Calvinisten tegen Jan Salie
Tekening van een lezer
Trouw
Commentaar
POLITIEK
Washington teelde marihuana
herwarrend (1)
herwarrend (2)
mary poppins
stuur 'n brief
ook gek
hoed
ZATERDAG 19 JANUARI 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
la een week vol onduidelijkheid
ind lonen en salarissen is het
ment gekomen om enkele dui-
lijke conclusies te trekken. Het
labinet heeft vorige week, bij ont-
entenis van een akkoord tussen
ierkgevers en vakbeweging, een
inpauze afgekondigd. Wij heb-
n eerder al in deze kolom daar-
lij onze kanttekeningen geplaatst,
aar is op dit moment nog weinig
n toe te voegen. Zo lang deze
jeringsmaatregel zal bestaan,
"Hient zij zo goed en rechtvaardig
inntJpog^'j te worden uitgevoerd en
lageleefd. Daarover straks meer.
ize eerste conclusie betreft niet
izeer de Nederlandse lonen en
alarissen, maar die van de ambte
laren van de Europese gemeen-
happen. Het ziet ernaar uit dat
lun salarissen zullen worden ver-
ogd met drie tot drieëneenhalf
procent „reëel", zoals dat heet.
len dergelijke verhoging is naar
jnze overtuiging volstrekt irreëel,
wellicht staan wij in Nederland
jog enigszins onder invloed van de
chte opwinding over de nieuwe
onomische ramingen van het
Jentraal Planbureau en de daarop
fcevolgde looningreep van de rege-
pat neemt echter niet weg dat ook
de andere landen van de
iuropese Gemeenschap de econo
mische vooruitzichten, mede door
t politieke onzekerheid, de laat-
maanden aanmerkelijk minder
|jn geworden. Bovendien horen
Europese ambtenaren al tot de
jest betaalde in de gemeenschap.
Het is daarom juist dat Nederland
ich in Brussel tegen deze salaris
verhoging zal verzetten. Terecht
eeft premier Van Agt opgemerkt
jat een dergelijke verhoging niet
rerenigbaar is met wat de regering
loeilijker is het een oordeel te
[ellen over de uitwerking van de
lonmaatregel op de CAO-lonen.
len duidelijke conclusie valt wel
lirect te trekken: de onduidelijk-
gjeid die, ook na de nadere toelich-
ing van het ministerie van sociale
laken, blijft bestaan, is in strijd
pet eisen van deugdelijkheid die
n het overheidsbestuur moeten
mrden gesteld. Burgers moeten
If in overheidsbesluiten en offi
cie toelichtingen kunnen lezen
aaraan zij zich hebben te hou-
die h en< en wat we' en wat n'et 's
gestaan. Slechts in een beperkt
Intal grensgevallen mag het nodig
jn dat men bij de uitvoerende
en di
ij ev<
len. ol
ludige
i uitbe mbtenaren moet navragen wat nu
erden recies de bedoeling is van een
elinge verheidsbesluit.
lij de nu getroffen loonmaatregel
dig al ijkt echter regel dat slechts in een
lang jejn aantal gevallen de situatie
1 onder navraag te hoeven doen,
neteen duidelijk is. In de kranten
n onder deskundigen van be-
rijfsleven en overheid kom je al-
imaak erlei tegenstrijdige interpretaties
5gen Hoe moet de individuele
nuziel urSer dan kunnen weten waar hij
hoffer
in Nederland vraagt van ambtena
ren en andere werkers. In alle EG-
landen zal het dit jaar nodig zijn
wensen op inkomensgebied op te
zouten of zelfs offers te brengen.
De bereidheid hiertoe onder de
burgers kan niet beter worden on
dermijnd dan door bij de mensen
de indruk te wekken dat de opge
legde beperkingen niet voor alle
groepen gelden.
Iets heel anders is de salarisverho
ging met 1.97 tot 2.37 procent voor
de Nederlandse ambtenaren, zoals
die deze week door minister Wie
gel is aangekondigd. Wellicht is
ook ten aanzien van deze maatre
gel hier en daar de gedachte opge
komen dat de loonmaatregel van
het kabinet kennelijk niet geldt
voor allen. Strikt formeel geldt
deze maatregel trouwens ook niet
voor overheidspersoneel. Maar
wel heeft het kabinet bij de afkon
diging van de loonpauze meteen
gezegd, dat de ambtenaren volgens
dezelfde pauzeregels zouden wor
den behandeld.
