in 1947 vrees voor een
'rechtse' staatsgreep
Tekening van een lezer
mm
inf
Trouw
m
Commentaar
Tweede brug over IJssel
problemen niet op'
Nooit gebruikte proclamatie
in geheim dossier
,oonmaatregel nodig?
ik
ur
le pJ-l
ft
Nader wetenschappelijk onderzoek nodig
'Achter de
wettige
regering'
v.
het gevaar van het gebaar
citroen
binnenplaats
flessenpost
slaapton
►INSDAG 8 JANUARI 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
1 v<x
rim in
r.ne
it dot
en ko
?nshu]
evallj
de ma^oals te verwachten viel hebben
ïebbeijg vakcentrales unaniem het idee
estaaian een 'oonPauze van de hand
net al twezen. De somberder prognoses
zoai in het Centraal Planbureau vin-
de b,fen zij een onvoldoende aanlei-
Cre ng de nog maar net begonnen
rs vo K)nonderhandelingen te onder-
eroep#eken.
i onge
Jtenaép zichzelf is dit een begrijpelijk
ngSv!jjandpunt van de vakcentrales,
en moet er immers wel vanuit
ian, dat de bij hen aangesloten
inden voldoende verantwoorde-
jkheidsgcvoel op kunnen brengen
met de slechtere economische
luatie rekening te houden. Op
woor4ntraal niveau afspraken maken
iver een loonpauze zou gemakke-
ijk kunnen worden uitgelegd als
■■Maen motie van wantrouwen, en wat
ig erger is, de weg vrij kunnen
iken voor actiecommitté's en in-
ividuele werkgevers, die zich aan
it soort van afspraken niet gebon-
:n achten.
jlijft natuurlijk de brandende
^aag: zullen de bonden voldoende
fckening houden met het somber-
Ier perspectief? Tegen die achter-
ond is er aanleiding voor gerede
rijfel. En Kok tilt al te licht aan
cijfers van het planbureau,
loewcl er zeker geen enkele re
in is voor paniek-voetbal, is zo-
lel toch wel duidelijk geworden,
it we dit jaar te maken zullen
ibben met stagnerende afzetmo-
ilijkheden: minder produktie,
ider consumptie en mede als
folg daarvan ook minder belas-
ipbrengsten.
[Al te forse looneisen zouden in dit
klimaat averechts werken. De
^enbjjioonkosten per eenheid product
"de ir^u^en te hoog worden, waardoor
geschf°£ meer bedrijven in de rode
Bjfers zouden komen. Zo bezien
oitg^jn de eerder door de FNV op
afel gelegde looneisen duidelijk te
v)°°g en gegeven de slechtere eco-
het komische situatie is het zelfs nog
dichthaar de vraag of de gematigder
van CNV nog wel haal-
zijn. De vakbeweging zal
oek vjaarom donderdag tijdens het ge-
met het kabinet meer bereid-
tot matiging moeten tonen
pogr#n z'j tot nu toe heeft gedaan.
»tte eten loonmaatregel zou anders nog
gediclel eens nodig kunnen zijn, hoe
met
ien ui
Verz
zeer die ook uit tal van andere
overwegingen af te raden is.
Anderzijds geven de nieuwe cijfers
van het planbureau weer geen re
den te ver naar de andere kant
door te slaan. Een te forse aantas
ting van de koopkracht zou pro
ductie en consumptie nog verder
verslappen. Datzelfde kan ook ge
zegd worden van de ideeën van de
fractievoorzitter van de VVD,
Rietkerk, die vindt dat extra bezui
nigingen nodig zijn van 2 k 2,5
miljard gulden.
Op papier mag de zaak dan wel
rond blijken te zijn, de werkelijk
heid is echter, dat bezuinigingen
van deze omvang uiteindelijk door
de trekkers van sociale uitkerin
gen, de trendvolgers, danwel de
ambtenaren opgebracht moeten
worden. Daarmee dreigt een be
langrijke bestedingsimpuls verlo
ren te gaan. Nog afgezien van de
scheve verdeling (waarom zouden
uitkeringstrekkers een belangrijk
deel van het gelag moeten beta
len?) is zo'n manoeuvre ook niet
nodig.
