blanke aradijs s m zijn adagen De kapitalistische vriend van Brezniew I L™ IDAG 15 MAART 1980 BUITENLAND! TROUW/KWARTET 17 Vaak krijg je in Rhodesië het vertrouwde koloniale verhaal te horen over het zwarte personeel dat het toch zo goed heeft. „Ze zijn zo vriendelijk, ze zijn echt niet tegen ons." Vellicht nu niet; ze kunnen immers moeilijk ergens anders werk krijgen. Als kinderen worden ze behandeld. „Nannie stemt op Muzorewa, hè Nannie?" „Ja, madame." Nannie heeft echter waarschijnlijk niet op de bisschop gestemd, maar op Mugabe. Nannie doet niet meer wat mevrouw zegt, en dat is het verschil. De blanken in Zimbabwe willen het nog niet geloven. oor Hans Masselink de bus van Bulawayo naar de arte buitenwijk Luveve zit last me een vriendelijke zesti- Voorzichtig peilen we eikaars iningen over de Rhodesische rkiezingen. Een precair onder lip. blijkt. Mijn buurman acht l beter op een ander onderwerp er te gaan. „Ik heb honger," et hij en pakt zijn zwart lederen tachékoffertje, dat tussen ons stond. Erin ligt een appeltje, s keurig, waarschijnlijk door vrouw ingepakt zakje boter- tomen en een gedemonteerd Eettuig. Ik was nauwelijks ver- ■sd, dat het koffertje geen pa len bevatte. Dit is Rhodesië en tal het in Zimbabwe nog wel tijdje blijven. Wanken mogen hun wapens voorlopig in, heelt de nieuwe premier Mugabe ld. Hij kent de angst van de blanke erheid, die zich slechts veilig waant een revolver op zak of een geweer II de fauteuil. Zo gebeurt het nog dat in het deftiga Meikles-hotel in iury een boerenfamilie zwaar bewa- binnentreedt. Pa met een geweer, it een automatisch wapen over haar Ier en de twee dochters een revolver heup. Een fascinerend gezicht, dat iMet een beetje fantasie waan je je in Wilde Westen. De deuren worden looid en iedereen moet zijn han- ihoog steken. Niets van dat alles. nrwinlg' irtal loopt gewoon naar de balie. Ie wapens af in ruil voor een bewijs- gaat een kop koffie drinken na de leienis van het boodschappen doen in het centrum van Salisbury. De gewoon ste zaak van de wereld hier. De blanken zullen het moeilijk krijgen met het komende integratieproces. Tien tallen jaren lang zijn zij gewend de lakens uit te delen en nu komt plotseling „door toedoen van die westelijke bemoeials" een zwart, nog wel marxistisch meerderheids bewind aan de macht. Premier Mugabe heeft tegen de verwachting in de blanke gemeenschap met fluwelen handschoenen aangepakt. Hij benoemde twee blanke ministers en deed alles om de ruim 200.000 blanken in Zimbabwe duidelijk te maken dat hij het niet op hen heeft gemunt. Ze kunnen blijven, him vertrek zal de econo mie van het land alleen maar schade be rokkenen. Dit zijn de laatste dagen van het blanke paradijs, is een veel gehoorde kreet. Waar schijnlijk kunnen de blanken nog wel een flink aantal jaren hun paradijs behouden als zij hun minachting, hun meerderwaar digheidsgevoel. hun achtervolgingswaan zin laten varen. De meesten van de blanke mannelijke Rhodesiërs moeten een deel van het jaar in het leger dienen. Juist daar wordt de haat tegen de zwarten het meest aange kweekt. De militairen hebben weinig res pect voor het leven van een zwarte die hun niet aanstaat. Het vocabulaire is rijk, voor woorden als „doden" en „guerrillastrij ders" zijn er heel wat sappige omschrijvin gen. „Luchtverspiller", „Charlie Tango" en „Houtie" zijn enkele van de synonie men voor een „terrorist". Charlie Tango is de internationale roepnaam voor c.t., dat wil zeggen „communistische terrorist", houtie komt van het Zuidafrikaanse hout kop. Als twee houties te pakken genomen zijn door een platte hond. betekent dit dat twee guerrillastrijders door een krokodil zijn opgegeten. Dit taalgebruik heeft langzamerhand in gang gevonden bij de gehele blanke bevol king. In de café's zijn de gesprekken voor zover ze over de zwarten gaasi en dat gaan ze meestal vrijwel niet te verstaan door het dubbelzinnige woordgebruik. Een