oolse film onbevangen
voor dramatiek
verwisselde
^eelingen en griezelchaos
ABN Groeikasbiliet.
ABN Bank
rt
>ma van de morele bezorgdheid
le
en Klein
lerfilms
-bajes
Steeds hogere rente en na 2 jaar op ieder moment inwisselbaar.
Verzilveren.
Prolongaties
en reprises
En dan nog.
i 22 FEBRUARI 1980
TROUW/KWARTET P 15 - R 19 - HS 17
■1
iet
uwendijk
International zijn drie Poolse films in omloop gebracht, twee van Krzystof
en een van Agnieska Holland. De films van Kieslowski zijn „Amateur" uit 1979 en
tl" uit 1975; van Agnieska Holland de film „Iets voor iets". De films hebben met nog
^lie tijdens het afgelopen Rotterdamse festival zijn vertoond bepaalde kwaliteiten,
jsneigdheid doen ontstaan om over een soort „school" te praten.
I filmers zelf weigeren zich
mier te laten indelen. Kies-
it er bijvoorbeeld over: „Ik
I I tegen pogingen om ons
LJ voegen en op te delen in
rant ik denk dat elk van ons
fweg gaat. Je kunt en mag
leenschappelijk doel stel-
zou er iemand uit de
i en dat zou jammer zijn."
rmoedelijk zodanig ge
eraard worden, dat de gemeen-
enfcheid van stijl (die onge-
jygit aan te wijzen) eerder een
1an een dwingende factor
wordt niet ideologisch
esthetisch noch
gemeenschappen j ke
voort uit een theorie, maar
lensvisie: mensen construe-
4 dagelijkse wederwaardig-
bijzondere dramatiek. De
van het onopvallende
riers blijken daar een bij-
I en dikwijls navrant wer-
pl voor te hebben. Zij laten
l onbevangen gaan. In deze
van menselijke warmte
hun gemeenschappenjk-
Jt iets totaal anders is dan
□illzeren van „een school".
'-'An in Polen zelf de kwalifi-
taan „de cinema van de
;de<orgdheid" d.i. filmen,
'DAjgroeps-estheticisme voort-
ensreoccupaties, maar in een
gewiiep door werkend huma-
zicl
koi
v^sme
filmen zoals het zich in
idige, doorzichtige makenj
op
manifesteert is dus een humanisme.
Een humanisme, getrokken uit de
ongecompliceerde praktijk van het
dagehjks leven in de fabriek, op de
school, op het kantoor, in de zieken
huizen en zo meer. Door de Pool
Andrzej Ochalski is dat als volgt ver
woord: „Juüie reageren op de werke-
Ujkheid met zorg en emst en niet
met ironie en groteske deformatie.
Juüie zijn eigenüjk de eerste, in die
zin serieuze jonge generatie kunste
naars in Polen. Het hoogst waarderen
jullie de simpelste waarden, in een zo
eenvoudig mogelijke taal. De belan
grijkste deugd büjkt oprechtheid te
zijn."
Deze oprechtheid mag niet verklaard
worden als en soort ethische of mo
rele drang tot het uitkramen of verde
digen van aüerlei geconditioneerde
waarheden of waarachtigheden,
maar als een streven om zo dicht
mogelijk bij de eigen identiteit te
blijven.
Het boeiende aan de personen, die
ondermeer in de drie genoemde films
optreden, bestaat uit een volstrekte
weigering om enig compromis met de
eigen individualiteit aan te gaan. Nie
mand wenst zich door zich zelf of zijn
omgeving te laten verlakken: hoeveel
verdriet of pijnigende onzekerheid
het ook mag kosten, wie eenmaal de
weg naar zich zelf heeft gevonden (of
de richting tot die weg) aanvaart zijn
of haar zelfbestemming.
Op verschülende manieren wordt de
dramatiek van zo'n zelfbestemming
gereaüseerd in de films „Amateur",
„Personel" en „Iets voor iets". Er
wordt geen scheiding aangebracht
tussen het sociale leven, het leven
binnen arbeidsverband of binnen de
nauwere kring van individuele rela
ties, zoals het gezin. Het gaat steeds
(of het nu hoofd- dan wel bijfiguren
betreft) om de hele mens.
