De schaduw van Colijn 1 95] 1 u Tekening van een lezer libcraaa'len// mi Trouw Commentaar speelkameraadjes voor Maaike Omroeppolitiek v I I Van Gelder in Wormer sluit stuur 'n brief gier en mest wapen ^Igptï 'ate ZATERDAG 1 MAART i980 BINNENLAND TROUW/KWARTET •J. rk. i Geen enkele omroepwet zal ooit goed werken, zolang niet alle om roepen die wet van harte onder schrijven. Wat dat betekent, is voortdurend voor elke luisteraar of kijker merkbaar. Omdat het minis terie van CRM ten aanzien van de omroepen een angstig en weinig alert beleid voert, bepalen de bru taalste omroepen in feite de wet. Tros en Veronica voldoen niet aan de eisen, die de omroepwet aan een kandidaat-zendgemachtigde stelt. Zij zijn slechts op het getal van hun aanhang beoordeeld en toegelaten; niet op de andere voor waarden die de omroepwet stelt. Beide maken programma's en zoe ken daar kijkers bij. De wet daar entegen gaat uit van kijkers, waar een programma bijhoort. Dat is een subtiel, maar langzamerhand pijnlijk verschil geworden. In het kielzog van Tros en Veronica wor den de andere omroepen min of meer meegetrokken. De praktijk is dank zij Tros en Veronica dat het getal tot het doorslagge vende criterium is geworden, waar achter idealen, identiteit en levens beschouwelijke betrokkenheid verloren dreigen te gaan. De agressieve praktijk heeft bo vendien tot gevolg dat de omroep verenigingen zelf nota bene de ern stigste bressen schieten in de om roepwet. Sommige omroepen grij pen ook nog willens en wetens het excuus van nieuwe technische ont wikkelingen aan om nog eens extra munitie aan te dragen. Veronica bij voorbeeld onderhandelt met de Luxemburgse omroep en niemand hoeft zich het hoofd te pijnigen waarom dat zo is. De ontwikkelingen op commer cieel gebied zijn door de eerst verantwoordelijke, de minister van iCRM, volstrekt onvoldoende inge- I schat. De omroepen hebben daar 1 gebruik van gemaakt en zijn (ten I onrechte) niet, of met een fluwelen I handschoen op de vinger getikt. De laatste jaren is regelmatig ge roepen om een nieuwe omroep wet, maar niemand heeft kunnen aantonen wat er mis is met de bestaande. De wet zou ongemak kelijk zitten. Dat is logisch. Neder land houdt er nu eenmaal een mooi, maar ongemakkelijk sys teem op na, maar over wijzigingen van het systeem valt natuurlijk best hardop en zinnig te denken. Wat is er bij voorbeeld op tegen iedere omroep die 150.000 leden heeft of (veel) meer een gelijk portie zenduren te geven? Om roepverkiezingen zijn even verde digbaar, evenals het deze week door de PvdA gelanceerde plan van „concessie" (dat wil zeggen: het toekennen van zendtijd door een raad van 15 tot 21 door de minister van CRM benoemde le den voor een tijd van zeven jaar, waarbij de plannen van de aanvra ger, de mate van het representatief zijn als cultureel-maatschappelijke stroming en het feitelijke gedrag de criteria zijn). Dat concessie-systeem, dat nog wel nader moet worden uitge werkt, is in principe aanvaardbaar, omdat het bij uitstek is toegesne den op de omroepen met een ideë le achtergrond, net als de huidige omroepwet trouwens. Het verve lende is alleen dat deze steeds meer van binnen uit wordt uitge hold door een aantal met het paard van Troje binnengehaalde clubs, omdat zij het met de geest van de wet niet eens zijn. Dat de PvdA-commissie voorstelt de omroepverenigingen zelf het recht te geven zich in te laten met merchandising (dat wil zeggen: programma's of onderdelen daar uit verhandelbaar maken voor de particulier) en merchandising zelfs te stimuleren is alweer gegeven: de door sommige omroepvereni ging beoefende praktijk wel te billijken, maar zo'n suggestie al leen lost nog niet het grootste probleem op, namelijk dat derden verdienen aan de niet-commerciële Nederlandse televisie. In feite is de vraag nu: „wat is