man die goed thuis is in deze uitdruk kingen is een Nederlandse kweker. Onge veer dertig kilometer buiten Salisbury leidt hij een groot bedrijf. Op de avond voor de verkiezingsuitslag bezoeken wij hem onverwachts. In het donker rijden we over een lange zandweg en komen bij een hoog vergrendeld hek. Niets vermoedend openen we het hek en rijden verder over de oprijlaan. Twee vervaarlijke honden komen op ons al. We worden hartelijk begroet door de gastheer, die zich al voor de nacht heeft gekleed. „Die beesten doen niets. Ze zijn afgericht op nikkers," zegt hij. En inderdaad, de honden lopen kwis pelend om ons heen. Het huis is goed beveiligd. Om de tuin een enorm hek en om het huis nog een anti- granaatbescherming. Het Nederlandse ge zin. dat hier al sedert de jaren vijftig woont, is zelf ook goed bewapend. De drie dochters hebben vakkundig leren schie ten en hebben hun eigen wapen. Naast de fauteuil van de heer des huizes staat een geladen geweer van Duitse makelij „die kunnen er wat van" klaar om elke aanval direct te kunnen pareren. Dodenlijst. De gastvrijheid van de Nederlandse kwe ker staat in schrille tegenstelling tot zijn mening over het zwarte volksdeel. Hij gaat er prat op dat hij er persoonlijk twee heeft doodgeschoten, een zelfs met een gaatje in zijn voorhoofd. Onze gastheer schenkt de glazen vol en vertelt het ene sterke verhaal na het andere. „Als die Mugabe aan de macht komt, dan gaat ons land naar de knoppen. Mij zullen ze mis schien te pakken nemen. Ik sta op de dodenlijst." (De guerrillastrijders van Mu gabe hebben een lijst opgesteld, en ieder die erop staat gaat er te zijner tijd aan, werd er voor de verkiezingen gezegd i. De Nederlandse kweker is wel reëel en weet dat er man een zwart meerderheids- bewind niet te ontkomen is. „Vroeger wa ren er nog niet zoveel, maar door die hulp van jullie, van die missionarissen en der gelijke, lopen er zo veel rond." Met andere woorden, had de zwarte bevolking maar laten verhongeren en geen medicijnen ge geven, dan zouden de blanken nu niet zo in de problemen zitten. Weemoed. Enkele tienduizenden blanken hebben al hun biezen gepakt uit angst voor een zwart bewind. De meesten wachten nu af, slechts weinigen zien de toekomst nog zonnig tegemoet. De frustraties onder de blanken zijn enorm. Het drankgebruik is de laatste jaren flink gestegen, de kalme ringsmiddelen liggen in het medicijnkast je, met weemoed wordt teruggedacht aan de jaren vijftig toen het allemaal nog zo mooi was. In sommige opzichten heeft de tijd stilge staan in Zimbabwe. Het is niet alleen de ouderwetse kleding, ook het gedrag, de levensstijl. Zimbabwe heeft zichzelf al die jaren als kolonie in stand gehouden en wordt nu door het westen op de feiten gedrukt. „De Britten, de Europeanen en zelfs Zuid-Afrika hebben ons verraden en in de steek gelaten. Zij hebben ervoor gezorgd dat we nu onder een communis tisch bewind komen." Het is echter niet de angst voor dat communisme dat de over hand heeft, maar de angst voor de zwarten die jarenlang onderdrukt zijn. Illustratief is het relaas van een Hongaar die in 1956 bij de Russische inval uit zijn land vlucht te en later naar Rhodesië ging. „Als Muga be aan de macht komt, dan weet ik het wel. Ik ga terug naar Hongarije." Nuanceringen in gesprekken zijn nauwe lijks mogelijk. De meeste blanken denken hier in zwart wit. De Amerikaanse multimiljonair en oliemagnaat Armand Hammer is vorige week weer op bezoek geweest bij Breznjew in Moskou. Deze geslepen kapitalist is volgens zijn zeggen al jaren een goede vriend van de Russische partijvoorzitter. Hammer bezoekt hem regelmatig in het Kremlin of in zijn zomerhuis te Jalta, ook nu de Oost-West-betrekkingen door de Russische inval in Afghanistan op een dieptepunt zijn beland. LJLdoor Maarten Huygen iik» HSi :tor Hammer, zoals ze hem bij cidental Petroleum noemen, (t al zestig jaar zaken met de «jet-Unie. Hij is nu 81. „Toen voor het eerst in de Sowjet- kwam, was Breznjew nog schooljongen," zegt hij. „Ik toen 22 jaar en miljonair." zijn medische studies 's nachts had vA°verdag het met bankroet bedreigde naceutische laboratorium van zijn va- tot een bloeiend bedrijf uitgebouwd vervolgens verkocht. Rusland trok omdat er in 1921 een tyfusepidemie uitgebroken en Hammer wilde in de een ziekenhuis opzetten om er zijn fische nnis in praktijk te brengen. 