VANOUDS
Theatermakers in
een niemandsland
Wm
Overrompelende uitvoering
van Strawinsky's Les Noces
=b
'De Springplank' maakt zich waar n
VOOR MAZDA
de échte
zware van de
weduwe
B
r
Rotterdamse coproduktie Wasteland
Concertgebouworkest en Promenos
Zutphenaren op
de bres voor
componist Buy°
KUNST/RADIO/TELEVISIE
UTRECHT/AMSTERDAM „Niet helemaal, een klein stukje maar," riep Bernard Haitlnk
geruststellend de zaal ln, toen op het Concertgebouwpodium aanstalten werd gemaakt de
uitvoering van Strawinsky's Les Noces te bisseren.
Dat was vrijwel onvermijdelijk na de
ongekend enthousiaste en langdurige
toejuichingen die zaterdagavond op
die uitvoering volgden. Men had het
kennelijk liever nog eens helemaal
gehoord, maar het „kleine stukje"
werd toch nog bijna de helft van deze
fascinerende balletmuziek uit 1923
die Haltink met een uitgelezen schare
medewerkers ln twintig minuten met
meeslepende musiceerdrlft tot het
hoogtepunt van een heel Strawinsky-
programma had gemaakt.
Let Noces, scenes van een Russische
boerenbruiloft, een van die balletmu-
zteken die het zonder choreografie
minstens even goed doen als mèt.
werd door Strawinsky al ontworpen
in 1914. dus nog in zijn ..Russische"
periode (van l'Oiseau, Petrouchka en
de Sacre) De definitieve gestalte met
vier plano's, slagwerk, vier vocale so-
Speciaal vandaag
Van de Duitse Jeugdserie
IhlenbUAch De verregende
verjaardag
Ned. 1/19.30
Speciale gast in TeleBingo
is Gilbert Bécaud. Mies Bouw
man moet vanavond het
..grapje" roet de vernielde
Mini als hoofdprijs in de vori
ge Triebingo proberen goed te
praten
Ned. 220.27
Een geboorte een sterfgeval
heet de vierde aflevering van
Een ruiter rijdt voorbij, de
Britse serie naar het boek van
Delderfield
Ned. 2/21.30
Achter het nieuws.
Ned. 1/21.55
Televlzler, AVRO's actuali
teitenrubriek. Een reportage
over het laatste stukje tro
pisch koninkrijk: de Neder
landse Antillen.
Ned. 3-22.25
De onvoorstelbare wereld
van Roald Dahl met De
schandpaal
Ned. 1/22.25
Het slagenel. een film van
Ingmar Bergman
Dtsl. 2*21.20
listen en koor, kwam pas ln 1923
klaar, toen hij met het ballet Pulci-
nella (1919) al aan zijn „neo-klassie-
ke" periode was begonnen
Dumbarton Oaks
Ook deze Pulclnella kwam deze mid
dag. In de zelden gebruikte complete
versie met vocale partijen, tot uitvoe
ring. voorafgegaan door het uit 1938
daterende concert voor strijkers, ge
naamd .Dumbarton Oaks" Alle gele
genheid derhalve om te horen hoe
Strawinsky s eigenzinnige muzikale
vitaliteit ln die veelgesmade neo-stijl
(omzien naar Pergolesl en Bach) aan
wezig bleef; weliswaar gekanaliseerd,
maar voortdurend aan alle kanten de
grenzen overschrijdend.
