.uisteren naar kinderen
8
'ah'Pö "f?a wbtk
ïn
F
Mog niet te laat voor
(natuurbescherming
Tiynnsr nnx -pa
'van? laps
an-ox bw ur*pa
T irax
Boeken over
relaties in
gezin en school
TEI
Twee boeken over
[Nederlands landschap
to
Journalisten
op de korrel
Verhalen van
Ambrose Bierce
Fabels
Sterrengids
Vliegen
Schetsen
van Böll
C ir PPW -tirn '3fi pa' riw ~>on cppO
Nederland
in stukken
IDERDAG 31 JANUARI 1980
BOEKEN
TROUW/KWARTET
H 11
or Theo Cappon
jet is voor Nederlandse ou-
^rs een vreemde gedachte
een cursus te volgen in
Iffectief luisteren en beter
ngaan met kinderen" Een
|ergelijk initiatief wekt on-
liddellijk irritatie op; wie
bigt nu een cursus opvoe-
en? Een ronduit ridicuul
aar de Amerikaanse psycholoog
ordon denkt daar anders over. In
)n boek „Luisteren naar kinderen"
gt hij: „Is het niet zo. dat Juist
genwoordig veel ouders de schuld
rijgen als er in de opvoeding Iets
is gaat en daardoor grote conflic-
n met kinderen ontstaan? Ze krij-
;n de schuld, maar worden uitein-
tlijk niet geholpen".
vele gesprekken met ouders van
inge en oudere kinderen kwam
eeds weer die hulpvraag naar bo
rn: „We weten niet hoe we deze
■oblemen moeten aanpakken", of,
10e voorkom Je nu die steeds te-
igkerende ruzies en scènes in Je
•zin"? Gordon merkte dat ouders
ht alleen staan in deze zaken. Je
■aat daar niet zo gemakkelijk over
et kennissen en familieleden. Je
lat immers Je onvermogen niet
etaleren. Maar anderzijds is het op
bouwen van een goede relatie met
elkaar, juist als de kinderen ouder
worden, helemaal geen eenvoudige
zaak. Vooral, nu kinderen zich veel
meer als gesprekspartner presente
ren. Ook kinderen in de lagere
schoolleeftijd. Gordon betreurt het
dat dit altijd weer gepaard gaat mee
onenigheid, ruzie en opstand. Het is
daarom zo triest, omdat kinderen
eigenlijk niet in opstand komen te
gen hun ouders, maar zich verzetten
tegen bepaalde autoritaire maatre
gelen die door de ouders worden
genomen. Globaal gesproken zie je
twee soorten reacties bij gezinscon
flicten. Reacties die beide te maken
hebben met een machtsstrijd. Men
denkt dan in termen van een win
nende en een verliezende partij Er
zijn ouders die proberen de conflic
ten in hun eigen voordeel op te
lossen zodat de ouder wint en het
kind verliest. Andere ouders, mis
schien wat minder dan de „win
naars", geven hun kinderen conse
quent hun zin uit angst voor ruzie of
omdat ze bang zijn dat het kind
gefrustreerd zal raken. In deze ge
zinnen wint het kind en verliest de
ouder. In beide gevallen is er eigen
lijk geen sprake van echte vriend
schapsrelatie tussen ouders en kin
deren.
Actief luisteren
Hoe ontstaan zulke situaties? Gor
don is van mening dat het alles te
maken heeft met de manier waarop
ouders naar kinderen luisteren en
verbaal op ze reageren. Juist dat
accepterend luisteren is ongeloof
lijk belangrijk. Kinderen gaan
steeds minder vertellen als ze in de
gaten krijgen dat ouders direct met
een oordeel klaar staan. Dit is dan
ook het beginpunt van het uit el
kaar groeien. Gordon laat ouders in
de gespreksgroepen ontdekken en
ervaren hoe ze (onbewust) zodanig
op hun kinderen reageren dat er een
afstand ontstaat. Ouders reageren
zo gemakkelijk met vermanen, mo
raliseren, argumenteren, be
schaamd maken, uitvragen, over
iets anders praten enz. Zelfs al zijn
die reacties nog zo goed bedoeld, ze
geven geen echt zelfwaarde-gevoel
aan het kind. Uit onderzoekingen is
gebleken dat hulpverleners in ge
sprekken met kinderen dit soort
reacties juist moeten leren vermij
den, willen ze een vertrouwensband
opbouwen.
