Verrassende bouwkeramiek
op Brouwer-expositie
STER waarschuwt voor
ondergang omroepbestel
'Bundel Komrij schendt
auteursrecht'
Optreden Specials grillig geprofileerd
<s'
Oud zilver nu goud waard
Overzicht in Leeuwarden van ambachtelijke pottenbakker
Nieuwe boeken
Dichters in kort geding:
;e)
Synthese blank en zwart werkt aanstekelijk
Hoge inruilwaarde of
klinkende munt
bij Gerritsen zilversmeden
Vï
ïv/>
>s
WOENSDAG 23 JANUARI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Tyme Valk
LEEUWARDEN Met een uitgebreide overzichtstentoonstelling wordt de komende weken in
Museum het Princessehof te Leeuwarden aandacht geschonken aan een van de belangrijkste
vernieuwers van de kunstnijverheid uit de eerste decennia van onze eeuw: W. C. Brouwer
(1877-1933)
Op de tentoonstelling zijn honderden
van de produkten van deze ambach
telijke pottenbakker bijeengebracht;
prudukten die te Leiderdorp bedrijfs
matig werden vervaardigd, maar
nooit het resultaat waren van een
fabricageproces, het bleef handwerk
Echt verrassend want Brouwers
potten zijn immers al lang geautort-
seerd is de aandacht voor de bouw
keramiek en bouwbeeldwerk van de
meester. De belangstelling die er tot
nu toe voor Brouwer was. gold alleen
de gedraalde produkten. Veel van de
reliëfs en plasUeken die Brouwer In
opdracht van en in overleg met archi
tecten vervaardigde bestaan nog en
de lijst van dit genre die opgenomen
is in de catalogus vormt de ingang tot
dit uitgebreide monumentale oeuvre
Willem Coenraad Brouwer. In 1877 te
Leiden geboren, was zoon van een
onderwijzer en van zijn vader mocht
hij niet voetstoots de kunst ln. Hij
beloofde dan ook de tekenakte te
behalen, maar blijkt achteraf toch
weinig aan de opleiding gehad te heb
ben Persoonlijke inzet en contacten
met actieve kunstenaars in de inge
dutte academiestad brachten hem ln
contact met de nieuwe ideeën over
kunstnijverheid. HIJ ging ln 1896 wer
ken bij zijn zwager, de boekbinder J.
A Loebèr. Zij pakten allerlei vormen
van toegepaste kunst aan en probeer
den vele materialen uit. Met liet toe
passen van grafische technieken
kwamen ze ln aanraking met decora
tiesystemen en ornamenttheorieën.
Bovendien raakten zij geïnspireerd
door de volkskunst van Nieuw Zee
land en Indonesië en ook de zweep
slagstijl ging niet aan hen voorbij.
Het zijn allemaal ervaringen van In
vloeden die zich later blijven mani
festeren ln de decoraties ln en op het
aardewerk van de kunstenaar. In Lei
den organiseren Loebèr en Brouwer
in 1897 de eerste kunstnljverheids-
tentoonstelling. Loebèr en Brouwer
experimenteerden bij een plaatselij
ke aardewerkfabriek met keramiek.
De samenwerking eindigde ln 1898 en
Brouwer ging ln Purmerend bij de
fabriek van de Wed. Brandjes wer
ken. Nog hetzelfde Jaar bood hij zijn
Vaas, met versiering onder meer
In sgrafitto. Hoogte 39 cm., circa
1908. Afkomstig uit de eigen col
lectie van het Museum Het Prin
cessehof.
diensten aan bij de aardewerkfabriek
van Goedewaagen te Gouda, waar hij
de traditie van het draaien en het
gebruik van ln verschillende kleuren
bakkende klei leerde kennen; hij zou
de ambachtelijke methoden en tech
nieken van de sgrafitto- en de ringel-
oor-decoraties blijven toepassen.
Accentuerende vormen
Tegen de gewoonte van de aarde
werkdecoratie van de periode in, wen
ste Brouwer geen vogels, bloemen of
andere naar de werkelijkheid verwij
zende thema's in zijn decoraties toe
te passen, maar hij zocht naar zelf
standige vormen die teruggingen op
de ervaringen met gebruiksgraflek en
de vormen of functies die het aarden
vaatwerk aangaven of accentueer
den. Nog voor de eeuwwisseling hield
Brouwer veel lezingen en kon hij zijn
produkten tentoonstellen in kringen
die ontvankelijk waren voor zijn
nieuwe ideeën. De exposities en lezin
gen volgden elkaar ln snel tempo op
en Brouwer moest om zijn zelfstan
digheid te beschermen speciale af
spraken met Goedewaagen maken.
