blanke
aradijs
s m zijn
adagen
De kapitalistische vriend van Brezniew
I L™
IDAG 15 MAART 1980
BUITENLAND!
TROUW/KWARTET 17
Vaak krijg je in Rhodesië het vertrouwde koloniale verhaal te horen over het zwarte personeel dat het toch zo goed heeft. „Ze zijn zo vriendelijk, ze zijn echt niet tegen ons."
Vellicht nu niet; ze kunnen immers moeilijk ergens anders werk krijgen. Als kinderen worden ze behandeld. „Nannie stemt op Muzorewa, hè Nannie?" „Ja, madame." Nannie heeft echter
waarschijnlijk niet op de bisschop gestemd, maar op Mugabe. Nannie doet niet meer wat mevrouw zegt, en dat is het verschil. De blanken in Zimbabwe willen het nog niet geloven.
oor Hans Masselink
de bus van Bulawayo naar de
arte buitenwijk Luveve zit
last me een vriendelijke zesti-
Voorzichtig peilen we eikaars
iningen over de Rhodesische
rkiezingen. Een precair onder
lip. blijkt. Mijn buurman acht
l beter op een ander onderwerp
er te gaan. „Ik heb honger,"
et hij en pakt zijn zwart lederen
tachékoffertje, dat tussen ons
stond. Erin ligt een appeltje,
s keurig, waarschijnlijk door
vrouw ingepakt zakje boter-
tomen en een gedemonteerd
Eettuig. Ik was nauwelijks ver-
■sd, dat het koffertje geen pa
len bevatte. Dit is Rhodesië en
tal het in Zimbabwe nog wel
tijdje blijven.
Wanken mogen hun wapens voorlopig
in, heelt de nieuwe premier Mugabe
ld. Hij kent de angst van de blanke
erheid, die zich slechts veilig waant
een revolver op zak of een geweer
II de fauteuil. Zo gebeurt het nog
dat in het deftiga Meikles-hotel in
iury een boerenfamilie zwaar bewa-
binnentreedt. Pa met een geweer,
it een automatisch wapen over haar
Ier en de twee dochters een revolver
heup. Een fascinerend gezicht, dat
iMet een beetje fantasie waan je je in
Wilde Westen. De deuren worden
looid en iedereen moet zijn han-
ihoog steken. Niets van dat alles.
nrwinlg'
irtal loopt gewoon naar de balie.
Ie wapens af in ruil voor een bewijs-
gaat een kop koffie drinken na de
leienis van het boodschappen doen
in het centrum van Salisbury. De gewoon
ste zaak van de wereld hier.
De blanken zullen het moeilijk krijgen
met het komende integratieproces. Tien
tallen jaren lang zijn zij gewend de lakens
uit te delen en nu komt plotseling „door
toedoen van die westelijke bemoeials" een
zwart, nog wel marxistisch meerderheids
bewind aan de macht. Premier Mugabe
heeft tegen de verwachting in de blanke
gemeenschap met fluwelen handschoenen
aangepakt. Hij benoemde twee blanke
ministers en deed alles om de ruim 200.000
blanken in Zimbabwe duidelijk te maken
dat hij het niet op hen heeft gemunt. Ze
kunnen blijven, him vertrek zal de econo
mie van het land alleen maar schade be
rokkenen.
Dit zijn de laatste dagen van het blanke
paradijs, is een veel gehoorde kreet. Waar
schijnlijk kunnen de blanken nog wel een
flink aantal jaren hun paradijs behouden
als zij hun minachting, hun meerderwaar
digheidsgevoel. hun achtervolgingswaan
zin laten varen.
De meesten van de blanke mannelijke
Rhodesiërs moeten een deel van het jaar
in het leger dienen. Juist daar wordt de
haat tegen de zwarten het meest aange
kweekt. De militairen hebben weinig res
pect voor het leven van een zwarte die hun
niet aanstaat. Het vocabulaire is rijk, voor
woorden als „doden" en „guerrillastrij
ders" zijn er heel wat sappige omschrijvin
gen. „Luchtverspiller", „Charlie Tango"
en „Houtie" zijn enkele van de synonie
men voor een „terrorist". Charlie Tango is
de internationale roepnaam voor c.t., dat
wil zeggen „communistische terrorist",
houtie komt van het Zuidafrikaanse hout
kop. Als twee houties te pakken genomen
zijn door een platte hond. betekent dit dat
twee guerrillastrijders door een krokodil
zijn opgegeten.
Dit taalgebruik heeft langzamerhand in
gang gevonden bij de gehele blanke bevol
king. In de café's zijn de gesprekken voor
zover ze over de zwarten gaasi en dat
gaan ze meestal vrijwel niet te verstaan
door het dubbelzinnige woordgebruik.
