Rotterdam krijgt ballet van Schlemmer in nieuwe versie Hoogtepunten van de laatste twintig jaar Merit.'t Beste vanbeide: Licht en lekker. Geen prioriteit voor Noord-Zuid-zender De danser getoond als abstract en mechanisch kunstfiguur Nederlandse muziek in Rotterdam Robert Ardrey (71) overleden Werknemers toneel eisen bekrachtiging van cao's En dan nog Veel smaak,weinig teer en nicotine MERIT Nieuwe boektf Kleine dingen des levens me£ weemoed bezio Nieuwe boel NOS tegen pis financiering streekradio WOENSDAG 16 JANUARI I960 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Eefje van Schaik ROTTERDAM Naar aan leiding van de tentoonstelling over geschiedenis en beteke nis van het Bauhaus, die van 15 tot en met 22 januari in het Rotterdamse Bouwcentrum te zien is. wordt via het Neder lands Theater Instituut het ..Triadische Ballett" (1922) van Oskar Schlemmer naar een reconstructie uit 1977 van de Akademie der Künste in WestrBerlijn in Nederland ge ïntroduceerd. Het gaat hier om vier voorstellingen, in Rotterdam (22 Jan.), Eindho ven (23 jan Haarlem (24 jan.) en Utrecht (25 jan.). Ter gelegenheid van de grote aomer- ten toons telling Tendenzen der /wanziger Jahre". die In 1977 in West- Bertijn werd gehouden, reconstrueer de Gerhard Bohner op muziek van Hans Joachim Hespos dit driedelige Triadische Ballett aan de hand van aantekeningen, schetsen en dagboek notities van Oskar Schlemmer Deze schilder, beeldhouwer, graficus en leraar, die In de Jaren twintig de leidende figuur werd van de theater afdeling van het Bauhaus was om verschillende redenen een belangrij ke vernieuwer voor de danskunst. In de eerste plaats omdat hij een volko men nieuwe conceptie van dans als een abstracte verbeelding van ruimte uitdacht en ten tweede omdat hij daarin een voorloper werd van alle denkbare happenings Kleurensymboien Bij zijn ontwerp van het Triadische Ballett waren de kostuums en de ge bruikte kleurensymboien een essenti eel uitgangspunt Voor de twaalf kor te dansen die Schlemmer desüjds voor de serie van drie delen voor drie dansers ontwierp stonden achtereen volgens geel (vrolijk burlesk», roze (feestelijk, plechtig) en zwart (mys tiek. fantastisch) centraal. Maar het Triadische Ballett onUeent zijn titel niet alleen aan deze driedeli ge opbouw: Schlemmer zelf schreef destijds aan de bekende danscrlUcus Hans Hildebrandt dat het hem ook om de drie-eenheid ruimtevorm-kleur ging, roet als afgeleiden daarvan de drie dimensies van de ruimte (hoogte breedte-diepte I. de drie wiskundige grondvormen (driehoekcirkel-vier kant» en de drie grondkleuren irood- blau w-geel) Hildebrandt zelf voegde daaraan toe dat hij ook een analogie met de drie hoofdstromingen in het ballet zelf zag. namelijk het ballet comique (geel), het ballet demi-caractère (roze) en het ballet sérieux (zwart). Al tijdens de Eerste Wereldoorlog is de schilder Oskar Schlemmer, die zich aangesproken voelde door het constructivisme, bezig met de bestu dering van het klassieke ballet in een speurtocht naar nieuwe mogelijkhe den In zijn dagboek schrijft hij in 1912 naar aanleiding van zijn eigen eerste danservaringen een visioen van een duivel met een engeL „De demon is de belichaming van het Dionysische element en hij draagt een masker. Zijn kleur ls geel-oranje. Na een trande-dans zwelt het oranje op tot citroengeel: de kleur van de pathologische hysterie. Dan komt de zwarte nacht, waarin een paarse stip verandert