'Singraven' bekoorlijk reisdoel
vakantie voordeel
Voetbal als pure
amateur aardiger
vrijdag
Voordelige verrassing
voor u!
VAKLEERKRACHT
LICHAMELIJKE
OEFENING
sa-
'Natuurerf' oplossing drukte op landgoed bij Denekamp?
Ex-prof Martin Toet:
Klassieke orgels bij uitstek!
IM DER GRAAF
fel
KOUD
(pJverda
AKTIEVE AGENT(E)
Salontafel „Rosita"
Baco-broeibak
169:
Nostalgisdie hanglamp
199:
8 Daagse geheel verzorgde reis naar OOSTENRIJK A C
per luxe touringcar met excursies voor Jap
DONDERDAG 21 FEBRUARI 1980 TROUW/KWARTET ;RC
door Jac. Lelsz
DENEKAMP Op het Huis
Singraven, een kilometer bui
ten Denekamp, moet het
's nachts nog altijd spoken.
Als Je het huis met z'n strak
ke, lineaire, neo-classicisti-
sche gevel daar op een verla
ten. winterse dag ziet liggen,
dan kun Je Je het desnoods
nog wel voorstellen als decoi
voor een schilderij van A. C
Willink, maar als spookhuis
néé. En toch waart er volgens
de sage in het donker een
spook rond, de geest van een
non, die zich hier eens levend
heeft laten inmetselen.
De zaak is dat Singraven begin zes
tiende eeuw gedurende enige jaren
een klooster is geweest. Als gevolg
van de Gelderse oorlogen, die ook
Twente teisterden, moesten de zus
ters het echter verkopen. Het goed
kwam toen in handen van Everwyn n
graal van Bentheim. „Geen hoog huis
dat minder zegen heeft gebracht aan
zijn bewoners dan Singraven bij De
nekamp" heeft mr G. J. ter Kuile
destijds geschreven, en hij bedoelde
ermee dat de verschillende geslach
ten voortdurend te maken hadden
met rampspoed, tegenstand en onge
val. HIJ vond daarvoor een verklaring
In het volksgeloof bij de r.k. bevol
king Singraven zou in haar oog. om
dat het niet langer de kerk toebehoor
de, een zwart goed zijn geworden.
Hoe het ook zij, zelfs „een zwart
goed" met een spook blijkt de men
sen niet tegen te houden. Singraven
is een verrukkelijk plekje, 's Zomers
trekt het terecht tienduizenden be
zoekers. Ze komen om het huis te
bezichtigen, om een hapje te eten in
het sfeervolle restaurant, om de
machtige raderen van de eeuwenou
de watermolens in werking te zien,
om te genieten van de natuur, of om
al deze dingen tegelijk.
Die drukke toeloop stelt steeds meer
voor problemen. Op het ogenblik is er
één verharde, smalle weg, die vanuit
Denekamp per auto toegang geeft tot
het centrale gedeelte van het land
goed Singraven (het Huis, het restau
rant, de watermolens). Passeren is
daar niet mogelijk, en bij uitwijken
lopen de bermen gevaar. Bovendien
worden fietsers en wandelaars gehin
derd. Om die redenen is een kleine
werkgroep aan het studeren gegaan.
Zij heeft het ruim vierhonderd hecta
re grote landgoed, waarvan driekwart
uit bos bestaat, eerst zoals dat heet
geïnventariseerd. Natuurweten
schappelijk. zowel wat flora als wat
fauna betreft, is Singraven interes
sant. Eenstemmig kwam men tot de
conclusie dat het toegankelijk moest
worden gemaakt voor een groter aan
tal mensen. Tegelijkertijd zouden er,
vond men, maatregelen genomen
moeten worden, die gericht zijn op
bescherming van de natuur. Het be
grip „natuurerf" werd ingevoerd. Dat
komt erop neer dat meer gedeelten
van Singraven worden opengesteld
voor stille genieters, wandelaars en
fietsers, die per auto naar de midden
partij met de „attracties", een beetje
oneerbiedig gezegd, willen. Het opge
stelde rapport is op 't moment volop
In discussie, waarbij Staatsbosbeheer
dwars lijkt te liggen.
Geschiedenis
Singraven's geschiedenis gaat in le
der geval erug tot de veertiende
eeuw. Het huis zelf kreeg vele malen
een ander aanzien: er is afgebroken,
herbouwd, uitgebreid, veranderd enz.