er mis met de omroepverenigingen" en niet „wat er mis is met de omroepwet?" Die wet voldoet nog steeds. Door de werkelijke proble men te versluieren als het PvdA- rapport doet (en misken vooral niet dat het hier in de eerste plaats om een Vara-rapport gaat: de di recteur van de Vara, de omroep- secretaris, en Vara-bestuurslid, de toekomstige Vara-voorzitter; alle maal zaten ze in de commissie omroeppolitiek van de PvdA) wel wordt er misschien wat druk van de ketel weggenomen bij de door interne problemen geplaagde Vara zelf. De kijker en luisteraar heb ben echter daarmee nog geen ech te garantie dat er ook een wat volwassener programmabeleid zal worden gevoerd, tijdens alle zend uren op alle beschikbare netten. DEN HAAG Er is een oer- Hollands spreekwoord, dat de vaderlandse politiek tot op de huidige dag bezighoudt, om niet te zeggen dwarsboomt. In al zijn eenvoud spreekt het uit. dat we niet meer moeten opeten, dan de handel ople vert: de tering moet naar de nering worden gezet. Het is een waarheid als een koe. Maar juist daarom speelt het in de politiek zo'n belangrijke rol. Waarheden als koeien zijn wel het minste, wat de kiezer kan begrijpen. Daarom zal ie dere politicus zo'n waarheid graag tot de zijne willen maken, omdat hij zich daarmee verzekerd mag weten van een vanzelfsprekende steun. Wat echter juist en oer-solide lijkt biedt daarom nog geen helder zicht op de werkelijkheid. Want welke te ring moet naar welke nering worden gezet0 En waarom moet nu uitgere kend de een het met minder tering doen dan de ander? Er zou toch ook wel wat voor te zeggen zijn als de gouden handdruk van een ontslagen OGEM-werknemer wat meer met de nering in overeenstemming zou wor den gebracht. Het is precies het onbeantwoord blij ven van zulke vragen, dat het spreek woord in de Jaren dertig al een onaan gename bijklank gaf en dat ook thans weer als onverteerbaar brok op de vaderlandse politiek drukt. De mees- ter-hanteerder van het spreekwoord toen was Colijn en thans werpen Zijl stra en Andriessen zich als zodanig op Het toeval wil dat die namen vorige week werden kortgesloten op een persconferentie naar aanleiding van het proefschrift van de Groning se historicus Doeko Bosscher: om de erfenis van Colijn: de ARP op de grens van twee werelden (1939-1952). en dat nog wel op een moment dat Andriessen zijn ontslag aanbood aan hare majesteit de Koningin. De tering naar de nering. Doeko Bos scher schetst het beeld van een Co lijn. in wiens persoon het emancipa tiestreven van de ARP zijn bekroning vond; een Colijn ook die zich ontpop te als een conservatief man, onder wiens bewind volgens de schrijver de sociale bewogenheid van Kuyper en Talma al spoedig verdorde in de kei door Willem Breedveld harde noodzaak van de harde-gulden- politiek. de aanpassing aan de gerin gere geldstroom en liet gezondhou- den van de overheidsfinanciën. Colijn steunde volgens Bosscher vooral op de orthodoxe protestanten, die „intuïtief al geneigd waren links dieper te wantrouwen dan rechts". De schrijver wil Colijn nog wel in bescherming nemen voor zijn ontoe reikende economische inzichten. En wel omdat toen geen andere instru menten ter beschikking stonden en de theorieën van Keynes nog maar in de kinderschoenen stonden. Te gemakkelijk Maar voor het overige vindt Bosscher dat Colijn de tering wel al te gemak kelijk naar de nering zette. Het moge volgens de schrijver weliswaar een verdichtsel zijn geweest, dat Colijn de werklozen viskoppen had willen laten eten. diezelfde Colijn wekte .toch maar de indruk „totaal niet te beseffen wat werkloosheid en armoe de voor de betrokkene betekende". Het was al „vasthouden aan de be staande orde en bescherming van de bestaande maatschappij" wat de klok sloeg. Waardering was er slechts voor „flinke mensen, die vooruit wil den