TROUW/KWARTET
ZATERDAG 9 FEBRUARI 1980
fcchill
■ster
twedi
kaktei
Sgend.
Cd nc
et. Da
fcwon
fcrder
Iers n
p eer
enen
an de
edaa
plaa'
aut
twe<
end i
Blue*- e* tultcarvlalc vloeien la elkaar over. Exotische beeldengroep vu Sllvm.
Het gat is dicht, de haven ligt voor joker', schreef de Nederlandse
zanger Jaap Fischer bij de afsluiting van het Veerse Gat. Hij doelde op
het plaatsje Veere dat van het open water werd afgesneden. Een
vissersplaats werd recreatie-oord. Gaten worden gedicht, sentimenten
komen boven. Dit gaat ook op voor het gat van de Parijs Hallen.
afgebroken. De sloop veroorzaakte een reusachtig gat in het hart van
de Franse hoofdstad. De ratten vluchtten de buurt in, een deel van de
bewoners vertrok naar andere wijken en wat achter bleef was een kuil
waar de Parijzenaars jaren lang in hebben kunnen kijken naar
verschillende bouwactiviteiten. Sinds kort is het gat gedicht en de oude
haven zal ook hier voor joker liggen, want het nachtelijke leven van de
oude markt komt nooit meer terug. Een nieuw fenomeen heeft zijn
plaats ingenomen, het duurste winkelparadijs aller tijden.
Misschien herinnert u zich de beroemde markthallen uit de film Irma
la Douce. Na de opname van deze succesvolle film werden de hallen
door Erik Terlouw
geheel rond, met mozaïeksteentjes ter
grootte van één vierkante centimeter be
legd. De steentjes zijn in verschillende
blauwe en witte tinten op de ronde wan
den gegroepeerd. Op een afstand geeft dit
het beeld van een wolkenlucht. De ramen
van deze flats zijn rond of bladvormig. Er I
is hierdoor een omgeving ontstaan, die
eruit ziet alsof zij niet van deze planeet k
In het Parijse zakencentrum La Défense ii
het niet anders. Overal architectonische
uitspattingen, waarbij kosten nog moeite
gespaard zijn.
uiteraard het merk van de plaat die ten
gehore wordt gebracht is van een reeks
opgehangen monitoren af zichtbaar. Het
centrum heeft je zo in zijn ban. Binnen en
buiten is er altijd wel iets te beleven. Er
worden verschillende activiteiten georga
niseerd om de bezoeker zo lang mogelijk
in de buurt van de winkels te houden. Van
de open binnenplaats af kan men over een
monumentale marmeren trap de verschil
lende verdiepingen van buiten af berei
ken. Een wandeling over deze middentrap
is een attractie die net zoveel ruimtelijke
beleving oproept als de hiervoor genoem
de roltrappen van het Centre Pompi
dou. Eenmaal bij het bovenste terras ge
komen. kijkt men over de rondingen van
de glazen galerijen tegen een veraf gele
gen blinde muur. Op het grote grijze vlak
is een man afgebeeld. De ietwat gebogen
figuur wordt van opzij door de zon besche
nen. de schaduw achter hem suggereert
dat we van uit de lucht op een groot plein
kijken waarop in het midden een man
diagonaal oversteekt. De vervreemding is
nu volledig, dit beeld doet Je de ruimte als
nog groter ervaren. Zelden heb ik een
muurschildering zo'n functie zien ver
vullen.
ven: wat er achter de prachtige architecto
nische facade van het Forum des Halles is
gevestigd, is net zo ordinair als het
Utrechtse Hoog Catharijne of het nieuwe
Babylon van Den Haag. De vier aanslui
tende ondergrondse winkelverdiepingen
achter de glazen galerijen hebben de stijl
van industrieel fineerwerk, even uniform
als de winkelcentra in de rest van de
wereld. Voor de bezoeker van het Forum
imponeert alleen het uiterlijk. Zowel voor
het Centrum Pompidou als voor het Fo
rum des Halles zijn de bedenkers erin
geslaagd het grote publiek aan te trekken.
Vasconi en Pencréach'. Zij hebben met
overtuiging een ruimtelijke oplossing ge
schapen, die een plezier voor het oog is.
Het materiaal dat ze hebben gebruikt
doet in onze ogen overvloedig aan. Waar
we in ons land spaanplaat gebruiken, zet
de Fransman roestvrij staal neer. Met het
duurste materiaal gaat men om of het de
prijs van zachtboard heeft.