Een man die goed thuis is in deze uitdruk
kingen is een Nederlandse kweker. Onge
veer dertig kilometer buiten Salisbury
leidt hij een groot bedrijf. Op de avond
voor de verkiezingsuitslag bezoeken wij
hem onverwachts. In het donker rijden we
over een lange zandweg en komen bij een
hoog vergrendeld hek. Niets vermoedend
openen we het hek en rijden verder over
de oprijlaan. Twee vervaarlijke honden
komen op ons al. We worden hartelijk
begroet door de gastheer, die zich al voor
de nacht heeft gekleed. „Die beesten doen
niets. Ze zijn afgericht op nikkers," zegt
hij. En inderdaad, de honden lopen kwis
pelend om ons heen.
Het huis is goed beveiligd. Om de tuin een
enorm hek en om het huis nog een anti-
granaatbescherming. Het Nederlandse ge
zin. dat hier al sedert de jaren vijftig
woont, is zelf ook goed bewapend. De drie
dochters hebben vakkundig leren schie
ten en hebben hun eigen wapen. Naast de
fauteuil van de heer des huizes staat een
geladen geweer van Duitse makelij „die
kunnen er wat van" klaar om elke
aanval direct te kunnen pareren.
Dodenlijst.
De gastvrijheid van de Nederlandse kwe
ker staat in schrille tegenstelling tot zijn
mening over het zwarte volksdeel. Hij
gaat er prat op dat hij er persoonlijk twee
heeft doodgeschoten, een zelfs met een
gaatje in zijn voorhoofd. Onze gastheer
schenkt de glazen vol en vertelt het ene
sterke verhaal na het andere. „Als die
Mugabe aan de macht komt, dan gaat ons
land naar de knoppen. Mij zullen ze mis
schien te pakken nemen. Ik sta op de
dodenlijst." (De guerrillastrijders van Mu
gabe hebben een lijst opgesteld, en ieder
die erop staat gaat er te zijner tijd aan,
werd er voor de verkiezingen gezegd i.
De Nederlandse kweker is wel reëel en
weet dat er man een zwart meerderheids-
bewind niet te ontkomen is. „Vroeger wa
ren er nog niet zoveel, maar door die hulp
van jullie, van die missionarissen en der
gelijke, lopen er zo veel rond." Met andere
woorden, had de zwarte bevolking maar
laten verhongeren en geen medicijnen ge
geven, dan zouden de blanken nu niet zo
in de problemen zitten.
Weemoed.
Enkele tienduizenden blanken hebben al
hun biezen gepakt uit angst voor een
zwart bewind. De meesten wachten nu af,
slechts weinigen zien de toekomst nog
zonnig tegemoet. De frustraties onder de
blanken zijn enorm. Het drankgebruik is
de laatste jaren flink gestegen, de kalme
ringsmiddelen liggen in het medicijnkast
je, met weemoed wordt teruggedacht aan
de jaren vijftig toen het allemaal nog zo
mooi was.
In sommige opzichten heeft de tijd stilge
staan in Zimbabwe. Het is niet alleen de
ouderwetse kleding, ook het gedrag, de
levensstijl. Zimbabwe heeft zichzelf al die
jaren als kolonie in stand gehouden en
wordt nu door het westen op de feiten
gedrukt. „De Britten, de Europeanen en
zelfs Zuid-Afrika hebben ons verraden en
in de steek gelaten. Zij hebben ervoor
gezorgd dat we nu onder een communis
tisch bewind komen." Het is echter niet de
angst voor dat communisme dat de over
hand heeft, maar de angst voor de zwarten
die jarenlang onderdrukt zijn. Illustratief
is het relaas van een Hongaar die in 1956
bij de Russische inval uit zijn land vlucht
te en later naar Rhodesië ging. „Als Muga
be aan de macht komt, dan weet ik het
wel. Ik ga terug naar Hongarije."
Nuanceringen in gesprekken zijn nauwe
lijks mogelijk. De meeste blanken denken
hier in zwart wit.
De Amerikaanse multimiljonair en oliemagnaat Armand Hammer is vorige week
weer op bezoek geweest bij Breznjew in Moskou. Deze geslepen kapitalist is volgens
zijn zeggen al jaren een goede vriend van de Russische partijvoorzitter. Hammer
bezoekt hem regelmatig in het Kremlin of in zijn zomerhuis te Jalta, ook nu de
Oost-West-betrekkingen door de Russische inval in Afghanistan op een dieptepunt
zijn beland.
