Schitterende kostuums,
choreografie stelt teleur
Driekwart miljoen voor
mime-sector verdwenen
J van uw machines.
I Heeft niet alleen de
Hoeumet
Nilfisk efficiënter
produceert?
Bel 02940-15268:
Naklanken van de oorlog
in bestaan van vandaag
Triadische Ballet gereconstrueerd
i
I
I
l
I
l
JÉ.
Festival van Vlaanderen
biedt uitgebreid programma
Toch programma's van Verhagen
dïcr- Zwartboek met klachten over laksheid CRM
Nagalm/Reverberations in Mickery
Popdagen
nb
R«e;
Letterkundige pri
voor filosoof
Roger Garaudy
Nieuwe boekeri
DONDERDAG 24 JANUARI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Eefje van Schaik
ROTTERDAM „De danser, als menselijk organisme staat in de kubusvormige, abstracte
ruimte van het toneel. Zowel mens als ruimte hebben elk hun eigen wetten, maar welke
overheersen? Ol de abstracte ruimte wordt aan de natuurlijke mens aangepast en tot natuur
ol imitatie van de natuur vervormd Of de natuurlijke mens wordt vervormd tot de abstracte
ruimte. Het eerste gebeurt bij het theater van het illusionaire realisme, het laatste bij het
abstracte toneel
In dit citaat uit een lezing van Oskar
Schiemmer ligt de kern besloten van
de vernieuwende ideeen van deze lei
der van het Bauhaus theater uit de
jaren twintig, die destijds de weg tot
de abstracte dans opende Voor hem
stond primair een danskunst te ont
werpen waann niet de overdracht
van emotionele situaties centraal
moest staan, maar een danssoort
waarin de beweging, geordend naar
vorm en wetten an de abstracte ku
busvormige toneelruimte voorop
stond Daarmee verrichtte hij baan
brekend werk en was hij de voorloper
van choreografen als Alwin Nikolais
in Amerika en mimespelers. die later
het legendarische Mummenschanz
zouden vormen
Ter gelegenheid van de opening van
de Bauhaus-exposiüe in het Bouw
centrum was gisteravond In het Rot
terdamse Lux irtheater een recon
structie van een van Srhlemmers be
roemdste werken, namelijk het Tria
dische Ballet te zien. Een werkstuk
waarmee choreograaf Gerhard Boh-
ner, componist Hans Joachim Hespos
en kostuumontwerpster Ulrike Die
trich met vier dansers uit Mvlnchen
maandenlang (1976/*77j bezig zijn
geweest.
Moeilijk
Hoe moeilijk en misschien ook aan
vechtbaar het is om een trendsettend
ballet uit de jaren twintig te recon
strueren. bleek al direkt uit hun uit'
gangspunten. Van dit Triadische Bal
let zijn alleen notities, ontwerpen en
recensies bewaard gebleven en naar
de originele danspassen zeil, evenals
de muzikale ondersteuning van Hin-
demith kon men slechts gissen.
Eigenlijk is het onmogelijk deze ver-
lorengegane dans te reconstrueren en
wat Bohner-Hespos-Dietrich dan ook
gedaan hebben is een nieuwe versie
in een oud jasje stoppen. Hindemiths
compositie voor mechanisch orgeltje
is vervangen door een collage van
sissende, trillende geluiden en
Schlemmmers choreografie-aanwij
zingen zijn alleen in de ordening van
dne delen en twaalf dansen voor
achttien kostuum-figuren terug te
vinden.
De enige die zich strikt en met ver
bluffend resultaat aan de originele
versie houdt, is Ulrike Dietrich, die
voor schitterende kostuums zorgt,
daarbij rijkelijk gebruik makend van
schuimrubber, hout. ijzerdraad en
speciale verfsoorten.
Problemen
Uit Schlemmers notities weten we
dat dit Triadische Ballet op zeer
pragmatische wijze tot stand kwam
Basis waren de achttien kostuums,
die variëren van kogelrond, kubu
sachtig. spiraalvormig, driehoekig tot
vierkant en waarin de dansers moe
ten bewegen als marionetten. Aan
deze ontwerpen werden danstypes en
theaterhistorische clichéfiguren ge
koppeld zoals Colombine. Pierrot, de
ballerina en de touwtjespop
Voor hen werden drie dansdelen ge
maakt. namelijk geel-roze-zwart. met
als symbolische betekenis de vrolij
ke. plechtige en mystische wereld.
