het bij alle omstreden
heid vast te kunnen stellen dat het
gemeenschappelijk rechtsgevoel
voor wat wel en niet geoorloofd in
handen van het parlement is gelegd.
door Willem Breedveld
In de meeste commentaren klonk wel
het geluid door. dat na een parlemen
taire uitspraak een voortzetting van
de stakingsacties niet langer mag.
Het is daarom bijna onbegrijpelijk,
dat het kabinet uitgerekend dat sta
tion heeft willen overslaan.
Paniek
Paniek en wellicht ook een zekere
misvatting omtrent de rol van de
overheid vormen hiervoor de meest
voor de hand liggende verklaring. Om
met dit laatste te beginnen: wie of
wat is eigenlijk de overheid, die vol
gens goed calvinistische traditie het
zwaard niet tevergeefs behoort te
dragen? Het minste wat daarvan kan
worden gezegd is dat in ons land de
overheid haar gezag met velen deelt.
Albeda zelf heeft hiervoor eens het
begrip overlegeconomie geïntrodu
ceerd. Daarin schetste hij een over
heid (regering en parlement), die sa
men met de sociale partners (vakbe
weging en werkgeversorganisaties)
het meest wenselijke sociaal-econo
mische beleid vaststelt. Loonmaatre
gelen zijn Albeda van nature een gru
wel, omdat naar zijn stellige overtui
ging een beleid pas effectief kan zijn,
wanneer het door genoeg medestan
ders wordt gedragen.
In de praktijk van alle dag nam dit
samenspel zelfs de vorm aan van een
ijzeren driehoek, waarin kabinet,
vakbeweging en werkgeversorganisa
ties in wisselend bondgenootschap
met elkaar, de lakens uitdeelden. Het
parlement speelde daarin slechts een
bescheiden rol. In 1972 bij voorbeeld
weigerde de toenmalige minister van
sociale zaken Boersma het parlement
de toezeggingen te doen, waartoe hij
twee weken later in het overleg met
werkgevers en werknemers wel be
reid bleek te zijn.
De IJzeren driehoek bleef zelfs Intact
onder het kabinet-Den Uyl, hoewel
het zich genoodzaakt zag de ene loon
maatregel na de andere te treffen. De
verklaring hiervoor is, dat de inhoud
van deze maatregelen ondanks alle
protest niet zo gek ver afweek van
wat de vakbeweging wilde. De werk
gevers hadden toen meer reden tot
klagen.
De conclusie die hieruit kan worden
getrokken is, dat zolang er van eni
gerlei bondgenootschap sprake is.
het kabinet in de rol van overheid
zich van het parlement niet zo gek
veel behoeft aan te trekken. Onder
die omstandigheden is nog voldaan
aan de voorwaarden van de overleg
economie, hoe gebrekkig soms ook in
situaties waarin loonmaatregelen
noodzakelijk zijn.
Alleen
De overlegeconomie schiet echter te
kort wanneer aan de ijzeren driehoek
het bondgenootschappelijke element
ontbreekt. In zo'n geval komt het
kabinet alleen te staan. Het kabinet
kan dan zijn gezag niet langer delen
met het zij de vakbeweging, het zij de
werkgeversorganisaties het staat
er dan alleen voor.
Dat is precies wat er de afgelopen
maanden is gebeurd. Albeda heeft
(daargelaten door wiens schuld) moe
ten vaststellen dat het overleg zowel
met de vakbeweging als met de werk
geversorganisaties heeft gefaald.
Zelfs in die mate heeft gefaald, dat de
vakbeweging het bij overheidsingrij
pen niet alleen bij verbaal protest zou
laten.
Onder die omstandigheden is het wel-
Tekeningen. bij voorkeur in liggend for
maat. sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam Naam en adres aan de achterzi|de
vermelden Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon
i: I
Vaccineren tegen pokken was el
ders in de wereld al bekend, voor
dat het in Europa gebeurde. Deze
week schreven wij over de Chine
se methode, die al in de achttien
de eeuw werd toegepast. Naar
aanleiding hiervan schreef de
bioloog dr W. J. Maan uit Oegst-
geest ons het volgende verhaal,
waaruit blijkt dat de Turken ons
ook al voor waren.