in een cirkel, die overgaat in een blauw vierkant. De muziek wordt statiger en een zilveren engel verschijnt Het blauw verandert in zilverwit en een ster verschijnt op de achtergrond. De demon is dood". La ter bevestigt Schlemmer dat dit dans visioen, dat hij onder invloed van Schönbergs Pierrot Lunaire kreeg, de basis was voor zijn Triadi sche Ballett. Metafysische humor Enkele jaren daarna ontmoet hij het danspaar Albert Burger en Elsa Höt- sel met wie hij in 1922 de eerste voorstelling uitwerkt. Aan het oude dansvisioen zijn twee nieuwe elemen ten toegevoegd, namelijk het mecha nische marionet-achtige bewegen en een soort metafysische humor, zoals hij hetzell noemt. Vooral de kostuums (achttien in het totaal) geven hiervan blijk: ze zijn van papier maché, stalen spiralen en een speciale verf gemaakt, en verto nen duidelijke gelijkenis met de tra ditionele balletkostuums uit de 19e eeuw en het moderne houten speel goed van Stadt Nümberg. In dezelfde tijd dat Schlemmer bezig is aan zijn Triadische Ballett schrijft hij één van zijn beroemdste boeken, namelijk Mensch und Kunstfigur. dat als een uitleg van zijn nieuwe danstheorieén kan worden be schouwd. Hierin stelt hij onder ande re: .Eén van de kenmerken van onze tijd is abstractie, evenals mechani satie. Dit vooral zijn de nieuwe potenties van de technologie, die de wildste fantasieën mogelijk maken. Het on herroepelijke proces van mechanisa tie waardoor de man tot een robot en de vrouw tot een pop verandert kun nen we verlichten en opvrolijken door fantasie, humor en ironie. Vooral dit laatste is de bedoeling van de mario netachtige mechanismen van de dan sers: géén poppen, maar wel kunstfi guren Problemen Omdat de oorspronkelijke kostuums, choreografie en muziek (Paul Hinde- mi th) niet meer bewaard zijn, ston- Fragment uit Das Triadische Ballett van Oskar Schlemmer zoals het binnenkort in verschillende plaatsen n ons land zal worden opgevoerd. den de choreograaf Bohner. de com ponist Hespos en de kostuumont werpster Ulrike Dietrich voor grote problemen bij hun poging tot recon structie. Als enige voorbeeld hadden zij naast de foto's en tekeningen een tv-regi- s tra tie van het Triadische Ballett Margarhete Hastings uit 1970. Maar de Berlijnse Akademie der Künste en met name Dirk Schepers, de huidige Schlemmer-specialist. achtte deze eerste reconstructie ontoereikend en zijn met vier dansers (Jessica Ebert, Gislinde Skroblin, Ivan Liska en Te rence Kalba) helemaal opnieuw aan de slag gegaan. Choreograaf Bohner besefte zich dat een „echte" reconstructie onmogelijk zou zijn. Hij hield zich weliswaar strikt aan Schlemmer» aanwijzingen en kan alleen maar hopen dat zijn nieuwe versie dezelfde ideeén duide lijk maakt: de danser als abstract en mechanisch kunstfiguur ln het zicht baar maken van de ruimte. Van onze muziekredactie ROTTERDAM - Een üental werken van zes Nederlandse componisten staat op het pro gramma van de drie concer ten die in het aanstaande week-einde in de Rotterdam se Doelen worden gegeven. Het la voor de tweede maal dat la Rotterdam ln een reeks aaneenslui tende concerten aandacht wordt be steed aan de hedendaagse Neder landse muziek. Ditmaal worden wer ken gespeeld van componisten die in de loop van de laatste 20 Jaar opmer kelijke bijdragen aan de Nederlandse scheppende toonkunst hebben gele- Nederiand in Rotterdam '80 heet deze manifestatie die uiteraard niet pre tendeert een volledig