Pas daarna werd Hlndemith Inge
schakeld. Zijn muziek en de ..kunstfi
guren" leidden tenslotte tot het bal
let zelf, dat uit twaalf dansen be
stond. Voor choreograaf Bohner le
verde dat grote problemen op en
zoals hij zelf toelicht, heeft hij alleen
Fragment uit het Triadische Ballet van Oskar Schlemmer
Schlemmers ideeen en intenties kun
nen overnemen. Van een „echte" cho
reografie-reconstructie is dus geen
sprake.
Dit nieuwe Triadische Ballet kwam
aanvankelijk nogal teleurstellend op
mij over. in ieder geval wat betreft
het gele. vrolijke en rose, plechtige
deel. De kostuums leveren de nodige
geoh's en geah's op en nog meer foto-
geklik in de zaal. maar choreogra
fisch gezien zijn de dansen niet over
tuigend In hun intentieverklaring.
Gerhard Bohner heeft zich te veel tot
pantomimische gebaren laten verlei
den. zodat de idee van emotie door
middel van pure bewegingsvorm en
ruimtelijke effecten niet meer tot zijn
recht komt. Dit wordt echter na de
pauze goedgemaakt in het derde,
zwarte, deel. waarin opeens de me
chanische robotachtige vervreem
ding van de dansers in hun bedrijven,
spiralen en gouden bollen fantasti
sche effecten oplevert.
Jammer zijn de danstechnische te
kortkomingen van vooral de vrouwe-
ADVERTENTIE
juiste schoonmaak-
machines daarvoor
maar vooral ook de
kennis en de
I ervaring om u
precies op maat te
adviseren
Toestei 38
Nilfisk zorgt voor minder storingen en slijtage
t
I
I
l
I
l
I
Van onze kunstredactie
BRUOGE Het Festival van Vlaanderen heeft voor wat de
stad Brugge betreft weer een zeer omvangrijk programma. De
traditionele festivalperiode <26 juli 12 augustus) wordt voor
afgegaan door tien dagen muziek op straten en pleinen. Dan
zullen ensembles voor kleinkunst en volksmuziek uit België
en daarbuiten elke namiddag en avond optreden.
Voor elk probleem een heldere oplossing.
Nilfisk BV, Flevolaan 7.1382 JX Weesp.
Op 26 juli beginnen dan de Interna
tionale Muziekdagen met een klave-
cimbelweek waarin het klavecimbel-
concours, interpretatiecursussen, re
citals en demonstraties zijn opgeno
men. Voor het concours is een inter
nationale jury samengesteld waarin
onder meer Gustav Leonhardt zitting
heeft. Hij werkt zoals gebruikelijk
ook als uitvoerend kunstenaar aan
het Vlaamse festival mee onder meer
in samenwerking met Sigiswald en
Wieland Kuijken (barokviool en gam
ba). Andere onderwerpen van de mu
ziekdagen zijn een terugblik op het
werk van de Vlaamse polyfonlsten en
hun tijdgenoten, waaraan het Bir
mingham Cathedral Choir, het Vere-
kenden daaraan zijn The Cantate
Singers uit Dublin, The New Irish
Chamber Orchestra, het Nederlands
Kamerkoor met Musica Antiqua. de
London Baroque Players en het Little
Venice Orchestra uit Londen.
Ook wordt aandacht besteed aan de
muziek van Haydn en Mozart. Al deze
manifestaties worden in een groot
aantal verschillende localiteiten ge
houden. zoals het Provinciaal Hof op
de Markt, de Sint Walburgiskerk, de
Sint Salvatorkathedraal. het Con
certgebouw, de Koninklijke Stads
schouwburg en het Memlingmuseum.
Verschillende mime-acteurs en -gezelschappen kwamen in het
verleden al eerder in het geweer tegen de handelwijze van het
ministerie van CRM, zoals de groep Waste of Time tijdens een
betoging in Amsterdam. foto Soenar Charaid.