Zoals in Trouw van 11 maart te
lezen was. kenden de Chinezen al
in de 18de eeuw het inenten tegen
pokken. Ze namen het in een
cocon door het neusgat in, „als
een snuifje tabak", schreef Vol
taire, aan wien wat hier volgt is
ontleend.
De eerste Europese vrouw die
haar zoontje inentte tegen de
pokken was mevrouw de Wort-
ley-Montaignu. Zij en haar man
waren ten tijde van de Engelse
koning George I (regerend: 1714-
1727) verbonden aan de Engelse
ambassade te Constantinopel
(nu: Is tan boel). Zij vernam daar
dat alle vooraanstaande Turken
hun jonge kinderen lieten inen
ten tegen de pokken. Het was ook
werkelijk opvallend dat, al heer
ste er een pokken-epidemie, de
kinderen van de pasja's nooit
pokken kregen.
Die intelligente vrouw kreeg een
zoontje en entte hem op de Turk
se manier in tegen de pokken.
Het jochie groeide voorspoedig
op. Weer terug in Londen bericht
te zij dit aan de prinses van Wa
les. De prinses liet de inentings-
proef nemen op vier ter dood
veroordeelde misdadigers. Die
spaarde zij zo voor de strop en
tevens voor de dood door
pokken.
Het verhaal ging van mond tot
mond en zetten in Engeland de
wetenschap op het spoor, resulte
rend in de vaccinatie-methode
van Jenner.
Maar waar haalden de pasja's
van Constantinopel hun 'pokken-
kennis' vandaan? Wel, precies
daar vandaan vanwaar ook hun
mooiste haremvrouwen kwamen.
Want als er een pokken-epidemie
uitbrak, dan bleven niet slechts
de kinderen van sultan en pasja's
gespaard, maar ook hun Circassi-
sche haremdames.
In Clrkasslë (noord-oost Turkije)
woonde een armoedig boeren-
volkje, dat alom bekend was door
de schoonheid van zijn vrouwen.
Die hadden een blanke huid, don
ker haar en waren zeer schoon
van gelaat en lichaam. Geen
wonder dat de meisjes van die
volksstam zeer in trek waren als
haremschoonheden, waar de
hoge heren in Constantinopel.
Bagdad en elders, veel geld voor
over hadden.
De mooiste Circassische meisjes
werden dan ook als kind reeds
door hun moeders voor die be
stemming opgeleid, met lessen in
dans en muziek. Maar stel je voor
dat zo'n meisje, voordat zij naar
het hof zou afreizen, aan de pok
ken zou stervan of erdoor ge
schonden zou worden, dan was al
die moeite voor niets geweest en
het arme boerengezin konfluiten
naar de centen.
Dat gebeurde echter niet want
sinds overoude tijden kenden de
Circassiërs hun geheim. Ze gaven
het jonge kind een ondiep sneetje
in de huid en smeerden daar een
beetje vocht in dat afkomstig
was van een bijna uitgewerkt
pokken-puistje van een ander
kind.
(Zie: Voltaire, Sur l'insertion de
la petite vérole., Lettres Angaises
(1734). heruitgave: J. J. Pauvert,
1964).
De gouden jeugd van Zuid-Korea op de stoep van een
middelbare school in Seoel kijkt reikhalzend uit naar corres
pondentievrienden en -vriendinnen, aan het andere eind van
Eurazië. Hun onderwijzeres schrijft: „Ik denk dat dit soort
van directe communicatie tussen vrienden van dezelfde
leeftijd er toe kan bijdragen dat we iets van eikaars land
leren." Ze oppert ook de mogelijkheid dat verzamelaars via
die weg hun spullen kunnen ruilen, en dat correspondentie
goed voor de praktijk van het Engels is. Wie wil kan
schrijven naar Innsook Kang, CPO Box 3834, Seoul, Korea.