Meindert Hobbema en Jacob van
Ruysdael hebben de inmiddels lang
niet onvermaarde watermolens al
vereeuwigd en de resultaten zijn zelfs
te zien in de National Gallery te Lon
den en het Louvre te Parijs, maar de
oudste afbeeldingen van het huis da
teren van wat later. Ze zijn van Cor
nells Pronk, die zo'n 250 jaar geleden,
samen met onder anderen Andries
Schoemaker, enkele jaren per dili
gence door Twente en Salland trok
om er havezaten, kerken en molens
vast te leggen. Op het eerste gezicht
mag de situalte niet ingrijpend gewij
zigd zijn. ook na die tijd echter heb
ben nog aanzienlijke verbouwingen
plaats gevonden, en het moet gezegd:
met wisselend succes. De laatste eige
naar was Willem Frederik Jan Laan,
van wie gezegd wordt dat hij een
pionier was, op verantwoorde wijze
restauratiewerkzaamheden liet uit
voeren, belangrijke Initiatieven nam
met betrekking tot het bosbezit en zo
Frontaanzicht Huts Singraven bij Denekamp
het landgoed Singraven uitbouwde
tot een nationaal monument Om het
geheel veilig te stellen, droeg hij het
in de Jaren vijftig over aan de SÜch-,
ting Edwina van Heek.
Diverse geslachten hebben Singra
ven in eigendom gehad, maar als ge
volg van omissies met juridische con
sequenties berust het archief nog
steeds in het Fürstlischen Bentheimi-
schen Archiv te Burgsteinfurt (D). In
juni 1672 veroverde „Bommenbe-
rend", de nogal beruchte bisschop
van Münster, Twente. Singraven
werd oorlogsbuit en cadeau gedaan
aan zijn bondgenoot, de roomskatho-
liek geworden Ernest Wilhelm graaf
van Bentheim. Rondom het goed
hebben zich in de loop der tijden de
grootste tragedies afgespeeld, ook in
het menselijke vlak. Heel gemakke
lijk had Singraven ook voorgoed van
het toneel kunnen verdwijnen, bij
voorbeeld omstreeks 1000, toen veel
havezaten verloren zijn gegaan. Dat
het niet gebeurde, zou te danken zijn
aan het feit dat het niet alleen inkom
sten verwierf uit de landbouw, maar
ook uit meer industrieel georiënteer
de bedrijven, een brandewijnstokerij
en de watermolens.
Twente is een land van oude, soms
eeuwenoude gebruiken. Eén van die
gebruiken speelt zich rondom Singra
ven af. Dat is het paasstaakslepen.
Op eerste Paasdag 's middags om één
uur zwaait het grote, fraai gesmede
hek naar het huis open voor Judas en
Iskarioth, die vergezeld zijn van een
schare Denekampers. Op het bordes
wacht de eigenaar, tegenwoordig een
vertegenwoordiger van de Stichting
Edwina van Heek, het gezelschap al
op. Ze vragen hem dan om een „Poa-
schestaken", wat nooit wordt gewei
gerd. Paasliederen zingend, trekt
men dan naar het bos. Daar wordt
een hoge, rechte boom geveld. Terwijl
opnieuw paasliederen weerklinken en
de mensen hand in hand een keten
vormen, wordt de boom naar de St
Nicolaaskerk in Denekamp gebracht,
waar de klokken al luiden voor het
door Peter Wllechut
RIJNSBURQ Het ls zo'n zeven maanden geleden dat
Martin Toet, nu middenvelder van eerste klasser RIJnsburgse
Boys, alscheld nam van het betaalde voetbal, waarin hij
speelde voor FC Den Haag en het Belgische Kortrljk. Toet
vertoont geen sporen van spijt over dat besluit, dat op 15 Juli
vorig Jaar definitief werd. HIJ praat zinnig, en vooral relative
rend over wat zijn vak w»s, maar vooral zijn hobby ls.
Toet over zijn vlucht uit de profsec
tor „Ik ben best blij dat lk weer
amateur ben. Het spanningsveld ln
het betaalde voetbal ia groot, door je
afhankelijkheid van de sport Je club
kan altijd 100% inzet van Je eisen".
Dat zijn nieuwe club RIJnsburgse
Boys werd. wekte veel verbazing.
Toet: „Ik heb nog wel ambities om
hoog te voetballen, maar ik wil niet
langer afhankelijk zijn van de sport.
Ik zou bijvoorbeeld best wel kampi
oen van Nederland willen worden met
RIJnsburgse Boys. Gezien de kwali
teiten die de ploeg heeft moeten we
ook over «én of twee Jaar hoge ogen
kunnen gaan gooien.