Het planbureau heeft bijvoorbeeld
geen rekening gehouden met een
volledige doorberekening van de
verhoogde aardgastarieven en bij
de huidige stijging van de energie
prijzen kan zo'n meevaller flink
oplopen. Bovendien zijn de nu
gesignaleerde tegenvallers ook
maar betrekkelijk. De tegenvallers
bijvoorbeeld waarvan het planbu
reau in september vorig jaar mel
ding maakte waren groter. Toen
was er echter ook geen reden met
loonmaatregelen en/of dramati
sche bezuinigingen te dreigen.
Samenvattend: met een wat gema
tigder opstelling van de vakbewe
ging zouden we al een heel eind op
de goede weg zijn. En de voorstel
len die minister Albeda vorige
week lanceerde, bieden eveneens
mogelijkheden. Zo wil Albeda de
extra loonruimte die sterke bedrij
ven hebben, benutten voor de in
stelling van een werkgelegenheids-
tonds. Het is een middel om mati
ging mede dienstbaar te maken
aan rechtstreeks behoud van werk
gelegenheid. Het lijkt ons dat er
daarom donderdag zeker zaken ge
daan kunnen worden.
'9, pit
an een onzer verslaggevers
fer'ljAMPEN/IJSSELMUIDEN Een actiecomité wil te elfder
re voorkomen dat ten zuiden van de oude. maar te geringe
llchttpaciteit hebbende IJsselbrug bij Kampen, een tweede brug
lordt gebouwd. Het comité is bang dat de nieuwe brug, die
ngeveer vijftig miljoen gulden gaat kosten, meer verkeers-
roblemen zal veroorzaken dan zal oplossen.
;rhale
er k
boel
ab#
Dndei
iedel
ie vol
oek
t n:
in beide zijden van de brug tussen
ampen en IJsselmuiden komen
ids jaren dagelijks lange files voor.
tren geleden werd buiten het rijks-
igenplan om, een overeenkomst ge-
oten voor de bouw van een tweede
ruim een kilometer ten zuiden
n de oude. Het rijk zou 75 procent
de kosten betalen, de provincie
irerijssel zestien, Kampen zeven en
sselmuiden twee procent. De rijks-
ig A 50 is de belangrijkste noord-
verbinding van het hoofdwegen-
it in het oosten van Nederland. En-
ile schakels in deze snelweg ontbre-
in nog, onder meer het stukje Hat-
merbroek-Kampen-Emmeloord
it actiecomité vindt dat door de
uw van de nieuwe brug de voltooi-
van de rijksweg in noordelijke
ihting nog meer wordt vertraagd.
bezwaren tegen de tweede brug
er de IJssel komen voornamelijk
door dr Richter Roegholt
Een zaterdagmiddag ln de
burgemeesterkamer van het
Amsterdamse stadhuis in
1947. Twee mannen doen
overwerk. Het zijn burge
meester mr Arnold J. d'Ailly
en zijn particulier secretaris
de latere gemeentesecreta
ris mr J. C. van den Berg.
ZIJ zijn bezig met het opstel
len van een proclamatie,
waarin de burgerij wordt op
geroepen trouw te blijven aan
het wettig gezag. De procla
matie zou worden gebruikt in
het geval dat er een rechtse
staatsgreep zou worden ge
pleegd.
Er bestonden drie getypte exempla
ren van de ontwerp-proclamatie: één
bleef in de burgemeesterskamer, één
werd door mr Van den Berg thuis
bewaard, en één werd in een verzegel
de envelop ondergebracht bij een
vriendin van mr Van den Berg.
„Het was puur roverhoofdman spe
len, heel spannend," zegt mr Van den
Berg in 1980. Ze hielden er rekening
mee, dat radio en telefoon in handen
van de tegenstander zouden zijn en
dat de burgemeester het stadhuis
niet meer zou kunnen bereiken. In
dat geval kon alleen door een procla
matie een beroep op de bevolking
worden gedaan. Wanneer de burge
meester en zijn secretaris werden ge
arresteerd, was de vriendin gemach
tigd, het zegel van de envelop te ver
breken en de proclamatie te laten
drukken en aanplakken.
Bij het opruimen van de burgemees
terskamer in december 1956 vonden
de heren de tekst uit 1947 terug. Met
een verklarend schrijven werd het
document ter bewaring aan het ge
meentearchief gegeven. Het vormde
sindsdien een geheim dossier.