10 in Rusland aangekomen ontdekte dat de hongersnood het werkelijke was. Waarom koop je geen ui van Amerika, vroeg hij heel nuchter de Russische ambtenaren. Zo legde de eerste handelscontacten tussen de 'jet-Unie na de revolutie en Amerika, alfwie sch pen op de heenweg volge- met Russische produkten keerden met tonnen graan om een einde te aan de hongersnood. Dit trok de :ht van Lenin die op zoek was naar nieuwe impuls voor de vastgelopen ®omie. Hij verleende Hammer een con- >ie voor de handel tussen Amerika en ondl Sowjet-Unie. De Russische staat zou de ebt met hem delen op fifty-fifty-basis kreeg Hammer het monopolie op u i «'oduktie van potloden en de concessie jpg «n asbestmijn in de Oeral. VI en 3 Idachi zijn vriend Lenin negen jaar later fleed. verkocht Hammer zijn Russi- e belangen en ging terug naar New nel Me Stalin waren geen zaken te zegt hij. de winsten van zijn Sowjet-onrteme- '<<n had hij Russische kunst gekocht bij in New York tentoonstelde. De ^•mer Galery staat er nog steeds. In Amerika verrijkte hij zich door het tekort aan whiskey asm te vullen met alcohol die hij uit het aardappeloverschot distilleerde. Later kreeg hij belangstelling voor het oliebedrijf. Nu is hij voorzitter van de raad van commissarissen van Occi dental Petroleum, naar grootte het tiende bedrijf ter wereld op oliegebied, het elfde op chemisch terrein en het vierde in kolen. Pas in 1961 keerde hij terug naar de Sow- jet-Unie, toen president Kennedy hem vroeg economische betrekkingen aan te knopen. Hammer voerde onderhandelin gen met Chroestsjew, maar toen deze lei der ontslagen werd kwam daar ook een einde aan. Met Breznjew kwam hij pas in 1972 in contact toen Nixon met zijn reis naar Moskou de ontspanning nieuw leven inblies. „Sindsdien zijn Breznjew en ik vrienden gebleven," zegt hij hierover. Vraag: Was Breznjew bij uw laatste be zoek in goede lichamelijke conditie? „Jazeker, hij was in goede gezondheid en zeer alert. Hij was in dezelfde staat als anderhalf jaar geleden toen ik hem bezocht." Crisis. Wat denkt u van de huidige crisis? „Ik besprak dat met Breznjew en hij zei dat de Russen hun troepen terug zouden trekken zodra Amerika en de naburige landen zouden garanderen dat ze zich niet zouden mengen in de binnenlandse aange legenheden van Afghanistan, en volgens mij vertelde hij de waarheid. Ik heb Breznjew voorgesteld om onmiddellijk be sprekingen te beginr.en. Hij vond dat een goed idee. Misschien worden die bespre kingen nu al gevoerd buiten medeweten van de pers." Denkt u dat de VS overdreven hebben in hun reactie op de inval in Afghanistan? „Ik geloof dat de Russen een fout hebben begaan met hun inval. In zekere zin is het Leonid Breznjew ontvangt zijn Amerikaanse vriend Armand Hammer. zeer storend voor Carter. Afghanistan is een niet-gebonden land, ook al ligt het in de marxistische invloedssfeer sinds de re volutie van 1978." Was Breznjew bezorgd over de ontwikke ling van de Oost-West-verhoudingen? „Hij was meer verbaasd over de geweldda dige reactie van de VS. Ik legde hem uit dat president Carter schrok toen plotse ling grote aantallen Russische troepen de grenzen van een niet-gebonden land over schreden. Als zij zo gemakkelijk Afghani stan binnenvielen, waarom dan niet Paki stan of de olielanden, zei ik. Amerika is erg bezorgd over de eventuele afsnijding van de olietoevoer." En hoe reageerde Breznjew daarop? „Dat is grote nonsens zei hij Gelooft u in het CIA-rapport dat grote olietekorten voor de Sowjet-Unie