Het grote advies aan de ouders:
probeer nu eens zo te luisteren dat
je de boodschap die het kind uit
zendt begrijpt en invoelend accep-
teert. Gordon noemt dit actief luis
teren. Actief luisteren helpt kinde
ren om minder bang te zijn voor
negatieve gevoelens. Actief luiste
ren bevordert een betere relatie tus
sen ouders en kind. Actief luisteren
maakt het voor het kind gemakke
lijk zijn problemen op te lossen en
actief luisteren maakt ook dat het
kind meer open komt te staan voor
gedachten en gevoelens van de ou
ders De adviezen aan de ouders
krijgen gelukkig niet het karakter
van een serie technieken. In de ge
spreksgroepen wordt vóór alles ge
sproken over een verandering van
houding bij de ouders en alle ver
drietige en teleurstellende ervarin
gen worden samen doorgepraat
„Geen-verlies"
methode
Aan het begin zagen we dat ouders
in conflicten globaal gesproken
twee uitwegen kiezen: ik win of JIJ
wint Dit is een heilloze weg Door
actief luisteren en accepterend luis
teren is er een geheel nieuwe moge
lijkheid. Dit alternatief is de „geen-
verlies" methode voor het oplossen
van conflicten. Er is niemand die
verliest. Maar deze methode ls al
leen mogelijk als we uitgaan van de
gelijkwaardigheid van beide partij
en. Het gebruikmaken van macht,
zowel door ouders als door kinderen
is dan uitgesloten. De methode ls
gebaseerd op een realistische bena
dering van conflicten, waarbij ou
der en kind op hun eigen manier
naar een oplossing zoeken, die voor
beiden acceptabel is. Ouders die
snel een oplossing zoeken door
macht te gebruiken om hun maatre
gelen door te drijven geven het kind
niet de kans om te vertellen wat er
eigenlijk aan de hand is. De „geen-
verlies" methode brengt een soort
kettingreactie op gang Het kind
krijgt de gelegenheid om in te gaan
op het werkelijke probleem; als het
echte probleem eenmaal duidelijk
is voor de ouders kan een goede
oplossing gemakkelijker ontstaan.
Gordon zegt: „Op die manier be
handelen we kinderen zoals we onze
vrienden behandelen en kinderen
vinden het prettig op die manier als
gelijke benaderd te worden". Gor
don eindigt zijn boek met de stel
ling dat andere volwassenen, zoals
leerkrachten, familieleden, clublei
ders enz., opmerkelijk veel weg heb
ben van de ouders in hun manier
van luisteren naar kinderen en in
hun omgangsmethoden met kinde
ren. Hij geeft dan ook een samen
vatting en advies aan alle volwasse
nen die met kinderen omgaan.
„Wanneer een kind z'n probleem
met ons deelt zullen we proberen
om met acceptatie en begrip te luis
teren zodat het voor hem of haar
gemakkelijker is om zelf een oplos
sing te vinden
„Luisteren naar kinderen". Dr.
Thomas Gordon. Uitg. Elsevier. 240
blz. prijs 28,50.
„Kinderen, in het Jaar van het
Kind". Een neerslag van de in
terviews van Prinses Beatrix
over de maatschappelijke pro
blemen waarmee kinderen te
maken krijgen. Het boek is te
bestellen door f24,50 over te
maken op giro 1247 t.n.v. Natio
naal Jeugd Fonds in Utrecht.
Het is ook in de boekhandel
verkrijgbaar.
„Kinderen, die vragen worden
overgeslagen". Vraaggesprek
ken met kinderen over hun pro
blemen in ome samenleving,
een korte achtergrondsinfor
matie en adressendocumenta-
tie. Te bestellen door het over
maken van f 9,50 op giro
4065548 t.n.v. Stichting Natio
nale commissie voor het Inter
nationaal Jaar van het Kind,
Den Haag.
