Terug in de anonimiteit
is niet zo gemakkelijk
Traditie als techniek voor
eigentijds expressionisme
Pointer Sisters obligaat
Conflict op een klein stationnetje
Afscheid van de
omroep valt Betty van der Laan niet licht
Norddeutsche
Rundfunk stopt
met uitzenden
Batikschilderijen van Amri Yahya
Rechtbank: Radio
Amsterdam heeft
Dibbets beledigd
b'
Nieuwe boeki
En dan nog U
Tussen de rails van Peter Römer, nieuwe lunchvoorstelling bij Centrum
VRUDAG 8 FEBRUARI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
[voor
Kovei
kp-ca<
door Riet Dlemer
HILVERSUM Er zijn mensen die zo lang meedraaien dat ze niet meer zijn weg te denken
van de microfoon. Betty van der Laan van Een middagje stoomradio. Koning Klant en Op-
leeftijd en eerdere programma's voor boven de zestig is zo iemand. Voor haar werk heeft ze
honderden mensen ondervraagd over het ouder worden. Nu ze 65 jaar is wordt ze zelf met die
vraag geconfronteerd. „Ik heb er veel moeite mee. En dat valt me erg tegen van mezelf."
Hoewel het er spontaan uitkomt. Is ze
erg voorzichtig met dit soort bekente
nissen uit vrees dat het verkeerd
overkomt ..Een mens die ln de publi
citeit staat is min of meer een ver
wend mens Dan ga Je terug naar de
anonimiteit en dat ls niet makkelijk,
vind Ik"
Betty van der Laan. hoewel grijs van
haar. gezond en blozend, ls er altijd
zeer royaal voor uitgekomen dat ze
heeft genoten van de bekendheid die
haar aandeel ln Koning Klant haar
heeft bezorgd. ..Stel Je voor. ik zit ln
8panje en daar komen mensen naar
me toe om over de moeilijkheden met
hun wasmachine te praten. Vroeger,
toen de televisie er nog niet was.
herkenden ze me ln de trein aan m'n
stem."
Toch is Betty van der Laan. die nog
tot eind maart bezig ls met het sa
menstellen van het radioprogramma
Op-leeftijd (een restje van wat eens
Stoomradio was) niet Iemand die
oude glorie zit op te poetsen. Maar ze
wordt wel geconfronteerd met wat ze
een paar Jaar geleden ln een Interview
zei over wat ze ervoer«ln gesprekken
met ouder wordende mensen. „Ze
zien het niet als een vreugdevolle
aangelegenheid. Uit het arbeidspro
ces verdwijnen ls erg. omdat het Je
een gevoel geeft dat Je toch een beet
je uitgerangeerd bent. Dat wordt mis
schien opgevangen als Je hobby's
hebt, maar lk zou niet weten wat ik
doen moest"
Stad-Senior
Hobby's heeft Betty van der Laan
nog steeds niet. maar er blijft ook
niet veel UJd voor over als Je met hart
en ziel Je werk doet. „Ik ben nu aan
het oefenen thuis te zitten. Daarom ls
die afbouw van de laatste maanden
zo goed. Ik was gewend vroeg op te
staan, te organiseren en onregelmati
ge diensten te hebben. Maar als Je
niet meer ln het werkproces zit val Je
ln een gat"
BIJ het Amsterdamse radioprogram
ma 8tad-Senlor heeft ze nog wel een
potje op het vuur staan: eens ln de
veertien dagen aan het begin van de
Over vakmanschap: „Een Interview
ls goed. als de mensen er duidelijk uit
komen." Over sfeer: „Als een Tsjechi
sche zangeres tegen Je zegt nadat Je
de Inhoud van haar liederen ln het
Duits hebt samengevat: Ik spreek
geen Duits, maar lk heb genoten van
de sfeer ln uw uitzending."