Het ls de Fransen weer gelukt de
nuchtere Nederlander te over
bluffen met een stunt, waar we ln
ons land minstens een kleine bur
geroorlog voor zouden moeten
voeren. Op de plaats van de vroe
gere markthallen, ln het hart van
Parijs, hebben de architecten
Claude Vasconi en Georges Pen-
créac'h een ondergrondse stad ge
creëerd, die veel weg heeft van
een decor voor de nieuwste James
Bond film.
minder bedeelde Parijzenaar zal duidelijk
zijn: alleen al bij het woord 'Forum' komt
hij tot razernij.
Vondst
Maar hoe Je het ook bekijkt, het Forum
des Halles overtreft werkelijk de stoutste
fantasie. Het is een uitgesproken vondst
om een bouwwerk te creéren in een gat.
Deze omgekeerde situatie werkt zo ver
vreemdend. dat je er in eerste instantie
geen raad mee weet. Van boven naar bene
den ziet het eruit als een doorzichtige
bijenkorf, waarin zich mensen in alle rich
tingen bewegen. Van onder naar boven
lijkt het of Je in een omgekeerde pyramide
staat Het raffinement zit hem ln de ver
houdingen, deze zijn zo groot dat je niet
merkt onder het straatniveau te zitten.
Dit veroorzaakt een vreemde paradox,
want als je ln het souterrain bent lijkt het
of Je aan de oppervlakte staat. Op alle
ondergrondse niveaus er zijn er drie
blijf Je contact houden met de lucht Dit
werd bereikt door gebruik te maken van
ruime aluminium bogen waartussen glas
is aangebracht. De zo ontstane glazen
overkapping laat de binnen- en buiten
ruimte ln elkaar overvloeien. Door het
transparante karakter en het toepassen
van glazen rondingen voor de galerijen, ls
er in de vormgeving een overeenkomst
ontstaan met het nabij gelegen Centrum
Oeorges Pompidou, waar de ronde door
zichtige roltrapgangen het uiterlijk type
ren. De beide projecten worden overigens
de laatste tijd ook op een heel ander vlak
met elkaar in verband gebracht. Het Pom-
pidolium (de naam die door de buurtbe
woners aan het culturele centrum gegeven
werd) wordt gezien als een soort super
markt voor de kunst, terwijl het Forum
des Halles model staat voor hèt consump
tiemuseum aller tijden.
Deze vergelijking is beslist niet overdre
Bij het zien van zo veel architectonische
luxe moet ik altijd denken aan de Neder
landse zuinigheid, aan onze gr oenzoom
pjes, speelplaatsjes, zitkuiltjes, woonerf-
jes en nog zo veel meer -tjes waarmee we
onze taal in de loop der jaren zo gretig
hebben uitgebreid. Wat hebben we toch
een angst gekregen voor alles wat groot
schalig is. Het lijkt wel of datgene wat bij
de Fransen allemaal te duur en te groot
aandoet, bij ons te klein en te kneuterig
uitvalt.
Het is deze grandeur die je ook zo over-^R
troeft in het nieuwe Forum des Halles, nba
waar niet alleen de architecten ruim baan ise
hebben gekregen, maar ook de beeldende n li
kunstenaars- Qp verschillende plaatsen in g^ti
het forum zijn wanden en pilaren beschil- we
derd of met mozaïeken belegd. Over de
kwaliteit van deze kunstwerken valt te
twisten, maar de opdrachten zijn gegeven |ent
en daarbij is niet op een dubbeltje |e r
gekeken. gdh
leini
Een uitgesproken pronkstuk van al deze mak
toegevoegde beeldende kunst staat op het el a
binnenplein. De beeldhouwer Silva heeft en
er een marmeren beeldengroep neergezet,
die de mystieke sfeer van een altaarstuk ev,g
uit een oosterse tempel in zich draagt. Dit de
exotische beeldhouwwerk staat op een van
ruime marmeren ondergrond, die perfect e a
overloopt in de bestrating van het binnen- evo1
plein. De eenheid van deze beeldengroep jl d
met zijn omgeving is volmaakt. De kleur s 1
van het materiaal, zacht rose, tegen wit
aan, past zo organisch in de architectoni-
sche ruimte, dat het er niet meer valt weg
te denken. De tempel is een feit geworden, ns
maar het geloof dat er wordt beleden is ïeirr
dubieus. wa
nen
JföjL inde
Volf
F**! foor
MP» Uitziekt «m en Forum aai
op de kathedraal i VO
IKf Salnt-Buataehe. on(j
Hkgr- te v
BaBsBS? set
pMYifc 4 nen
Zij die dachten dat het super-cultuurcen
trum Oeorges Pompidou het laatste
woord was op het gebied van architectoni
sche excentriciteit, zullen verbaasd zijn
over het net voltooide Forum des Halles.