Over zijn eigen positie binnen bet
tope If tal van RIJnsburgse Boys: ,Jk
ben gewoon één van de middenvel
ders. Ik denk wel de kwaliteit te heb
ben, als spelverdeler te fungeren,
maar Wljnands (trainer Rljnaburgae
Boys red.), wil drie middenvelders
die het spel naar zich kunnen toetrek
ken. Bij afhankelijkheid van één spe
ler zakt de ploeg in elkaar wanneer
die man wordt uitgeschakeld".
Opmerkelijk was de invitatie die
Toet al begin augustus ontving voor
de selectie van het Nederlands ama
teurteam. Zelf vindt hij dat niet be
vreemdend: „Arie de Vroet (trainer
van het Nederlands amateurteam
red.) kende mij al van het nationaal
team voor 16-17-jarlgen en van het
UEFA-Jeugdteam. Verder spreekt het
voor zich dat een trainer het prettig
vindt als hij ex-profs ln zijn selectie
heeft, omdat die altijd meer routine
hebben".
Of dat echter wel zo voor zich
spreekt, ls maar de vraag. Heeft een
Jonge ex-prof wel zoveel routine dat
hij daarop geselecteerd moet
worden?
Een terugkeer van Toet in het betaal
de voetbal kan als onmogelijk wor
den ingeschat. Wat zijn betaalde car
rière (waarschijnlijk) een vroegtijdig
halt heeft toegeroepen is dat hij te
veel denker is. Toet, zelf in het bezit
van een VWO-diploma en studerend
voor accountant, denkt verder dan de
periode van zijn 20e tot zijn 35e, waar-
In hij zou kunnen voetballen.
Toet: „Je voetbalcarrière houdt bij Je
35e op, maar Je leven niet. Tijdens je
profbesta an moet Je dan iets gaan
doen, wat Je kimt uitbouwen. Stude
ren naast de voetballerij klinkt erg
leuk, maar daar komt in de praktijk
nieta van terecht Stel dat Je bijvoor
beeld de universiteit doet en Je gaat
op Je 35e werken. Dan kunnen bedrij
ven ook mensen van 27 krijgen.
Betaald voetbal moet Je daarom al
leen spelen als Je er iets groots mee
kunt opbouwen. Daarmee bedoel ik
niet een huls of een sigarenzaak,
maar daadwerkelijk een onderne
ming. Omdat dat niet zou kunnen,
ben ik gestopt".
lof. Daarna wordt de boom, even bui
ten de kom, op de Poaschebölt opge
richt, met een teerton in top. 'sA-
vonds om acht uur wordt, zoals trou
wens overal in Twente, daar een paas
vuur ontstoken, waarbij opnieuw de
paasliederen schallen: „Daar nu het
feest van Pasen is", „Heden is de
grootste dag", „Christus is opgestan-
den". Aan het gebruik zit veel méér
vast, en de rol, die Judas hierbij
speelt, staat daar niet los van.
Een tijdje geleden heeft het gemeen
tebestuur van D^nekamp een kleine
werkgroep in het leven geroepen met
het oog op de toekomst van het land
goed Singraven. Doel ervar. was te
voorkomen dat het zou bezwijken on
der de druk van de recreatie. Na on
derzoek kwam de werkgroep, be
staande uit de directeur openbare
werken, een vertegenwoordiger van
het gewest Twente en de rentmeester
van Singraven, tot de conclusie dat
het scheppen van een natuurerf voor
het landgoed de oplossing zou zijn.
den afgesloten. De Molendijk, het ge
asfalteerde laantje dat rechtstreeks
vanuit het dorp Denekamp naar het
centrum met huis, restaurant en wa
termolens voert, blijft alleen open
voor wandelaars en fietsers. Natuur
minnaars, die per auto komen, zullen
deze straks aan de randen kunnen
achterlaten op één van de vijf aan te
leggen parkeerplaatsen. Voor wande
laars worden routes uitgezet, die kun
nen variëren van enige kwartieren
gaans tot een aantal uren. Aan het
educatieve aspect zal meer dan tot
nogtoe aandacht geschonken
worden.
Enerzijds/anderzijds
Wil men enerzijds, aldus de vooreitter
van de werkgroep, ing. G. H. J. van
Beurden, directeur Openbare Wer
ken, het landgoed meer beschermen
door een aantal regulerende maatre
gelen, aan de andere kant wil men
Singraven, waarin ook veel gemeen
schapsgeld zit, aantrekkelijk maken
voor meer bezoekers dan nu het geval
is. lij denkt dat bezoek door zo'n
80.000 mensen per Jaar mogelijk is.