„Presenteren was een vak. Ik vind
dat er nu vaak een potje van wordt
gemaakt. Een goeie presentator moet
zeker drie sferen in huis hebben. Je
moet een informatieve manier heb
ben. zoals Je het bij wijze van spreken
over melk, boter, kaas zou hebben. Je
moet een menselijk verhaal kunnen
voorlezen. Je moet ln staat zijn op
een luchtige manier een probleem
naar voren te halen."
JdfSa;
Wereldreis
Betty van der Laan
donderdagavond een programma van
een kwartier. Het gaat uit van de
Amsterdamse stichting wljkvoorzie-
nlngen voor bejaarden. Er komen on
derwerpen in als: de seniorenraad,
zwemmen voor bejaarden, of een ser
vice-rubriek voor 65-plussers.
Betty van der Laan is tot eind maart
betrokken bij de samenstelling van
het VARA-programma Op-Leeftijd,
maar ze Interviewt zelf niet meer. Een
van de laatste uitzendingen ging over
dementie. „Het ls zo ontroerend als
iemand dement in een tehuis zit en de
partner reist iedere dag met het open
baar vervoer om hem op te zoeken en
die wordt dan niet herkend. Of een
vrouw bezoekt haar man. die niets
anders doet dan schreeuwen. Toch
komt die vrouw telkens weer. Zoiets
gaat dwars door Je ziel. Ik heb ln mijn
leven interviews gehad, die me nog zo
bijstaan dat lk er 's nachts van wak
ker lig".
Ze noemt Willy Corsarl, of de teleur
gestelde burgemeester Van Hall van
Amsterdam. Ook de kwestle-Kloos
heeft haar niet losgelaten. „BIJ de
opnamen van Wlm Kan zijn Jeanne
van Munster en lk met een cadeautje
naar hem toegestapt, lk heb hem een
zoen gegeven. Hij kreeg tranen ln z'n
ogen."
Vergrijzing
Over het probleem van de vergrijzing
dat de omroep kent: „De laatste twee
Jaar voelde ik wel dat lk een stuk
ouder was dan die anderen. Jonge
technici zeggen bij voorbeeld u tegen
je. Maar mijn stijl is niet ouderwets.
Ik heb me aangepast, al stond ik toen
ik op Hilversum 3 moest wel met het
water ln m'n handen. Ik voelde me
niet zo vergrijsd ln de omroep. Ik was
het me althans niet bewust en nie
mand liet het me merken. Er was
zoveel collegialiteit. Bij de omroep
werkt tachtig procent Jongeren, maar
de ouderen hebben weer een groot
stuk ervaring."
Het ls bekend dat Betty van der Laan
werk maakt van wat ze ook doet.
Betty ls ln het vroegere Nederlands-
In begonnen met nleuwslezen.
„Mijn vader was overleden en er was
los geld, zoals dat heette. Ik wilde een
wereldreis gaan maken. Voor de oor
log kon Je voor twaalfhonderd gulden
op de boot de hele wereld rond. Inclu
sief Japan en Australië. Het gebeurde
niet zo vaak ln die tijd dat jonge
meisjes alleen een boottocht maak
ten, maar lk heb wat afgelachen." (Je
moet blijven lachen, anders ben Je
- weg, ls haar stereotiepe uitdrukking.)
„Maar toen ik ln Indlè was aangeko
men wilde ik er blijven en liet lk die
wereldreis voor wat het was. Ik heb
toen nog een paar honderd gulden
teruggekregen. Ik kreeg een baantje
als assistente van de secretaris van
de sociëteit van Batavia. Een keer
moest lk de notulen voorlezen en toen
zat iemand me zo aan te kijken en die
vroeg later: zou u voelen voor een
omroeperstest?" Ze ging nleuwslezen
in Batavia, later volgde omroepsters-
werk in Bandoeng en weer later de
kamptijd. Na de oorlog kwam ze naar
Nederland.