LJLdoor Maarten Huygen
iik»
HSi
:tor Hammer, zoals ze hem bij
cidental Petroleum noemen,
(t al zestig jaar zaken met de
«jet-Unie. Hij is nu 81. „Toen
voor het eerst in de Sowjet-
kwam, was Breznjew nog
schooljongen," zegt hij. „Ik
toen 22 jaar en miljonair."
zijn medische studies 's nachts had
vA°verdag het met bankroet bedreigde
naceutische laboratorium van zijn va-
tot een bloeiend bedrijf uitgebouwd
vervolgens verkocht. Rusland trok
omdat er in 1921 een tyfusepidemie
uitgebroken en Hammer wilde in de
een ziekenhuis opzetten om er zijn
fische nnis in praktijk te brengen.
10 in Rusland aangekomen ontdekte
dat de hongersnood het werkelijke
was. Waarom koop je geen
ui van Amerika, vroeg hij heel nuchter
de Russische ambtenaren. Zo legde
de eerste handelscontacten tussen de
'jet-Unie na de revolutie en Amerika,
alfwie sch pen op de heenweg volge-
met Russische produkten keerden
met tonnen graan om een einde te
aan de hongersnood. Dit trok de
:ht van Lenin die op zoek was naar
nieuwe impuls voor de vastgelopen
®omie. Hij verleende Hammer een con-
>ie voor de handel tussen Amerika en
ondl Sowjet-Unie. De Russische staat zou de
ebt met hem delen op fifty-fifty-basis
kreeg Hammer het monopolie op
u i «'oduktie van potloden en de concessie
jpg «n asbestmijn in de Oeral.
VI en 3
Idachi
zijn vriend Lenin negen jaar later
fleed. verkocht Hammer zijn Russi-
e belangen en ging terug naar New
nel Me Stalin waren geen zaken te
zegt hij.
de winsten van zijn Sowjet-onrteme-
'<<n had hij Russische kunst gekocht
bij in New York tentoonstelde. De
^•mer Galery staat er nog steeds.
In Amerika verrijkte hij zich door het
tekort aan whiskey asm te vullen met
alcohol die hij uit het aardappeloverschot
distilleerde. Later kreeg hij belangstelling
voor het oliebedrijf. Nu is hij voorzitter
van de raad van commissarissen van Occi
dental Petroleum, naar grootte het tiende
bedrijf ter wereld op oliegebied, het elfde
op chemisch terrein en het vierde in kolen.
Pas in 1961 keerde hij terug naar de Sow-
jet-Unie, toen president Kennedy hem
vroeg economische betrekkingen aan te
knopen. Hammer voerde onderhandelin
gen met Chroestsjew, maar toen deze lei
der ontslagen werd kwam daar ook een
einde aan. Met Breznjew kwam hij pas in
1972 in contact toen Nixon met zijn reis
naar Moskou de ontspanning nieuw leven
inblies. „Sindsdien zijn Breznjew en ik
vrienden gebleven," zegt hij hierover.
Vraag: Was Breznjew bij uw laatste be
zoek in goede lichamelijke conditie?
„Jazeker, hij was in goede gezondheid en
zeer alert.
Hij was in dezelfde staat als anderhalf
jaar geleden toen ik hem bezocht."
Crisis.
Wat denkt u van de huidige crisis?
„Ik besprak dat met Breznjew en hij zei
dat de Russen hun troepen terug zouden
trekken zodra Amerika en de naburige
landen zouden garanderen dat ze zich niet
zouden mengen in de binnenlandse aange
legenheden van Afghanistan, en volgens
mij vertelde hij de waarheid. Ik heb
Breznjew voorgesteld om onmiddellijk be
sprekingen te beginr.en. Hij vond dat een
goed idee. Misschien worden die bespre
kingen nu al gevoerd buiten medeweten
van de pers."
Denkt u dat de VS overdreven hebben in
hun reactie op de inval in Afghanistan?
„Ik geloof dat de Russen een fout hebben
begaan met hun inval. In zekere zin is het
Leonid Breznjew ontvangt zijn Amerikaanse vriend Armand Hammer.
zeer storend voor Carter. Afghanistan is
een niet-gebonden land, ook al ligt het in
de marxistische invloedssfeer sinds de re
volutie van 1978."
Was Breznjew bezorgd over de ontwikke
ling van de Oost-West-verhoudingen?
„Hij was meer verbaasd over de geweldda
dige reactie van de VS. Ik legde hem uit
dat president Carter schrok toen plotse
ling grote aantallen Russische troepen de
grenzen van een niet-gebonden land over
schreden. Als zij zo gemakkelijk Afghani
stan binnenvielen, waarom dan niet Paki
stan of de olielanden, zei ik. Amerika is
erg bezorgd over de eventuele afsnijding
van de olietoevoer."
En hoe reageerde Breznjew daarop?