Vrouwelijke emoties
Zoals in „Iets voor iets" (uit 1978,
vóór de onlangs hier vluchtig bespro
ken film uit 1979 „Acteurs uit de
provincie"). Vrouwelijke emoties en
typisch vrouwelijke ervaringen heb
ben een belangrijk aandeel in de film.
Toch gaat het niet om een zgn. „vrou
wenfilm". De levensmoeilijkheden
die in de film aan de orde komen
hebben weinig of niets met enige „fe
ministische problematiek" te maken.
Een vrouwelijke dokter, gespeciali
seerd in neuro-psychiatrie wordt bij
een meisje geroepen, dat een poging
tot zelfmoord heeft ondernomen. De
artse leeft schijnbaar aüeen voor
haar „vak", wat haar hard en onver-
schilüg maakt voor ondergeschikten,
die huiseüjke moeilijkheden hebben.
Een andere aanwijzing voor haar
hardheid is de meedogenloze manier,
waarop zij proeven met dieren neemt.
Die hardheid is geen opzettelijk aan
gebracht pantser, zij is een min of
meer normale beroepsverstarring. De
vrouw herkent echter zich zelf onder
die verstarring als zij probeert om
door te dringen in de psyche van het
meisje dat zelfmoord heeft wUlen ple
gen. Zij komt voor de mogeüjkheid te
staan, dat het meisje omgang heeft
gehad met haar man, wat haar een
schok geeft, zoals zij niet had ver
wacht. Bij dieper vragen ontdekt zij.
dat het meisje onvruchtbaar is en dat
haar poging tot zelfmoord voort
kwam uit diepe hunkering naar een
kind. Zij herkent eenzelfde nood in
zich zelf. Daarmee is de weg geopend
naar integratie van haar zuiverste
ego in haar leven. Of zij die weg zél
gaan, wordt door de film in het mid
den gelaten.
De grote kracht van de film ligt in de
omstandigheid, dat met heel weinig
dramatische gegevens een zeer grote
verscheidenheid aan navrante men
selijkheid wordt gecreëerd. De gege
vens van het meisje met de poging tot
zelfmoord zijn summier; maar in dat
summiere onderken je vele diepten
van persoonlijk verdriet. Dat zelfde
geldt ook voor de vrouwelijke dokter.
Misschien in iets minder mate voor
de mannen met wie de twee vrouwen
temaken hebben; maar de oorzaak
van het menselijk tekort bij de twee
vrouwen ligt bij de mannen. Het gaat
bij hen meer om afwezigheid van han
delen dan om gedragingen.
De jonge Romek in 'Personel' van de Poolse filmer Krzystof Kieslowski.
Inkapselen
Menselijk tekort is er ook in Kies
lowski's film „Amateur". Maar het is
hier, net zo als in de film „Personel"
van dezelfde filmer, als het ware inge
bouwd in het systeem van leven,
waarin de centrale figuren niet zo
zeer gevangen zitten als wel zich zelf
hebben laten inkapselen. In beide
films eigenlijk inkapseling tegen wü
en dank, maar in „Amateur" toch
met meer „schuld" dan in „Personel".
Of Uever gezegd, eerder niet-verzet
dan schuld.
De „amateur" is een zekere Filip
Mosz, oospronkelijk een man zonder
andere geschiedenis dan die van zijn
werkzaam dagelijks bestaan in aüe
tevredenheid. Hij is gelukkig ge
trouwd en wordt vader van een kind.