De meesten daarvan zullen zich be
perken tot het centrale gedeelte
(Huis, restaurant, watermolens). Voor
hen moet er gelegenheid blijven daar
per auto te komen. Daarvoor is een
separate weg van ongeveer achthon
derd meter lengte geprojecteerd, die
door een klein gedeelte van het land
goed voert, een stukje van Singraven
met hoofdzakelijk agrarische be
stemming. De weg wordt niet breder
dan drie en een halve meter, zodat
wisselplaatsen nodig zijn, waar auto's
elkaar kunnen passeren.
De werkgroep heeft haar plan met
algemene stemmen vóór op tafel ge
legd. Voorzitter Van Beurden: „De
recreatieconsulenten in Nederland
waren zeer enthousiast. Het natuur-
erf-idee sprak ze erg aan. Ze zeiden
dat we in Nederland die kant uit
moeten. Staatsbosbeheer maakt
daarentegen nogal bezwaar."
Denekamp wordt nu met enige span
ning naar Zwolle gekeken. Bij de pro
vincie Overijssel is een subsidie-aan
vrage ingediend. De kosten bedragen
ruim driekwart miljoen gulden. Op
korte termijn wordt een beslissing
verwacht. Gehoopt wordt dat het col
lege van gedeputeerde Staten ak
koord gaat. De redenering van
Staatsbosbeheer zou nogal simpel
zijn: Die „autoweg" is niet nodig,
laten de mensen maar lopen.
U moet ze gezien,
gehoord en
zelf bespeeld
hebben.
Dat kan doorlopend bij
orgels - piano's
Kon. Wllhelmlnapleln 43-45, Waddlnxveen. Tel. 01828-7678
Na de laatste dure maanden, hebben wij een
verrassing voor u!
Een knap geknipt kapsel en een natuurlijk op te
drogen Natural Styling Permanent in de franse
modelijn "Plume", voorf55,-.
Wat doen wij voor u?
1. wij geven u "t advies welk kapsel het
beste bij u past;
2. wij wassen uw haar met een
speciale Natural Styling shampoo om
het klaar te maken voor uw
permanent;
3. uw haar wordt geknipt in een
perfekte snit;
4. hierna wordt het gepermanent op
de vereiste sterkte;
5. dan krijgt uw haar nog een Natural
Styling Balsam behandeling om het in
de meest optimale konditie te houden,
waarna het op de natuurlijke manier
kan drogen.
Een eventuele föhn- of watergolf-
behandeling is hier natuurlijk niet bij
inbegrepen.
bezuidenhoutseweg 203 (bij laan v. n.o.indlë) tel. 853532
(volop parkeren voor de deur) uer;
groot hertoginnelaan 64 (hoek waldeck pyrmontkade) tel.Lig
erk
J" Amsterdam Concertgebouw ze 23 februari 20.15
I L7?t'/ C/ Strlci/a/idttfuwu wdeil I
dirigent Tamés Vésary piano Peter Frankl I
Roussel Sinfonietta opus 52
Poulenc Mouvements perpétuels
L Mozart Pianoconcert no 12 in A/Konzert Rondo in A I
Saint-Saëns - Le Carnaval des AnimauN
RUIME SORTERING BUT./PROP. KACHELS, INFRAROOD
MET ZUURSTOFGEBREKBEVEILIGING. CATALYSA-
TORS MET ZUURSTOFGEBREKBEVEILIGING. INDUS
TRIE OF BOUWWERKSTRALERS, THERM. BEV. ALLE
SOORTEN DRUKREGELAARS/SLANG, ENZ. ALLEEN,
BU:
gas -étectr. -csmpfhg ffasshop
LitTMt 21 -J3l.Ki.ft wl.07M»S34
1000 m» ANTIEK
en exclusieve
MANAU
MEUBELEN
HEIN CHRISPIJN
Hoge Rijndijk 260, Lelden
Tel. 071-410608-411276
Openlngatljden ma. t/cn vr.
van 10 tot 18 uur,
Zaterdag a van 10 tot 17
uur en do. van 19-21 uur.
Dameskapsalon
W. Freek Vermeer
GEEFT VOOR ONVER
SCHILLIG WAT VOOR HAAR
EEN PRIMA
PERMANENT
OOK HET JUISTE ADRES
VOOR ALLE SOORTEN DA
MES- EN HERENPRUIKEN
(TOUPET) EN HAARDELEN.
