wereld
vertrouwt op
eigen kracht
Kennedy vecht nu al voor lijfsbehoud
0
TERDAG 9 FEBRUARI 1980
TROUW/KWARTET
17
BUITENLAND!
Een Braziliaan die iets uit West-Afrika wil hebben, moet dat bestellen in
Parijs en een Venezolaan kan het beste in Londen terecht voor
:xportprodukten uit India.
Naweeën van het kolonialisme, die vrijwel steeds in het nadeel van de
economisch zwakkeren de ontwikkelingslanden dus uitvallen.
Oost-Afrika, Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië gaan proberen dat te veranderen.
loor Nico Kussendrager
'en
lind 1976 verliep het passeren
an de grens tussen Tanzania en
tenia bij Namanga uitermate
loeizaam. Lang wachten, op
outen banken met uitzicht op de
esneeuwde berg Kilimanjaro
ias nodig om alle formaliteiten
i orde te krijgen. Zelfs voor ie-
jand die in Afrika wel wat ge
rend is, verliep het allemaal erg
aag. Een paar maanden later
ing de grens helemaal dicht.
'oen viel de Oostafrikaanse Gemeen-
:hap tot dan toe het beste voorbeeld
n samenwerking binnen de derde we-
fld uit elkaar. Op het ogenblik wordt
el in Oost-Afrika als elders in de derde
fereld geprobeerd, onderlinge samenwer-
ing tussen ontwikkelingslanden weer
nigszins van de grond te krijgen.
n de Oostafrikaanse Gemeenschap werk
en Kenia, Tanzania en Oeganda samen,
ïaar deze landen waren steeds meer uit
Ikaar gegroeid. Kenia dreigde de andere
len vee economisch te overvleugelen.
rodukten uit dat land overspoelden de
markt, waardoor de bedrij-
igheid daar klap op klap kreeg. Boven-
ien had Kenia veel meer voordelen van
t Gemeenschap dan de andere twee lan-
tn. Kenia bewandelde een „kapitalisti-
ihe" weg, die steeds minder spoorde met
socialistische ontwikkeling vanTanza-
jia, dat zich meer op vergelijkbare buur-
ènden als Mozambique en Zambia ging
fchten.
■ft doodsteek vor de gemeenschap was
iet aantreden van Idi Amin in Oeganda,
tfeteen al liet de Tanzaniaanse president
ulius Nyerere weten dat hij nimmer met
min aan één tafel zou willen zitten.
lieuw
>e dictator is echter verdreven, terwijl in
ienia de overleden president Jomo Keny-
tta is opgevolgd door Daniel Arap Moi.
lieuwe gezichten dus, en mogelijk een
ieuw begin voor de Oostafrikaanse Ge
meenschap.
^Praat niet meer over die Gemeenschap",
ggen diplomaten in de Tanzaniaanse
oofdstad Dar es Salaam. „Heb het liever
ver een nieuwe vorm van samenwerking
nssen onze drie landen."
Hoe dan ook, onlangs waren Nyerere, Mol
en hun Oegandese ambtgenoot Godfrey
Binaisa bijeen om te praten over die sa
menwerking.
Belangrijk struikelblok blijft de naasting
door Kenia van eigendommen (vliegtui
gen, treinen en schepen) van de vroegere
Oostafrikaanse Gemeenschap. Tanzania
en Oeganda willen dat daarvoor schade
vergoeding wordt betaald. Pas dan is Tan
zania bereid tot heropning van de grens,
en tot verder overleg over samenwerking.
Een andere hinderpaal is de grote invloed
van Tanzania in Oeganda, na de val van
Amin. Kenia is daardoor erg argwanend
geworden, volgens Tanzania ten onrechte.
Nyerere heeft gezegd dat geen „echte
vriend" Oeganda tegen Kenia zal opzet
ten. Die binnenstaat heeft immers de Ke-
niase havens nodig voor zijn handel; Tan
zania kan zijn eigen goederenstroom al
nauwelijks verwerken, laat staan die van
zijn buurlanden.
