Van staatsgreep
ot revolutie
Nieuwe kijk
op de wereld
ERDAG 6 MAART 1980
TROUW/KWARTET 25
«BUITENLAND»
Wij kennen geen communisme, geen socialisme geen liberalisme of conservativisme. Wij kennen
lechts Surinamisme". Sergeant Mijnals zinspeelt met deze uiterst vage omschrijving van de
jekomstige koers van het land op de nationalistische gevoelens van de Surinamers. Het zijn
ezelfde woorden die legercommandant Thomas Borge na de geslaagde revolutie in Nicaragua
ebruikte om de term sandinisme nader aan te duiden. Gestimuleerd door het succes van hun actie
roberen de sergeants van de staatsgreep nu ook een revolutie te maken.
or Wim Jansen
|e greep naar de macht van een
mdvol militairen bewijst weer
:ns dat Suriname geen Latijns-
merikaans land is. Bij welke
in de vele staatsgrepen in dit
erelddeel is het vertoond dat
zo weinig bloed vloeide, dat er
i weinig protesten uit de bevol-
ng kwamen, dat het staats-
>ofd met rust werd gelaten en
oral dat de plegers van de
lup zich zoveel moeite getroost-
n te beloven dat zij de grondwet
illen eerbiedigen? Ook vertoont
machtswisseling geen gelijke-
s met de in Bolivia onder de
ineraals zo populaire paleisre-
ilutie, waarbij de ene generaal
e ander afzet, zonder dat het
>lk daarvan iets merkt.
st „Surinamisme" is blijkbaar geba-
erd op een tot nu toe onbekend type
aatsgreep. waarbij het verrassingsele-
ent ook voor de plegers van de coup een
langrijke rol speelt. Want als de onder-
ficieren in de vroege ochtend van maan-
g 25 februari de Membre Bcekoekazer-
bestormen, komt dat hoofdzakelijk
»ort uit een uit de hand gelopen vak-
ndsconflict en de brute behandeling
n hun familieleden door de militaire
ilitie. Ze willen een daad stellen, zonder
ch af te vragen wat er daarna moet
(beuren. Premier Arron had hun alle
ans gegeven tot overleg door ze buiten de
izemepoort té sluiten,
s eenmaal tot de staatsgreep is beslo-
h. is het een fluitje van een cent. Slechts
i paar man bewaken de kazerne en door
staking van de bond van penitentiaire
ibtenaren ligt de sleutelbos van de ge-
ngenis voor het grijpen. In een mum
n tijd kunnen de gevangen genomen
geants zich voegen bij de opstande-
n hebben ze nog vier uur de tijd om te
rleggen hoe het andere bolwerk van
sagshandhavers in te nemen. Een paar
loten van een kanonneerboot op de
ame rivier zijn voldoende om het
litie-apparaat uit te schakelen. De
^^larte rookwolken uit het brandend
^Ajofdbureau van politie stellen gelijk de
olking van Paramaribo op de hoogte.
militairen geven kort daarna een libe-
verklaring uit, waarin een ieder de
.•antie krijgt dat zijn bezittingen of de-
m *cratische rechten niet zullen worden
igetast. Zij beloven orde op zaken te
pv rilen en een einde te maken aan de
^stuurlij ke wanorde die twee regeringen
on hebben geschapen
a| bevolking, die de buik vol had van een
Mende overheid, reageert instemmend of
Ankachtend. Ook dit is blijkbaar een mee-
lier voor de onderofficieren, gezien de
fok die de militaire raad later betuigt
(j, n de Surinamers voor het achterwege
Ijven van demonstraties of andere te-
1* ^tacties
egh
mlustgevoelens
kir in te haken op bestaande onlustge-
elens, vooral ten aanzien van de crimi-
Uteit. verstevigen de militairen hun
hhang. In zo'n kleine gemeenschap
an pit iedere diefstal van een handtas en'
rfo| Jere messteek in een apart bericht in de
- Tint, vaak met een verontrustende toe-
feging van de redactie over de stijgende
Isdaad in de stad.
jardoor is een beeld ontstaan van een
tr onveilige stad. waar je constant de
nd op de portemonnaie moet houden.