Bij de Wereldomroep werd Betty van
der Laan niet aangenomen met het
argument: „Je doet net als koningin
Juliana en als Je op een andere ma
nier nieuws leest gelooft niemand dat
er een ramp ls gebeurd." Toch heeft
Betty van der Laan wat nleuwslezen
betreft haar zin gekregen. Ze heeft
het uitzicht op het gebouw van de
Radionieuwsdienst ln Hilversum,
waar ze 's nachts voor Hilversum 3
wel eens een nieuwsuitzending ver
zorgt. „Ik ben als nieuwslezer begon
nen, als het een beetje wil zal lk nog
zo eindigen ook."
De zusjes Pointer tijdens hun optreden in De Doelen in Rotterdam. V.l.n.r. June, Anita e*lhre;
Pointer. rrc
Foto Lex van
door Stan Rijven
ROTTERDAM The Pointer Sisters
bezitten respectievelijk vier en drie
gezichten. Als kwartet startten zij in
1973 met een programma dat zowel in
aankleding als inhoud veel nostalgie
bevatte, terwijl hun afkomst (pa was
dominee) via gospelvertolkingen niet
verloochend werd. Opvallend waren
hun haarzuivere close harmony en de
swingende wijze waarop zij zich pre
senteerden.
In 1976 haakt Bonnie Pointer af en
proberen de overige drie ln 1978 een
come back te maken. Ze steken zich
in actuele dlsco-kleding en hun mu
ziek is daarmee zijdelings verwant,
het zijn echter vooral de op rhythm
blues georiënteerde songs van men
sen als Bruce Springsteen („Fire",
„She's got the Fever") en Graham
Parker die hun nieuwe geluld bepa
len. Daarmee ls nog niet gegaran
deerd. dat hun concerten dezelfde
kwaliteit bezitten.
Woensdagavond lukte het de hoogpo
lige Pointer Sisters in de Rotterdam
se Doelen niet het vuur van deze
composities op de uitverkochte zaal
te laten overslaan. Het ls natuurlijk
al een zwakke start wanneer een ove
rigens zeer professioneel
band enkele minuten nodig ij
de instrumenten te sten
door de gewekte spanning
niet wordt gedaan. Met een)
kelijk erbarmelijk geluid en |i
de hele linie obligaat optrede^
selend de leadzang, keurig d
jes en geforceerd plezier) de<|
ta, June en Ruth de glans vai
spoedig vergeten.
Pas bij „Fire", waarin even «f
menimprovisatle werd opgi'
„Haplness" werd iedereen ultj
stoelen gewekt. Toen was hetfc
zodat de toegift „Happy" mefc
op de afloop.
KIEL (ANP) De „Norddeutsche
Rundfunk" (NRD), de op één na
grootste omroep ln de Bondsrepu
bliek, houdt op te bestaan, nu de
minister-presidenten van de deelsta
ten Neder-Saksen en Slees wij k-Hol-
steln Emst Albrecht en Gerhard
Stottenberg gisteren in Kiel een over
eenkomst hebben ondertekend die
voorziet ln de oprichting van een
nieuwe omroep.
Als die omroep ook werkelijk de ln de
overeenkomst vastgelegde vorm zal
krijgen, zal dat voor West-Duitsland
een welhaast revolutionaire vernieu
wing Inhouden: voor het eerst ln de
Duitse geschiedenis zal dan een parti
culiere zender in de lucht zijn die zich
uitsluitend financiert uit zijn recla
me-inkomsten. Tot dusver dekken de
Westduitse omroepen hun exploita
tiekosten voornamelijk met de door
de televisiekijkers te betalen omroep-
gelden.
De nieuwe Noorddultse omroep
door Cees Straus
AMSTERDAM Het ls alsof de tijd met een kwart eeuw is
teruggedraaid en we weer middenin de geruchtmakende acti
viteiten van de Cobra-beweging verzeild zijn geraakt. Toch is
het expressionisme van de Indonesiër Amri Yahya eigentijds
te noemen, maar dan gerekend naar maatstaven die in zijn
eigen land worden gehanteerd waar hij tot de voormannen
van de moderne kunst behoort.