Dat gebeurt in hoofdlijn ook in het
besluit van deze week. De loon
pauze laat voor de CAO-werkne-
mers de prijscompensatie van be
gin dit jaar onverlet. Voor de
meeste CAO-werknemers is die
prijscompensatie 2,4 procent. De
salarismaatregel voor ambtenaren
gaat uit van deze zelfde 2,4 pro
cent. De salariskortingen uit hoof
de van Bestek '81 worden daarop
in mindering gebracht. Hoogstens
zou men kunnen opmerken dat het
meer in de geest van de loonmaat
regel was geweest wanneer de 0,36
procent aanvullende salarisstijging
uit hoofde van een achterstand in
de koppeling aan de CAO-lonen
van 1979, was uitgesteld tot na de
loonpauze.
aan toe is? Elke burger wordt in dit
land geacht de wet te kennen. De
overheid is echter ernstig in gebre
ke wanneer zij de burger daartoe
niet in staat stelt.
Deze onduidelijkheid is helemaal
uit den boze wanneer het gaat om
zulke gevoelige zaken als de loon-
akkoorden in de zuivel en in de
vleesindustrie, akkoorden waar
voor vorig jaar augustus (vlees) en
eerder deze maand (zuivel) acties
zijn gevoerd door de betrokken
werknemers. Het minste waar zij
recht op hebben is een duidelijke,
met redenen omklede mededeling
van de minister of hun loonsverbe
tering nu wel of niet is toegestaan.
De nadere toelichting die het mi
nisterie gisteren gaf op de loon
maatregel, gaat echter niet direct
in op de akkoorden in zuivel en
vlees. Slechts door navraag bij het
ministerie kan men te weten ko
men dat het akkoord in de vleesin
dustrie wel, maar dat in de zuivel
niet mag doorgaan. Dit is natuur
lijk niet de manier om de werkne
mers in de zuivel ervan te overtui
gen dat deze overheidsbeslissing
rechtvaardig zou zijn.
door Willem Breedveld
DEN HAAG - Het kan vast
geen toeval zijn, dat drie cal
vinisten bij uitstek, furieus
ten strijde zijn getrokken te
gen wat zij ervaren als de al
gehele lamlendigheid, die
thans meer dan ooit de twee
grootste politieke partijen
PvdA en CDA bevangen
schijnt te hebben.
Het zijn de voormalige Nieuw Link-
sers Han Lammers en Hans van den
Doel. die deze week in Het Parool elk
ln een pagina groot artikel van hun
ongenoegen blijk gaven. En het was
eerder Bob Goudzwaard, die in een
artikel in deze krant zijn toorn toon
de. Over hun calvinistische geaard
heid behoeft geen twijfel te bestaan
gegeven de woordkeuze waarvan de
heren zich bedienen.
Landdrost Han Lammers bijvoor
beeld gewaagt van een Jan Saliegeest
die door Nederland waart, die de poli
tiek vervangen heeft door ..een zeer
klonterig, ondoorzichtig stelsel van
afspraken," die hij zonder aarzelen
vergelijkt met „het zien als door een
spiegel in een duistere rede. door de
apostel Paulus ooit eens beschreven
als een waarnemingstoestand in on
verklaarbare geloofszaken." Een
veelheid van motieven bepaalt vol
gens Lammers het gedrag van een
volksvertegenwoordiging, die haar ei
gen wil nauwelijks op het spoor is en
die als tegenspeler een regering heeft,
die ook niet veel anders kan dan gaan
van incident tot incident.
Hans van den Doel, hoogleraar aan
de universiteit van Amsterdam en lid
van de gereformeerde organistenver
eniging (de liefde voor het orgel deelt
hij trouwens met Han Lammers)
blijkt uit dezelfde bron te putten als
Bob Goudzwaard. Beiden zien als
voornaamste oorzaak van de huidige
malaise het streven naar „veiligheid
die als hoogste doel alle afschrik
kingsmiddelen en het streven naar
welvaartsgroei die alle vormen van
geavanceerde techniek rechtvaar
digt." Zowel Goudzwaard als Van den
Doel zien hierin een vorm van moder
ne afgoderij, waarmee we volgens
Van den Doel onverbiddelijk in het
moeras zullen belangen.