Samenwerking
De weeën voor een nieuwe samenwerking
in Oost-Afrika vallen samen met het nau
wer aanhalen van de politieke en econo
mische banden tussen landen elders in de
derde wereld. Zo wordt geprobeerd de
Zuidamerikaanse vrijhandelsassociatie
nieuw leven in te blazen, om Zuid-Ameri
ka wat te onttrekken aan de economische
overheersing door de Verenigde Staten.
De opzet van de „oude associatie", die in
1960 werd opgericht, was het uit de weg
ruimen van alle handelsbelemmeringen
tussen de lidstaten, en in 1973 te komen
tot een gemeenschappelijke markt. Dat Is
niet gelukt. Economisch sterke landen als
Argentinië. Brazilië en Mexico dreigden
de kleintjes weg te drukken.
Toen duidelijk werd dat de associatie niet
werkte, richtten Bolivia, Peru, Chili, Ecua
dor en Colombia het Andes-pact op, dat
het tot nu toe wel heeft gehouden, zij het
dat Chili eruit is gestoten, en Venezuela
toetrad. Het Andes-pact is op het ogenblik
de belangrijkste economische eenheid
binnen Zuid-Amerika en geprobeerd
wordt nu van daaruit een nieuwe vrijhan
delsassociatie op te zetten. Later dit jaar
zal daarover een bijeenkomst worden ge
houden van ministers van buitenlandse
zaken van de Zuidamerikaanse landen.
De landen van de ASEAN-groep tenslotte
worden door ontwikkelingen van buitenaf
politiek steeds meer in eikaars armen ge
dreven. ASEAN staat voor Associatie van
Zuidoost-Aziatische naties, en de Filippij
nen, Indonesië. Maleisië, Singapore en
Thailand maken er deel van uit. De ASE-
AN-landen hebben steeds geprobeerd
langs wegen van geleidelijkheid tot meer
samenwerking te komen.
Economisch gezien zijn de resultaten tot
nu toe niet om over naar huis te schrijven.
„Voor de ASEAN-landen is een vijf verdie
pingen tellend gebouw van de grond geko
men, maar het steunt op bamboepalen",
zei de aftredende voorzitter van de ASE-
AN-raad, de Filippino Fred Elizalde, on
langs. Een belangrijke oorzaak zijn de
verschillen tussen de leden-landen: aan de
ene kant bij voorbeeld het stadstaatje
Singapore, aan de andere kant het grote
eilandenrijk Indonesië.
„Als we binnen de ASEAN een echte eco
nomische eenheid zouden bereiken, zou
den we een indrukwekkende economische
macht kunnen bereiken", aldus Elizalde.
Dat is waar. De ASEAN is bij voorbeeld
goed voor tachtig procent van de wereld-
rubberproduktie en zestig procent van de
tinproduktie, en zij brengt de helft van
alle hardhout in de wereld voort. Ook de
Europese Gemeenschap ziet het belang
van de ASEAN deksels goed: volgende
maand zal een samenwerkingsverdrag
worden gesloten.
Mondjesmaat'
Allerwegen zijn er aanwijzingen dat de
ontwikkelingslanden meer en meer hun
heil bij elkaar willen zoeken. Tot nu toe is
die samenwerking nog maar mondjes
maat geweest. De derde-wereldlanden wil
len onderling meer handel drijven, eigen
industrieën en banken opzetten, grond-
stoffenkartels oprichten die hogere prij
zen kunnen berekenen, multi-nationale
ondernemingen oprichten als tegenwicht
voor de westerse ondernemingen, en even-,
tueel een eigen geldsoort om minder af
hankelijk te worden van de dollar.