MORSSTRAAT
Lelden, tel. 071-125627
ne 18.00 uur
Tel. 071-763836.
Sleutels
bijmaken!!
Klaar terwijl U wacht!
Voordeur- en autosleutels,
sloten en beveiligingen
voor deur en raam. Llpa-
vertegenwoordlger.
W. P. Hartwijk
Nieuwe Beestenmarkt 7-11
Lelden Tel. 071-126627
SANITAIR ONDERDELEN
en koperen pijp en fittingen.
Zeer scherpe prijzen.
Gloelblokken en glasstrips
voor
alle merken gashaarden.
De Nle
KORT RAPENBURG 5-7-9
LEIDEN. TEL. 071-763200.
iedereen leest
<de krant
altjjd en overal.
GEMEENTE LEIDSCHENDAM lt
Voor het goed functioneren van£tj(
onderwijs In de lichamelijke oefening
het openbaar- en bijzonder lager ortijn
wijs Is het gewenst tijdens ziekte F1''
andere gevallen van afwezigheid vaC
onderwijzend personeel een beroep
kunnen doen op Invallers en Invalehai
aai
In verband hiermee worden^
Ilcltanten gevraagd die In vtjjj
komende gevallen als [t
de
01
?rd
va
•ag
willen invallen.
Vereist is het bezit van de
M.O.-P. DE AKTE J of de L
volledig bevoegd onder*
met de aantekening J.
Inlichtingen kunnen telefoi
worden verkregen bij de che|
de afdeling Onderwijs en Pi
neelszaken ter gemeentesec
rie, de heer H. Keizer, teléR
070-209350, toestel 210. pir
Geïnteresseerden kunnen hun sollicPr
binnen 10 dagen richten aan de chel
genoemde afdeling, Postbus 424, 226lgf
Leidschendam.
-üei
-nooi
ZDsa!
I va
Voor hef agentschap van het ochtendblad
Trouw r;
DEN HAAG ZUIDERPARK-VALKENBOS >t
zoeken wij een
die leiding wil geven aan een aantal
gers, zodat onze abonnees dagelijl
Ochtendblad TROUW bezorgd krij
:er
De werkzaamheden hieraan verl
«l|n:
de kranten voor de bezorgers uit
wekelijkse uitbetaling aan de
gers;
nabezorging van gemelde klacht
het bijhouden van een eenvoudig
systeem.
Men dient in het bezit te zijn van een telefoonas t
Wij stellen daar tegenover een aantrekkelijke
dienste.
Voor nadere Inlichtingen kan men ons kantoor
Haag, Parkstraat 22 bellen; te bereiken onder
mar 070-469445na 19.00 uur 070-630229.
>s)
|rg«
'ar
Origineel en praktisch; twéé tafels in één, door in
schuifbare bijzettafel. Bali-bruin gebeitst essen.
- Tota le blad maat
r 1 oox 1 oo cm
575.- voor
Vondox Sport
rotschAatten
Dubbel gelagerd.
Verende, bestuur
bare, wielophang
ing. 1 Jaar garantie»
Handdouche-
garnituur
verstelbaar. Koper-
verchroomd in
kombinatie met
bruin, groen of bei
ge. Kompleet
Afm. 127x86x63 cm.
Roestvrij aluminium.
Kompleet met glas-op-maat.
Eenvoudige montage.
Van 195.-
voor
Matrashoes
Hagelwit molton.
Verschuift niet!
Lits-jum. 26.50
2-pers. 22.50
1 pers 1750
Kattebak
Hygiënisch. Geen
geurtjes. Eenvou
dig te reinigen.
Bruin/beige 22-
Sfeervolle kombinatie van massief
hout en brons. Kompleet met
amberkleurige globe 0 30cm.
Voor 100 Watt gloeilamp.
Van 239.- voor
VROOM DREESMANN fix
ook geldig op de plaatselijke koopavond
Verblijf In het
s. kamertoeslag £70.-) te
Vertrekdata: 12,19,26 april en 3 mei
Het relsburo van Vroom Dreesmann
(ook geopend op koopavonden en zaterdags).
Deze reizen worden op initiatief van Vroom Dreesmani
georganiseerd en uitgevoerd door De Jong lntratour$_
volgens de voorwaarden uit het zomer-
programma "80 en de algemene voorwaarden
der ANVR