tekening van een lezer commentaa i\ een late friese koppermaandag lycot (1) ycot (2) Wonder (Ij Wonder (2) Aftreden of afgaan? Dringen Agenda verjaardag 'n spelletje op schiphol toch gevonden DAG 22 JANUARI 1980 BINNENLAND TROUW/KWARTET 5 PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTARIËRSPARLEMENTARISMEPARLEMENT Redactie: Hans Goslinga, bijdragen: Theo Koelé en Jan Bezemer dent Carter van de Verenigde Staten komt in elk I de eer toe een duidelijke opvatting te hebben Ide aloude strijdvraag of sport en politiek iets met Tar te maken hebben. Hij heeft een direct verband fed tussen deelneming van Amerikaanse atleten Ide Olympische Zomerspelen in Moskou en de Vezigheid van Sowjet-troepen in Afghanistan, door is van nu af aan de beslissing over die rikaanse deelneming een politieke beslissing. En de Amerikaanse bondgenoten kunnen er nu niet Ier om heen dat alles wat zij nu over de Spelen ]en een politieke kant heeft. :rs eigen ondubbelzinnige formulering wekt de ik dat de Amerikaanse president echt meent, met Ireigement de Olympische Spelen te laten misluk- de Russen Afghanistan uit te kunnen krijgen, voor de hand liggende conclusie is dan dat de ident een weinig doelmatig middel heeft gekozen. :rs, de vraag of de Sowjet-leiders hun troepen uit lanistan zullen terug trekken hangt niet af van broe er met de Olympische Spelen gaat gebeuren. de Sowjet-Unie zal de eenheden van het Rode er alleen naar huis halen als zij meent dat haar gheidsbelangen zich daar niet tegen verzetten. Of dzi f nkel "naakp1 groot wil nd i linge de er id| bijkomstigheid voor de Amerikaanse president is er dat zijn daden op het terrein van de buiten- se politiek niet alleen een effect hebben op het 'n, binnenlandse stemvolk, maar ook doorwerken e internationale politiek. Hoe graag hij de Russen de les zo willen lezen, hij zal er rekening mee [en houden dat zijn daden op één of andere ier moeten passen in het machtsspel van de grote ndheden, dat veel moeilijker is te beheersen dan linnenlandse kiezersmarkt en waar juist het effect e lange termijn zo zwaar weegt. Vanuit die optiek :t dreigement met een boycot helemaal zo gek nog Naar zijn achterban toe zal Carter nu kunnen »uden dat hij wel degelijk iets durft te onderne- tegen het Kremlin. buitenlands effect is niet helemaal te voorspellen, de conclusie dat Carters opzet is mislukt als de sen eind volgende maand nog in Kaboel staan is 1 te voorbarig. Er is voorlopig een heel grote kans de Verenigde Staten inderdaad niet aanwezig n zijn bij opening van de sportmanifestatie in juli it^oskou. Zodra vaststaat dat de Amerikanen niet zullen al hun bondgenoten zich moeten herbe en op deelneming. Met name landen als Engeland zij, zoals Carter wil, al binnen een maand tot zo'n oordeel kan komen is zeer twijfelachtig. Met de inval in Afghanistan heeft Moskou waarschijnlijk toch een doel op wat langere termijn op het oog gehad. Zo bezien lijkt Carters dreigement tegenover de Russen inderdaad niet meer dan een slag in de lucht. Maar de president heeft waarschijnlijk toch wat andere effecten beoogd die wat realistischer zijn en die een boycot wel degelijk tot een politieke daad van betekenis maken. Daar is allereerst het binnenlandse effect. Alles wat de president op dit moment doet, moet worden gezien als onderdeel van zijn campagne tot herverkiezing. Uit de signalen die hij en zijn staf hebben opgepikt, moeten ze de conclusie hebben getrokken dat er stemmen zijn te verdienen met een harde houding tegenover het Kremlin. „Hij is te lief voor de communisten," is altijd al één van de