Op het ogenblik verhandelen de ontwik
kelingslanden nog geen kwart van hun
totale in- en uitvoer met elkaar. In koloni
ale tijden werd de handel van de gebieden
overzee helemaal gericht op de moeder
landen, die belang hadden bij grondstof
fen en afzetmarkten. Nu nog lopen de
handelswegen veelal eerder via Parijs of
Londen, dan via de eigen hoofdsteden van
ontwikkelingslanden. Een Braziliaanse
importeur die "produkten uit West-Afrika
wil hebben, moet dat doen yia een handel
sonderneming in Parijs. Een Venezolaan
se ondernemer die grondstoffen nodig
heeft uit India, kan in negen van de tien
gevallen het beste een telex naar Londen
sturen. Het ontbreekt de derde wereld aan
eigen handelsondernemingen en aan ei
gen bedrijvigheid.
Afhaken
Een andere belemmering is dat ontwikke
lingslanden vaak hoge importtarieven
heffen, om de eigen bescheiden industrie
te beschermen tegen invoer uit de wester
se landen. Dat wapen richt zich echter ook
tegen andere ontwikkelingslanden. Van
daar dat, nu de gesprekken over de we
reldhandel in het kader van de Tokio-
ronde (GATT) voor de derde wereld zo
mager zijn uitgevallen, eens te meer wordt
geprobeerd de onderlinge samenwerking
op economisch gebied te vergroten.
Zodra die geluiden in de westerse landen
worden opgevangen, wordt alras gewaar
schuwd voor het economisch afhaken van
ontwikkelingslanden; voor het op eigen
houtje verder gaan van de derde wereld.
Medewerker W. Burger van het Instituut
voor sociale studies in Den Haag verklaart
in het laatste nummer van de NIO-Kro-
niek') de neiging van de ontwikkelingslan
den tot ontkoppeling uit het feit dat de
wereldeconomie nog steeds werkt in het
nadeel van de economisch zwakkeren (de
ontwikkelingslanden). „Als Je." zegt Bur
ger, „van een relatie meer schade onder
vindt dan voordeel, verbreek je die." Hij
komt tot de slotsom dat een goed gekozen
ontkoppeling bij het geleidelijk tot stand
brengen van een nieuwe wereldorde een
belangrijke rol kan spelen.
Dat is een ander geluid dan dat van de
directeur van de Unido (de VN-industrie-
organisatie). Abdel Rahman Khane, en
van minister Jan de Koning (ontwikke
lingssamenwerking). Khane waarschuwde
dat de ontwikkelingslanden oo zichzelf
dreigen te worden teruggeworpen, als er
geen toenadering tussen hen de industrie
landen komt. Minister De Koning zei dat
de ontwikkelingslanden een andere weg
kunnen inslaan, als de Industrielanden
onvoldoende tegemoet komen aan de ver
langens van de derde wereld, wat uitein
delijk kan leiden tot een isolement en een
confrontatie tussen arm en rijk.
In belde gevallen goed bedoelde waar
schuwingen. maar dan wel in het besef dat
een nauwere economische samenwerking
tussen (groepen) ontwikkelingslanden he
lemaal geen slechte zaak hoeft te zijn. In
het beleid van het westen ten aanzien van
de derde wereld, en in het beleid van de
derde-wereldlanden zelf. kan daarmee
veel meer rekening worden gehouden.
NIO-Kroniek is een uitgave van de
Nederlandse vereniging voor een nieuwe
internationale orde (NIO), Leliegracht
21, 1016 GR Amsterdam.
Een verliezer bij het kaartspel wil steeds weer nieuwe kaarten en een Zijn spot trof senator Edward Kennedy, die inderdaad regelmatig
verliezer in de politiek wil een debat op de televisie, zei deze week de aandringt op een treffen met zijn partijgenoot voor de camera's. Is
campagneleider van Amerika's president Jimmy Carter. Kennedy dan nu al een verliezer? Maandag weten we weer iets meer.
door Bert van Panhuis
formeel. Een zware tegenvaller voor
Kennedy, want Muskie had door zijn enor
me populariteit in de staat van grote
betekenis kunnen zijn voor zijn buurman
uit Massachusetts. Kennedy moet ook
niet te veel rekenen op de steun van de
vele katholieken veelal van Fransen,
Ierse of Poolse (net als Muskie) komaf. De
katholieken in Maine zijn tamelijk ortho
dox en hebben weinig op met Kennedy'si
frivole levenswijze, waarvan „Chappa-
qulddick" voor hen maar één voorbeeld is.