Een mam die hier niet zou misstaan
tussen die van een Karei Appel, een
Oer La taster, Asger Jom of Theo
Wolvecamp. Gebruik van felle, pri
maire kleuren waarvan de Intensiteit
zo hoog mogelijk wordt opgevoerd,
een half-herkenbare vormentaal en
een snelle, trefzekere schilderwijze
zijn de belangrijkste kenmerken van
zijn stijl.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM STAD Radio Am
sterdam zal aanstaande zondag of de
zondag daarop aan het begin van
haar middaguitzending moeten ver
klaren. dat de president van de Am
sterdamse rechtbank uitlatingen
over de kunstenaar Jan Dibbets,
zoals die zijn gedaan in de uitzending
van 2 december vorig Jaar. beledi
gend acht voor Dibbets Als STAD
deze. door Mr. Borgerhoff Mulder
voorgeschreven, tekst niet uitzendt,
staat daar een dwangsom op van
50 000 gulden.
Mr Borgerhoff Mulder heeft dit giste
ren bepaald ln de uitspraak van een
kort geding dat Jan Dibbets tegen
STAD had aangespannen.
In de uitzending van 2 december over
de uitreiking van de Rembrandt-prijs
aan Dibbets ln het Stedelijk Mu
seum. citeerde STAD onder meer uit
latingen van Jan Cremer over Dib
bets. Zo had Cremer ln een artikel ln
het toen nog bestaande blad Hol
lands Diep. Dibbets onder meer ..een
Roomse gluiperd, zo glad als een aal
ln een pot met snot" genoemd.
STAD Radio Amsterdam had aange
voerd dat het citeren van dergelijke,
door een derde geuite, beledigingen
niet onrechtmatig ls. Volgens de pre
sident van de rechtbank ls dat wel
het geval, zeker wanneer de betref
fende passages zijn voorgelezen zon
der dat Radio STAD daar ook maar
enigszins afstand van heeft genomen.
STAD-hoofdredacteur Leo Jacobs zei
fisteren dat er met de Nederlandse
Vereniging van Journalisten wordt
overlegd of STAD ln hoger beroep zal
gaan tegen dit vonnis
Amri Yahya. die momenteel expo
seert ln de Batik Art Gallery in de
Spulstraat 271 ln Amsterdam, ls een
duidelijke exponent van de kunst
zoals die zich in een ontwikkelings
land als Indonesië manifesteert. Het
ls het bekende beeld van de nu ver
dwenen kolonisator die zich nimmer
om het volkseigene heeft bekom
merd. laat staan dat het die bevol
king enige scholing en kennis om
trent haar eigen culturele verleden
heeft bijgebracht. Het jonge Indone
sië heeft zijn eigen wortels moeten
vinden met als gevolg dat het aan de
traditie een grote waarde heeft toege
schreven. Eerst ln de meest recente
tijd zijn die traditionele waarden ter
discussie gesteld en zijn er nieuwe
wegen gevonden.
Anders dan misschien verwacht zou
worden, liggen die voor Amri, zoals
zijn schlldersnaam kortweg luidt,
niet ln de Cobra-groep. Zelf zegt hij
pas sinds 1976 van het bestaan van
deze groepering af te weten, nadat hij
op de Nederlandse ambassade In Dja
karta een film over deze schilders had
gezien. Meer voelt hij voor de Invloed
die hij van Van Oogh heeft onder
gaan. van wie hij werk ln Europa
heeft gezien nadat hij er op de acade
mie ln eigen land van had gehoord.
Belangrijker dan hem ln Europees
verband te plaatsen ls natuurlijk de
ontwikkeling van zijn werk temidden
van zijn landgenoten. Daar behoort
Amri tot het overgrote deel (zo'n 75
procent) van de schilders die hijzelf
de „modernen" noemt, een groep die
zich heeft losgemaakt van de realisti
sche weergave. Geplaatst tegen het
decor van de geschiedenis die zo'n
herleving van de traditionele waar
den te zien heeft gegeven, ls Amri's
keuze en die van zovelen behoorlijk
„avant gardlstlsch" te noemen.