ernstigste verwijten die een Amerikaans politicus kan treffen. Na de gebeurtenissen in Iran en Afghanistan moet er onder het Amerikaanse volk helemaal de stemming heersen dat het nu toch echt afgelopen moet zijn. De Amerikaanse regering moet nu maar eens een daad stellen, zowel tegen Teheran als tegen Moskou. en West-Duitsland zullen Carters stap niet zonder meer kunnen negeren. Bij de consultaties over de stappen tegen Moskou zijn deze beide landen ook- nadrukkelijk betrokken geweest. Het is daarom bepaald niet uitgesloten dat deze twee bondgenoten, en in hun kielzog nog enkele kleinere, het Amerikaanse voorbeeld zullen volgen en Moskou in juli links zullen laten liggen. Het netto-resultaat is dan dat de Olympische Spelen, waar de Russen nogal wat prestige in hebben gestoken, voor een goed deel mislukken. Zelfs al zouden de Amerikanen uiteindelijk alleen staan met hun boycot, dan zullen de Spelen van Moskou de geschiedenis ingaan als de spelen waar iets mee was. Dat betekent voor de Sowjet-leiders hoe dan ook gezichtsverlies, zowel naar binnen als naar buiten toe. En gezichtsverlies telt zwaar in de politiek. Carters boycot is dus geenszins een slag in de lucht, als hij zijn nu geuit dreigement maar gestand doet. En of hij dat kan hangt mede af van de reacties van de bondgenoten, waartoe ook Nederland behoort. Tekeningen, bij voorkeur in liggend for maat. sturen aan Trouw, jury politieke prent, postbus 859. 1000 AW Amster dam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon. PHILIPS ■BESTEK 19ÖO- (made in tainvn) LEPELTE HANTEREN IN ONTWIKKELINGS LANDEN, WAAR GOED KOPE ARBEIDSKRACHTEN VOOR HET OPSCHEPPEN LIGGEN. DESSERT LEPEL. TEN BEHOEVE VAN AAN DEELHOUDERS VOOR HET WINST-TOETJE Slechts een wonder zou CDA-ideo- loog professor Goudzwaard ervan weerhouden van het CDA af te haken. Nadat hij dit gezegd had. vertrok hij voor een maandje naar Canada. Waarschijnlijk in de hoop dat het wonder zich buiten zijn aanwezigheid zou voltrekken. Tot welke conclusie zal hij komen wanneer hij deze week terugkeert in ons land? Dat het wonder is geschied? Sinds zijn vertrek is er wel het een en ander gebeurd, maar dat was allemaal vrij voor spelbaar. Het was in elk geval geen wonder, dat CDA-rechtervleugelman Van Leijenhorst schreef: „De handel wijze van Goudzwaard is langza merhand zo vervelend aan het worden, dat we best eens op zijn staart willen gaan staan." Het was geen wonder, dat CDA- vooreitter professor Steenkamp sprak: „Het stormt in de wereld, het stormt ook rondom ons en bij ons. Juist nu moet niemand weg gaan." Het was geen wonder, dat de he ren Feddema en Herstel, zowel lid van de ARP als van de Evange lisch Progressieve Volkspartij, de anti-revolutionairen opriepen „zich met kracht te werpen op het stellen van een evangelisch poli tiek alternatief voor het CDA". Het was geen wonder, dat de con servatieve anti-revolutionair, het CDA-Kamerlid Gerrit van Dam. schreef: „Goudzwaards reactie veroordeelt eigenlijk zichzelf." Het was geen wonder, dat CDA- fractievoorzitter Lubbers schreef: „Goudzwaard verlaat zijn eigen program. Als je gaandeweg een element uit een partijprogramma (het Navo-lidmaatschap) minder accent gaat geven, moet je je steeds afvragen of je eigenlijk niet eerst via de kiezers je program moet veranderen." Het was geen wonder, dat ARP- voorzltter Hans de Boer het met deze visie niet eens was en schreef: „Het CDA-programma is op een kernpunt (terugdringen rol kern wapens) zwaar op de proef ge steld." Het was geen wonder, dat de werk groep „Niet bij brood alleen" van verontruste CDA'ers