komen, tegenover de grauwe maatschappij die dat niet kon" Co lijn had. zo luidt de harde conclusie, een „groot gebrek aan sociaal inle vingsvermogen". Het lijkt me dat Bossoher hiermee een wat al te eenzijdig beeld schetst van Colijn. Het moge op zichzelf niet onjuist zijn. binnen de toenmalige opvattingen viel Colljns aanpak ech ter niet al. te zeer uit de toon. In alle mogelijke buitenlanden genoot Co lijn veel respect en hij had uit dien hoofde ook een zekere invloed. Het is Juist in dit verband pijnlijk in het boek een onbewezen stelling aan te treffen als zou Colljns kijk op het toenmalige Nederlands Indië „zijn in gegeven door een aan geborneerd heid grenzende zakelijke instelling". Feit blijft dat de Colijn van de krappe geldpolitiek, de conservatieve Colijn ook. de ARP nog jaren na de oorlog parten heeft gespeeld. Er waren krachtige geluiden binnen de partij en daarbuiten (met name het CNV) die het roer krachtig wilde omgooien, maar de ommezwaai naar een evan gelisch radicale partij kwam pas in de jaren zestig. Bosscher beschrijft boei end en goed gedocumenteerd waar om al die pogingen na de oorlog zijn mislukt en waarom het nog Jaren heeft geduurd voor de ARP zich met moeite uit haar isolement heeft kun nen losrukken. Schouten blijkt daar in een sleutelrol gespeeld te hebben. Met zijn conservatieve kijk op de dingen kwam er van enige hervor mingsgezindheid niets van terecht. Bosscher aarzelt niet vast te stellen, dat „waar Schouten nog kritiek koes terde over de samenwerking met libe ralen en vrijzinnig democraten het hem niet ging om hun opvattingen op sociaal-economisch terrein. Integen deel. Het ging hem om de mogelijke bedreiging van het christelijke karak ter van de natie". De tering naar de nering zetten. Bos scher verzucht al in zijn boek. dat dit streven op zichzelf misschien van goede staatsmanskunst getuigt, maar dat de tering misschien wat beter verdeeld had kunnen worden. Waarom precies de ARP in de eerste naoorlogse jaren aan dit behoudende trekje bleef hangen komt in het boek van Bosscher onvoldoende uit de verf. Daarvoor blijft het te zeer een feitenrelaas, zij het zeer goed gedocu menteerd. Het boek biedt daarom ook geen verklaring voor de kortslui ting die op de persconferentie ont stond en waarvan Zijlstra. die voor de doop van het boek was uitgenodigd, zich maar al te zeer bewust bleek te zijn. Ook vandaag Want ook vandaag de dag is de vraag actueel hoe de tering naar de nering moet worden gezet. De nu afgetreden minister van financiën Andriessen en bankpresident Zijlstra hebben hier voor een even eenvoudig als pijnlijk recept, namelijk Inkrimping van de geldstroom. De overheidsuitgaven, maar ook de particuliere inkomens, een stapje terug. Niet meer geld uit geven dan er beschikbaar is. Kortom, niet op te grote voet willen leven. De tering naar de nering zetten. Andriessen heeft inmiddels moeten ervaren, dat je voor deze stelling zelfs geen liberale ministers enthousiast Tekeningen, bij voorkeur in liggend for maat.' sturen aan Trouw, jury politieke prent, postbus 859, 1000 AW Amster dam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbom tel- ber >st- I on- de t 1 Van onze redactie economie AMSTERDAM De fabriek van Van Gelder Papier in Wormer, gaat defini tief dicht. Drie van de vier machines zullen al binnen enkele maanden wor den stopgezet waardoor 300 arbeids plaatsen komen te vervallen. De vier de machine, voor de produktie van asbestvilt, zal waarschijnlijk nog tot 31 augustus 1981 blijven draaien. Bij de vestiging in Wormer van Van Gel der werken in totaal ruim 500 mensen. Het besluit tot sluiting is genomen, zo zegt de directie na een onderzoek door vier onafhankelijke bureaus. De Industriebond CNV heeft met grote verontrusting kennisgenomen van de sluiting. Het verloren gaan van een aantal arbeidsplaatsen in Wormer en de slechte situatie waarin Van Gelder verkeert, acht men een zeer ernstige zaak. Meer nieuws op pagina 27. te FRITS 5 !lfili!»l!!!