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM - Ondanks de VPRO
een vroegtijdig einde maakte aan de
praatprogramma's Verhagen-cada-
bra van Hans Verhagen gaat deze
omroep toch weer in zee met de
dichterpresentator
Zondag is de eerste uitzending van-
„Uit de volksmond", een serie ge
sprekken waarvan er zes worden ge
maakt. zo is althans de bedoeling
Mensen uit het volk treden op als
ware vertellers, terwijl emoties en op
gedane levenservaring belangrijke
onderdelen zijn. Zo zullen zondag als
eersten de gebroeders Henkes uit
Rotterdam hun levensverhaal ver
tellen.
Verhagen maakt het programma sa
men met Hans Sleutelaar, schrijver
van sprookjesboeken en volksver
halen
gelkunst in Vlaanderen in het licht
zullen stellen, en een herdenking van
Guido Gezelle, waaraan de Neder
landse bariton P. Vis en de pianist J.
Duijck meewerken.
Kaarten geschud voor VARA-rubriek
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM - Voor ..Wat voor weer
zou het zijn in Den Haag"*". de nieuwe
tele visierubriek van de VARA. die de
gesneuvelde onparlementaire Haag
sche Kringen gaat vervangen, zijn de
kaarten geschud Presentator wordt
Paul Wltteman. parlementair ver
slaggever van VARA-radio
Jan Tromp van Achter het Nieuws en
Henk van Hoorn, afkomstig van Den
Haag Vandaag zullen de Interviews
verzorgen Eindredacteur ls Hans
Jacobs
De eerste uitzending van Wat voor
weer zou het zijn in Den Haag*> Ls
vrijdag 1 februari en komt uit Pulchn
in Den Haag Over de opzet van het
programma ls nog niets te zeggen
Vast staat, dat minister-president
Speciaal vandaag
Van Agt stamgast zal zijn. Evenals
Haagsche Kringen wordt het een
maal per maand uitgezonden.
Een ander hoofdstuk van het Vlaan-
deren-festival schenkt aandacht aan
Bach en zijn tijdgenoten. Medewer-
Van 31 januari tot en met 6 maart
is in de ruimte bij de aula van de
Katholieke Hogeschool Tilburg in
het kader van de cyclus „Vrouwen en
wetenschap" werk van enige kunste
naressen te zien. De vereniging „Arte-
mies" voor vrouwen in de kunsten
geeft daar ook een impressie van vier
akademie-weekeinden gehouden in
het vrouwenkunstcentrum te Neer
kant in 1979.
Dat schrijven de Vereniging van Ge
zelschappen op het Gebied van de
Mime iVGM) en de vakgroep mime
van de kunstenaarsorganisatie NW
in het zwartboek „De verdwenen drie
miljoen". De ondertitel van het
zwartboek „Een fragment uit de der
tigjarige oorlog van mimen.
1950-1980" geeft al aan dat het hier
niet om een incidentele onvrede gaat.
door André Rutten
Kleur brengt een reportage
over Surinamer* die in Neder
land wonen. Dexe mensen kun
nen vaak geen werk vinden en
krijgen moeilijk een huis toe
gewezen. In Arnhem deed de
stichting Ba'anasi een onder-
Mek naar de leefomstandighe
den van de Surinamer* die van
dag tol dag verslechteren.
Geen inkomen, geen medische
verzorging. I»eze mensen val
len regelmatig in baden van
huisjesmelkers en drughande
laren.
Hilversum 2 18.85 uur
Ernst Rusch en zijn tijd.
Film van de Deense televisie
over de Oostduitse acteur zan
ger Ernst Buch. Hij werd deze
week tachtig jaar.