Voor die gelegenhéid heeft hij een.
filmcamera gekocht om de „belan
grijke momenten uit het kinderle
ven" vast te leggen. Het bezit van de
camera zondert hem al enigszins af
van zijn omgeving. De handeling is er
een, waardoor hij zich onderscheidt
en de weg op gaat van een nieuwe
individualiteit. De leiding van de on
derneming, waar hij in dienst is, ziet
hem niet meer als een van de vele
werknemers, maar als „de filmer van
'de fabriek". Hij krijgt de uitnodiging
zich van zijn gewone taken los te
maken en een „jubileum-film" van
het bedrijf te maken. Wat bij Mosz als
een spel is begonnen, begint hem in
zijn greep te krijgen. Niet aüeen on
derkent hij de vele mogeüjkheden tot
scheppen en documenteren, door
middel van een camera, hij onder
kent ook nieuwe mogelijkheden in
zich zelf: Met name mogeüjkheden
tot een nieuwe dialoog met zijn omge
ving, op basis van nieuwe waarne
mingen. Oedeelteüjk buiten Mosz
om, maar (al werkt er veel onbewust
bij hem door) voor een deel ook opzet-
teüjk verscherpt bij hem de werke
lijkheid, :oals hij die voorheen (arge
loos) had waargenomen, tot een pole
miserende reaüteit. Hij komt tegen
over zijn vroegere coüega's te staan,
tegenover zijn vrouw die de man van
vroeger niet meer herkent. Mosz is
een eenüng geworden. Met scherper
visie op omgeving en op de eigen
identiteit; maar sociaal verarmd.
Parallel
Zoals hierboven al gezegd dateert de
film „Amateur" uit 1979. In zekere zin
is er een paraüel te trekken tussen de
dramatiek uit deze füm en die uit de
vier jaar oudere film „Personel". Ook
daar zondert een individu zich, onder
dwang van de omstandigheden, af
van zijn omgeving en komt hij tot de
bevinding, dat het gevecht om zich
zelf te zijn, om de weg naar de eigen
identiteit te vinden en die open te
houden een weg van vereenzaming is.
Vermoeiend en zonder glorie.
De hoofdpersoon uit „Personel" is
een twintigjarige jongen, Romek, die
als aankomende kleermaker in de
kleedafdeling van een theater gaat
werken. Romek heeft, net als de coüe
ga's van het ateüer, ooit zijn dromen
gehad over „de mensen van het thea
ter". De droom naast het toneel is „de
kunst", terwijl de actieven in de
kunst, toneelspelers en operazangers,
vrijwel nooit het woord kunst in de
mond nemen en over banale dingen
praten. De üeden van het grote ge
baar en het indrukwekkende woord
blijken in het dageüjkse leven (in hun
contacten met de mensen échter het
toneel), dikwijls weinig imponerende
blaaskaken te zijn. Naar aanleiding
van een conflict tussen een kleerma
ker van het atelier en een operazan
ger wordt, ondanks aüe mooie woor
den over kunst als een socialisme, de
kleermaker onherroepeüjk de onder
liggende partij. Aan Romek wordt
door de directie gevraagd om zfjn
visie op het geval te geven. De schijn
wereld is voor de oorspronkelijk ge
ïmponeerde Romek aan diggelen ge
gaan. Hij wordt geconfronteerd
met tegenstrijdige belangen en het
zelfbelang onzeker over de keuze,
die hij zal maken. De vraag blijft
hangen. Maar wat voor Romek in zijn
(nog jeugdige) zelfverwerking van be
lang is. is dat hij in elk geval voor zijn
toekomst zal moeten kiezen.
Verdediging
In zijn fllms gaat Kieslowski maat
schappelijke kritiek niet uit de weg.
In tegendeel. Zowel in „Amateur" als
in de oudere film „Personel" gaat het
om de verdediging van een oprecht,
het individu steunend socialisme In
„Personel" wordt aan de jeugdige Ro
mek voorgesteld, dat zijn belang gele
gen is in een partij-lidmaatschap. Het
is niet zeker of de jongen in het hem
voorgehouden aas zal happen, maar
de hele opbouw van de füm in haar
zuiver humanistische dramatiek
wijst in een andere richting. Socialis
me goed. maar zonder verleugening
van de eigen identiteit. De politiek
kritische kleuring van „Personel" is
minder markant in „Amateur". Daar
is vooral de wijsgerige houding ten
opzichte van de mens. die zich op den
duur verstrikt in de eenzaamheid van
zijn integriteit, het sterkst geaccentu
eerd. Dit geeft „Amateur" ook een
dieper toon. Nog een ding dient hier
aan toegevoegd te worden. De ken
nismaking met Poolse films, zoals ze
hier zijn beschreven, betekent meer
een ontmoeting met sterk genuan
ceerde simpele menselijkheid dan
met een „kunstvorm". De kunst van
deze films is hun diepste simpele
waarheid. Dat geeft ze hun grote aan-
trekkeüjkheid.
ers
nf
l/ietek-Berg
nte films uit de stal
Bals' „Film Inter-
eisen deze week het
el van de aandacht
dat het commer-
l weer eens op één
dt gegooid.