|j|l« Dp advertentie stond in de ru briek „huwelijk en kennisma king'. Maaike, het meisje dat kennis wilde maken, stond er op een foto bij. Met haar moeder, want Maaike is in januari pas 3 Jaar geworden. Een ongewone contactadvertentie dus. waarop dan ook een paar onbedoelde re acties gekomen zijn: van heren die meenden dat „3 jaar" een fout moest zijn en dat moeder de Maaike van de advertentie was die een vriendje of vriendinnetje zocht „om zo nu en dan mee te spelen". Gelukkig leverde de advertentie ook de reacties op waar het om begonnen was: speelkameraad jes voor Maaike Roelofse uit Olst. „Dezelfde avond al en ook de volgende dag nog", zegt Maai- kes moeder die uit de „sollicitan ten" drie vaste vnendinnetjes voor haar dochtertje gekozen heeft. Niet zo eenvoudig als dat op het eerste gezicht lijkt; het ging wel niet zo officieel, maar ze heeft toch een paar kandidaten moeten „afwijzen". Na telefoni sche afspraak kwamen er wat moeders met hun kind bij Maai ke thuis; de kinderen die te jong waren („dat klikt dan gewoon niet op die leeftijd") waren direct al afgevallen. De aspirant-vriend jes en -vriendinnetjes werden bij wijze van proef bij Maaike gezet en dan bleek al gauw of het goed zou kunnen gaan of niet. „Eén was duidelijk veel te druk", zegt mevrouw Roelflofse. „en een an der begon meteen te slaan en te knijpen en trok haar aan d'r haar. De moeders moeten bovendien ook met elkaar overweg kunnen. Je moet van elkaar weten hoe de kinderen aangepakt worden, an ders krijg Je daar later nog pro blemen mee". Drie vriendinnetjes heeft Maaike aan haar advertentie overgehou den en nu is ze één brok enthousi asme. Ze vraagt steeds wanneer ze weer komen. Dat is wel eens anders geweest. Sinds de verhui zing van Deventer naar Olst was het meisje haar speelkameraad jes kwijt. De Roelofses wonen niet in een nieuwbouwbuurt, maar in een straat waar bijna uitsluitend oudere mensen van zestig, zeventig jaar wonen. Aan vankelijk leek het anders te gaan. want in het huis naast hen woonden jonge mensen met een kind dat bijna even oud was als Maaike. Maar die verhuisden al gauw. „Je denkt in een leuk huis te komen en dan loopt het zo", zegt mevrouw Roellofse. „Je kunt wel nog eens verhuizen, maar voordat Je Je huis tegen woordig kwijt bent. is het een jaar verder en dan hoeft het al niet meer. omdat Maaike dan aan de kleuterschool toe is. Niet dat ze zo lastig is, maar ze kan zich zelf niet goed vermaken. Ze heeft behoefte aan anderen om zich heen. is een echt gezelschaps mensje. Toen ze alleen was had ze erg veel aandacht nodig, en dat kan niet altijd, want ze heeft ook nog een broertje van een Jaar". Toen de ouders besloten een ad vertentie te zetten dachten ze nog dat ze de enigen met zo'n probleem waren. Maar opvallend veel mensen blijken met hetzelf de te zitten: „Uit drie plaatsen in de buurt van Olst hebben ver scheidene ouders opgebeld. Die woonden daar ook net. op een flat. en konden geen geschikt ge zelschap voor hun Tdnd vinden. Maar die woonden echt te ver. Dan moet je er een hele middag voor uittrekken, en het kind mag mee op visite. Dat is nooit de bedoeling geweest". Zeven stafleden van de Koreaan se Christelijke Academie (een educatief instituut dat de kennis van rechten en plichten van boe renarbeiders en vrouwen wil be vorderen). die vorig jaar maart zijn gearresteerd, blijken tijdens ondervragingen door de inlich tingendienst van hun land ge marteld te zijn. Uit de gevangenis zijn rapporten gesmokkeld, waaruit blijkt dat directeur Lee Woe-jae werd geslagen en met slgarettepeuken gebrand; hij is nu niet meer tot lezen in staat. Mevrouw Han Myoeng-soek werd herhaalde