De drie hebben gemeen - en daarin
openbaart zich bij uitstek hun calvi
nistische geaardheid - dat zij zich
teweer stellen tegen de weinig funda
mentele, inconsequente en de begin-
Bob Goudzwaard
onheilsprofeet
Hans van den Doel
moderne afgoderij
Han Lammers
Jan Salie
selen vertredende wijze van politiek
bedrijven. Volgens Han Lammers is
het meer dan ooit de tijd van de
partijbonsjes, doodsbenauwd om zelf
uit de pas te lopen, er op belust om
iedere afwijking te straffen en initia
tieven binnen de perken te houden.
De naargeestigheid heeft, aldus Lam
mers, ook en vooral de grootste socia
listische partij in ons land, eens ba
kermat van vernieuwend denken,
aangetast. „Daar wordt niet of nau
welijks over de inhoud van de vraag
stukken waarvoor ons land werkelijk
staat, gedacht en gesproken
Het is een en al gefluister, over wie de
man na Den Uyl zal zijn, of die en die
ooit voor dit of dat in aanmerking
komt of Dries het wel tot 1981 haalt
en hoe wij dan aan de bak zullen
komen."
Machtsspelletjes
En inderdaad, dit denken in termen
van machtsspelletjes, het negeren
van de inhoudelijke kant van de poli
tiek, moet calvinisten wel een gruwel
zijn. Calvinisten zouden hun naam
echter al weinig eer aandoen, wan
neer zij deze verwijten niet tegelijker
tijd zouden staven met behulp van
grondig graaf- en spitwerk. In dat
opzicht schiet de bijdrage van Han
Lammers duidelijk te kort. Hij moge
weliswaar een fraaie kleurrijkdom
aan de dag leggen in de beschrijving
van de verschijnselen, de vraag naar
het waarom, de oorzaak van dit alles,
blijft grotendeels in het duister. En
voor een ander deel in de sfeer van
verdachtmakingen.
Zijn voornaamste verklaring is wel de
onwil van vele socialisten om te den
ken en handelen in termen van be-
stuursverantwoordelijkheid. Daar
mee voert de PvdA een politiek van
afzijdigheid, waarin volgens Lam
mers de kiezers straks zonder manke
ren een voortzetting zullen zien van
de strategie die leidde tot de abortus
van het tweede kabinet-Den Uyl.
Maar vanwaar die afzijdigheid? Om
dat partijvoorzitter Max van den
Berg en de zijnen geen ander doel
voor ogen staat dan de vervanging
van Den Uyl als leider van de PvdA
en dat alles omdat men van hem
verwacht dat hij de grote vraagstuk
ken waarvoor we als land staan iets
minder simplistisch te lijf zal willen
gaan dan het sloganisme voorschrijft.
Het kan zijn dat Lammers ge.MJk
heeft, maar het tegendeel kan net zo
goed waar zijn. In ieder geval vormt
een dergelijke verdachtmaking een
onvoldoende verklaringsgrond voor
de algehele Jan Saliegeest die door
ons land schijnt te waren.
Heidelberger
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat. sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden. Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
Hans van den Doel pakt wat dat
betreft de zaak heel wat grondiger en
ook heel wat calvinistischer aan. De
Amsterdamse hoogleraar blijkt al
zal hij dat zelf nooit toe willen geven
de Heidelberger cathechismus let
terlijk tot zijn geestelijk eigendom te
hebben gemaakt, namelijk dat de
mens van nature geneigd is tot alle
kwaad. In termen van Van den Doel
wordt dit kwaad dan opgevat als de
niet aflatende begeerte naar de afgo
den veiligheid en economische groei.
Met belde begeerten loopt het vol
gens Van den Doel slecht af. Men
werkt zich volgens de hoogleraar een
ongeluk om in het bezit te komen van
goederen met een hogere status.