QOf 1 bewoners van Paramaribo begroeten
t publiekelijk afranselen van opgepakte
iven en verkrachters dan ook met in-
n jmming
dan t Nederlanders bestempelen als schen-
l W; g van de mensenrechten, is voor hen
ts anders dan de voortzetting van de
K taande manier van opvoeding. De
este opgepakte jongens zijn grootge-
cht met de klappen van de leren riem
vader, en ook op de scholen is het nog
nuikelljk dat de meester of de juffrouw
rietje hanteert om afwijkend gedrag te
rigeren. Eindelijk durft nu iemand het
deze harde hand ook te gebruiken
en de straat-misdadigers. Bovendien
Iken de demonstratieve pakken slaag
>r de camera goed te werken: op de
rdekte markt aan de Waterkant ko-
bij voorbeeld aanzienlijk minder
chten binnen over berovingen dan
irheen.
militairen kondigen meer van die po-
istische maatregelen aan. Ze zeggen
onderzoek in te zullen stellen naar de
stig achterblijvende woningbouw en
falen van het waterleidingbedrijf, za-
waarvoor de Surinamers zeer gevoelig
Hoe gevoelig illustreert een geestellj-
die veel in de arme wijken werkt: „Voor
nu afgelaste verkiezingen stond
Lachmon duidelijk als winnaar te boek.
Maar als Arron op het laatste moment
voor elkaar had gekregen dat er weer
overal normaal water uit de kraan zou
stromen, zou hij zeker als winnaar uit de
bus zijn gekomen"
Op tijd-
Het beste wordt de straffe aanpak van het
ambtenarenapparaat ontvangen. Het
heeft altijd al gestoken dat 45.000 ambte
naren niet in staat zijn een samenleving
van 350.000 zelen te besturen. De Nationa
le Militaire Raad. een college van negen
leiders van de staatsgreep, beveelt dat de
ambtenaren allemaal op hun werk moeten
verschijnen. Het wordt zelfs nodig geacht
de ambtenaren over de radio er aan te
herinneren wat de werktijden zijn: Het
vermoeden bestaat dat een deel van de
ambtenaren te weinig of zelfs helemaal
nooit op het werk verschijnt.
De eerste dag na het bevel zit het verkeer
in Paramaribo in de vroege ochtend inder
daad muurvast door het verhoogde aantal
kantoorgangers. Later op de dag wordt
trots gemeld dat nu blijkt dat zestienhon
derd mensen niet bestaande functies ver
vullen en daar ook salaris voor ontvangen.
Een topfunctionaris van het ministerie
van binnenlandse zaken vindt dat aantal
overdreven, hij schat het zelf eerder op
vijfhonderd. Functies, die in de loop van
de jaren zijn gecreëerd om stemmers aan
de beloofde baantjes te helpen. Er zijn
niet eens stoelen genoeg voor alle opgeko
men ambtenaren.
De avondklok wordt minder enthousiast
ontvangen, vooral door de horeca, de bios
copen en de dames die in de Watermolen
straat hun beroep uitoefenen. Maar. oor
deelt men, de positieve kant ervan is dat
de mannen nu eindelijk hun vrouw weer
eens zien. En natuurlijk worden er vrolijke
opmerkingen gemaakt over een geboorte
golf in december. Een foute voorspelling,
zegt een al jaren in Suriname wonende
Hollander. Er zullen wel meer wettige kin
deren geboren worden, maar daar staat
een daling van het aantal buitenechtelijke
kinderen tegenover
Erkenning
Intussen sleutelt de militaire raad aan de
buitenlandse erkenning. Een moeilijke
zaak, want een staatsgreep blijft een
staatsgreep, ook al was de lokale uitwer
king van het democratie-model een puin
hoop. De voortzetting van de Nederlandse
ontwikkelingshulp is uiteraard een be
langrijk steuntje in de rug. „De Neder
landse regering kan natuurlijk niet tegen
over het parlement verkopen ons te erken
nen. Maar voortzetting van de hulp is een
feitelijke erkenning en daar zijn wij heel
blij mee", aldus een bron dicht bij de
militaire raad.