„Kinderen buiten spel". Kinde
ren vertellen zelf hoe het staat
met de rechten van het kind en
het kind van de Vierde We
reld." In het boek worden con
crete beleidsvoorstellen ge
daan voor de komende twintig
jaar. Dit witboek is te bestellen
door storting van f 14 op giro
275.22.00 t.n.v. stichting ATD-
Nederland in Den Haag.
loor Hans Schmit
Iet Nederlandse landschap
s in de loop der eeuwen ont-
taan als een combinatie
an natuurlijke processen
n menselijk ingrijpen. Tot
an deze eeuw was er sprake
n een zeker evenwicht:
land telde nog maar vijf
iljoen inwoners, die met
un beperkte technische
niddelen de draagkracht
an het milieu niet over-
chreden.
>oor de snelle bevolkingstoename
ra de technische ontwikkelingen is
eze eeuw (en met name de laatste
ertig jaar) een grote aanslag op de
èderlandse landschappen ge-
ileegd. Wie nog maar van middel
leeftijd is. zal de ontwlkelingen
een ernstige verarming ervaren,
lij heeft gezien hoe de tweede we
reldoorlog ook door het landschap
en spoor van vernielingen trok,
loe het vogeleiland De Beer plaat*
laakte voor Europoort, hoe de Zui-
trzee verdween, hoe de Zeeuwse
lelta werd afgedamd. Wat hij in zijn
eugd dagelijks aan vogels en plan-
en zag. zoekt hij nu tevergeefs,
lederland lijkt niet meer op wat
iet was..
toekomst ziet er evenmin roos-
urig uit; verwacht moet worden
it de verarming zich zal voortzet-
De woningbouw en de industrie
llen meer ruimte opeisen, moder-
landbouwmethoden zullen tot
verdere landschappelijke ver-
ikking leiden, nieuwe verkeers-
vervoersvoorzieningen zullen
stische ingrepen vergen, afgra-
gen en inpolderingen staan voor
deur Toch zijn er nog mooie
'schappen over. waarover twee
verschenen boeken ons nader
len informeren.
In een voorwoord bij de „Atlas van
de Nederlandse landschappen"
schrijft staatssecretaris Wallis de
Vries (CRM), wiens ministerie aan
de totstandkoming van de atlas
heeft meegewerkt, dat het ondanks
alle ingrepen nog niet te laat is
ernst te maken met de natuur- en
landschapsbescherming en dat de
inspanningen op dit terrein verder
moeten worden opgevoerd. In de
„atlas" (groot formaat, rijk voorzien
van illustraties) wordt door ver
schillende auteurs ingegaan op het
ontstaan van Nederland, op 23 ken
merkende landschappen en op de
toekomst van het Nederlandse
landschap
Het andere „landschappenboek" ls
van de hand van de bioloog Jaap
Willems en kwam tot stand in sa
menwerking met de Nederlandse
vereniging van rentmeesters, die dit
jaar 75 jaar bestaat. Geeft de „at
las" vooral een overzicht van een
aantal kenmerkende landschappen,
in „De Nederlanders en hun land
schap" gaat Jaap Willems meer in
op de verschillende landschapsvor-
rpen en elementen: heide, terpen,
polders, veenplassen. ontginningen,
verstedelijking enz. Howel beide
boeken bijna even duur zijn, is de
„atlas" aanzienlijk omvangrijker,
uitvoeriger en meer geïllustreerd.
Spectrum ®tlas van de Nederland
se landschappen. Onder begelei
ding van prof. dr. M. F. Mörzer
Bruijns en R. J. Benthem. Uitgever
ij Het Spectrum, Utrecht/Antwer
pen. 272 blz., geilt, met foto's van
Jan van de Kam, f 24,50.
Dr. Jaap Willems: De Nederlanders
en hun Landschap. Over boeren
land en buitenplaatsen, natuurge-
bruik, steden en wegen, van het
vroegste verleden tot heden. Uitge
verij Zomer en Keuning, Ede. 127
blz., geill. 24.90.
Sytze van der Zee
Sytze van der Zee, die van '69 tot *75
dagblad-correspondent was in
Bonn en die thans in Brussel werkt,
heeft een als roman geïntroduceerd
boek geschreven dat speelt in het
begin van de jaren zeventig in
Bonn. De lezer maakt kennis met
het journalistieke milieu van cor
respondenten. Hoofdfiguur is een
Nederlandse correspondent in
Bonn. een tyrannieke figuur, die op
sadistische manier met zijn echtge
note omspringt, en die Journalistiek
ook niet veel in de melk heeft te
brokkelen.