Een bril bril blijkt aantrekkings
kracht uit te oefenen op een van
de zeeleeuwen van Artis. Een be
zoeker merkte dat zijn bril was
beslagen en om het dier beter te
kunnen bekijken nam hij hem
van zijn neus om hem schoon te
maken. Op hetzelfde ogenblik
nam vriend zeeleeuw een forse
sprong, pikte hem met zijn bek
uit de handen van de bezoeker en
begon het ding omhoog te gooien
en weer op te vangen. Het speel
goed bleef niet lang heel. Het
gezichtsvermogen van de argelo
ze bezoeker was nog voldoende
om tijdens de sprong van de lu
dieke zeeleeuw duidelijk waar te
nemen, dat het kakement van
het dier voor nog wel andere din
gen geschikt is dan het we grissen
van een speeltje.
Een wijk waar 2100 mensen wo
nen op een regenachtige avond
binnen korte tijd leeg krijgen, is
een zeldzame prestatie. De bewo
ners van „De Hoeven" in Beunln-
gen vertrokken richting dorps
huls, dat was ingericht als op
vangcentrum, nadat een geluids
wagen had meegedeeld dat er op
de nabijgelegen rijksweg een om
gevallen chloorwagen op sprin
gen stond.
Het was geen grap, maar wel een
evacuatieoefening, en de bewo
ners wisten dat die op komst was.
Burgemeester Lurvink is erg
enthousiast over die medewer
king. want zo'n oefening was vol
gens hem hard nodig. Het dorp
ligt namelijk nogal gevaarlijk: in
de gemeente ligt een kruising van
twee rijkswegen waar dagelijks
veel tankauto's passeren. Op de
nabijgelegen Waal varen dage
lijks schippers met vaak gevaar
lijke stoffen aan boord. Ten slot
te ligt er aan de overkant van de
rivier de kerncentrale Dode-
waard.
De gemeente Borsele stelt aan
alle vrouwengroeperingen in deze
gemeente gratis een vrouwen
bordspel ter beschikking. Het is
ontworpen door de twintigjarige
Coby Traas, studente aan de so
ciale academie in Breda. Het spel
bestaat uit een flink stevig kar
tonnen bord en een lijst met vra
gen. voornamelijk over uiterlijk,
de relatie tot het gezin, de rol in
de samenleving, enzovoort. Een
soort ganzebord, waarop men
met pionnen steeds een of meer
vakjes kan opschuiven, en waar
aan ook dobbelstenen te pas ko
men. De eigenlijke bedoeling van
het spel is dat er een discussie op
gang komt als een van de speel
sters volgens de anderen een
vraag niet helemaal eerlijk be
antwoordt.
minister Albeda
haast ondenkbaar, dat het kabinet
het zonder zijn vergeten helft, name
lijk de volksvertegenwoordiging zou
kunnen stellen. Dat dit toch gebeurd
is kan alleen maar uit een zekere
paniek worden verklaard. Het kabi
net moet ongetwijfeld hebben ge
dacht. dat de procedure van parle
mentaire goedkeuring een escalatie
van de acties tot gevolg zou hebben.
Het draaiboek voor zulke acties was
ook niet moeilijk te raden. Kok zou
ongetwijfeld de acties opvoeren tot
het moment waarop het parlement
zich over de loonmaatregel uit-
spreekt. En dat zal ook gebeuren nu
het kabinet de loonmaatregel toch
eerst ter parlementaire goedkeuring
heeft voorgelegd.
Het „onverwijld" ingrijpen zou echter
een nog grotere escalatie tot gevolg
hebben gehad. Het zou om maar
iets te noemen de vakbeweging
makkelijk in staat hebben gesteld om
door te .taken, al was het alleen om
dat het rechtsgevoel van velen zou
zijn aangetast, die in een parlemen
taire uitspraak de bezegeling zien van
het overheidsingrijpen. En juist zo'n
uitspraak zou dan hebben ontbroken.
DUIVEN (ANP) Binnen de
parochie St Remlglus in het
Gelderse Duiven zijn moeilijk
heden ontstaan rond de pas
toor. die sinds enige tijd een
„bevriende vrouwelijke rela
tie" onderdak verschaft in de
pastorie. Het kerkbetuur is op
gestapt, omdat de pastoor wei
gert deze woonsituatie te wij
zigen.