Ongeëvenaard
Les Noces geeft ln vier (in elkaar
overgaande) delen een even ironische
als liefdevolle muzikale stilering van
een 19e eeuwse Russische boeren-
bruiloftsritueel, met als hoogtepunt
het bruiloftsmaal en het onder duide
lijke aanmoedigingen naar bed bren
gen van het bruidspaar Onstuitbaar
en onweerstaanbaar voltrekt zich dit
luidruchtige ritueel ln een voortdu
rend fortissimo en in een volkomen
nieuw en nooit meer geëvenaard,
klankidioom en met op de folklore
geïnspireerde melodische en ritmi
sche motleven-
Met de vocalisten Roberta Alexan
der. Carolyn Watklnson. Alexander
Oliver en Lieuwe Vlsse (invaller voor
Malcolm King), het Nederlands Ka
merkoor. het Omroepkamerkoor, de
pianisten Wayenberg. Bruins. Olden
burg en De Leeuw, en slagwerkers
van het Concertgebouworkest, gaf
Haitlnk er een uitvoering van ln een
gevaarlijk hoog tempo (8trawlnsky
EN ECHTE SERVICE
Sawi V Houtenstr. 199
Adam. GounnvoM
Bi| hot CBR
Tol. 135103-11301
zelf deed het aanzienlijk rustiger),
maar niettemin (of juist daardoor)
overrompelend van uitwerking. Zon
dagmiddag werd het hele programma
nogmaals op dezelfde plaats uitge
voerd en rechtstreeks door de NOS-
radio uitgezonden.
Promenos
Promenos was ook actief in het Mu
ziekcentrum Vredenburg. vrijdag
avond met een Promenos-concert
waarin vanwege de samenwerking
met de Deense Omroep twee Deense
componisten en (aan het slot van de
avond) de Big Band van de Deense
Radio werden gepresenteerd.
Het Utrechts Symfonie Orkest dat
ditmaal mocht beginnen (half acht)
speelde onder Corneliu Dumbravea-
nu het mystiek getinte „Luna" van
Per Norgard (1932) en het Omroep
Orkest voerde later op de avond de
Vijfde Symfonie van Carl Nielsen
(1865-1931) uit
In première ging bij het U.S.O.
Alexandre's Concerto, door de Neder
lander Jacques Bank (1943) geschre
ven voor de Roemeense pianist
Alexandre Hrisanlde, die het deze
avond ten doop hield. Een helder en
overzichtelijk geconstrueerd zesdelig
stuk van ongeveer twintig minuten
speelduur. waarin naar de opzet solo-
instrument en orkest (blazers plus
slagwerk) elkaar nergens voor de voe
ten lopen en dat naar lk meen hier en
daar een persiflage op het romanti
sche planoconcert wil geven. Hrisanl
de en het orkest hebben er een duide
lijke lezing van gegeven, die bij het
publiek geen uitbundig enthousias
me kon wekken.
Trompet
Daar geeft dit stuk dan ook minder
aanleiding toe dan het Trompetor
kest nr 2 van André Jollvet (1905-
1974) dat in het programma van het
Omroeporkest was opgenomen. Een
virtuoos showstuk vol met handig
verwerkte oriëntaalse Invloeden; het
werd briljant geblazen door Peter
Masseurs (van het Rotterdams Phil-
harmonisch) die de publieke geest
drift zeker met een bissering beloond
zou hebben als het uitzendschema
dat niet had belet
De smaak van Zware Van Nelle herken je altijd.
Dat komt door de speciale handverbouwde tabak.
Natuurlijk uit Kentucky. Het unieke gebied voor mooie
donkere tabakken. De Zware
wordt door Van Nelle met alle
zorg omringd. En dat proef je.
Zo smookt er maar één!
#V'
- *j -y t i
L-; r 1»;-ml.tSji
'V'.
V
MAANDAG 4 FEBRUARI 1980
door André Rutten
ROTTERDAM ..Wasteland", een coproduktie van het Ro-theater en het Werkcentrum
Dans. twee Rotterdamse groepen, begint heel simpel: John Kraaykamp, achter een tafeltje
vóór op het toneel, geeft een korte samenvatting van het ontstaan van de mens, meer volgens
de evolutieleer dan volgens de Bijbel. HIJ eindigt met het in brand steken van een losjes
opgerold papieren servetje, dat. als het bijna verkoold is, als een miniatuur-raketje de hoogte
in schiet.