in een brief vol kritiek op het Drontense CDA- congres en premier Van Agt schreef: „Als het voornaamste doel van het CDA zou zijn onze man op de hoogste bestuurspost te handhaven, als het gehele be leid erop gericht zou zijn de .trek' naar macht te bevredigen, dan zijn wij op de verkeerde weg." Het was geen wonder, dat de - ARP'er, het CDA-Kamerlid Anton Veerman, schreef: „Het pad van de politicus is er niet een van bloemetjes plukken in de schone natuur, maar van doorzwoegen, ook al is de weg bezaaid met te leurstelling en tegenslag." En toen gebeurde er iets waarvan sommigen beweerden: ziehier, een wonder. CDA-voorzitter Steen kamp en de voorzitters van KVP, ARP en CHU gaven een verkla ring uit waarin kritiek werd gele verd op het optreden van het kabi- netrVan Agt in het kernwapende bat van 19 december. Het waren met name buitenstaan ders die van een wonder spraken. Want, zeiden zij, zo'n wonderlijke verklaring hadden zij nog nooit gelezen. Zo werd in een en dezelf de alinea de mist gehekeld over al dan niet mede-verantwoordelijk heid van ons land voor de kernwa penmodernisering en vastgesteld dat de CD A-fractie voor die mo dernisering geen mede-verant woordelijkheid heeft aanvaard. Ze vonden dat er nog meer won derlijk was aan de verklaring. Bij voorbeeld dat daar de handteke ning onder stond van iemand die een maand geleden de premier nog had geprezen als „de vliegen de Hollander voor vrede en veilig heid". En ook, dat de voorzitters er pas zo laat van getuigden onte vreden te zijn over de gang van zaken. Achter de schermen hoorde je, dat de verklaring bedoeld was om het verontruste deel van het CDA weer op zijn gemak te stellen en Goudzwaard, Aantjes en Froukje Laning terug te trekken in de pro gramcommissie. De verontrusten werd beloofd dat de discussie over het kernwapen- vraagstuk in het CDA zou worden voortgezet, het dolerend drietal werd dringend verzocht zijn werk zaamheden in de commissie te hervatten „en met ons in de voor ste linies zich te willen blijven inzetten voor een zo herkenbaar mogelijk CDA". In elk geval was het weer geen wonder, dat premier Van Agt boos was over de verklaring en dat Aan tjes zich afvroeg; „De voorste li nies. is dat waar de beslissende slagen vallen, of juist waar de eerste slachtoffers vallen?" Pas echt een wonder zou het zijn als Goudzwaard na terugkomst zou verklaren: Het wonder Is ge schied. Kamerleden die met hun porte feuille rammelen is dat iets nieuws? Tot voor kort leek het dreigement „ik stap op als voorbehouden aan ministers en staatssecretarissen, maar de afge lopen maanden heeft tot driemaal toe een Kamerlid die woorden in de mond genomen. Wellicht ten overvloede: het gaat niet om Ka merleden die elders (bedrijfsleven, wetenschap, ambtenarij) een baan op het oog hebben, maar om hen, die uit onvrede met het doen en laten van partijgenoten in of bui ten de regering het Binnenhof wil len verlaten. Het zijn, in alfabetische volgorde, de Kamerleden Keja (WD), Moor (PvdA) en Van de Ven (WD). Keja brieste eind vorig jaar dat hij zou opstappen als er gesleuteld zou worden aan de fiscale aftrekbaar heid van de hypotheekrente. Een kabinet met de WD kan en mag dat de huizenbezitters niet aan doen, zei Keja. Door toedoen van regeringspartner CDA bleef de ge vreesde ingreep „boven de markt hangen", maar Keja haalde toch opgelucht adem. Nog vers in het geheugen ligt de mededeling van de socialist Moor, dat hij het Kamerlidmaatschap zou opgeven. Hij liet z'n fractie en menig journalist weten dat hij niet langer politiek kon bedrijven, uit boosheid over