Tijdens mijn onderzoek voor het
boek Amsterdam in de 20e eeuw. deel
2 (1945-1970), maakte de vroegere ar
chivaris dr W. J. van Hoboken mij
attent op het bestaan van het gehei
me dossier. Burgemeester Polak aar
zelde geen ogenblik, mij toestem
ming te geven het dossier in te zien en
desgewenst voor mijn geschiedschrij
ving te gebruiken.
Inlichtingen
Uit de stukken bleek, dat burgemees
ter D'Ailly in de loop van 1947 „gehei
me inlichtingen, zelfs van ministers"
had ontvangen omtrent plannen tot
een staatsgreep, die zouden uitgaan
van kringen die „sterk gekant waren
tegen het beleid van de Regering ten
aanzien van het Indonesische vraag
stuk". De aanwijzingen dat er iets op
til was, zo luidt het verklarend schrij
ven. "waren zo sterk, dat de burge
meester het nodig achtte de ontwerp-
proclamatie op te stellen. De tekst
van dit ontwerp heb ik in mijn boek
afgedrukt; hij werd door de Noord
hollandse editie van deze krant over
genomen in de bespreking van mijn
boek op 10 november 1979.
Hoe sterk waren de „aanwijzingen",
hoe precies de „inlichtingen" geweest
die D'Ailly en zijn secretaris tot het
nemen van „maatregelen" hadden
gebracht? Was hier sprake van een
paniekreactie, van rovertje spelen?
„D'Ailly kon nog niet eens een revol
ver vasthouden," vertelt Van den
Berg in 1980 lachend. Er moet dan
toch wel iets aan de hand zijn
geweest.
De enige nog levende, die er meer van
zou kunnen weten, was dr W. Drees.
Op mijn vraag antwoordde hij in een
brief van 8 november 1978, dat hem
van een waarschuwing niets bekend
was. Er gingen echter wel geruchten,
dat vooraanstaande figuren („ge
noemd werden onder anderen Ger-
brandy, admiraal Helfrich en gene
raal Kruis") aan een staatsgreep
dachten, aldus dr Drees.
Sfeer
Men moet de sfeer van die eerste
naoorlogse Jaren weer trachten te be
leven om de ernst van zo'n dreigende
staatsgreep te beseffen. Te weinig
beseffen wij nu, in 1980, de felheid
waarmee elk onderhandelen met de
Indonesische leiders werd veraf
schuwd door hen. die de Rijkseen
heid wilden bewaren.
Wanneer wij thans geneigd zijn. de
militaire acties van Nederland als ko
loniale mogendheid tegen een volk
dat zijn vrijheidsstrijd streed, als een
dieptepunt van onze geschiedenis te
beschouwen, vergeten wij, dat er een
machtige rechterzijde was, die dit op
treden nog veel te mild vond. De
regeringen van Beel en Drees stonden
tussen twee vuren. Het kritische vuur
van „links", van hen. die de Indonesi
sche onafhankelijkheid accepteerden
en wilden bevorderen, leeft nog voort,
Het vuur van rechts, van hen die het
gezag over Indonesië meenden te
moeten handhaven, is in de loop van
de tijd uitgeblust. Toch is de Neder
landse politiek met de twee tragische
politiële acties niet te begrijpen zon
der kennisneming van die rechtse
stroming.
De in 1947 door mr D'Ailly opge
stelde en nimmer gebruikte pro
clamatie luidde als volgt:
Aan de burgerij van Amsterdam
Stadgenoten!
Op dit ogenblik trachten misda
dige reactionaire elementen het
wettig gezag opzij te schuiven en
zich meester te maken van de
staatsmacht.
Met mijn gehele persoon stel ik
mij achter de wettige Regering
van Hare Majesteit de Koningin;
zo ook het Bestuur der Stad.
Stadgenoten, Amsterdam stelt
zich tegenover fleze onderneming.
Het zal zich tegen deze poging,
onze vrije en democratische
staatsinstellingen omver te wer
pen, metterdaad verzetten. Een
ieder blijve rustig en verrichte op
normale wijze zijn dagelijkse be
zigheden.