Het gedecoreerde vaatwerk kon hij ln
die tijd leveren vla Het Binnenhuis ln
Amsterdam, waar ook produkten
werden verkocht van de net opgerich
te fabriek ..Amstelhoek" die C. J. van
der Hoef en Lambertus Zijl als ont
werpers aan had getrokken. In tegen
stelling tot hen bleef Brouwers het
draaien trouw.
In 1901 kon Brouwer met financiële
hulp van belangstellenden een eigen
bedrijf ln Leiderdorp opzetten. Hoe
wel er nog een flinke collectie uit de
Goudse periode op de tentoonstelling
aanwezig is. vormt de produktie uit
Leiderdorp, waar W. C. Brouwer tot
zijn dood in 1933 heeft kunnen wer
ken. het leeuwedeel van de expositie.
In alle ambachtelijke eenvoud heeft
Brouwer zijn gebruikskeramiek van
vorm. decoratie en glazuren zo weten
te variëren dat de tentoonstelling de
grote rijkdom van de kunstenaar arti-
kuleert.
Op het tot een flink bedrijf verbouw
de buitenhuis „Vredelust" werden
omstreeks 1907 de eerste opdrachten
voor bouwplastiek (in keramiek of
steensoorten) uitgevoerd. Voor de
bouwkeramiek ontwikkelde Brouwer
een weer- en vochtbestendig terra-
cottakleiprodukt. De monumentale
werken kunnen op de tentoonstelling
in beperkte mate getoond worden.
Het pronkstuk is de schouw van ter-
ra-cotta die Brouwer voor zijn eigen
woonkamer vervaardigde. Met een
dia-serie is een keuze uit bouwkera
miek en bouwbeeldwerk gemaakt en
in de catalogus is een voorlopige,
maar al zeer uitgebreide oeuvrelljst
van de monumentale productie opge
nomen.
De voortreffelijke tentoonstelling die
een van de belangrijkste vernieuwers
van de toegepaste kunsten eindelijk
de eer geeft die hem toekomt is tot 13
maart in het Museum het Princesse
hof te Leeuwarden te bezoeken (ma. V
m za. 10-17 uur. zo. 13-17 uur). Daarna
reist de tentoonstelling nog door naar
het Arnhemse Gemeentemuseum (6
april tot 19 mei) en het Stedelijk
Museum Catharlna (Gasthuis te Oou-
da (24 mei tot 23 Juni). De uitgebreide
catalogus, ruim 100 bladzijden met
meer dan 200 foto's, verscheen als
aflevering van het Mededelingenblad
van de Nederlandse Vereniging van
de Ceramiek 25).
Een zogenaamde pilasterbekro
ning (in feite een soort omge
keerd kapiteel) met twee pape
gaaien, in de onderpui van het
pand Anna Paulownastraat 62 in
Den Haag.
De geniustreerde geschiedenis van
de Machine, van vuistbijl tot compu
ter is van de schrijver S. 8trandh ln
een vertaling van P. Spoor. In dit 240
pagina's tellende boek zijn meer dan
600 Illustraties opgenomen De Prijs
is 95. Uitg. Unieboek/Romen.
Haarlem.
AO-boekJe nr. 1798: De Iraanse revo
lutie geschreven door M. Gellleit.
Uitg. 8tichtlng IVIO. Lelystad 20 blz.
- 1.90
Ondernemingsraden, de nieuwe wet
en haar veranderingen door B. Geer-
sing. Uitg. Samsom, Alphen a d. Rijn.
155 blz. 17.50.
Met én been op de grond, chassidi
sche humor en wijsheid, verzameld
door rabbijn Shmoeël Avldor Haco-
hen met illustraties van Mané-Katz.
Uitg. Amphora Books, Amstelveen.
157 blz - 22.90.
tar
kabi
mes
ook
VCM
Van onze radio- en tv-redactie
AMSTERDAM Drs. Chr. J.
Smeekes, directeur van de
STER, is van mening dat de
omroepen snel en vaardig
moeten reageren op de ont
wikkeling van kabel-tv en sa
telliet. De omroepwereld
moet kiezen voor een andere
structuur. De STER geeft de
voorkeur aan het Britse tv-
model. waarin naast de door
kijk- en luistergelden gefinan
cierde BBC (zonder reclame
boodschappen), een commer
cieel net (de ITV) functio
neert.