Maar als de bijit binnen is. dan blij
ken deze goederen geen enkele status
meer te hebben, omdat de anderen
hetzelfde hebben gedaan. Iedereen is
dan terug bij af.
Met het streven naar veiligheid is het
nog erger. Iedereen verbetert zijn de
fensie-apparaat weer met de nieuw
ste technologische systemen om toch
vooral veilig te zijn. Maar aan het
einde van de rit blijkt dat de ander
dat ook heeft gedaan We zijn nu niet
terug bij af maar zelfs ln de gevange
nis beland. Want hoe meer de bewa
pening van oost en west wordt opge
voerd hoe onveiliger wij worden, al
dus de hoogleraar.
Van den Doel duidt dit verschijnsel
steevast aan met de term prisonners
dilemma, een term die hij ontleent
aan een speltheoretisch voorbeeld
van twee gevangenen die ln weerwil
van hun gezamenlijk belang elkaar
de das om doen. ZIJ zouden er met
een Jaar gevangenis af kunnen ko
men. maar voorwaarde is dan wel dat
zij eikaars aandeel in de strafzaak
verzwijgen. Biecht de één echter op
en de ander niet, dan levert dit voor
de eerste vrijspraak op. De uitkomst
is duidelijk: gedreven, hetzij door de
begeerte om de ander voor te zijn.
hetzij door de angst dat de ander
dezelfde begeerte heeft en hem voor
zal zijn, verlinkt men elkaar.
Onheilsprofeet
Zowel Van den Doel als Goudzwaard
zijn het dus over de oorzaken van de
huidige malaise eens. De samenle
ving blijkt in de ban van afgoden te
zijn. Over hoe zich uit de ban te
bevrijden verschillen beiden echter
van mening. Goudzwaard blijkt dan
eerder geneigd te zijn de mantel van
de onheilsprofeet aan te trekken, die
zich tegen het groeigeloof als zodanig
keert. Van den Doel daarentegen ver
oordeelt die drijfveren als zodanig
niet. Hij zal het daar om ook geen
kwaad noemen, zoals de Heidelberger
cathechismus wel doet. Volgens Van
den Doel moet de overheid de afgo
den in banen leiden, het prisonners
dilemma doorbreken. Daarvoor is de
mocratische dwang nodig.
Dit verschil neemt echter niet weg.
dat belden puttend uit dezelfde
calvinistische bron eensgezind zijn
over de oorzaak van de huidige Jan
Saliegeest, namelijk het de ogen slui
ten voor de werkelijke afgoden. Het
vluchten uit de verantwoordelijk
heid. Het de koe niet bij de horens
durven pakken. Waarmee politiek
zich meer en meer is gaan afspelen in
een schijnwerkelijkheid. Daarin gaat
het niet om de fundamentele vragen,
maar om futiliteiten als: wie wordt er
straks lijsttrekker. Voor of, tegen Den
Uyl, Van Agt, eet.
Woordenspelletje
De nasleep van het kernwapendebat
bijvoorbeeld heeft het politieke kli
maat in een onwerkelijke sfeer ge
dompeld. Er ls een bijna misselijkma
kend woordenspelletje ontstaan over
de vraag of Nederland nu wél of geen
verantwoordelijkheid heeft genomen
voor de modernisering van de nieuwe
kernwapens. Iedereen geeft iedereen
de schuld, laat statui dat iemand uit
de doeken zou willen doen hoe het nu
precies zit met de verantwoordelijk
heid. Het is al leugen en bedrog. En
over het voeren van een echt veilig
heidsbeleid wordt met geen w^ord
gerept.
Jan Salie heerst, omdat in de twee
machtsblokken PvdA en CDA de
schijn altijd nog belangrijker is dan
de werkelijkheid. Daarmee vervaagt
de verantwoordelijkheid en krijgt de
middelmaat en haar onbenulligheid
alle kans. Rechtgeaarde calvinisten
moeten daartegen wel protest aante
kenen, of ze nu van PvdA of CDA zijn
Als mieren uit hun slaap ontwa
ken rekken ze zich uit. Het
schijnt ook dat ze op bijna men
selijke. wijze gapen voordat ze
aan hun dagelijkse taak be
ginnen.
Een kakkerlak kan nog een paar
weken doorleven als zijn kop er
af is.