Een commercieel centrum van 40.000 vier
kante meter onder de grond, waar meer
dan tweehonderd luxueuze winkels hun
deuren hebben geopend (alsof het Parijs
aan winkels ontbrak). De winkelburcht is
te bereiken vla de nog dieper gelegen
metrobanen, of per auto: er kunnen er
1650 in.
Duizenden mensen trekken dagelijks naar
het Pompidolium omdat ze het zo leuk
vinden om langs de futuristische roltrap
pen naar boven te worden getranspor
teerd. waar ze genieten van een uitzicht
over Parijs. Het gaat hen niet om de kunst
die zich in het centrum bevindt, maar veel
meer beleven zij het bouwwerk zelf. De
architectonische ruimte fungeert als
kunstwerk. Dit gaat ook op voor het Fo
rum des Halles, al heeft wat erin aanwezig
is niets met cultuur te maken. Uiterst slim
hebben de makers het voor elkaar gekre
gen een dubbele aantrekkingskracht voor
hun consumptieparadijs te creéren. Aan
de ene kant door de uitdaging van het
gebouw zelf, aan de andere kant door het
zo te situeren dat de mensen er gedwon
gen doorheen moeten. Want of de Parijze
naar wil of niet. als hij toevallig met de
metro van buiten Parijs naar het centrum
wil kan hij niet anders dan onder deze
winkelkolos uitstappen. Vla de roltrappen
wordt de reiziger direct in verleiding ge
bracht En deze ls niet gering.
Al is de Franse mentaliteit te veel gesteld
op opzichtige dingen, vast staat dat het
hun niet ontbreekt aan lef. En het is juist
de lef, hoe pathetisch deze veelal ook is,
die ik zo bewonder. Het onmogelijke
wordt in Frankrijk mogelijk gemaakt,
want wat zou u vinden van flats waarin
nergens een rechte wand staat, of een
gebouw geheel bekleed met spiegels? In
Frankrijk is het allemaal verwerkelijkt. In
Nanterre bij voorbeeld, aan de rand van
Parijs, staat een aantal studentenflats,
De vroegere „bulk" van de Franse hoofd
stad. zo genoemd omdat vla de oude
markthallen de gehele Parijse bevolking
van voedsel werd voorzien, is verwisseld
voor een maag die alleen met geld kan
worden gevoed De initiatiefnemers wa
ren: de groep Crédit Lyonnais, Banque
Privée de Oestlon. Union des Assurances
de Parts, en nog vele andere grote en
kleine geldschieters die voor zo'n slordige
vierhonderd miljoen Franse franken (on
geveer tweehonderd miljoen gulden) kon
den zorgen. De Parijse gemeente moest
daar nog tweehonderd miljoen franken
bijpassen. En dat in een tijd waarin het
Europa economisch niet meer zo voor de
wind gaat. De reactie van vooral de wat
Nog absurder wordt het beeld als je vanaf
dit punt naar links kijkt. Boven de bogen
van het forum wordt een deel zichtbaar
van de kathedraal Saint-Eustachc. Dit
contrast maakt een vreemde overeen
komst zichtbaar en wel dat het bouwen
van het Forum des Halles een zelfde soort
uiting is als dat van een kerk, alleen met
dit verschil dat onder de bogen van de
Saint-Eutache God wordt geëerd en onder
die van het forum het geld. Maar on-
danks deze wetenschap doet de archi-
tectonische beleving van het nieuwe
commerciéle centrum in het hart van
Parijs niet onder voor die van een
gotische kathedraal en dat ls
een groot compliment voor -«•
de architecten
Concertzaal
Voor de verkoop van grammofoonplaten
is er, om maar eens wat te noemen, een
kleine concertzaal ingericht waarin Je, via
de modernste stereofonlsche installatie,
naar muziek kunt luisteren. De titel en