De heer Smeekes zei dit gisteren in
het Amsterdamse Okurahotel tijdens
een bijeenkomst van de leden van de
Media-Werkgroep. De directeur ont
vouwde naast zijn eigen visie ook de
resultaten van een enquête die door
het onafhankelijke bureau ISK is ge
houden onder zeshonderd leken en
veertig media- en reclamedeskundi
gen. De enquête ls gehouden ln op
dracht van de STER en dient als
discussiestuk voor alle organisaties
taat<
s vo
aan
ve s
Isoi
D
Volgens Smeekes kunnen wij kiezdm
uit drie alternatieve omroepmodT
len: allereerst puur-commerciële
met vijftien tot twintig procent zen
tijd voor reclameboodschappen
dat 24 per etmaal. Maar dan stort h f
zendtijd voor reclame moet komei
en.i
die met het medium tv te maken- ..be.stel elkaar volgens
ver. mr. Th. Limperg, wees Polak de
president erop dat hij het zonder
Jurisprudentie moet stellen; niet eer
der is een Inbreuk op het auteurs
recht bij de samenstelling van een
bloemlezing Inzet van een juridische
strijd geweest. Naar zijn zeggen ne
men de dichters, allen behorend tot
de generatie van de Vijftigers, de
zaak hoog op. Volgens Polak is het
„bijzonder belangrijk dat er een prin
cipiële beslissing komt."
Mini-oorlogje"
Limperg stelde ln zijn verweer dat
van een overtreding van de auteurs
wet geen sprake la. Hl) hield de presi
dent voor dat op grond van artikel 16
van deze wet geen toestemming van
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Met de uit
gave van de bloemlezing „De
Nederlandse poëzie van de ne
gentiende en twintigste eeuw
in duizend en enige gedich
ten" ls een inbreuk op het
auteursrecht gemaakt. De
dichters Remco Campert,
Oerrit Kouwenaar, Lucebert
en Bert Schierbeek, van wie
poëzie ln de bundel ls opgeno
men. hebben daarvoor geen
toestemming verleend. Het
boek. verschenen ln een opla
ge van 20.000 exemplaren,
moet daarom uit de verkoop
worden genomen, op straffe
van een dwangsom van tien
duizend gulden.
Deze els stelde gisteren de raadsman
van de dichters, mr R. J. Polak, in
een kort geding dat hij had aange
spannen tegen de uitgever van de
bloemlezing Bert Bakker Het ge
ding, dat door Campert en Kouwe
naar werd bijgewoond, diende voor
de president van de Amsterdamse
rechtbank, mr W J Borgerhoff !A
Mulder Remco Campert (links) en Gernt Kouwenaar in de rechtszaal, achter hun
raadsman mr. R. J. Polak. Uiterst links, op de voorste bank, uitgever Bert
Evenais de raadsman van de uitge- Bakker.
de betrokkenen is vereist als een
bloemlezing kennelijk is bestemd
voor onderwijs- of wetenschappelijke
doeleinden. Bij de onderhavige, door
Oerrit Komrij samengestelde, bundel
is dat naar zijn mening „onmisken
baar het geval"
De raadsman van de uitgever, die zei
sterk de Indruk te hebben dat de vier
dichters een „mini-oorlogje" tegen
Komrij voeren, wees erop dat corres
pondentie van zijn cliënt met de ei
sers niet was beantwoord. Op grond
daarvan, voerde hij aan, was Bakker
ervan uitgegaan dat de dichters ak
koord gingen met de vermelding in
het voorwoord dat zij bezwaar tegen
opneming van hun werk hadden aan
getekend.
Hij stelde ook vast dat de dichters
juridische stappen ondernamen, ter
wijl zij het honorarium van de uitge
ver, dertig gulden per gedicht, had
den geaccepteerd. De raadsman van
de eisers ontkende dat zijn cliënten
dat geld ontvangen hebben.
Polak bestreed het beroep op artikel
16 van de auteurswet. Hij betoogde
dat dit artikel in 1973 „op de helling ls
gegaan", met als gevolg dat sindsdien
duidelijker dan voorheen moet blij
ken dat een boek voor het onderwijs
ls bestemd, wil een uitgever zonder
toestemming tot publikatie kunnen
overgaan. De bloemlezing van Kom
rij voldoet naar zijn oordeel volstrekt
niet aan die voorwaarde.
De president van de rechtbank zal
morgen uitspraak doen.
hebben.