De waterpas en de klauwhamer,
twee onmisbare gereedschappen
van de moderne timmerman, zijn
door de oude Romeinen uitge
vonden.
Zonderlinge zaken? Zo mag Je
deze wetenswaardigheden wel
noemen, en het boek waar ze in
staan, heeft dan ook terecht die
titel meegekregen. Er staan er
trouwens nog wel 997 ln, want
volgens de ondertitel heeft sa
mensteller David Louis duizend
van deze zonderlinge zaken bij
elkaar gezocht, maar nageteld
hebben we ze niet. Gelezen wèl,
en toen kwamen we bijvoorbeeld
deze tegen:
Er zijn 53 opera's met Faust als
onderwerp.
Moord is de enige misdaad waar
van het aantal bij volle maan niet
toeneemt. Diefstal, schennis van
de eerbaarheid, zakkenrollerij,
berovingen, chantage, mishande
ling en andere vormen van
geweldpleging, inbraken, aanran
dingen en verkrachtingen plegen
opvallend toe te nemen tijdens
volle maan.
Tongafdrukken zijn net zo uniek
als vingerafdrukken.
Het is onmogelijk te niezen en
daarbij de ogen open te houden.
De pupil van iemands oog wordt
45 procent groter als hij naar iets
aangenaams kijkt.
Meer dan honderd afstammelin
gen van Johann Sebastian Bach
zijn kerkorganist geworden.
Mannetjesapen verliezen vaak
hun hoofdhaar, net als een mens.
De schaar is een uitvinding van
Leonardo da Vinei.
Zowel George Washington als
Thomas Jefferson verbouwden
marihuana op hun plantages.
Stekelbaareen hebben tanden ln
hun keel.
Catherine de Medici was de eer
ste vrouw in Europa die tabak
gebruikte (snuif)
De om zijn liefdesavonturen be
ruchte Casanova eindigde zijn le
ven als een rustige bibliothecaris
ln Bohemen.
Blijkens onderzoeken doet men
er beter aan zes dagen na een
verkoudheid pas iemand te
kussen.
Een boek vol aardige, zij het niet
altijd belangrijke informatie dus.
en ook niet overal zo leerzaam als
de uitgever ons wil doen geloven;
daarvoor staan er te weinig jaar
tallen en plaatsnamen bij de ge
noemde feiten. Vaak gaat het
trouwens om anekdotes (zoals
die van de Griekse reder Onassis
en zijn onafscheidelijke pape
gaai), om wel heel bekende zaken
(de kleuterschool die vroeger be
waarschool heette, augustus dat
naar keizer Augustus genoemd
is) en hier en daar zelfs wat onzin
nige dingen: wie in een groot bos
van honger dreigt om te komen
kan op het leer van zijn schoenen
kauwen, waar voedingsstoffen in
zitten; behalve in een groot bos
kun je ook in de woestijn of op
zee van honger dreigen om te
komen. En dat zoute haring over
al ter wereld erg geliefd is, is op
z'n minst twijfelachtig:- er zijn
genoeg landen waar ze het dier in
deze uitvoering niet kennen of
niet lusten.
Tussen al die andere zaken die
wel leuk of interessant zijn, valt
deze op: de 21ste eeuw begint
niet op 1 januari 2000. maar 1
januari 2001, omdat onze Jaartel
ling bij het jaar 1 begon, wat niet
wegneemt dat de vorige eeuwwis
seling ln beide Jaren gevierd
werd. „Zonderlinge zaken" is een
stevig gebonden uitgave van De
Kern. Bussum. staat vol illustra
ties en kost 22,50
Mary Poppins, terug van wegge
weest. Hoewel, helemaal wegge
weest is de (be-)toverende kin
derjuffrouw uit de musical ei
genlijk nooit. En als deze altijd
groene struik bet goed blijft
doen, zal ze tot in lengte van
dagen ln het Disney World-park
in Florida te bewonderen sijn,
waar ze in drie jaar in deze vorm
gegroeid en gesnoeid is.