Die bron suggereert ook dat er tijdens het
weekeinde na de staatsgreep al contact
was met vertegenwoordigers van de Ne
derlandse regering. Hij weigert er echter
verder op in te gaan.
Opvallend is wel dat de militairen de
volgende dag in een gesprek met president
Ferrier een aanzienlijk gematigder hou
ding innemen dan daarvoor. Voor het
weekeinde verklaarde sergeant Mijnals
nog dat het leger niet van plan was de
macht uit handen te geven. In een com
muniqué na het gesprek met de president
is de tot nu toe onduidelijke constructie
van de burgerraad verdwenen. En is er
weer sprake van een regering, die op de
kortst mogelijke termijn het land zal gaan
regeren. Het zijn in ieder geval termen die
Toen vertrokken ze, omdat Nederland meer te bieden leek te hebben dan Suriname.
Nu, zegt de Nationale Militaire Raad, zijn in ieder geval de jongeren onder de
geëmigreerde Surinamers thuis nodig om te werken aan „het herstel van de natie".
Maar op het vliegveld Zanderij is nog niet te merken dat velen gehoor geven.
(oio Willem Diepraai
een erkenning van het bewind vergemak
kelijken.
Grondwet
De militairen leggen ook meer de nadruk
op de grondwettelijke kant van de staats
greep. Ze zijn zo verstandig geweest het
paleis van de president niet te bezetten en
hem de kans te laten zich volledig neu
traal op te stellen Nu premier
Arron, die zich na bemiddeling van bis
schop Zlchem bij de kazerne heeft ge
meld, formeel zijn ontslag aanbiedt, kan
de president opdracht geven de nieuwe
regering te formeren. En dan is de machts
wisseling niet langer in strijd met de
grondwet, zo redeneren de militairen
Het wordt de buitenlandse regeringen
echter wel moeilijk gemaakt als de dag na
het bezoek van de president sergeant Mij
nals andermaal verklaart dat het leger de
macht zal blijven uitoefenen, en niet de te
vormen regering.
Ook op het binnenlands vlak wordt het nu
wat moeilijker. De Surinamers hebben
Bruma als formateur geslikt, hoewel men
nog voelt dat hij vroeger nauwelijks beter
was dan leden van de verdreven regering
van Arron. Ze wachten op de resultaten
van Bruma's pogingen die een vrijwel
onmogelijke taak heeft meegekregen. Hij
moet politiek onbelaste figuren zien te
vinden met grote technische gaven. Maar
om de schijn van een „creools onderonsje"
te vermijden moet hij ook rekening hou
den met de diverse ethnische groeperin
gen. En dan zit je al gauw weer op het
politieke vlak
door Nico Kussendrager
Eind 1977 gaf Willy
Brandt aan alle leden
van „zijn" Noord-Zuid-
commissie een wereld
kaart. Op andere kaar
ten. aldus Brandt, is Eu
ropa het centrum van
de wereld, maar deze
kaart benadrukt dat
deel van de aarde waar
tweederde van de we
reldbevolking woont (de
ontwikkelingslanden)
De kaart die de vroegere
bondskanselier toen uitdeel
de, staat nu op de omslag van
het rapport over ontwikke
lingsvraagstukken. dat de
commissie-Brandt onlangs
uitbracht Hij is ontworpen
door de Westduitser dr. Arno
Peters, die in Bremen woont
In een gesprek met de krant
International Herald Tribune
zegt Peters dat bestaande we
reldkaarten Europa onevenre
dig groot afbeelden, en de om
vang van Zuid-Amerika en
Afrika onderschatten. „Ik zat
op een dag in mijn studeerka
mer en keek naar de grote
kaart op de muur. Ik besefte
ineens dat deze kaart, die
overal ter wereld wordt ge
bruikt, eenvoudigweg niet de
wereld weergeeft waarin wij
leven".