Nederland
Uit de enquête komt naar voren dat
in 1979 tussen 18.00 en 19.00 uur vijf
tig procent van de ingeschakelde toe
stellen afgestemd ls op de Nederland
se tv en vijftig procent op een buiten
landse zender. Tussen 19.00 en 23.00
uur kiest tachtig procent van de kij
kers voor de Nederlandse zenders en
kijkt twintig procent naar het buiten
land (de drie Duitse zenders, twee
Belgen en Engeland BBC 2). Na elf
uur 's avonds kijkt 64 procent naar
Nederland en stemt 36 procent af op
het buitenland. Van de mensen die
kiezen voor buitenlandse zenders
kijkt het leeuwendeel naar een van de
Duitse zenders. Nu al staat dus een
op de vijf toestellen afgestemd op het
buitenland.
Het onderzoek maakt verder duide
lijk dat in de naaste toekomst (in
1983 1984) de kijkers van kabel-tv
kunnen beschikken over de program
ma's van zo'n 24 netten, waaronder
Duitse, Franse, Belgische, Luxem
burgse, Scandinavische en Engelse
zenders.
De STER is van mening dat Neder
land gevoeliger is voor concurrentie
vanuit het buitenland, doordat wij in
verhouding tot andere landen een
veel hoger percentage kijkers hebben
die op de kabel aangesloten zijn (in
landen met hoge bergen en uitge
strekte gebieden ls het kabelnet veel
moeilijker en kostbaarder om aan te
leggen). Daarbij komt nog dat Neder
land een veel beperktere zendtijd
heeft en dus minder reclamebood
schappen de lucht in kan sturen.
Smeekes zei gisteren dat er meer
STER. In de tweede plaats kunn<
we een voorbeeld nemen aan Eng jpep
land. Volgens Smeekes verdient d „jc
model de voorkeur. Eén net met ve P
nieuws en culturele programma's, gpPfak
financlerd door kijk- en luistergeldè'Of
en één zender betaald door de coi re
mercie. Dat net moet dan wel voldor
aan door het parlement gestelL
eisen. s m<
It zc
De laatste mogelijkheid ls het hui( |gen
ge bestel handhaven maar met me
zendtijd, kwalitatief betere prograi
ma's met reclame tuiaendoor, zw'an
vende reclame blokken of opnieu ansj
invoering van reclame-blokken romnog<
om het journaal van 19.00 uur, aldq
Smeekes.
bela
De enquête geeft aan dat twintig pr m e
cent ernstig bezwaar maakt teg<
uitbreiding van reclamezendtij
twintig procent maakt enig bezwa c
en zestig procent heeft geen enki er(J
bezwaar Het opnieuw Invoeren va|pen
SER spots rondom 19.00 uur stuit
verzet bij twaalf procent, terwijl o<
twaalf procent enige bedenking
heeft en zeventig procent er ge
moeite mee heeft.
Op de vraag hoe de tv in de toekoms
met het oog op de komst van satellif jej
ten gefinancierd moet worden ant
woordde 51 procent dat de gelde c^le
alleen via de reclame moeten binner
m,
'L,J eld
iva
:rd
in
be
invc
om
llen
de
komen, zestien procent zei dat d alle
omroepen zelf aan het geld moet*
zien te k9men en dertig procei
noemde be'ide bronnen als financielnet
der. Tot slot zei Smeekes dat he van
woord nu aan het parlement Is, on
dat alleen vanuit die hoek verandi
ringen ln de wet mogelijk gemaak
kunnen worden. Gebeurt dat niet c
korte termijn, dan is het bestel tef
dode opgeschreven.
door Stan Rijven
Speciaal morgen
In Kenmerk, de informatie
ve rubriek van IKON, wordt
meegaan op het probleem dat
een groeiend aantal geiinnen
in ons land huurschuld heeft.
Dat gebeurt naar aanleiding
van bet dagvaarden voor de
rechter van zeven gezinnen uit
de Amvterdam.se Roomtuint-
Je*. Onder anderen met de Am
sterdamse wethouder Jan
Schaefer wordt gesproken
over te hoge huren van gereno
veerde woningen en huur
schuld.
Ned. 2 19.25
Van de Europese kampioen
schappen kunstrijden in Go-
tenburg zendt de NOS-tv elke
dag samenvattende reportages
uit. die Joan llaanappel van
commentaar voorziet. Vrije
kuur voor paren
Ned. 121.10
Pannramiek brengt het
tweede programma over de in
vloed van multinationals in de
ontwikkelingslanden. Dit
maal is Suriname aan de
beurt. Verder in Pannramiek
een vooruitblik op het Joego
slavië na Tito
Ned. 121.55
Van de riendschappelijke
voetbalwedstrijd Spanje-Ne-
derland zendt Studio-Sport al
leen een samenvatting uit
Ned 122.25
Gerritsen zilversmeden willen de
aankoop van zuiver zilveren cas
settes mogelijk houden.