)allas Forty
Forty" houdt zich be-
actueel en zeker niet
onderwerp: de vergru-
ontmenseüjking van de
algemeen en het Ameri-
ïtball" (niet te verwarren
ïtbal) in het bijzonder.
Ted Kotcheff laat er geen
I bestaan, dat in het sport-
lden regel „een gezonde
gezond Uchaam" aüang
ïld.
n het team worden onder-
k een regime, dat het mid-
I tussen een Victoriaanse
^en een SS-opleiding. De
.niet boven het puber-ni-
"leien, het Uchaam wordt
jrijd opnieuw gemarteld,
ictioneren te garanderen.
het leven (of bij de dood)
a gesükt.
„North Daüas Forty"
tende rol van Dick Nolte)
Her die tenslotte uit het
Bpt. Mooi en goed. het is
lmredactie
irt ziülen op woensdag-en
lag in het voormalige
aring aan het Kleine
itsoen te Amsterdam
worden vertoond: woens-
ideren van circa acht tot
g^rdags voor de kleintjes.
?3|ef is uitgegaan van een
ilügers. Zij werken zonder
teun maar met medewer-
imeente en diverse instan-
ecf
Ba.
te taken van het kinder-
e *kn zij behalve het bieden
ikCted en interessant filmpro-
taafaor kinderen voor niet
(2.50 per voorsteüing, het
m (lijk betrekken van kinde-
I rogrammering, de selectie
r Pning
uilen worden begeleid óf
eüjke informatie (stencü-
door inleidingen en ge
let Ugt ook in de bedoe-
per jaar een internatio-
film-festival te organise-
adere informatie: Dick de
irphatistraat 185\ Am-
aüeen jammer, dat de moderne
gladiatoren zozeer worden omgeven
door een waas van bijkans heüige
heldhaftigheid, dat zijn daad eerder
een nederlaag lijkt dan een overwin
ning. De van oorsprong Canadese re
gisseur heeft zich kenneüjk toch la
ten verblinden door het klatergoud
van het Amerikaanse concurrentie-
ideaal, de verheerüjking van het
winnen.
Amsterdam-Cinema International
en Calypso 1; Rotterdam-Calypso 1;
Den Haag-Apollo 1, 16 j.
Start the Revolution
without me
Bud Yorkins' burleske „Start the Re
volution without me" heeft in Neder
land tien jaar op de plank gelegen.
Het waarom büjft duister, want hoe
wel de film in geen enkel jaar tot de
top-tien zal hebben behoord, is hij
zeker niet slechter, zelfs een tikkeltje
beter, dan het voer <at we elke week
opgediend krijgen.
Hij draait om de aloude foef van de
persoonsverwisseling. In de achttien
de eeuw worden ergens in een Franse
negorij twee jongetjes, elk behorend
tot een tweeüngpaar verwisseld. Zo
groeien op Corsica twee adeüjke per
sonen op, die tweelingbroers moeten
zijn maar geen snars op elkaar Ujken,
en in een Parijse achterbuurt is het
idem dito gesteld.
De vier displaced persons (samenge
perst tot Gene Wilder en Donald Su
therland) ontmoeten elkaar in het
koninklijk paleis tijdens de Franse
revolutie. Natuurüjk wordt de een
voor de ander aangezien en de ander
voor de een, er volgt een onbeschrijfe-
Ujke chaos die soms wel aardig is en
soms kinderachtig en waarvan Marie
Antoinette, die haar sukkeüge
echtgenoot bij dag en bij nacht ho
rens opzet, het slangachtig kronke
lende middelpunt vormt. HÜariteit
troef, tempo gewaarborgd.