malen met de punt van een ballpoint in het gezicht gestoken en zo geslagen dat ze zich niet meer kon bewegen, waarbij haar directeur gedwon gen werd toe te zien. Mevrouw Sjin In-ryoeng moest alle marte lingen aanhoren Als ze de voor gelegde bekentenissen niet te kenden zouden ze alle drie van spionage beschuldigd worden, werd hun verteld. Nog vier stafle den. Hwang Han-sjik. Tsjiang Sang-hwan. Kim Sae-gyoen en Tsjoeng Tsjang-yol, moesten zich uitkleden, werden aan hun benen opgehangen en geslagen. Bij het proces in september weigerde rechter Lee Yong-woe de beken tenissen als bewijsmateriaal te accepteren, omdat de beklaag den verklaarden die onder druk van marteling te hebben gete kend. Toch kregen de zeven ge vangenisstraffen van 17» tot 7 JaEtr en ontzegging van hun bur gerrechten voor eenzelfde perio de. Allen zijn tegen hun veroorde ling in beroep gegaan. Ze zijn veroordeeld (onder de anti-com- munistenwet, de nationale veilig heidswet en de wet op het bezit van illegale lectuur) wegens het luisteren naar de Noordkoreaan- se radio en het vormen van een Kameleon Karl-Erik uit de Skansen-dierentuin in Stock holm mag zich vader noemen van 25 kleine kameleonnetjes, meer dan deze diersoort in een dierentuin ooit in één keer heeft geproduceerd. Dat moeder niet in de buurt is, is wellicht de reden dat vader zich met het kroost bemoeit. Hij laat letter lijk over zicli lopen, want hier maakt een van de baby's juist een wandeling over vaders neus. groep om deze activiteiten geor ganiseerd te bedrijven. Amnesty International heeft hen als gewe- tensgevangenen geadopteerd. Beleefde, in het Engels geschre ven brieven met het verzoek tot hun onmiddellijke vrijlating, kunnen gericht worden aan. His Excellency President Choi Kyu- hah The Blue House. Chongno- gu Seoul. Koreaanse Repu bliek. In de brief kunt u uw be zorgdheid uitdrukken over de ge zondheid van (Engelse spelling) Lee Woo-Jae. Han Myung-suk, Shin In-ryung. Hwang Han-shik, Chang Sang-hwan, Kim Sae-gy- un en Chung Chang-yol. Gier en mest op de weg verliezen wordt strafbaar in de Friese ge meente Smallingerland. De boe ren in die streek zullen de wielen van hun wagens goed schoon moeten maken voor ze het land verlaten, willen ze geen boete op lopen, wegens vervulling van het wegdek met beklonterde, aange bakken wielen. Daar kunnen on gelukken uit voortkomen en daar is het de politie van Smallinger land om begonnen. Een ander euvel is. meldt het Friesch Dag blad. dat de wagens gewoonlijk te hoog worden beladen en de tanks met te veel gier gevuld. Met overweldigende meerderheid heeft het Spaanse parlement be sloten het Spaanse wapen terug te brengen in de staat van vóór 1938. Dat betekent dat de symbo len die Franco er in dat Jaar in bracht de adelaar, het juk en de schichten van de „reyes catoll- cos", zinnebeelden van de falanx, plus het opschrift „Una. grande, libre" uit het wapen verdwijnen. „Plus ultra" blijft erop. net als de vier kwartieren van de koningen van Castillë (Leon. Aragon. Na- varra en Catalonië) en de kente kenen van Asturtë en Granada, met de zullen rechts en links. Vijfling (II In Melbourne, in Australië, is een vijfling geboren, waarvan de kleinste, een meisje, nu is overleden De andere kinde ren. allen Jongetjes, schijnen het redelijk goed te maken. Vijfling (2) Sinds vrijdag zijn er vijf schrlkkeljarigen bij: een vijfling die op schrikkeldag in de Zuidafrikaanse stad Johan nesburg geboren is. Het zijn alle maal jongens, die volgens de art sen een goede kans hebben tot een gezonde schrikkel-vtjfling op te groeien. Hendrik Colijn (illustratie uit onder ondergrondse 'Trouw' van eind november 1944, waarin het overlijden van de oud-minister-presi dent gemeld werd). kunt maken. Bezuinigingen snijden nu eenmaal diep in het vlees, ook van een liberale minister. Maar