Dat is al eeuwen het geval. In
de Middeleeuwen zijn kaarten
gemaakt met Jeruzalem in
het midden, en het Paradijs
aan de bovenkant. De Chine
zen tekenden kaarten rond
hun Rijk van het Midden, ter
wijl de Grieken Delfi in het
centrum van de wereld plaat
sten.
Omstreeks 1500 gaat men de
aarde anders bekijken, onder
meer omdat de ontdekkings
reizen de kennis vergrootten
In de Nederlanden, een van de
belangrijkste handelscentra,
ontwierp cartograaf Mercator,
die in Leuven werkte, een we
reldkaart. die tot op de dag
van vandaag wordt gebruikt
en waaraan dr Arno Peters
zich kennelijk zo stoort
Sinaasappel
Alle wereldkaarten geven een
vertekend beeld. De aardbol
kan niet zonder vervormingen
op papier worden overge
bracht. Pel een sinaasappel,
probeer van de stukjes een
aaneengesloten plat vlak te
maken en u weet waarom
Punten van de wereldbol wor
den bij het maken van een
kaart geprojecteerd op het
platte vlak. vandaar dat
wordt gesproken van de Mer-
cator-projectie en van de Pe
ters-projectie. Op welke ma
nier een projectie ook wordt
gemaakt, vervormingen blij-
Wie tracht het oppervlak van een bol weer te
geven in het platte vlak, faalt per definitie.
Maar er zijn gradaties in falen. Hoe
betrouwbaar is ons wereldbeeld als we
uitgaan van kaarten waarop Europa twee
keer zo groot is afgebeeld als
Latijns-Amerika, terwijl het in werkelijkheid
half zo groot is? De Westduitser Arno Peters
hanteerde een andere projectie en de
Noord-Zuid-commissie van Willy Brandt nam
die graag over.
van Mercator, en hoe dichter
het bij de polen komt hoe gro
ter het wordt. Zuid-Amerika.
Afrika en Zuid-Azlê (de derde
wereld) krompen, terwijl de
ontwikkelde landen onevenre
dig groot werden afgebeeld
Afrika met 30 miljoen vier
kante kilometer wordt bijna
half zo klein getekend als de
Sowjet-Unie. met een opper
vlakte van 22 miljoen vierkan
te kilometer Europa lijkt op
de Mercator-kaart twee keer
zo groot als Zuid-Amerika.
maar is in werkelijkheid half
zo klein.
Waarheid
Aan die vertekening heeft dr.
Arno Peters wat gedaan. Een
toelichting bij het rapport van
de commissie-Brandt noemt
nadrukkelijk de meer waar
heidsgetrouwe weergave van
het landoppervlak. De afwij
kingen die op iedere wereld
kaart voorkomen de sinaas
appel zijn zo veel mogelijk
..weggewerkt" bij de polen en
bij de evenaar De omvang
van de dicht bevolkte delen
van de aarde daarentegen,
staan in een goede verhou
ding tot elkaar „Deze projec
tie betekent het afstappen
van het bestaande Euro-cen
trische geografische en cultu
rele beeld van de wereld", al
dus Brandt
Dr Peters is het daarmee van
harte eens. Hij prijst Mercator
en zijn kaart, maar zegt daar
onmiddellijk bij dat in de tijd
van de Leuvense cartograaf
Australië en Antarctica nog
onbekend waren en grote de
len van Afrika en Zuid-Ameri
ka nog nauwelijks ontdekt.