Amsterdam-Uitkijk, 16 j.
sen zijn; een „lavender lady" die op
het kerkhof vrijers met een stüetto
doorsteekt; een levende vinger die al
wriemelend grote hoeveelheden mos
terdsaus afscheidt; een vüegende bol
voorzien van taüoze naalden,, die zich
in ogen boren.
Op het laatst kom je er. als je heel
goed oplet, achter, dat er wezens van
een andere planeet aan het werk zijn,
die van doden loodzware dwergen
maken om ze als slaven te gebruiken.
Voorwaar een gecompüceerde proce
dure. Een knaapje in de puberteit is
voortdurend koortsachtig op de
vlucht voor het spul: geen wonder dat
hij de onwelgevoegeüjke uitdrukking
„Oh. shit" voor in de mond heeft.
Even serieus: de (nog erg jonge) ma
ker kan misschien ooit iets bereiken
als hij de hulp inroept van een be
hoorlijke scenarioschrijver. Is hij
daarvoor te ambitieus dan kan hij
wel inpakken.
Amsterdam-Cineac Damrak, 16 j. Nick Nolte in „north Dallas Forty'
advertentie
Phantasm
De griezelfilm „Phantasm" werd ge
regisseerd, geschreven en gemon
teerd door Don Coscareüi. Wie stónd
achter de camera? Welzeker, Don
Coscareüi. Wie produceerde de film?
Ene D. A. Coscareüi en dat moet wel
een liefhebbend famüieüd zijn, want
anders zou hij de moed niet hebben
opgebracht.
EUaas, hoe je het ook wendt of keert,
hoezeer je soms ook wordt gefrap
peerd door een fraai beeld, ..Phan
tasm" is en büjft een eigenaardig,
kinderachtig onding, even onsamen
hangend als een reis met de spook
trein op de kermis. Er komt een „taü
man" in voor, die met voüe doodkis
ten smijt of het schuimrubbermatras-
Een ABN Groeikasbiljet is een waardepapier aan toonder met
een looptijd tussen 2 en 5 jaar. De looptijd tussen deze uitersten
bepaalt u zelf. De aankoopprijs is f 1.000,- of f 10.000,-.
Rentepercentages liggen vast op de dag van aankoop en zijn stijgend
vanaf het 3e jaar.
Ieder geheel jaar dat u het Groeikasbiljet langer houdt, krijgt u
een hogere rente vergoed over de totaal verstreken looptijd.
Hoe hoog deze rentepercentages zijn, kunt u aflezen in onder
staande tabel. Een Groeikasbiljet van f 1.000,- groeit volgens het
nu geldende rentepercentage in 5 jaar naar f 1.610,51.
Uw steeds stijgende
rente wordt berekend
op basis van samen
gestelde interest (rente-
op-rente). Over de
maximale looptijd bij
voorbeeld is dit 10%.
5 jaar
slot-
waarde
f 1.810,51
De rente groeit steeds
rente
8,25%
rente
8,00%
2 jaar
3 jaar
1.166.40
1.288.48
rente
8,75%
rente
10%
U mag na twee jaar
uw Groeikasbiljet
verzilveren op ieder
moment dat het u uit-
komt. Rente wordt (DebedragcnxlOvooreenGroeikasbilictvanflO.OOO,-.;)
uitsluitend vergoed over iedere volgemaakte periode van
een jaar. Het ABN Groeikasbiljet kunt u direct aan de kas
v?n elk ABN-kantoor meenemen.
Wijzigingen voorbehouden.
La Nott« De film waarmee Michelangelo
Antonlonl twintig Jaar geleden beroemd
werd. Een meesterwerk van resignatie. De
gehele week ln Krtterion. Amsterdam,
Apocalyps now Overweldigende antl-oor-
logsftlm over Vietnam van Francis Cop
pola. De gehele weck ln Rcmbrandtpl th.,
Amsterdam; Scala, Winschoten. Select,
Dellt; Alhambro 2, Rotterdam; City,
Vecndam, Metropole 2. Den Haag. Pala
ce, Haarlem, Forum. Ocleen. Casino. Bre
da; Lu*or, Venray; Royal, Weert; Roxy.