Dat kan op twee manieren;
U levert oude zilveren voorwerpen
in. bijvoorbeeld lepels, lijsten,
theepotten (beschadigd geen pro
bleem). guldens, rijksdaalders of
andere munten als tegenwaarde
voor nieuw waardevol 100% zui
ver zilveren bestek, of
U ontvangt er klinkende munt
voor. Ook gouden voorwerpen
worden door ons ingenomen
Dagelijks van 10-4 uur. ook zater
dags, kunt U terecht in de show
room van de Sola fabrieken in
Zeist, waar de heren Gerritsen en
hun medewerkers U de keus laten
om d contant de waarde uitbe
taald te krijgen voor oude, niet
meer gebruikte zilveren en gou
den voorwerpen, of deze te benut
ten als inruil voor fonkelnieuw,
puur zilveren bestek dat uniek is
op de hele wereld.
Inlever adressen:
Dagelijks van 10-4 uur ook zaterdags
Sola Fabriek M. J. Gerritsen N. V
Fan Reenenweg 155, Zeist.
Vrijdag 25 jan. van 12-21 uur en
zaterdag 26 jan van 10-16 uur ook
gelegenheid lot inleveren bij de Sola
Fabriek, Industrieterrein Ter Apel.
zilversmeden
Van Reenenweg 155. Zerst.
'el 03404 13677
AMSTERDAM De laatste
tijd wordt de Nederlandse hit
parade bestormd door een
nieuw geluld, dat afkomstig ls
van Engelse groepen met na
men als Madness (One step
beyond). Selecter (On my ra
dio), The Beat (Tears of a
clown) en de The Specials
(Message to you Rudy). Het
nieuwe zit hem meer in het
jasje dan de mu2lek, want ze
baseren zich op iets wat al
zo'n 15 Jaar bestaat: de ska.
Deze voorloper van de reggae wordt
vooral in up tempo gespeeld en is veel
vrolijker van aard. Vandaar dat ze
zich misschien zo goed leent voor een
versmelting met de rock, die van zich
zelf veel energie bevat.
Het zijn deze twee elementen waar
aan het 2-tone label zijn naam ont
leent en waarop bovengenoemde
groepen zich manifesteren (Madness
is inmiddels overgestapt naar Stiff).
Niet alleen ls hiermee de Invloed van
de reggae weer eens bewezen het
heeft er alle schijn van dat deze syn
these tussen blank en zwart, al deze
groepen zijn ook gemêleerd samenge
steld. een rage gaat worden. De
kracht die deze muziek uitstraalt en
de onverbiddelijke drang tot dansen
die er mee wordt opgeroepen oefenen
zo'n aantrekkingskracht uit. dat ze
een brede groep van disco- tot new-
wave-liefhebbers tot aanhangers
heeft gekregen. En de taferelen die
zich maandagavond voor Paradlso
afspeelden, lieten zien dat deze aan
trekkingskracht ook letterlijk opge
vat dient te worden.
Voor het optreden van The Beat en
The Specials was het dubbele aantal
bezoekers naar Paradlso gekomen,
zodat het zowel binnen als bulten
stampvol bleef. De muziek van beide
groepen hield de zaal continu in een
deinende beweging, alleen gebruik
ten ze een verschillende manier om
het publiek gevangen te houden. The
Beat hanteerde daarvoor een onder
koelde wijze van spelen, een ogen
schijnlijke rust. waardoor de muziek
nog indringender klonk Zij mixten
op uitgebalanceerde wijze de rock en
ska-elementen tot een concert van
constant niveau waarin snerpende gi-
taarsoli en fraaie saxpartijen, soms
solo maar meestal als ondersteuning,
de zaak levendig hielden.
De relaxed bewegende zanger en het
hypnotiserende spel van de overige
groepsleden bracht de zaak ln even
wicht.
The Specials daarentegen vormden
een voortdurende wisselend tableau
waarin de uitzinnig dansende Neville
Shaples en de beweeglijke Terry Hall
als een black Si shite duo de zang
verzorgden Met hun vijf begeleiders,
zochten zij het meer ln extremen, nu
eens new wave dan weer uitgesprij
ken ska. Daardoor ontstond een z
re grilligheid die pas op het einj
verdween toen twee blazers het l
heel kwamen versterken Tijdens t
toegift stroomde het podium vol r
danslustige bezoekers terwijl
Specials onverstoorbaar doorspee
den met een niets ontziende energil
Achteraf zal misschien blijken da
deze bruisende avond de spits is ge
weest van een nieuwe stijl die in dt
toekomst gemeengoed gaat wordet
want aan de muziek zal het nie
liggen.