N'rd. 1 28.48 uur
F K-kunst rijden op de
schaats. Beelden van de F.uro-
pese kampioenschappen
kunstrijden vanuit Goteborg
in /weden
Ned I 22.45 uur
AMSTERDAM In de kleine
zaal van Mickery gebeurt er
nu iets (tot en met 9 februari,
om negen uur) dat „Nagalm/
Reverberations" genoemd
wordt: een Nederlands en een
Engels woord voor hetzelfde
begrip. Een groep meestal
nog jonge mensen van ver
schillende nationaliteiten is
bezig met de vraag wat er in
hun levens van vandaag nog
doorwerkt van wat er in de
jongste wereldoorlog is
gebeurd
Het heeft bijna altijd te maken met
wat hun ouders of hun grootouders in
die oorlog ervaren hebben en maar
fragmentarisch met persoonlijke her
inneringen aan die jaren. Er blijft iets
van doorwerken in hun leven van nth
Maar hoe'
Daar stellen zij vragen over. Die vra
gen stellen zij. spelend, aan de toe
schouwers. contact zoekend met
soortgelijke vragen, die er bij ieder
van het publiek ook leven, soms te
voorschijn komend, bij ieder onge
twijfeld op een andere manier Dat
doen zij op een wel suggestieve, maar
niettemin open manter Het concreet-
persoonlijke. dat wordt ingebracht,
wordt altijd meer dan een particulier
geval: het is een verbijzondering van
wat tallozen hebben ervaren
Als je er iets van probeert te beschrij
ven merk je meteen, dat het eigenlijk
te anekdotisch gaat lijken. Ik zal het
toch proberen
De acteur Jenn Ben-Yakov. die deze
„Nagalm" samen met een grote groep
mensen heeft gemaakt, speelt en ver
telt in een sneltreinvaart de hele
zwerftocht over de wereld, die hij als
acteur heeft gemaakt, aleer hij de
kans kreeg in Amsterdam dit te ma
ken. Hij was nog maar heel klein,
toen zijn joodse vader voor de Duit'
sers vluchtte, met hem als zijn enig
bezit. Volwassen geworden heeft hij
geprobeerd als acteur aan de slag te
komen In Florida, in New York. in
een Arabisch land. In Zuld-Amerika
Terwijl hij dat vertelt heeft hij een
kleedkoffer bij zich. Voor elk land
trekt hij snel het kostuum aan. dat
hem voor daar lijkt te passen
Aanpassing Een verkleedact met
diepere betekenis. Maar nergens
krijgt hij een werkvergunning. Wel In
Amsterdam, tegen een borgsom.
Daar vraagt hij zich af: wat er in de
vorige oorlog gebeurd is. dat zal wel
niet nog eens gebeuren. Maar als het
wel gebeurt, waar kan ik dan nog
heen?
Vragen
Dis ls dus maar een fragment, een
van de meer concrete. Het geheel is
het spelen van een serie vragen, sti
mulansen tot nadenken Ook dit
stukje monoloog. Geen communica
tie leidt tot agressie Als Duitsland
niet tussen de twee oorlogen In ont
reddering en Isolement was gedron
gen wat dan?
Fragment uit „Nagalm/Reverberations":
oorlog in een Duitse stad.
een Joodse vrouw na de
IF«t« Bok vaa DiaUif
Vragen dus ook. waar een antwoord
niet voor de hand ligt Want je kunt
ook denken aan een recente opmer
king van een Westduitse parlementa-
në als indertijd de Olympische Spe
len in Berlijn (1936) waren geboycot,
zou dat een ernstige waarschuwing
voor de nazi's geweest zijn. Ja?
Buddy Odor Stop
Hoewel Gruppo Sportivo niet
bestaat is er toch sprake van
voortzetting van een bijna ongi
zigde bezetting onder de naam:
dy Odor Stop. Het verschil zit
voornamelijk in de muzikale
wijziging en het feit dat Hans
denburg weer helemaal de cei
figuur is geworden. Met The R<
in het voorprogramma stoppen
Wageningen Junushof (25 jam
Amsterdam Paradiso (26 jam
Den Bosch - Casino (27 januari,
megen - Mensa (31 januari). Vei
Ons Huis (1 februari), Haarlem -
certgebouw (2 februari) en
dam - Eskit (3 februari).
►luit
endi
n Ifto
oi ju:
It
Dambala
Dat is de naam van een God va
Afrikaanse Ibo-stam. Gus Any
een lid van deze stam die naFrd 1
Jarenlang verblijf In Londen een
met dezelfde naam heeft opgei
De kruisbestuiving tussen Afrik
se en Engelse invloeden heeft ger
teerd in een opzwepend en dank
geluid waarin veel reggae-elemi
verwerkt zijn. Zondagavond iide
Melkweg te Amsterdam.