Oeleen; Rembrandt 3. Utrecht. Luxor.
Hoogeveen. Royal. Schagen, City, Schljn-
del; Luxor. Temeuzen. Roxy. Bergen oi.
Midi, Maastricht. City IJmulden. City.
Delfzijl. Luxor 1. Beverwijk. Euro. Eind
hoven. Centraal. Helmond. City. Winters
wijk. Corso, Castricum.
Manhattan Woody Aliens nieuwste film.
een ode ln zwart-wit aan *Jn geliefde stad
New York De gehele week in Alhambra l
en Tusehlnski 2. Amsterdam. TivoU,
Leeuwarden. Alhambra, Enschede, Me
tropole. Den Hang; Spruighover. Ufrecht.
Camera, Oronlngen, Roxy. Haarlem. Ca
sino, Breda. Luxe. Arnhem; Onuid.
Amersfoort. Alhambra. Rotterdam; Euro
2. Hilversum
Die Blecbtrommrl Film van Volker
SchJöndorlf naar het boek van OQnter
Orass. die vooral uniek is door de Inbreng
van Davld Bennent. De gehele week ln
City 1, Amsterdam, Cineac, Den Haag;
Lumlèrc 1. Rotterdam; Camera. Utrecht;
Concerthuls, Oronlngen; Lldo 2. Leiden;
Rembrandt 3, Eindhoven; Saskla, Am-
hem; Carolus 1, Nijmegen. Molenstraatth
Wagenlngen; TivoU, Leeuwaren.
Die Ehe der Maria Braun Reiner Werner
Fassblnder dringt met de middelen van
het melodrama door tot de kem van he*.
WcstduiLse „Wlrtschaltswunder" De ge
hele week In Tusehlnski 4 Amsterdam;
Scene 2. Arnhem. 8tudio. Haarlem. Bijou,
HilversumCasino. Den Bosch
Les demoiselles de Wllko Prachtige,
Ige BJm van de Pool Andr-
e gehele week ln Filmhuis
Id elncm Jahr mit drelaehn Monden Na
vrante film vol gefrustreerde mensenlief
de van Ralner Wemer Fassblnder De
gehele week In FUmhuis Jean Vlgo Am-
Les peil les Fugues Zeer charmante film
van de Zwitserse regisseur Yves Yersin
over een oude boerenknecht die op zijn
brommer de vrijheid verkent De gehele
week ln Oronlnger FUmclrcult. 26 febr.
Filmliga Oostbrabant. 27 febr. Freew
heeling. Venray.
Eboll 8terk polltle-soclaoJ geëngageerde
film over het verloederde Zuld-Itallé van
Francesco Rosl, naar het boek van Carlo
Levi. De gehele week In The Movies, Am-
stedam
Prepares vos moucholrs Bijzonder amu
sante Franse satirische komedie met
prachtige hoofdrollen van Patrick De-
waere cn Oérard Dépurdien De gehele
week ln Camera 2, Utrecht; Grand 5,
Amersfoort, Lumlère 3. Rotterdam; Ode
on 4. Den Haag.
De tentoonstelüng „Berlage In Us-
quert" ln het Groninger Museum.
Praedlnlussingel 59 in Groningen,
trekt zoveel belangstelling dat beslo
ten Is tot een verlenging. Tot en met
28 februari kan men er nog terecht,
op dinsdag tot en met zaterdag van
16-17 uur en op zondag van 13*17 uur.
Op maandag Is het museum gesloten.
De expositie geeft in foto's, teksten
en tekeningen een beeld van het
raadhuis in de Noordgroningse ge-'
meente Usquert, de laatste opdracht
van bouwmeester Berlage.
Van 21 juni tot 29 juni wordt ln
Emmeloord een Noorse manifestatie
georganiseerd ter gelegenheid van de
overdracht van een Noors natuurmo
nument aan die gemeente. Rondom
die manifestatie wordt in de maan
den juni en Juli ln het stadskantoor
een tentoonsteüing georganiseerd -
van werk van Gustav Vigeland. De
expositie bevat bronzen beelden,
plastiek en reliëfs van de Noorse kun
stenaar.