overzicht te ge ven van wat er aan belangrijks in de laatste decennia Ls gecomponeerd. In samenwerking van de Rotterdamse Kunststichting, het Rotterdamse Philharmonisch Orkest en De Doelen wordt een poging gedaan aan te to nen dat het mogelijk ls om voor een geïnteresseerd publiek een afwisse lend en boelend muzikaal program ma met nieuwe Nederlandse muziek samen te stellen Van onze kunstredactie KAAPSTAD In zijn woning in Kaapstad ln Zuld-Afrika is de Ameri kaanse schrijver en antropoloog Ro bert Ardrey op de leeftijd van 71 Jaar overleden. Ardrey heeft bekendheid verworven door zijn boeken African Genesis en The territorial Imperati ve Daarnaast schreef hij de scena rio's voor films als Khartoum. Mada me Bovary en De vier ruitere van de apocalypse Ardrey, die In Chicago werd geboren, woonde sinds twee jaar ln Kaapstad na een verblijf van 15 jaar in Rome HIJ heeft kortgeleden de laatste hand aan zijn autobiografie gelegd Speciaal vandaag Nieuw is deze muziek inzoverre niet dat er geen reeks allereerste uitvoe ringen gegeven zal worden. Alleen de in 1979 voltooide Sonata per Flauto e Pianoforte van Rudolf Escher gaat zaterdagavond ln première. Uitvoe renden zijn Rien de Reede (fluit) en Theo Bles (piano). Op dat eerste con cert van de drie, in de kleine zaal. worden ook het Canto General van Peter Schat (op tekst van de Chileen se dichter Pavlo Neruda) en de alom bekende Six Turkish folk poems van Theo Loevendle uitgevoerd. In beide werken wordt de vocale partij gezon gen door Lucia Kerstens-Meeuwsen. Ton de Leeuw is vertegenwoordigd rr.et Zijn Mldare voor marimba-solo; dit werk wordt uitgevoerd door Willy Ooudswaard Een ander werk van Ton de Leeuw Haiku n staat op het programma van het zondagavondconcert door het Rotterdams Philharmonisch Orkest in de grote zaal. Dirigent is de Ameri kaan Richard Dufallo Haiku II. in 1968 gecomponeerd ter gelegenheid van het 50-Jarig jubileum van het Rotterdams Philharmonisch. is een van de drie werken waarin De Leeuw gebruik maakt van de kort Japanse poezie-vorm die Haiku wordt ge noemd. Opmerkelijk in dit werk ls de destijds nog nieuwe toepassing van de ruimtelijkheid als essentieel ele ment ln het muziekmaken. In Haiku II komt dat tot uiting ln de verspreide opstelling van diverse orkestgroepen en de wandeling van de soliste (dit maal Marjanne Kweksilber) tussen deze orkestgroepen Otto Ketting's Eerste Symfonie uit de jaren 1957-'59 opent het program ma. De Tweede Symfonie van Rudolf Escher aanvankelijk geschreven voor het Nederlands 8tudenten Orkest, maar later, ln 1971, grondig herzien waarbij geen rekening meer werd ge houden met mogelijke uitvoering door amateurs, staat de laatste tijd gelukkig weer aardig in de belang stelling. Het stuk dat als representa tief voor Eschers componeren, en te vens als een van de belangrijkste Nederlandse symfonische werken kan worden beschouwd, besluit dit programma. Muziektheater Muziektheater, een muziekvorm die de laatste tijd sterk in de belangstel ling staat, wordt, zij het in concert- vorm. gepresenteerd op het concert dat zondagmiddag in de kleine zaai wordt gegeven door het Ensemble M onder leiding van David Porcelijn. Daarbij is ook Theo Loevendie verte genwoordigd. en wel met een concert versie van zijn in 1974 gecomponeer de De Nachtegaal, naar het sprookje van Andersen. Lieuwe Visser is bij deze uitvoering de verteller. Als tweede werk staat op het pro gramma „O