voor spelt? „Nee. uit mijn gesprekken met de Russi sche olieminister en Breznjew bleek dat ze het geologische potentieel nog lang niet hebben uitgeput. Ze vinden steeds meer olie. Het is een groot land en ze hebben nog weinig boringen verricht. Ze zeiden mij dat ze hun exporten nog zullen vergro ten; ze zijn al grote olie-exporteurs. Ze hebben goede geologen en ze hebben ook goede spullen die ze van de VS gekocht hebben." Militair^ Gelooft u niet dat er enorme onenigheid bestaat in de leidende kringen van de Sowjet-Unie over de te volgen militaire politiek? „In de Sowjet-Unie bestaat het politburo. Het gaat niet zoals in democratische lan den. Ze sluiten de rijen. Ze kunnen discus sies hebben van te voren, maar als het besluit eenmaal is genomen, voeren ze het unaniem uit." U denkt niet dat eventuele opvolgers van Breznjew het Midden-Oosten zouden wil len aanvallen? „Nee, ik denk dat de Russen beseffen dat ze na een dergelijke stap de hele wereld zouden moeten bevechten. Ik geloof niet dat ze zulke plannen hebben. Breznjew vertelde me eens in Jalta dat hij zijn leven zou geven voor vrede in de wereld, omdat hij weet wat oorlog is. De Russen verloren bijna twintig miljoen mensen in de laatste oorlog en Breznjew stond midden in die oorlog. Ik ben er zeker van dat de Russen vrede willen. Ze zijn even bang voor ons als wij voor hen, en ze wantrouwen ons sterk. Ze denken dat wij onder één hoedje speleh met de Chinezen. De China-kaart is nog niet gespeeld, maar het stoort hen dat we hen er voortdurend mee dreigen. Brze- zinkski is natuurlijk al naar China ge weest en Harold Brown was er korte tijd geleden om het Chinese leger te inspecte ren. Wantrouwig als ze zijn denken ze dat we klaar zijn om de China-kaart uit te spelen." Heeft Breznjew daar met u over ge sproken? „Nee. we hebben het er nooit over gehad. Hij zei wel dat hij dacht dat er Chinese wapens via Pakistan naar Afghanistan werden gebracht om de rebellen te steu nen. Ik geloof niet dat het veel hielp dat Brezezinkski zich aan de grens van Paki stan met een Chinees machinegeweer het fotograferen. Garanties. Is er nog een oplossing voor de huidige crisis? „Jazeker, Breznjew is niet ver verwijderd van het voorstel van Lord Carrington en zelfs van president Carter. Hij is bereid om mee te doen aan een poging om niet- inmenging in Afghanistan te garanderen." Hoe zal de Sowjet-Unie zich terug kunnen trekken? „Als de Russen de garanties hebben, en als de wapens die de VS nu aan Pakistan verschaffen alleen voor de defensie ge bruikt worden, en als de VS en Pakistan en mogelijk India hun invloed aanwenden om erop toe te zien dat er geen hulp geboden wordt aan de Afghaanse rebel len. en als de huidige Afghaanse regering daardoor sterk genoeg is om de orde te handhaven, en als de Afghaanse regering enige Russische adviseurs mag houden." Maar dan is er geen sprake meer van neutraliteit? „Ik denk niet dat Afghanistan ooit neu traal zal zijn. In 1978 was er al een marxis tische revolutie en wij hebben die situatie geduld tot december 1978." Optimistisch. Heeft Breznjew het nog over het Salt- verdrag gehad? „Hij hoopt dat Salt-II nog geratificeerd zal worden, ondanks dit conflict, en Ik denk dat het wel zal gebeuren Zeker als Breznjew de troepen heeft teruggetrok ken. Ik ben heel optimistisch. Er is name lijk geen alternatief De koude oorlog kan verergeren Ik geloof dat de betrekkingen tussen de Sowjet-Unie en Amerika nog nooit zo slecht geweest zijn Als de VS niet gaan onderhandelen, de Russen er niet toe komen om hun troepen terug te trek ken en de VS doorgaan met het economi sche embargo, de Olympische boycot en de druk op onze bondgenoten om zich aan te sluiten, dan kan dc koude oorlog ge makkelijk veranderen in een hete oorlog. En je weet wat dat betekent In een nucle air tijdperk Daarom ben ik optimistisch. Men zal dat inzien

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 17