Dat is het simpele principe, dat men
sen ln staat stelde op de maan te
landen. Al was daar wel een vergaan
de technische perfectie voor nodig, de
wetenschappelijke technologie.
Daar gaat deze voorstelling dan ook
over; wat brengen wetenschap en
technologie teweeg ln het menselijk
bestaan'' Iets angstaanjagends, als je
aan Hiroshima denkt. ..de zonde van
de moderne natuurwetenschap",
zoals J. Robert Oppenheimer dat
noemde, omdat zij haar vindingen ln
handen van de militairen had gege
ven. De Amerikaanse cultuurfilosoof
Theodore Roszak analyseerde in zijn
bestseller van rond 1970, „The Ma
king of a Counter Culture" (Ned. ver
taling 1971; „De opkomst van een
tegencultuur") alles wat er tegen het
eind van de Jaren zestig in de Jongste
generatie gaande was. als een spon
taan groeiend verzet tegen het weten
schappelijk rationalisme van de
toonaangevende volwassenen, dat al
leen maar rampen voor de mensheid
leek voort te brengen Roszak ging op
die lijn door ln zijn ..Where the Waste
land Ends", dat de eerste aanleiding
ls geweest voor deze Rotterdamse co
produktie.
Maar die is daar tamelijk ver van-
Martin Gelpke, Peter Schetters, Eduard Wubbe en Jan de Miranda (vlnr) in „Interactions".
door R N. Degens
daan uitgekomen, mogelijk onder in
vloed van Simon Rozendaal, redac
teur wetenschappen van NRC/Han-
delsblad. die Roszaks tegencultuur
„een geltenwoilensokken-ethisch-re-
veil" noemt, maar overigens diens
verzet tegen „de technocraüe als
maatschappljvorm. waarin het gewo
ne volk niets te zeggen heeft en een
zijdige deskundigen de dienst uitma
ken" wel bijvalt.
Koel
Welke bedreiging die eenzijdige des
kundigen vormen laat de voorstelling
zien. In een reeks grootse beelden,
prachtig gecomponeerd, maar vol
strekt koel. de mens gemechaniseerd,
of John Kraaykamp ln een paar
scènes tot een minimum aan men
selijkheid gereduceerd. Zijn verschij
ning brengt een soort verademing in
de zaal teweeg; eindelijk Iets gewoon
herkenbaars Want al die prachtig-
gTote toverlantaambeelden doen je
wel iets vermoeden van kernenergie-
fabrieken. laboratoria, operatieka
mers. maar Je zou er toch onderschrif
ten bij willen hebben om te begrijpen
wat er nu eigenlijk bedoeld wordt.
Het gesproken documentatiemateri
aal. dat je vla luidsprekers, in het
Engels, in het Duits, te horen krijgt.
kunnen niet ais onderschriften die
nen. zelfs niet als de theorie van het
zwarte gat zelfs de nooduitgang
verlichting in de zaal wordt dan ge
doofd wordt uitgelegd.
Aan de hevige knallen, die Je een paar
keer te verwerken krijgt, heb Je ook
niets. Je hebt het gevoel dat Je als
gewoon volk overdonderd wordt door
materiaal, dat eenzijdige deskundi
gen hebben verzameld, zonder te be
denken dat ze boven de petten in de
zaal mikken. De wetenschapper heeft
de theatermakers verdonkeremaand.
..Wasteland" is een cerebraal nie
mandsland.
Onze balletmedewerkster Ineke Slui
ter oordeelt zo; ..De eerste serieuze
poging tot een uitwisseling van twee
sterk uiteenlopende theaterkunsten,
toneel en dans" (zoals deze coproduk
tie wordt angekondigd, met voorbij
zien van andere serieuze pogingen in
die richting in Nederland) is niet veel
verder gekomen dan het gelijktijdig
doen plaatsvinden van twee zelfstan
dig functionerende theaterkunsten.