gij. Rhinoceros" van Otto Ketting, die daarmee evenals Escher, De Leeuw en Loevendle met een tweede compositie in dit over zicht van Nederlandse werken voor komt Het is een zetting voor vier zangers en twaalf instrumentalisten van een reeks oud-Nederlandse lied jes. serenades en operafragmenten. Ketting vond deze in een ingebonden verzameling die hij in zijn geheel, tekst- en notengetrouw voor dit werk gebruikte. Uitvoerenden zijn Anne Haenen, Inge Fröhlich, Wouter Goed hart en Michel Halliwel met het En semble M. De avondconcerten beginnen om 20.15, het zondagmiddagconcert om 15.00 uur. AMSTERDAM (ANP) Werknemers van gesubsidieerde toneelgezelschap pen, acteurs, kleedsters, technici en administratief personeel eisen dat het ministerie van CRM niet zal in grijpen ln de arbeidsvoorwaarden, zoals neergelegd in de cao's 1979/80 waarover de Kunstenaarsorganisatie NW en de werkgevers, verenigd in de Vereniging van Nederlandse Toneel gezelschappen (VNT) vorig jaar over eenstemming hebben bereikt Op een buitengewone ledenvergade ring van de KO NW verlangden de ongeveer 150 aanwezigen dat het Subsidiéntenoverleg Toneel (SOT) morgen de cao's zal bekrachtigen. Gebeurt dat niet dan zullen de werk nemers van de toneelgezelschappen tot actie overgaan. VNT en KO NW bereikten het af ge- lopen jaar overeenstemming over de cao's voor acteurs en technisch perso neel. Daarbij werd bereikt dat admi nistratief personeel, tot nu toe niet door een cao beschermd, samen met het technisch personeel wordt opge nomen in een cao voor niet-acterend personeel. Ook werden andere verbe teringen van de arbeidsvoorwaarden Het Nederlands Theater Instituut in Amsterdam heeft met subsidie van CRM het Museum voor het Poppen spel in Den Haag aangekocht. Het museum zal in Den Haag gevestigd blijven. De collectie bestaat uit pop pen, marionetten, miniatuurtheaters, boeken en documenten op het gebied van het poppenspel. De jonge Engelse dirigent Simon Rattle (24) ls benoemd tot vaste gast dirigent van het Rotterdams Philhar monisch Orkest. Naast chef-dirigent David Zinman zal hij in de komende seizoenen gedurende een periode van vier tot zes weken het orkest leiden. Zijn werkzaamheden in Rotterdam zal Rattle combineren met het chef dirigentschap van het City of Bir mingham Symphony Orchestra en gastdirecteis bij enkele Amerikaanse en Engelse orkesten. Oude Nederlandse films zullen in de .lila van het Gemeentemuseum in Den Haag op 19 en 26 januari worden vertoond. Tussen de films door zullen diverse sprekers toelichtingen op de ontwikkeling van de Nederlandse ci nema geven. De vertoningen vinden plaats tussen 11.00 en 17.00 uur. De eerste dag worden films uit de jaren twintig vertoond, de tweede dag ko men de Jaren dertig aan de beurt. De films zijn van onder meer Franken. Ivens, Mol en Schuitema. Van onze radio- en tev-redactie HILVERSUM— Volgens de Raad van Beheer (de dagelijkse leiding) van de NOS kan een gemeenschappelijk Belgisch- Nederlands radioprogramma op dit moment financieel niet als hoogste prioriteit worden gezien, tenzij financiering uit andere bronnen mogelijk is. Deze kwestie zal vrijdag worden be sproken op de vergadering van het NOS-bestuur en als dat zich daarmee kan verenigen dan zal de Raad van Beheer haar standpunt aan het mi nisterie van CRM meedelen De financiële commissie van het NOS-beatuur adviseert zelfs de bal door te spelen naar de regering, met het argument dat als de regering