de gang van zaken binnen „zijn" partijgewest, Rotterdam. Maar wat bleek: de bekritiseerden bleken het verras send eens te zijn met hun criticus. Bovendien werd Moor een onder zoek, onder leiding van een lande lijk partijbestuurder, in het voor uitzicht gesteld. Moor blijft. Maar misschien noopt de uitslag van het onderzoek hem weer tot uit spraken als „er komt gewoon een moment dat je zulke besluiten (opstappen -red.) moet nemen en „hier houdt het voor mij op." Het derde Kamerlid in dit kader is de liberaal Van de Ven, die de hete adem van de vaderlandse automo bilisten in de nek voelt. Van de Ven dreigde eind vorig jaar te ver trekken, als er een nieuwe lasten verzwaring zou komen in de vorm van milieuheffingen. Was hij, Van de Ven, geen lid van de partij, die het vorige kabinet 'autootje-pes ten' had verweten? Precies! Maai partijgenoot Ginjaar, minister van volksgezondheid en milieuhy giëne, heeft dit in petto, een uit vloeisel van de wet geluidhinder Mocht Van de Ven dit vergeten zijn: gisteren nog klaagde de Ne derlandse autowereld per adver tentie steen en been over de mi lieuheffingen van dit kabinet. Wat is de moraal van dit verhaal? Dit: zeggen „ik stap op" is niet erg moeilijk, écht opstappen is pas een stap. Die heeft geen der heren nog gezet. Vijf, eigenlijk zes sprekers stuur de PvdA deze week de arena ln, om bij de behandeling van de be groting verkeer en waterstaat mi nister Tuijnman en staatssecreta ris Smit-Kroes duidelijk te maken hoe de socialisten over hun beleid denken. PvdA-Kamerlid Rienks rekent zich niet tot de woordvoer ders bij de begroting, omdat zijn onderwerp, het opheffen van het Rijkswegenfonds, als apart agen dapunt staat vermeld. Het Rijks wegenfonds heeft alles met de be groting te maken, maar formeel heeft Rienks gelijk. Vijf sprekers dus. maar dat is nog niet weinig. Het gedrang om het spreekgestoelte van PvdA-zijde is niet nieuw, maar zal deze week wel een record bereiken. Zoveel waren het nog nooit. De andere fracties doen het met twee of drie sprekers af. De woordvoerders dragen een keur van argumenten aan. waar om zo'n groot aantal sprekers no dig is. Verkeer en waterstaat is een veel omvattend terrein met sterk uiteenlopende onderwerpen en de PvdA zou niet graag graantjes in het debat laten liggen. Castricum: „Vorig Jaar deden we het met drie woordvoerders en ons gevoel was toen, dat er toch veel niet aan bod is gekomen. Als Je als partij zegt, dat je Je sterk maakt voor zwakke ren, ook in het verkeer, zal dat toch moeten blijken. Daarom voert De Hamer speciaal het woord over langzaam verkeer." Van Thljn voert hetzelfde argu ment aan. maar dan over het on derwerp energie waarover Zijlstra, nog maar net Kamerlid, spreekt Van Thijn: „Het gaat om de in houd van de zaak en niet wie het uitspreekt." Aan de rechterzijde van de Kamer wordt de handelwijze van de PvdA met enig leedvermaak be zien. Een CDA-Kamerlid: „Het gaat mij natuurlijk niet aan. maar ik denk dat ze het weer niet eens zijn geworden. Met de verkiezin gen in zicht wil iedere fractielid weer eens aan de bak komen." De PvdA-woordvoerders ontken nen dat deze argumentatie een rol heeft gespeeld. Duidelijk wordt echter wel, dat de fractie poogt iedere lid op zijn tijd aan het woord te laten komen ln de Ka mer. Men noemt dat de 'lijn' van de fractie en verwijst nog eens naar de grootte van de ploeg. 