Daarbij komt. dat „de meest oor
spronkelijke Nederlandse choreo
graaf". Hans Tuerlings, in dit geval
zeker geen aanspraak mag maken op
dit predikaat. De aangehaalde pro
grammatoelichtingen doen je reik
halzend uitzien naar het nog nooit
TROUW/KWARTET
Een der fraaie beelden uit Wasteland
vertoonde, met veel vertoon van In
ventiviteit. dat Je van verbazing van
Je stoel rolt. Maar; slechts één dans
had kwaliteit, die van twee paren, die
de verveling uitbeeldden als bijver
schijnsel van een ..rijk" politiek leven
vol eindeloze en zinloze cocktailpar
ty's. De sfeer was heel goed getroffen
en er werd goed gedanst. Het gazen
doek. dat de danseres en acteurs
scheidde, was bijna symbolisch voor
het tegendeel van de beoogde uitwis
seling, de acteurs waren beweging
loos als groepsfoto opgesteld.
De andere bijdragen van Hans Tuer
lings kwamen niet uit boven het ni
veau van een beginnende leerling in
de danscomposltie. Het obligate ro-
bot-achtige bewegen van de arbei
ders in een fabriek van gevaarlijke
stoffen, de paradepas en woest ge
stamp van de soldaten die het dicta
toriale bewind moesten steunen, de
mannen in CIA-regenJassen en hoe
den. oorspronkelijk kan ik het niet
vinden. In andere landen, met name
Amerika, lukt de Integratie wel. West
Side Story ls het beste voorbeeld als
een zeer goed begin, met vele goede
produkties daarna, maar dat komt
omdat de Amerikaanse dansers
noodgedwongen, om aan werk te ko
men. ook leren acteren en zingen. In
het werk van Robert Wilson. ..When I
sat on my patio", acteerde de danse
res Lucinda Childs, omdat ze dat ge
leerd heeft. Zolang acteurs niet leren
dansen en dan bedoel ik professio
neel, en dansers niet leren acteren en
spreken, zolang zal een wezenlijke,
zinvolle vermenging van de twee kun
sten een wensdroom blijven.
Regie; Franz Marijnen. Choreografie:
Hans Tuerlings. Toneelbeeld: Jean-
Marie Fiévez. Tekst: Simon Rozen-
daal/Ensemble.
Kijkers verbaasd
over tv-film Philips
HILVERSUM (ANP) Veel kijkefe
hebben verbaasd en soms ook en%m
tioneel gereageerd op de werkon (r
standigheden in de fabrieken vi de
Philips, vooral over het werk aan
lopende band. Uitspraken als „Ik wt ,re<
niet dat zo iets nog bestond" en „Ho p
kunnen mensen onder zulke omstai ns
digheden nog vrolijk zijn" zijn t<
uiting gekomen in het onderzoek, dl
drs. Hans Wentholt van de NOS hee \e
ingesteld naar het kijkgedrag en d
reacties van het publiek op de vtyda
programma's van Jan Vrijman, die lipij
september vorig jaar onder de tit*
„Philips een onderneming, samenl >sj,
ving" zijn uitgezonden. De werkvq
houdingen bij het bedrijf werden v
positief gewaardeerd.
ti
Over het algemeen hebben kijkers - en
gemiddeld zeshonderdduizend d^j
de hoge waardering van 76 voor hq
werk van Vrijman toekenden de sei
positief beoordeeld.
door Eefje van Schaik
DEN HAAG Het veelbelovende begin waarmee de aspiran-
tengroep van het Nederlands Danstheater „De Springplank"
dit nieuwe seizoen aanving, is de afgelopen dagen met een
serie van drie premières volledig waar gemaakt. Niet alleen
wat betreft de keuze van hun choreografieën, maar stellig ook
op het punt van hun eigen technische en dramatische kwali
teiten.