Als veertiger behoort hij tot de mid
dengeneratie. voorafgegaan door de
generaties van Raden Saleh en Affan-
di. waarvan de laatste vooral een Im
pressionistische oriëntatie heeft. Het
gaat echter te ver om Amri volledig
„modem" te noemen, daarvoor zijn
zijn technieken weer te traditioneel.
In feite slaat hij een brug tussen de
traditie (het batikken als techniek) en
de avant garde (het expressionisme
als uitdrukkingswijze).
Ervaringen
De vormentaal die Amri op zeer con
sequente wijze gebruikt, gaat terug
op zijn Jeugd. Geboren in een eenvou
dige boerenfamilie op Zuld-Sumatra
waarvan belde ouders analfabeet
zijn. moet hij als zijn vader sterft al
op jeugdige leeftijd op het land mee
werken. Deze ervaringen zullen zijn
werk ln hoge mate typeren. „De kleur
van het water dat op de sawahs
stond, de groei van de rijstplantjes,
de geur van het land, dat breng ik
steeds in deze schilderijen terug", al
dus Amri.
In het streven om een brug te slaan
vanuit het heden naar de traditie,
weet hij oude stijlen nieuw leven ln te
blazen. In 1976 begint hij plotseling te
calllgraferen, ln zuiver zwart-wit.
maar dan wel ln batikschilderijen. De
specifieke hoedanigheden van deze
techniek geven aan dit werk (mede
ook door het opbrengen van zwarte
verf op een spierwitte onderlaag) een
aparte charme die enerzijds herken
baar ls. maar toch ook cultuur-ver
vreemdend werkt
Inmiddels heeft zijn manier van calli-
graferen een grote navolging gekre
gen, zodat zijn stijl zeker Innoverend
werkt. Zijn docentschap aan de aca
demie ln zijn woonplaats Djokjakar
ta nog steeds het culturele hart van
Java zal daar ook wel niet vreemd
aan zijn.
Amri onderscheidt zich van veel van
zijn batikschilderende collega's ln zo
verre dat hij het vaak bijna opdringe
rige decoratieve element weet te be
heersen. De lust om zich te uiten ln
sierlijke motleven, ln veel gevallen
zonder enige Inhoud, wordt hier heel
knap beteugeld. Temeer ls dat opval
lend als Je weet dat Amri ook ontwer
per van gebatikte stoffen ls en daar-
Amri Yahya
voor Juist wel rekening moet houden
met een zekere mate van decoratieve
zeggingskracht. Zijn schilderijen be
zitten echter een volstrekt autonome
kracht, die zijn basis vindt ln een
foto: Frits Droog
Intuïtief altasten van een lyrisch ge
richte behoefte.
Tot en met 16 februari, geopend op
maandag tot en met zaterdag van 12-
18 uur.
wordt gedragen door Neder
en Sleeswijk-Holstein, die 1
stuurd worden door een
ring. In geval van de NDR v
deze twee deelstaten ook nogl
de sociaal-democratische Sh
geerde stadstaat Hamburg k
beheer betrokken. Anderhalf fc
leden gaf Sleeswij k-Holstelnr
nen dat het per 31 december f
langer zou meedoen aan hetl
tussen de drie regeringen f
NDR, omdat er ln de uitzend
weinig rekening zou wordeq
den met zijn belangen.
Het beheer van de Westduil
pen (elf in totaal) was tot di
ln handen van de overheid
handen van particulieren. Zijl
veeleer een onafhankelijke
rechtelijke" status. Zij zijn
kaar verbonden ln de
meinschaft der Rundfunk!
Deutschlands" (ARD), ee..
NOS, die ln dienst staat vPer;
aangesloten omroepen. ege
W c
iyert
Het onzichtbare front door Af,
Cave Brown. Uitg. Van Holtfa'1
Warendorf, Buss urn, 990 paen
noten en register), 59,50. DoLj j
taire over de geheime diens»
dens de tweede wereldoorlog.!
in a
Leven met een bestseller
Hailey. Uitg. Van Holkema
dorf, Bussum, 262 pag.,
dertitel: Het openhartig
de vrouw naast
hur Hailey.