53 man Kamervoorzitter Dolman heeft geen bezwaar tegen deze aanpak. „Als men zich maar aan de tijd houdt en die wordt ln dit geval per fractie bepaald." Als fractielid denkt Dolman er echter anders over: „Ik vind het niet verstandig, dat ieder lid van de fractie zo nodig drie k vier keer per jaar aan het woord wil komen Je kunt je afvragen of dat wel zo doelmatig is." De Tweede Kamer wijdt deze week een debat aan de loonpauze Vanmiddag zou worden beslist over het tijdstip (vandaag of mor gen). Verder komt aan de orde de begroting van minister Tuijnman van verkeer en waterstaat En als er tijd voor is ook nog de begro ting van minister Andrlessen van financiën. PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTARIËRSPARLEMENTARISMEPARLEMENT Het gebeurt wel vaker dat iets in Friesland meer tijd kost dan el ders in het land. Koppermaan dag bij voorbeeld: in de meeste streken is die dag op de oorspron kelijke datum gevierd (de eerste maandag na Driekoningen. 6 ja nuari). maar in Friesland was het gisteren pas zo ver. ..Door allerlei oorzaken" vond de als drukkers- feest vertaalde Koppermaandag voor de Friese drukkerswereld gisteren pas plaats, in Heeren veen Volgend jaar hopen de Frie zen op tijd te zijn. In veel landstreken is de traditie van Koppermaandag in ere her steld. al zijn er nogal wat ver schillen met het feest in de mid deleeuwen. In die tijd waren het niet alleen de patroons en gezel len uit de drukkerswereld, die de dag luidruchtig feestvierend doorbrachten. In Amsterdam hielden ook de leprozen dan een bedel- en drinkdag. in Antwerpen werd Hansje Knap erbij gehaald, in Limburg en Gelderland het katknuppelen en ganstrekken en in Vlaanderen gingen ommegan gen aan het feest vooraf. Er zijn tal van verklaringen voor de naam Koppermaandag. Het woord kopperen/copperen is aan geduid als 'drinken, smullen, pret maken" en als 'koppen zetten' (door heelmeesters), het vastzet ten van het hoofd voor het ader laten van koortsige patiënten. In een boerenklucht uit 1612 valt af te leiden dat je het op Kopperda- gen niet gauw te bont kan ma ken: je kunt dan eens een ander meisje vragen, met een zotskap lopen en allerlei onzin uitkramen. Weer later is Koppermaandag omschreven als een vruchtbaar- heidsfeest, een feest van de jeugd en van een nieuw begin in het nieuwe jaar. Het bekendst is Koppermaandag echter toch als de dag waarop zetters en drukkers vrij kregen om pot te verteren. Voor die gele genheid werd een speciale Kop- perprent vervaardigd, een eigen werkstuk (en dan zo mooi moge lijk), dat aan vrienden en beken den als een soort nieuwjaars kaart werd toegezonden. De ge zellen kregen een Kopperfooi en de Kopperdis werd opgevrolijkt door een Kopperdicht De boekdrukkers en letterzetters waren in de vorige eeuw de laat- sten die het feest nog in stand hielden. Pas na de Tweede We reldoorlog heeft vooral prof dr H. J Prakke uit Norg het houden van Koppermaandag ln de druk kerswereld weer aangemoedigd. En met succes, want op de maan dag na Driekoningen vierde een groot deel van de drukkerswereld feest. Het lijkt er alleen op dat het nu niet meer zozeer voor de gezellen bestemd is, veel meer voor de werkgevers, de drukkers. De voorzitter van de Drentse drukkers bij voorbeeld had in zijn Kopperrede weinig goede woorden over voor het grafisch personeel dat met z'n eisen een soort 'poker" speelt: 'halen water te halen valt'. Het is toch nog een luidruchtig feest gebleven, met drinken en smullen. Kopperprenten worden ook weer gemaakt (denk aan de talrijke kalenders), maar lepro zen zijn niet gesignaleerd op de dag, die door de Duitsers als Blauer Montag, door de Engelsen Lost Monday en door de Vlamin gen Verloren Maandag wordt aangeduid. De Russische dissident Anatoly Sjtsjaranski heeft zijn 32ste ver jaardag