Wegens het publiceren en ver
spreiden van een verboden blad
zit een Jong Tuneslsch vakbonds-
lld een vrijheidsstraf van drie
Jaar uit. Mohamed Jmour. een 26-
jarige afdelingschef van de Tune-
sisch-Europese verzekerings
maatschappij. werd ln november
1978 met nog 48 anderen in Tune
sië gearresteerd wegens het uit
geven van een „ondergrondse"
versie van Het Volk. het orgaan
van de algemene bond van Tune
sische arbeiders (de UQTT). Tot
aan de algemene staking van 26
Januari 1978 gaf het blad de kri
tiek weer van de bond op het
beleid van de Tunesische rege
ring. Na de staking en de arresta
tie van bestuursleden van de
bond werd Het Volk gedwongen
tot het volgen van een pro-rege-
ringsbeleid. Daarom besloten
Mohamed Jmour en zijn mede
vakbondsleden tot het uitgeven
van een onafhankelijke versie
Na zijn arrestatie zou Jmour
langdurig gemarteld zijn ln de
tijd dat de politie hem gevangen
hield. Toen op 19 Juli een begin
met het proces was gemaakt zou
den hij en nog een gevangenen
slaag gehad hebben in de cellen
onder het palels van Justitie in de
hoofdstad Tunis. Aangenomen
wordt, dat Jmour het nu slecht
maakt als gevolg van foltering,
verblijf ln vochtige cellen en on
dervoeding. Op 21 augustus vorig
Jaar werd hij veroordeeld tot drie
jaar vrijheidsstraf en tot het be
talen van een fikse boete. Na het
proces - dat voor een deel werd
bijgewoond door een waarnemer
van Amnesty International -
heert Amnesty op 23 augustus de
minister van Justitie dringend
verzocht om een grondige gerech
telijke herziening van de inge
brachte beschuldigingen en von
nissen.
In beleefde bewoordingen gestel
de verzoeken het liefst ln het
Frans) om de onmiddellijke vrij
lating van Mohamed Jmour kun-*
nen gericht worden aan Son Ex
cellence Hablb Bourguiba - Prési
dent de la République Tunis,
Tunisia.
doen. De cowboyhoed Is zelfs zo
ln trek dat de industrie er niet
genoeg van kan leveren; presi
dent Lyndon B. Johnson maaktet
die in zijn tijd al populair.
Draagt de Amerikaanse presi
dent een hoed. dan wordt dat
blijkbaar gelijk weer (mannen)-
mode ln de Verenigde Staten.
Ten tijde van John F. Kennedy
die geen hoed droeg verdienden
de hoedenfabrikanten geen
droog brood, maar president Car
ter die zich geregeld met zo'n
hoofddeksel vertoont, heeft de
heren hoedenmakers weer in een
Jubelstemming gebracht: vorig
Jaar zagen ze hun omzet tot 825
miljoen dollar - dus zeg maar
ongeveer het dubbele ln guldens -
stijgen, terwijl ze het Jarenlang
met z'n allen met minder dan 300
miljoen dollar hebben moeten
Een Amsterdams echtpaar ver
telde aan 8tory dit ware verhaal
op een Rijnreis stelden ze zjch
aan een ander echtpaar voor. dat
net als zij tweeën Dirk en Bertha
bleek te heten. „Dit ls onze eerste,
rel»", zei het Amsterdamse echt
paar. „Van onze kinderen gekre
gen omdat we dertig Jaar ge
trouwd zijn". Ook gek de mede
reizigers. uit Brlelle, bleken óók
hun reis cadeau gehad te hebben
wegens hun dertigjarig huwelijk.
Het werd trouwens nog gekker
Dirk en Bertha uit Amsterdam,
hebben tien kinderen, hun
naamgenoten uit Brielle óók*
plus een hond en een kat. Nou.
die hebben de Amsterdammers
ook: Beertje en Micky dezelf
de namen die het Brielse echt-*
paar aan hun hond en kat toebe-;
dacht hadden.
Zitvlees In de Australische
stad Canberra is Sir Winston*
Tumbull op zijn tachtigste Jaar*
overleden. De man was van 1946
tot 1972 onafgebroken lid van het-
parlement, een absoluut record
ln zijn land Sir Winston heeft in,
die 26 Jaar (plus «ht maanden)
nooit één parlementszitting over
geslagen.