Boom Town Rats
ffoto: Gert Weifel)
lijke solisten (Jessica Ebert en Gislin-
de Skroblin). die wankelend op hun
spitzen met slappe knieën (en enkels)
doorploeteren. De noodzakelijke
strakheid van de robotdansers gaat
hierdoor verloren. Ook deze keer ko
men de overheersende vormen van de
kostuums hun te hulp: ze zijn te mooi
voor woorden en doen het menselijke
falen tot abstracties verbleken, in de
ruimte oplossen.
Vanavond is het Triadische Ballet in
Eindhoven te zien. morgenavond in
Haarlem en zondagavond in Utrecht.
Deze Ierse groep startte als
band en is zich later op andere st
gaan toeleggen waarin vooral in
den van David Bowie en The Talr
Heads te bespeuren zijn. De sho'
ze eind november in Utrecht g
zal volgende week donderdag in
ré te Amsterdam nog eens te zien
Het optreden ln de Groningse Oi
poort op de avond daarvoor gaat
schien niet door, maar dit is ojfcj
moment nog niet geheel zeker.
Madness
Po
Het nieuwe geluid uit Engeland
groepen als The Specials en The
een aantrekkelijke fusie brengei
ska en rock, is ook bij Madness
te vinden. Wie van dans en een
verend concert houdt kan ze be
deren op hun Nederlandse toi
die 30 januari in Tilburg in
start en vervolgens Den Haag
van Troje (31 januari), Amsterd
Paradiso (2 februari) en Arnhï
Stokvishal (10 februari) aandoet
PARIJS (DPA) De 67-jarige Fr yn
filosoof en schrijver Roger Gan
heeft voor zijn nieuwste boek, „A
aux Vivants" (Oproep tot de le*
den), de literatuurprijs gekregeitscar
ut
ge
leni
ge
So'
:ite
d
hun
ach
rjet-
juis
sic
bi.
de
»>kk
hare
'jet-
rom
irt,
i ikel
'J&ndc
B b
or
;"mpi
ib
lelijl
n a
ai
slat
/ert
nt t
ber:
is genoemd naar het Parijse
„Les deux Magots". De uit schri.
en journalisten bestaande jury
besloten met het oog op de polilsen
toestand geen letterkundig werie z
bekronen. k/]sj
fgh
Garaudy werd in 1970 uit de Fr:
communistische partij gestoten 1
dat hij voor een goede verstand lop
ding met de christelijke kerkei
voor een ontdogmatisering vai
partij pleitte. Als lid van het poli
bureau was hij een van de im
drijkste marxistische theoretici.
Van onze kunstredactie
AMSTERDAM De extra driekwart miljoen gulden die het ministerie van CRM in 1979 voor
de mime op de begroting zette, is verdwenen. Mimegezelschappen hebben er geen cent van
gezien en het is onduidelijk waar het geld is gebleven.
telli
opa
vin
In het bekroonde werk stelt hij
vraagstuk van de toekomst vai
wereld en het einde van de besj1 be
ving aan de orde.
ku
yen
Ca
zijc
slai
Dter
bi
De mime-sector wordt bij de overheid
nog steeds niet voor vol aangezien.
De mime-spelers verdienen slechts 80
procent van het salaris dat een acteur
krijgt en er zijn in deze sector geen
pensioenvoorzieningen.
Van de 2.9 miljoen op de huidige
begroting moeten vier gezelschappen
(Bewth. Carrousel, Rob van Reijn en
Waste of Time) op jaarbasis bestaan
en krijgen zeven groepen een project
subsidie voor maximaal vier maan
den. Daarnaast zijn er nog drie groe
pen die uit een andere CRM-geld-
stroom worden onderhouden.
Met de driekwart miljoen, een deel
van de vijf miljoen dte de Tweede
Kamer vorig jaar voor het ontwikke
lingstheater lospeuterde, zou, staat in
het zwartboek, het aantal arbeids
plaatsen met twintig kunnen worden
uitgebreid.