Tekenen en schilderen,
Hayes. Uitg. Elsevier,
221 pag., groot formaat
Handboek voor techniek
rialen.
Het Collegium Musicum Al N.
damense geeft zondagmiddtiaa
14.30 uur ln de Westerkerk (hm
dam) een concert om het vijften
tig jarig bestaan te vieren. Vted
en heden ontmoeten elkaar ibon
Iers dubbelkorige Missa sine
(eind 16e eeuw) en Daan
nieuwe compositie op psalm
Hebreeuws gezongen)
trompet, trombone en orgel,
ls opgedragen aan de huidige
Kees de Wijs en zijn zangcoll
programma vermeldt B
gezangen voor vrouwenkoor,
twee hoorns, en een dub
stuk) Bach, en de Ned
Sweelinck, H. Andriessen.
en Manneke (composities
124 en 126).
door André Rutten
AMSTERDAM Hier wordt
meer een wensdroom ge
speeld dan een werkelijkheid,
denk Je al vrij snel bij het
lcijken naar de nieuwe lunch
voorstelling van de toneel
groep Centrum: „Tussen de
rails" van Peter Römer.
Op een van de nieuwe, modeme
spoorweghaltes onwillekeurig*
denk je aan het NOS-staUonnetje ln
Hilversum ontmoet de directeur
van een groot bedrijf een van de
lagere employés, die hij overigens
niet kent. Maar omdat hij slechts per
toeval de trein neemt en dus de ge
woontes van forensen niet kent stelt
hij zich wel aan hem voor. En ontdekt
zo. dat zij „collega's" zijn. Hij kan
hem dus best een stukje vragen van
de krant die hij zit te lezen, want het
duurt nog winUg minuten, eer de
trein komt.
Voor de hand liggend zou dan zijn,
dat die jongeman gedienstig Ja zegt.
Hij zegt evenwel zeer beslist nee. Ui
teraard reageert de directeur daar
enigszins verbluft op. Maar er ont
staat vooral de mogelijkheid de wer
kelijke verhoudingen tussen de direc
teur en een ondergeschikte preciezer
uit de doeken te doen: er ontstaat een
confllctsituaUe. waarin aan belde
kanten emoties opbloeien, waarbij
van het hart geen moordkuil meer
gemaakt wordt. De directeur wordt
dan letterlijk de onderliggende
figuur.
Je zou het dus een realistisch stukje
kunnen noemen, waarin gaandeweg
de absurdistische trekjes duidelijker
worden. Op die grens tussen werke
lijkheid en overdrijving spelen Henk
Rigters de directeur en Serge Henri
Valcke de emmplyé onder regie van
Polio Hamburger die ook het decor
heeft ontworpen, precies genoeg om
zo'n modieus-modem stationnetje
aan te duiden, met een echte sta-
Uonsklok als voornaam element
Misschien zijn sommige effecten er ln
wat sterk aangezet, zou het wat speel
ser kunnen, maar aan de andere kant
ls de soms uitbarstende agressiviteit
ook iets opluchtends. Het is het de
buut als toneelschrijver van Peter
Römer. als acteur al ruimschoots be
kend. en bedreven vooral ln het
schrijven van luisterspelen HIJ heeft
ln zijn dialogen een efficiënte manier
om snel ter zake. wat wil zeggen tot
de conflictsituatie te komen, zou ln
de uitwerking daarvan nog aan tref
zekerheid kunnen winnen, geloof lk.
en heeft een verrassende, want logi
sche clou: wat Je onwillekeurig al
dacht wordt ln een flits bevestigd.
De première was donderdagmiddag
ln Centrum Bellevue, waar de voor
stelling de hele maand februari op
donderdag en vrijdag om half één te
zien ls, in de Toneelschuur ln Haar
lem op de woensdagen.
Henk Rigters als directeur, Serge Henri Valcke als onderg
in „Tussen de rails" Foto Kors van