De man blijkt gevoelig voor het
aannemen van geschenken, en
heeft er daarna (al half „ingepakt"
zoals dat heet) weer moeite mee
zich onafhankelijk op te stellen. De
lezer krijgt daarenboven de indruk
dat 's mans journalistieke status
meer op flair en slimmigheid, dan
op Inhoud is gebaseerd. Zijn zoge
naamde politieke analyses steelt hij
(half) uit andere periodieken. Het
boek geeft een schets van het niet
zo benijdenswaardige Journalistie
ke bestaan van dagbladcorrespon
denten Tegelijk krijgt de lezer een
terugblik op het politieke klimaat
in de Bondsrepubliek in het begin
van de Jaren zeventig. Dat allemaal
vanuit de wat benepen sfeer van
Bonn.
Sytze van der Zee: 'Noem het
heimwee'. Uitg. A. W. Sijthoff,
Alphen aan den Rijn. Omvang
253 pag.
Uitgeverij Pranger (Amsterdam)
heeft een aantal verhalen van de in
1914 overleden Amerikaanse jour
nalist Ambrose Bierce opnieuw uit
gegeven. In feite is dit een herdruk,
want de eerste druk kwam in 1963
bij Van Ditmar. Ambrose Bierce is
de moeite van het (her)lezen nog wel
waard, vooral als hij zijn ervaringen
van de Amerikaanse burgeroorlog
verwerkt Maar als hij het thema
„horror" hanteert komt het alle
maal wat gedateerd over. Niettemin
zijn deze verhalen, met de duidelijk
tijdgebonden elementen, interes
sant om te lezen.
Ambrose Bierce: „Mijn lievelings-
moord" Uitg. Pranger, A'dam
(Dundrukserie). Omvang 156 pag.
Prijs 19.50.
Opnieuw zijn de fabels van Aesopus
die vrij zeker helemaal niet van
Aesopus zijn) verschenen Ditmaal
In berijmde vorm. Die berijming is
van de hand van Johan van Nieu-
wenhuizen, die het boekje ook in
leidde De tekeningen zijn die van
de editie die in 1701 verscheen. Het
boekje is mede dank zij de berij
ming en de illustraties, aantrekke
lijk geworden.
Fabels van Aesopus, bijeenge
bracht door Phaedrus, in verzen
verteld en ingeleid door Johan van
Nieuwenhuizen. Omvang 142 pag.
Uitg. Prisma. Prijs ƒ6,90.
De nieuwe „Sterrengidshet ster
renkundig jaarboek dat al meer dan
dertig jaar verschijnt, is dit jaar
volgens de redactie uitgebreider
dan ooit. De gids wordt jaarlijks
samengesteld in opdracht van de
Nederlandse Vereniging voor Weer-
en Sterrenkunde, en bevat al de
(voorspelbare) hemelverschijnse
len, voor zover ze vanuit Nederland
zijn waar te nemen. Dit laatste ge
beurt in de maandoverzichten,
waarmee het grootste deel van deze
gids ls gevuld. Voor mensen die
hemelobjecten willen fotograferen
is de Sterrengids 1980 een rijke bron
voor informatie.
De Sterrengids is bestemd voor al
len die interesse hebben in astrono
mische verschijnselen. Voor men
sen die weinig of geen kennis heb
ben op dit gebied wordt al het mo
gelijke gedaan door de verheldering
van technische begrippen en door
een verklarende woordenlijst, waar
in allerlei begrippen worden toege
licht. De gids is goed en duidelijk
geïllustreerd.
„Sterrengids 1980" Uitgegeven
door de Nederlandse vereniging
voor weer- en sterrenkunde, in op
dracht van de Stichting „De Koe
pel", Omvang 152 pag. (fors for
maat), prijs ƒ24,50 (leden van de
NVWS hebben korting).
Het pas verschenen „Hand
boek voor luchtreizigers" is
een aardig boek, stampvol za
kelijke, maar ook technische
basisinformatie voor luchtrei
zigers. Vermoedelijk is het
boekje vooral aardig voor
mensen die bun angst voor het
vliegen niet kunnen overwin
nen. Enige kennis van zaken
kan in zo'n geval helpen.