Als afsluiting van de zogenaamde
„winterdansmaand" in het Haagse
Hot-theater brachten de negen jonge
debutanten twee nieuwe dansen van
Engelse makelij, namelijk „Selected
Essays" van Robert North en „Inter
actions" van Christopher Bruce, en
een gedeelte van Yiri Kilians laatste
choreografie voor de grote groep
„Dream Dances".
Robert North, die artistiek leider en
choreograaf ls van het London Con
temporary Dance Theater, koos voor
dit Selected Essays muziek van Ho
ward Blake en schreef zijn dans spe
ciaal „op het lijf" van deze Jonge
groep: het zijn speelse, spontane ont
moetingen van drie meisjes en twee
Jongens, waarbij onderhuidse gevoe
lens van flirt, dreiging en onverwach
te paniek zitten verborgen. Hoewel de
sfeertekening door de vijf uitstekend
werd aangevoeld, is dit Selected Es
says toch niet bijzonder: de bewegin
gen zijn niet verrassend genoeg en de
climax blijft uit in deze voortkabbe
lende contacten. Het is mij niet dui
delijk geworden waarom het kos
tuumatelier van het Danstheater
deze Jonge meisjes in veel te lange lila
soepjurken laat struikelen en spele
varen.
Interactions
Het tweede Engelse ballet ls afkom
stig van Christopher Bruce, een inter
nationaal bekende choreograaf, die al
Jarenlang direkteur van het Ballet
Rambert (Londen) is. Zijn „Interac
tions", die hij op een geluidsband van
synthesizers (Cary Carpenter en Dick
Heuff) zette, is wat betreft de bewe
gingseffecten heel wat boeiender.
Vanuit korte stoot en tikcontacten
lijken de zes dansers (twee meisjes,
vier Jongens) door elektriciteitschok-
ken geladen te raken: ze trillen, flit
sen. kronkelen en golven in elkaar
over. daarbij het idee oproepend dat
ze afstand doen van hun eigen mense-
)lg(
lljkheid. Hun bewegingen doen dt
ken aan elektronische machines
geluiden, een effect dat ook d<
de strakke glimmende pakken
Pamela Marre, de ingehouden gezii
ten en de synthesizergeluiden woi
bereikt. Hoe deze jonge dansers zit
in dit razend moeilijke ballet ln
lans weten te houden roept dlej
bewondering op.
Hetzelfde geldt voor de vier koi
dansfragmenten uit Dream Dant
(Yirl Kilian, Luciano Berio). Deze vi
len uiteen in een sombere zwarte pi
de trois, een kwetterende groene pi
de deux, een gecompliceerde wltt/ee
pas de quatre en een llchtvoetli
oranje pas de deux. De debutanf
krijgen hierin alle gelegenheid hi
diversiteit te tonen en dat deden
dan ook. Ik kan alleen maar hope#n
dat er voor deze talentvolle Nede tl
landse nieuwkomers, die met zovet
inzet en overtuiging dansen, in d üi
Nederlandse dansgezelschappens
plaats zal zijn.
etigen
nttfn.
hu* t
ZUTPHEN (ANP) In Zutphen
zich gisteren een
tcerd. die zich ten doel
ken -an de in eigen land vrijwel
kende Nederlandse componist
Brandts Buys bekend te maken
belangrijkste acht deze
heropvoering in Nederland van
opera „Die Schneider von
die in West-Duitsland en
ongeveer veertienhonderd keer i
gevoerd.
Brandts Buys woonde het
deel van zijn leven in
en Oostenrijk, landen waar hij
bekendheid geniet. Hij stierf in
burg Zijn oeuvre omvat negen
ra s, vele liederen en kamermuzie 1
De Jan Brandts Buys-stichting boo 'a'
het gemeentebestuur vanZutphi S
gisteren een borstbeeld aan van dire
componist. Dat beeld is afkomstig u
het conservatorium in Salzburg.