vindt dat er uit het oogpunt van cultuurbeleid een gemeenschappelij ke Belgisch-Nederlandse zender moet komen, ze daarvoor ook zelf moet zorgen. Dat geldt zowel voor zendtijd als voor andere middelen, waaronder de financiee. Deze houding impliceert wel, dat er voorlopig wel geen emeenschappelij- ke Belgisch-Nederlandse zender zal komen omdat het ministerie van CRM nu eenmaal de broekriem strak aantrekt Dan is er nog een commissie alge meen omroepbeleid en deze heeft niet alleen finandêele bezwaren, maar ziet ook omroeppolitieke problemen. De vraag wordt gesteld of de pro gramma's op de zender geen doublu res zullen zijn Van wat België en Ne derland nu al gescheiden doen. Ook staat het de commissie niet duidelijk voor ogen wat zij zich precies moet voorstellen op cultureel gebied. Toch stelt ze voor een aantal Nederlandse en Belgische programmamakers een programma te laten ontwerpen. De in Nederland te bouwen langegolf- zender wordt getaxeerd op 28,9 mil joen gulden, waarbij jaarljks exploi tatiekosten van 6,5 miljoen gulden komen. De programmakosten wor den geschat op vijftien miljoen gulden. ADVERTENTIE Kenmerk van IKON gaat over de arbeidsonrust in de industriestad Port Elisabeth in Z.-Afrika, waar op grote Kchaal arrestaties zijn verricht bij stakingen die door de zwar te arbeiders lijn gewonnen. Verder een bijdrage over het gekraakte pand De Grote Kei> oer in Amsterdam. Ned. 2,19.25 Panoramiek van de NOS be gint een serie van vier uitzen dingen over de positie van multi-nationals in de ontwik kelingslanden De eerste uit zending speelt zich af in Sri Lanka. Teven» aandacht voor dr problemen in Cambodja en een interview met Norodom Sikanoek. Ned. 1/21.55 Muzikanten met bevroren vingers is een nieuwe vijfdeli ge hoorspelserie vau de VARA over het zogeheten Levv-duo, hekend vza radio en revue. Dick Walda schreef en Ad Lö- bler regisseerde de serie. Het gaat over de lotgevallen van Joodse musici die voor dc oor log op bruiloften en partijen speelden. Hilv. 2/16.96 Merit. De teer- en nicotine-arme sigaret met 'n volwaardige en dus lekkere smaak. Dankzij het unieke 'Enriched flavor' procédé Meer smaak, minder teer en nicotine, 't Beste dus eigenlijk van beide. Proef Merit en ontdek zelf dat lichter roken ook lekker kan zijn tl In de gedichten van C Winkl e 1927) komen telkens dezelfde voor in steeds dezelfde ruii dichter, vrouw en zoon, vrlepv0 vriendinnen bewegen in huis.|dcrii natuur, waarin een poes. voj( bloemen aanwezig zijn. De s en muziek, dagelijkse arbeid spanning, mens en omgevi1 va' staat alles in harmonie met daai dat iam verk eilij an. In zijn nieuwste bundel „Vei.! momenten" (ih 1967 ver „Freud is een oyeur", in 19 3 dichten", in 1974 >,Waar ngemt maaid wordt") vallen de ge en h aan de dood in het oog en afwezigheid van vriendinnel de hannonie lijdt er niet on<fst v' In de autobiografische poëzii van een charmante onbehqlj is de dichter een tevreden noot. een zorgzaam vader, een bibliothecaris van een medis< :hze tuut. Hij beschrijft zijn gelukldkum menten in verzen als haltes oji naar de dood. Hij is een t mens die zijn oog niet sluit icrs" gemis (van studentenjool, va laar en voor de tijdelijkheid van luk. Hij beziet de kleine din DOk levens, de moestuin, de po wens van werkkring te ven 1 met „een wondere weemoed" overeengekomen, zoals een verbeter de onkostenvergoeding, buitengewo ne verlofregeling en uitbreiding van recht op volledig salaris