in een gevangenis in de Sowjet-Unie gevierd, waar hij in 1978 voor dertien jaar heenge- stuurd is. Zijn vrouw Awital die Vlugger dan menigeen ver wachtte zijn de aangekondigde speelautomaten op Schiphol ge arriveerd. Dit weekeinde al kon den ze voor het eerst bespeeld worden door op hun vliegtuig wachtende passagiers die op deze manier de tijd wensen te doden. De spellen staan, voorlo pig op proef, in een ruimte in de buurt van de belastingvrije win kels opgesteld, en als ze passa giers, exploitant en Schiphol zelf bevallen mogen ze ook na deze zomer blijven. Of het er in dat geval nog meer worden, staat te bezien; Schiphol heeft bij voor baat gezegd er zeker geen com plete speel- en gokhal van te willen maken, zoals op sommige andere grote luchthavens wel gebeurd is. in Israël woont, heeft op Anato- ly's verjaardag, zondag, op een plein in Jeruzalem de kaarsjes op een verjaardagstaart aangesto ken Ze was vergezeld van een aantal ook uit de Sowjet-Unie afkomstige landgenoten en al gauw voegden zich honderden voorbijgangers bij hen. zodat de simpele verjaardagsviering uit liep op een algemene demonstra tie voor de vrijlating van Sjtsja ranski. De familie van de gevan- .gene heeft laten weten dat Ana toly erg hard wordt aangepakt en dat zijn gezondheid er op achter uit gaat. Zijn vrouw is bang dat de Olympische Spelen ln Moskou de zaak van haar man geen goed zullen doen. Tot nog toe hebben verscheidene Westerse naties het 'Kremlin om de vrijlating van Sjtsjaranski gevraagd en om toe stemming hem naar Israël te la ten emigreren Maar. zegt Awital. na de Spelen hebben de Sowjet- autoriteiten argumenten in han den om niet meer op zulke ver zoeken in te gaan. Ze zullen dan kunnen zeggen dat de hele we reld naar Moskou is gekomen en dat iedereen het dus blijkbaar met hun beleid eens is. Bijna had een misverstand de dood van de zestienjarige Zuid- afrikaanse jongen James Britton uit Johannesburg veroorzaakt, maar gelukkig is alles nog op zijn pootjes terecht gekomen De Jon gen ligt in een ziekenhuis voor een beenmergtransplantatie Daar is een donor bij nodig en de enige die de artsen geschikt vin den. Is James' oudere broer Ant hony. Maar Anthony deed tot no vember vorig jaar dienst bij de troepen ln Rhodesiê en sindsdien had hij zijn familie niet meer geschreven Zijn ouders hadden via-vla gehoord dat hij naar Ne derland gegaan zou zijn. en de den met de hulp van het Rode Kruis en de Zuidafrikaanse rege ring nasporingen naar hun zoon. maar dat gezoek leverde niets op Bijna hadden ze de hoop al opge geven. toen er een paar dagen geleden een telefoontje kwam Anthony lag ook ln een zieken huis in Johannesburg, niet eens zo ver van zijn broer vandaan Hij had na zijn diensttijd een baan gevonden bij een bewakingsfir ma in de stad en was na een vechtpartij met dieven in het zie kenhuis beland Zijn werkgever had ln de krant voor de speurac tie gelezen en de familie inge licht Antohny. die al aardig op knapt van zijn verwondingen, verklaarde zijn Jongere broer graag te willen helpen: hij was er overigens van overtuigd geweest dat zijn ouders en broer naar Australië geëmigreerd waren Late erfenis Zeven Jaar na de dood van hun (Chinese) vader hebben een Amerikaanse broer en zuster alsnog hun erfdeel van bijna een ton gekregen. Een van de drie vrouwen van de vader was een Amerikaanse, de moeder van mevrouw Waldron-Nie en prof Douglas Nie. hoogleraar in Har vard Toen de vader in Teintsln overleed ten tijde van de culture le revolutie, werd de erfenis be vroren.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5