nog afge zien van deze barrière, het blijkt on danks alles toch maar de moeite waard om maar gewoon als minister te blijven zitten. Wie weet kan de WD de „arme" woningbezitter met hypotheken van vier ton en meer nog behoeden voor een ingreep in de aftrekbaarheid van de hypotheekrente. Of kan deze par tij de VAD nog een poosje bulten de deuren houden. Want nu crisis maken kon wel eens betekenen dat de WD niet meer aan de bak komt. Dan de tering toch maar wat ruimer naar de nering gezet Op is op Zijlstra zat er wat mistroostig bij. Want met uitzondering *an Andries sen wist hij al lang dat hij op politici niet behoefde te rekenen De bank president heeft echter nog een mach tig wapen achter de hand. namelijk zijn veto over de bankbiljettenpers Op is op en Zijlstra zal geen nieuw inflatoir geld willen bijdrukken. Als dan niemand de aanzwellende geld stroom wil beteugelen dan zal Zijlstra als de grote slaperdijk eenzaam stand houden. De nieuwe minister van fi nanciën is gewaarschuwd. Dit alles heeft de gedachte doen post vatten dat in Zijlstra de schaduw van Colijn weer tot leven is gekomen. En op de persconferentie veerde hij dan ook prompt op toen de naam van deze eerbiedwaardige antirevolutio nair ter sprake kwam. Ferm sprak hij dat wat Colijn in de jaren dertig deed fout was. Het was fout omdat hij deflatie met deflatie bestreed. Nu echter dreigen politici Inflatie met inflatie te bestrijden. En daar tegen op komen kan en mag niet vergele ken worden met de politiek van Co- lijn, aldus Zijlstra. En daarmee was dezelfde Zijlstra aan het woord, die blijkens het boek van Bosscher in 1960 ook onverschrokken op zijn standpunt bleef staan. Sociale nood nummer één was toen de wo ningnood. Maar van uitbreiding van het woningbouwprogramma wilde hij niet weten. De AR-fractie „kreeg van hem geen dakpan meer" Welke tering? Het was hetzelfde dilemma: eerst de tering naar de nering zetten. Eerst herstel van het financiële evenwicht en dat alles Juist om te kunnen voor zien in allerlei sociale noden. Het klinkt allemaal erg realistisch en soli de. Maar verschilt Zijlstra daarin echt zoveel van Colijn? In wezen gaat het om dezelfde strijdvraag, namelijk de tering naar de nering zetten, best, maar welke tering? En hoe zirt de verdeling er uit? Sinds Colijn weten we bovendien, dat Je met behulp van kredieten een be drijfje kunt laten groeien. Of anders gezegd: men mag best een voorscho tje nemen op de te verwachten groei. En dat nog geeneens om er zelf beter van te worden, maar om de bestedin gen en daarmee de werkgelegenheid op peil te houden. Maar zelfs als Zijl stra gelijk heeft en ledereen is er zo langzamerhand van overtuigd dat we een stapje terug moeten, dan blijft er nog het verdelingsvraagstuk. Het. zou wel zo aardig zijn als Zijlstra daar over ook eens wat zei De econoom Pen bij voorbeeld heeft uitgerekend dat het mogelijk is op de topsalaris sen van ambtenaren een kleine tien miljard te verdienen. Doeko Bosscher: Om de erfenis van Colijn. A. W. Sijthoff. prijs 34,50. ADVERTENTIE verzekeringen.... ZEKER WETEN! Tel. 030 - 334145 door Feltf Pijlman Twee vrienden Een man wil met een vriend gaan praten. Hi) ziet het niet naar meer zitten met zijn vrouw. Hij ziet alleen nog maar hoe saai en grauw hun leven werd en dat een vreemd soort trouw hem tegenhoudt haar in de steek te laten. Ze hebben het van elkaar wel in de gaten, maar elk gesprek erover eindigt in gesnauw. Vandaar dat hij het met een vriend eens wit bepraten. Ze spreken af in een druk etablissement waar mensen van hun dagelijkse lunch genieten. Ze praten en hij wacht op het moment dal hem de woorden zo te binnen zullen schieten. En Juist toen hij bedacht: nou dan begin ik maar begon zijn vriend: „Marjan en ik gaan uit elkaar."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5