De ingetogen Carter ligt beter bij hen.
Een nederlaag in Maine en peilingen
geven Carter een flinke voorsprong
snijdt Kennedy nog dieper in het vlees
dan Iowa al deed. Maine geldt nog steeds
als „de achtertuin" van Kennedy en dus
„zijn" gebied. De praktijk is anders, want
de staat is eerder Republikeins dan De
mocratisch, maar in de oordeelsvorming
zegt men niettemin: „Maine is van de
Kennedy's". Een nederlaag kan funeste
invloeden hebben op het verloop van de
voorverkiezingen in New Hampshire over
ruim veertien dagen. Moet Kennedy zowel
Maine als New Hampshire aan zijn rivaal
Carter laten, dan is zijn beeld wel zo
geschonden dat alleen wonderen hem In
de race kunnen houden.
De senator uit Massachusetts zegt zelf
overigens dat hij er niet over peinst om bij
verlies in New England op te geven. Zijn
adviseurs menen dat hij daar wijs mee zou
handelen. Als de lijn zich zou doorzetten
en Kennedy van de president blijft verlie
zen tot in de voorzomer, dan zou dit hem
zo kunnen schaden dat hij ook in 1984 als
Carter zich niet meer kandidaat kan stel
len geen enkele kans meer maakt. Maar de
senator legt die toekomstvoorspellingen
naast zich neer. Strijdlustig hield hij vori
ge week aan de Georgetown universiteit
zijn gehoor voor: „En we zullen wel eens
zien wie wie een pak op zijn Je-weet-wel
geeft".
Herstel
Na de dreun van Iowa heeft Kennedy zich
goed hersteld. Aan de Washingtonse uni
versiteit beet hij weer van zich af en viel
hij de president frontaal aan Een zeer
zelfverzekerde Kennedy bespeelde een on
derwerp dat het in Democratische kringen
altijd goed doet: we hebben een echte
Democratische president nodig In plaats
van een Republikein in een Democratisch
jasje.
Kennedy had voor zijn aanval de buiten
landse politiek uitgekozen en bij goede
Democratische presidenten hoort wat dat
betreft een sterk internationaal beleid.
Waar de aanval op neerkwam, is dat Car
ter overdreven heeft gereageerd op de
Russische inval in Afghanistan, met sa-
belgekletter in plaats van rustige, doel
treffende maatregelen. Carter heeft vol
gens zijn rivaal de ene blunder na de
andere begaan en mist evenwicht en visie
in zijn internationale politiek. „We moe
ten ons er niet toe laten dwipgen een
nieuwe generatie jongeren de dood in te
Jagen voor de falende politiek van de i
ouderen", riep Kennedy en dat sprak zijn t
gehoor wel aan. Waarnemers zijn het er
over eens dat de senator nu wedt op zijn
vooruitstrevende imago, als contrast met
de koude oorlogsbeelden, die de president
bij sommigen oproept.
De verkiezingsdeskundigen menen dat
Kennedy een deel van zijn aanhang met
deze toespraak weer enthousiast heeft ge
maakt. Er moet weer worden gevochten
om de stemmen en dat zet altijd aan tot
actie.
Geld
Ironisch genoeg wordt Kennedy nu be
dreigd door geldtekort De fondswerving
voor de presidentsverkiezingen is aan
banden gelegd, sinds sommige kandida
ten in het verleden hun campagnes op
gang hielden door er gigantische bedra
gen uit eigen en andermans zak in te
stoppen. De senator heeft moeten zien hoe
de kleine bijdragen de afgelopen weken
aanzienlijk zijn verminderd, en waar hij
zich eerst met een groot passagiersvlieg
tuig verplaatste doet hij het nu met een
klein toestel. De journalisten die tot voor
kort voor flinke bedragen mee konden
vliegen moeten nu voor eigen vervoer
zorgen.