Men leest over de procedures
bij starten en landen, men ziet
de meest gebruikte verkeers
vliegtuigen, leest iets over de
constructie, over vleugelpro
fielen en over de vraag waar
het draagvermogen vandaan
komt, enz, bijna te veel om op
te noemen. Alles wat de reizi
ger moet weten, maar ook veel
van wat hij zou willen weten,
kan hij in deze gids opslaan.
Het boek is goed geïllustreerd
met foto's en tekeningen en
voorzien van een plastic om
slag, waardoor het eenvoudig
mee kan worden genomen op
reis.
„Vliegen" (Handboek voor
luchtreizigers) Nederlandse
vertaling en bewerking B. van
der Klaauw. Uitg. Zomer en
Keuning, Ede Omvang 240
pag. Prijs 29,50.
Het nieuwe
boekje „Je gaat te vaak naar Hei
delberg" van Heinrich Böll is ten
onrechte aangeprezen als een bun
del verhalen De uitgever zegt op de
omslag dat de bundel negentien
niet eerder in het Nederlands ver
schenen verhalen bevat, maar de
lezer treft in werkelijkheid achttien
schetsen aan.
Vreemd is ook dat de lezer een ga
ping van ruim twintig Jaar aantreft.
Er is namelijk werk opgenomen dat
stamt uit de periode van kort na de
oorlog (1947-1955) en werk uit de
periode 1976-1979. Over het waarom
van die vreemde sortering wordt de
lezer met geen woord ingelicht
De (vaak heel korte» schetsen zijn
wat willekeurig bijeengesprokkeld,
maar zijn doorgaans de moeite
waard.
Uit het vroegste werk treft men
twee oorlogsschetsen die het solda
tenleven in beeld brengen een uit
de kazerne, de andere van het front
Verder zijn er enkele cynische en
humoristische schetsen bij. maar
alles wel duidelijk Böll-themas
Toch blijft de lezer het gevoel hou
den dat het om vrij willekeurig bij
eengeraapt materaal gaat
Heinrich Böll: „Je gaat te vaak
naar Heidelberg"(en andere ver
halen). Uitg. Van Gennep, Am
sterdam. Omvang 100 pag. Prijs
13,50.
D33' svnfydjdjii' nuó v.pipSopnO
I a'aiu nainpi nyrh
Een patent tot het dragen van haar-
poeder ten tijde van de Bataafse
Republiek. Een brief van dr Abra
ham Kuyper, waarin hij bij de gere
formeerde kerkeraad van Makkum
bezwaar maakt tegen het heffen
van entreegeld voor de kerkdienst
waarin zijn zoon zal worden beves
tigd. Dat zijn twee van de meer dan
vijfhonderd documenten die afge
beeld worden in een boek waarin de
Nederlandse archiefdiensten een
keus uit het openbaar archiefbezit
presenteren.
Het oudste originele stuk in ons
land aanwezig dateert uit de tiende
eeuw; het boek groepeert vooral
stukken van de twaalfde eeuw tot
aan 1945 rondom thema's ais ge
boorte, huwelijk en dood. Korte
Bladzij uit een joods besnijde
nisboekje, pl.m. 1725. Een van
de vele documenten die in „Ne
derland in stukken" zijn afge
beeld.
teksten stellen onderwerpen aan de
orde als: wat en hoe er bewaard
wordt, en de spanning tussen open
baarheid en privacy. Het eigenlijke
werk: het afbeelden van al die docu
menten met bijschriften, moet de
vormgevers voor grote problemen
hebben gesteld. Het is ook wel eens
zoeken naar de Juiste tekst bij het
juiste plaatje. Wat niet wegneemt
dat het een boek is om veel in te
bladeren een interessante bijdra
ge aan het internationaal archief-
Jaar 1979.
W.F.S.
Nederland in stukken, beeldkro
niek van Nederlandse archieven,
door drs. F. van Anrooy e.a. Uitga
ve Fibula-Van Dishoeck, 195 blz.,
570 illustraties, 29.50
„Luisteren naar elkaar", Dr. Tho
mas Gordon. Uitg. Dekker en van
de Vegt. Nijmegen 350 blz. prijs
37,50.