Pastoor Van Wijnbergen be
schouwt dit als een privézaak.
Volgens hem heeft kardinaal
Willebrands toestemming ge
geven een deel van de pastorie
aan de betrokken vrouw te ver
huren, mits hij het celibaat in
acht zou nemen. De pastoor
heeft enige tijd geleden zijn
parochianen op de hoogte ge
bracht.
RIJSWIJK (ANP) „Het westen
heeft op dit moment een eensgezind
en krachtig beleid nodig. De onderlin
ge verhoudingen en het consultatie
proces. dat aan diepte heeft verloren,
moeten worden verbeterd. Ook is er
te veel gesold met het begrip solidari
teit. Alleen een westerse eenheid kan
een dramatische keerpunt in de oost
west-verhoudingen nog voorkomen".
Dit betoogde gistermiddag secreta
ris-generaal van de NAVO Luns op
een bijeenkomst van de Nederlands-
Belgisch-Luxemburgse vereniging in
Rijswijk. Volgens Luns hebben de
oost-west-betrekkingen na de inval
van de SowjetrUnie in Afghanistan
een dieptepunt bereikt. Zijns inziens
hebben de Russen al in oktober vorig
jaar collectief en weloverwogen het
besluit genomen tot deze inval.
„Daarmee is voor het westen een dui
delijke grens van het aanvaardbare
overschreden", zei Luns.
TNO onderzoekt
hoger rendement
elektriciteitscentrale
Van onze redacteur
wetenschappen
DEN HAAG Het ministerie van
economische zaken heeft TNO op
dracht gegeven de mogelijkheid te
bestuderen om met een zogenaamd
kalium voorschakelsysteem het ren
dement van elektriciteitscentrales
belangrijk hoger te maken.
In de bestaande centrales wordt wa
ter verdampt tot stoom, waarmee een
turbine wordt aangedreven. In het te
onderzoeken systeem wordt, bij een
hogere temperatuur, vloeibaar kall-
ummetaal verdampt, waarna deze
damp een turbine aandrijft. De damp
wordt weer vloeibaar gemaakt in een
condensator, die op zijn beurt water
tot stoom verdampt, waarmee dan
een tweede turbine wordt aange
dreven.
De combinatie moet het rendement
van een elektriciteitscentrale van
veertig procent kunnen opvoeren tot
vijftig. De studieopdracht wordt uit
gevoerd door de projectgroep kerne
nergie van TNO. Die heeft op een
verwant terrein belangrijke ervaring
verzameld in het ontwikkelingswerk
voor de snelle kweekreactor. Daarin
wordt voor de warmte-overdracht
vloeibaar natrium gebruikt, een me
taal dat nauw verwant is met kalium.
ADVERTENTIE
14,90
door H. Algra en A. J. Wijnsma.
Een boek voor allen die het koning
schap, koningin Juliana en Friesland
ter harte gaan.
Verschi|nt 1 sle week april
96 pag met meer dan 100 loto s.
Ook in de boekhandel
Reservering is nu al mogelijk door over
schrijving ven 14.90 per boek op giro
rekening 392.14.00 tn.v. Uitgeverij
Frlesch Degbied te Leeuwerden onder
vermelding vsn de lettere OF/ TA
Het boek wordt u dan direct bij verschij
ning kosteloos toegezonden
door Fftze Pijl mm.
Angst
Ik ben gelukkig niet meer bang.
Ik heb mijn angsten overwonnen.
Met psychotherapie ben ik begonnen,
dat duurde niet zo heel erg lang,
toen kwam de sensitivity in zwang.
Ik putte kracht uit nieuwe bronnen,
merkte hoe ik zat ingesponnen.
Nu heb ik mezelf pas echt in bedwang.
Ik kan gewoon de krant weer lezen.
Zo'n lezing in Duitsland van Van Agt,
dat kostte me vroeger een slapeloze nacht.
Ik heb geleerd niet meer bang te wezen.
Bewapeningswedloop en Glimmerveen,
daar helpen ze me ook nog wel doorheen.