Er zijn tekenen dat Kennedy het harder
wil gaan spelen. De handschoenen gaan
uit en Carter moet op gaan passen. Dat dit
middel ook tegen Kennedy zelf kan gaan
werken, valt op te maken uit de manier
waarop Chappaquiddick doorziekt Waar
hij ook komt, moet de senator uitleggen
dat men tegen hem samenzweert, roddelt
en lastert. „Hoe vaak ik ook opheldering
geeft, het maakt niets uit. Er zijn mensen
die me toch nooit zullen geloven," klaagt
hij. Het is waar, een deel van de Amerika
nen zal Kennedy's lezing van Chappa
qulddick nooit geloven, omdat ze ervan
overtuigd zijn dat hij liegt en draait En
dat kan Kennedy nog stevig opbreken.
Hetzelfde gold ook voor Iowa en zowel in
het Republikeinse als het Democratische
kamp is men nog van de kaart van de
uitslag van de populariteitstest daar.
Na Iowa was Kennedy aangeslagen, de
president op de toppen van zijn roem en
George Bush ineens een regelrechte be
dreiging van Ronald Reagans kansen als
kandidaat voor de Republikeinen.
Golden de voorverkiezingen in New
Hampshire tot voor kort nog als de eerste
echte krachtmeting, die rol lijkt nu defini
tief overgenomen door de caucussen van
Iowa en Maine.
Familie
Zowel Carter als Kennedy heeft de afgelo
pen weken veel werk gemaakt van de test
in Maine. Voor de president gingen zijn
vrouw Rosalynn, zijn moeder Miss Lilian,
zoon Chip en vice-president Walter Mon-
dale de partijgenoten langs en Edward
Kennedy liet al evenveel familieleden
aantreden. „Als we de tol verhoogden voor
alle auto's uit Massachusetts zou Maine
meteen uit de financiële problemen zijn."
schertste Rodney Quinn, een van de hoog
ste bestuurders van de staat en trouw
aanhanger van de president. Die zit trou
wens goed bij de „bazen" van Maines
Democratische Partij. Tweederde van hen
is actief voor Jimmy Carter.
Zo gesmeerd als het loopt bij de medewer
kers van de president, zo n wanorde is het
in het Kennedy-kamp. Er zijn Democra
ten die acht verschillende telefoontjes
hebben gehad van Kennedy-medewerkers
die om hun stem kwamen bedelen.
De steun onder de Democratische kop
stukken is matig. Gouverneur Joe Bren-
nan heeft vorig jaar als eerste topbestuur
der de kant van Kennedy gekozen, maar
dé grote man van Maine, senator Edmund
Muskie, oud-presidentskandidaat en kan-
dldaat-vice-president naast Hubert
Humphrey, stemt Carter, zij het nog niet
Iet Kennedy-kamp houdt zijn
art vast, want de senator uit
iassachusetts stevent regelrecht
f op een tweede dreun na de
aucusverkiezingen in de Ameri-
I aanse staat Iowa. Ook ditmaal
iaat er feitelijk weinig op het
"1 pel, maar de psychologische ge-
•^folgen kunnen rampzalig zijn
'e Democraten in Maine houden morgen
un caucusverkiezingen. Dat houdt in dat
e ruim tienduizend Democraten in dit
oordelijkste, robuuste, maar dunbevolk-
deel van New England een aantal par-
Jgenoten gaan aanwijzen die op hun
eurt weer 22 partijgenoten kiezen die
an in augustus in New York met nog 3309
ndere Democraten mogen uitmaken wie
it jaar de Democratische kandidaat voor
et presidentschap zal zijn. Het gebeuren
Maine morgen is dus van geringe bete-
enis.