Ook de salarissen zouden met tien
procent worden opgetrokken als
CRM met de gelijke betaling voor alle
medewerkers zou instemmen, zoals
dat door de VGM is voorgesteld.
Deze plannen wijken af van de opzet
van CRM. Dit departement wilde met
de driekwart miljoen niet het aantal
arbeidsplaatsen vermeerderen maar
de arbeidsvoorwaarden van mede
werkers van de op jaarbasis gesubsi
dieerde gezelschappen verbeteren.
Het overleg tussen CRM en afgevaar
digden uit de mime-wereld over de
verdeling van het geld werd uitge
steld. omdat CRM de zaken Intern
moest regelen. Dat duurde te lang.
zodat na 31 december 1979 het niet
uitgegeven geld terug moest vloeien
ln de schatkist, aldus de opstellers
van het zwartboek.
Aan de eis van de Tweede Kamer dat
de driekwart miljoen niet eenmalig
maar als vast onderdeel op de begro
ting moet worden opgevoerd is niet
voldaan. Volgens de opstellers zal de
situatie voor het komende seizoen
nog verslechteren. Zowel het Griftea-
ter als Funhouse kunnen niet meer
uit een andere CRM-pot worden be
taald Dat betekent dat er zeker zes
tien arbeidsplaatsen zullen wegval
len. En dat zal de ontwikkeling bin
nen de mime zeker aantasten, aldus
de samenstellers van het zwartboek
de
ties
Van uitgeverij Elsevier in Am^ v
dam zijn de volgende boeken:
deeltjes in de serie „Elsevier nafsen
kompas": Naaldbomen
men en Roofvogels. Per c
blz - 7.90. Kies uw auto, Iüöu tui
autojaarboek. 280 blz - 9.25. TfKV
cendente seks, een meditatieve P °P
voor minnaars van J. Gillies. 180|:tic
27.50. Makkers en meisjes een |ei::
del verhalen van J. W. Holsbef
160 blz - 17.90. Padjelanta, op
en dood in de toendra. jeugdboelL^
A. Quintana 208 blz - 14.90 Aqi
umhouden, door H. Stalknecht. 9L
-ƒ20.75. 'SC
Overleven in vrijheid, wetensr***^
en samenleving op school, met 6611
dragen van prof. dr E. Boeker.
It- e
gd
M. C. Eijkelhof. dr J. H. Raat en LNec
Swager, 128 blz 19.50. en NaF
kunde in de samenleving (bestf
voor natuurkunde-onderwijs
bovenbouw van het VWO) met bij
gen van drs H. M. C Eijkelhof. prd
E Boeker, dr J. H. Raat en drs j
Wijnbeek. 3e druk 193 blz - I
zijn uitgegeven van Meulenhoff ij
matlef, Amsterdam.
Aristoteles, zijn betekenis vod
wereld van nu met bijdragen va
.B. Delfgaauw. dr W. N. A KleveiJ
J. B. M. van Rijen, drs F. D. A.
kens, dr G. A. v.d. Wal. 88 bfl
18.50 Uitg. Wereldvenster. Baaf
Historische bankbiljetten en aa
len door C. Narbeth. R. Hendy.
Stocker Uitg. Moussault, Baai
blz 37.50.
Wat heet oud? door dr A. Con
Uitg. Helmond. Helmond. 224 I
49.50.
Van uitgeverij Elsevier te
dam zijn de volgende boeken:
rechter Tie-mysteries van R.
lik: Halssnoer en kalebas (150 bl|
Klokken van Kao-yang (202
Prijs per deel. 13.90 Vernietil
rijs, oorlogsroman van S. Hassef
blz 24.50. De furie van de c
roman van H. Innes 272 bl|
14.50. Een tijd van oorlog, ep
de Tweede Wereldoorlog
Wouk. 432 blz. 32.50.
BIJ uitgeverij Nljhoff, Den HaagJ
nu verschenen deel 2 en 3 val
briefwisseling van Pieter Con
xoon Hooft uitgegeven door dr 1
van Trlcht deel 2: 1630-1637 I
blz.) deel 3: 1638-1647 (886 blz.J
van de drie delen samen: 411
delen zijn niet los verkrijgbaar