bij ziekte van twaalf tot achttien maanden. De werkgevers hebben evenwel de verplichting wijzigingen in de cao's voor te leggen aan het subsidiénten overleg toneel (CRM, provincie en gemeenten). Tot dusver hebben CRM en de andere subsidiënten hun fiat aan de cao's onthouden en is er nu een cao-loos tijdperk. Morgen komt het SOT bijeen om de cao's te bespreken. Als de bijeen komst uitmond in een voor de toneel mensen ongunstig resultaat zal de KO NW opnieuw een ledenvergade ring bijeenroepen voor het uitwerken van concrete acties, waarbij staking niet is uitgesloten. nng hi lissi Het meest opmerkelijke aan zie, die van een neo-biedermei. taliteit getuigt, is dat hij die i e,d teit niet ironiseert, hetgeen zo kelijk kan wanneer tevreden ;rin geluk die balanceren op de gi gezapigheid, onderwerp is schrijving: Geluk is altijd nu en hier pluk en hang het in je /ierjt al als ouderdom komt met g is de kans misschien terl C. Winkler. Verspreide moi De Arbeiderspers, Amsterd: 40 blz. 15,—. Kees van Kooten formidabel auteur °S rr ^mt yoc iet d Mg fiedi Kees van Kooten is. zo blijkfooi langere verhalen van „Koot vo< zich autobio" (langer althans^^ columns in „Treitertrends" er" droomt zich af"), een fond schrijver. Hij kan, gerugsteuiaT de verbale souplesse die hij in genres heeft verworven, nu stig verhaal schrijven over zijWv over de «ood van zijn vader, J gevoelens voor zijn kinderen. In een merkwaardige stijl - nieuwvormingen herinnert s droom-stijl, maar nooit zo vrf en die uitstekend geschikt snelle, emotionerende persp selingen weet hij te Veri zijn herinneringen sentiment! den of ironisch. Geregeld i van overdrijving gebruik (h beeld ln het mooie verhaal „Ij van mijn poes", waarin de i slotte de zeggenschap krijgt d huiselijk leven), maar die q ving is altijd de uitdrukking vjt ke emoties. Ik ken geen autxij fisch schrijven'van de laatste! zo persoonlijk en nieuw is als[uul Van Kooten. P^lC De vader-verhalen vielen al d£.jc] voorpublikatie in de Haagse f Nu ze achter elkaar gelezen P®1, worden, versterken ze elkaar iWce slotbeeld van de familie, zittel tent uit de jaren vijftig, zöl vader die deze tent perfect.gierir veerd heeft, is onvergetelijk puie i eer Ind ft (v Kees van Kooten. Koot grai^et autobio. Amsterdam, De Be*<is» 1979. 164 bis. 19,90. ach bsid Ga niet te gauw terug. Geil bundel van J. A. Niemeijer. Uiarb kencentrum. Den Haag. 38®iJn 9,90 ëgei ford» Als een lamp voor 1 hode tenEen nieuwe meth od en dienstonderwijs voor VWO erf door drs A. M. van Reisen en <#*nr G. J Rijksen Uitg. Kok. »n di 140 blz. Geen prijsopgave or Z( voo Spookeiland. Kinderboek ]"m;m Lanka van M. Wickramasing|!|l!||| Wereldvenster, Baarn No' Haag. 108 blz 15.- Van onze radio- en tv redact HILVERSUM - De NOS gedecentraliseerde financiei de regionale omroep, zoals Gardeniers van CRM dat gevaarlijk middel is omdat dreigende ontwikkeling in di van een „tweede bestel" meebrengt, dat los staat vi sel dat door de omroepwet regeld De NOS is verder vi dat het subsidiëren van zenders door lagere overhedi dactionele onafhankelijkheid streekzenders in gevaar brei De NOS zegt dit in een n< behoeve van de hoorzittini Vaste Kamercommissie van vrijdag wordt gehouden, leidsnota over regionale van de minister had de N< ber al uitvoerig gereageerd; kwamen 65 schriftelijke rei allerlei organisaties en ir binnen met kritiek «p hai voornemens

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4