„Dat is grote nonsens zei hij
Gelooft u in het CIA-rapport dat grote
olietekorten voor de Sowjet-Unie voor
spelt?
„Nee. uit mijn gesprekken met de Russi
sche olieminister en Breznjew bleek dat ze
het geologische potentieel nog lang niet
hebben uitgeput. Ze vinden steeds meer
olie. Het is een groot land en ze hebben
nog weinig boringen verricht. Ze zeiden
mij dat ze hun exporten nog zullen vergro
ten; ze zijn al grote olie-exporteurs. Ze
hebben goede geologen en ze hebben ook
goede spullen die ze van de VS gekocht
hebben."
Militair^
Gelooft u niet dat er enorme onenigheid
bestaat in de leidende kringen van de
Sowjet-Unie over de te volgen militaire
politiek?
„In de Sowjet-Unie bestaat het politburo.
Het gaat niet zoals in democratische lan
den. Ze sluiten de rijen. Ze kunnen discus
sies hebben van te voren, maar als het
besluit eenmaal is genomen, voeren ze het
unaniem uit."
U denkt niet dat eventuele opvolgers van
Breznjew het Midden-Oosten zouden wil
len aanvallen?
„Nee, ik denk dat de Russen beseffen dat
ze na een dergelijke stap de hele wereld
zouden moeten bevechten. Ik geloof niet
dat ze zulke plannen hebben. Breznjew
vertelde me eens in Jalta dat hij zijn leven
zou geven voor vrede in de wereld, omdat
hij weet wat oorlog is. De Russen verloren
bijna twintig miljoen mensen in de laatste
oorlog en Breznjew stond midden in die
oorlog. Ik ben er zeker van dat de Russen
vrede willen. Ze zijn even bang voor ons
als wij voor hen, en ze wantrouwen ons
sterk. Ze denken dat wij onder één hoedje
speleh met de Chinezen. De China-kaart is
nog niet gespeeld, maar het stoort hen dat
we hen er voortdurend mee dreigen. Brze-
zinkski is natuurlijk al naar China ge
weest en Harold Brown was er korte tijd
geleden om het Chinese leger te inspecte
ren. Wantrouwig als ze zijn denken ze dat
we klaar zijn om de China-kaart uit te
spelen."
Heeft Breznjew daar met u over ge
sproken?
„Nee. we hebben het er nooit over gehad.
Hij zei wel dat hij dacht dat er Chinese
wapens via Pakistan naar Afghanistan
werden gebracht om de rebellen te steu
nen. Ik geloof niet dat het veel hielp dat
Brezezinkski zich aan de grens van Paki
stan met een Chinees machinegeweer het
fotograferen.
Garanties.
Is er nog een oplossing voor de huidige
crisis?
„Jazeker, Breznjew is niet ver verwijderd
van het voorstel van Lord Carrington en
zelfs van president Carter. Hij is bereid
om mee te doen aan een poging om niet-
inmenging in Afghanistan te garanderen."
Hoe zal de Sowjet-Unie zich terug kunnen
trekken?
„Als de Russen de garanties hebben, en
als de wapens die de VS nu aan Pakistan
verschaffen alleen voor de defensie ge
bruikt worden, en als de VS en Pakistan
en mogelijk India hun invloed aanwenden
om erop toe te zien dat er geen hulp
geboden wordt aan de Afghaanse rebel
len. en als de huidige Afghaanse regering
daardoor sterk genoeg is om de orde te
handhaven, en als de Afghaanse regering
enige Russische adviseurs mag houden."
Maar dan is er geen sprake meer van
neutraliteit?
„Ik denk niet dat Afghanistan ooit neu
traal zal zijn. In 1978 was er al een marxis
tische revolutie en wij hebben die situatie
geduld tot december 1978."
Optimistisch.
Heeft Breznjew het nog over het Salt-
verdrag gehad?
„Hij hoopt dat Salt-II nog geratificeerd
zal worden, ondanks dit conflict, en Ik
denk dat het wel zal gebeuren Zeker als
Breznjew de troepen heeft teruggetrok
ken. Ik ben heel optimistisch. Er is name
lijk geen alternatief De koude oorlog kan
verergeren Ik geloof dat de betrekkingen
tussen de Sowjet-Unie en Amerika nog
nooit zo slecht geweest zijn Als de VS niet
gaan onderhandelen, de Russen er niet
toe komen om hun troepen terug te trek
ken en de VS doorgaan met het economi
sche embargo, de Olympische boycot en
de druk op onze bondgenoten om zich aan
te sluiten, dan kan dc koude oorlog ge
makkelijk veranderen in een hete oorlog.
En je weet wat dat betekent In een nucle
air tijdperk Daarom ben ik optimistisch.
Men zal dat inzien