„Daarom werd Europa gete
kend in het centrum van de
kaart Het wordt echter tijd
dat wij Europeanen tot het
besef komen dat wij slechts
een klein hoekje van de we
reld bewonen
ven optreden, of in de afstan
den op de kaart, of in de vorm
van de werelddelen, of beide
De Mercator-kaart bijvoor
beeld is prima op zee te ge
bruiken. omdat de afstanden
werkbaar zijn weergegeven
Dat ging echter ten koste van
de weergave van de grootte
van de landen. Hoe dichter bij
de evenaar een land ligt. hoe
kleiner het lijkt op de kaart
Inmiddels zijn de meeste Surinamers wel
te tot de conclusie gekomen dat Bruma
niet het brein is achter de staatsgreep,
voor zover daar ooit een brein achter
gezeten heeft. Mensen die Bruma kennen,
zeggen dat hij alleen dingen onderneemt
die honderd procent kans van slagen heb
ben. ZIJ wijzen erop dat hij niet vanaf het
begin, maar pas twee dagen na de staats
gTeep een rol speelde. Bovendien blijkt
dat hij geen functie in de regering krijgt
De militairen leggen een sterk accent op
de veronderstelde nationalistische gevoe
lens van de bevolking Niet alleen het
hijsen van de vlag en het zingen van het
volkslied op de scholen, maar ook de
voortdurende oproep om mee te helpen
aan het „herstel van onze natie" moeten
het idee aanwakkeren van één volk zijn
Uit gesprekken met aankomende passa
giers op het vliegveld Zanderij blijkt ech
ter dat vrijwel niemand zich nog door deze
oproep heeft laten lelden
De term „heropvoeding" valt steeds va
ker. Langzaam beginnen de militairen de
taal te bezigen van de revolutie. Ze zeggen
te werken aan een „mentaliteitsverande
ring" van de bevolking De radiozenders,
de televisie en de drie dagbladen laten
zich hiervoor al dan niet vrijwillig
gebruiken
Een leerling verklikt aan het leger dat zijn
onderwijzeres zich negatief over de staats
greep uitlaat. Prompt verschijnen er twee
militairen die verhaal komen halen. Het
blijkt dat de onderwijzeres naar aanlei
ding van de lijfelijke bestraffing van mis
dadigers aan de leerlingen verteld heeft
dat ook gevangenen mensenrechten heb
ben. Ze gaat vrijuit.
Een hoofdonderwijzer van een lagere
school zegt dat het voor hem moeilijk is de
staatsgreep uit te leggen. Hij heeft de
kinderen altijd geleerd dat de staatsgre
pen in de andere Zuldamerikaanse landen
het werk zijn van dictators, die het volk
onderdrukken en uitzuigen Maar hij zal
waarschijnlijk snel hulp krijgen van de
overheid. De militairen hebben de talloze
voorlichters van de ministeries weg
geefbaantjes bij uitstek bij elkaar geroe
pen. Zij zullen na reorganisatie zorg moe
ten dragen voor de voorlichting en zullen
moeten werken aan de gewenste ..mentali
teitsverandering
Sterren
Er zijn meer aanwijzingen dat men poogt
van de staatsgreep een revolutie te ma
ken. De leden van de militaire raad heb
ben de sterren en strepen van hun unifor
men gehaald, om aan te geven dat zij
gelijk zijn aan de soldaten Men spreekt
over de „heroïsche strijd die de jeugd van
Suriname heeft geleverd En men wijst
erop dat het geen staatsgreep van het
leger was. maar een staatsgreep van het
volk. ..waarvan wij de smeerput vorm
den" En sergeant Neede zei dat de om
wenteling nodig was om te strijden tegen
sociale onwaardigheid Als kinderen
sterven van de honger, is dat netzo erg als
wanneer ze sterven door de kogel" Hij
was wel zo eerlijk er aan toe te voegen dat
er in Suriname geen kind door gebrek aan
voedsel sterft
Het is allemaal taai die erg veel lijkt op die
van de revolutionairen in Nigaragua
Maar dat wil nog niet zeggen dat de Sur
naamse revolutie op de sandinlstische
lijkt. Het sandinisme had de steun van het
volk op het moment van de omwenteling
Het Surinanisme bestond op het moment
van de machtswisseling nog met. en krijgt
heel misschien pas achteraf de steun
van de bevolking