In dit boek gaat Gordon na. wat de
ervaringen zijn van de ouders die
bij hem de cursus gevolgd hebben
„Effectief ouderschap". In de cur
sus leert men ouders op een andere
manier naar kinderen te luisteren
en gezinsconflicten op te lossen Bij
de vaardigheid „actief luisteren" is
er geen sprake meer van de ouder
wint of het kind wint. Het gaat om
een manier van samenleven waarbij
de omgang tussen gezinsleden aan
kwaliteit en gevoelswaarde wint.
Dit boek sluit volledig aan bij
„Luisteren naar kinderen" van de
zelfde auteur.
„Je kunt het beter uitpraten", Jo
seph M. Strayhorn. Uitg. Callen-
bach, Nijkerk. 145 blz. prijs 19,50.
Zodra mensen met elkaar samen
moeten werken kunnen er momen
ten voorkomen waarop hun wensen
en ideeën met elkaar botsen In
zulke situaties gaat het er om hoe
men conflicten oplost. De schrijver
pleit voor het principe van sociale
uitwisseling. Het ls zaak dat men
sen op creatieve wijze uitkienen wat
de ander werkelijk wil. Van daaruit
moeten we trachten te komen tot
een echte communicatie. Het heeft
een grote waarde als we in staat zijn
om gevoelens te herkennen en te
uiten in plaats van te verbergen,
zoals het ook waarde heeft om met
de ander mee te voelen als hij of zij
gevoelens of behoeften uit Het
boek bevat daarom een groot aan
tal communicatieoefeningen
„Wie weet is het ook anders", Paul
Watzlawick. Uitg. Van Loghum
Slaterus. Deventer. 155 blz. prijs
22,50.
Het is bekend dat de taal stemmin
gen, opvattingen, gedragingen en
vooral beslissingen van mensen
diepgaand kan beïnvloeden Daar
om is de wijze waarop psychothera
peuten taal hanteren voor de cliën
ten zo enorm belangrijk De schrij
ver toont aan dat de praktische,
klinische toepassing van de taal
nogal Ingewikkeld is. Het boek is
een soort inleidende spraakcursus
voor hulpverleners om hen in staat
te stellen de taal te doorgronden en
vervolgens te gebruiken om mensen
in geestelijke nood te helpen.
„Menselijke contacten", Virginia
Satir. Uitg. Nelissen, Bloemendaal.
95 blz. prijs 12,50.
Contact leggen, een goede relatie
opbouwen ls geen vanzelfsprekende
zaak meer. aldus Virginia Satir Er
ls een groot gebrek aan spontaniteit
en openheid en veel contact, hoe
vurig we het ook willen, lukt niet
omdat we toch te bang en te onper
soonlijk zijn Zo zien we dat het
meest menselijke, dat wat tot ons
wezen behoort, het omgaan met de
ander, weer moeizaam geleerd moet
worden. Op die weg helpt Virginia
Satir ons Ze doet dat heel direct en
heel eenvoudig met een grote inner
lijke overtuiging
„Samenspel, tegenspel" Dr. A.Y.
Napier. Dr. C.A. Whitaker. Uitg.
Meulenhoff-Informatief. 304 blz.;
prijs 32,50.
De auteurs, beiden gezinsbegelei
ders, beschrijven in dit boek hoe
een gezinstherapie in de praktijk
kan verlopen. Zij doen dit aan de
hand van één gezin. Centraal hier
bij «taat het belang van de ontwik
keling van elk lid van het gezin;
volgens de auteurs een belangrijke
eis om in staat te zijn een goede
relatie aan te gaan met een ander.
Een informatief boek voor lede
reen die meer wil weten over ge
zinsbehandeling.
Landell in 't kort
Bijna dertig echte de Landell-ver-
halen. in boekvorm. Weliswaar niet
onbekend, men heeft ze vla de radio
kunnen horen en ook kwamen ze in
tijdschriften voor Maar wie ze nog
niet tegenkwam, zal er met plezier
kennis van nemen en wie een of
meer van de fijne vertelsels her
kent. zal deze In dit werk beslist niet
overslaan Geen boek om achter
elkaar te lezen, wel om steeds per
«tukje te genieten.
Olaf J. de Landell: „Een snoer
bloedkoralen". Uitgave van De
Kern in Bussum. Prijs ƒ24,90, 217
blz.