Ik doe een beroep op de gehele
burgerij, alle bevelen, van mij, of
van het Gemeentebestuur uit
gaande, stipt op te volgen en het
Gemeentebestuur zo nodig terzij
de te staan, wanneer het dit
vraagt, opdat het leven zoveel
mogelijk zijn gewone loop vervol
ge en in de eerste plaats de voed
selvoorziening der bevolking blij
ve verzekerd.
Amsterdam 1947 De Burge
meester van Amsterdam Arn. J
D'Ailly
De Bijbel
Tekeningen, bij voorkeur in liggend lor-
maat, sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon
van „overbuurman" IJsselmuiden,
maar ook niet onverdeeld gelukkig.
De werkgroep rijksweg 50, die voor
een vlottere voltooiing van de noord-
zuid-verbinding ijvert, is het niet met
het actiecomité eens. Een woordvoer
der van de werkgroep zei dat de nieu
we brug over de IJssel „natuurlijk wel
enig soelaas biedt voor de oude
brug". De gemeenteraad van IJssel
muiden heeft in meerderheid beslo
ten dat B en W contact dienen te
zoeken met de drie andere partners
(rijk, Overijssel en Kampen) om zo
mogelijk tot een heroverweging van
het oude contract te komen. De over
eenkomst over de brug (de zogeheten
Algera-brug) dateert uit een tijd dat
het wegenplan er in bepaalde opzich
ten anders uitzag.
De Raad van State behandelt don
derdag de bezwaarschriften tegen de
tweede brug over de IJssel.
3a,;U \iond kern op straat en deed 21 el' 9
Sen hij blee( waar achter me aanlopen er* *°enj
VjdacWfc neem hem mee,ja C)Hè7
Ja'tfs natuurlijk een hoop laS-t.'zo'n
,hand erby .maar ja, dak moet je er uoor
over hebben hè,je lean "Zo'n hond f-
~7tocW e>oU. niet aan 2'r> lot overtakeny
hü Lüou persé tnee hè fc>la bla prrr
- II lofa. Vol CK. «„v.
b-fa. vpl o.
XV
r-v-.v
n
De oud-burgemeester van Am
sterdam mr Arnold D'Ailly
op het bestaan van een wijd netwerk
van gelijkgericht sentiment, dat zelfs
tot ln Indlë reikte.
'IJzig koud'
Dr J A. H. J. 8. Bruins Slot. destijds
hoofdredacteur van TROUW en lan
ge tijd AR-fractievoorzitter in de
Tweede Kamer, die zijn sporen had
verdiend ln het verzet tegen de Duit
sers, vertegenwoordigde de politieke
lijn die geen duimbreed van het „wet
tig gezag" over Nederlands-Indië wil
de prijsgeven. Nederlands-Indlë vrij
laten werd in die tijd Bruins 81ot
heeft zelf later zijn standpunt gewij
zigd ervaren als in strijd met de
voorschriften van de bijbel.
Toen Bruins Slot samen met Jan
Schouten in het begin van 1947 naar
Nederlands-Indië ging, hing daar een
sfeer van komplot Aan Ben van
Kaam heeft hij hierover mededelin
gen gedaan tijdens het schrijven van
zijn memoires, die hij ten gevolge van
zijn onverwacht overlijden niet heeft
kunnen voltooien. In zijn inleiding
tot het boek van Bruins Slot, dat ln
1972 verscheen onder de titelEn
ik was gelukkig", schrijft Van Kaam:
'Spoor, staatsgreep'
„De beide politici hebben tijdens die
reis generaal Spoor ontmoet. Een
krabbel 'Spoor, staatsgreep' ln de no
tities die Bruins Slot voor dit boek
maakte, herinnert me eraan, dat hij
iets had willen vertellen over dit con
tact. Weinig moet Spoor begrepen
hebben welk gezagsgetrouw vlees hij
met Schouten en Bruins Slot in de
kuip had. want, ongeduldig over de
houding van de regering had hij de
beide anti-revolutionairen gepolst
over zoiets als een coup."
Van Kaam vervolgt: „Men had Van
Mook aan de kant willen schuiven."
herinnerde prof Verkuyl zich. „De
hoofdlegerpredikant was er ook bij
betrokken. Van Mook had het door en
vertelde me ervan."
De gedachte aan een rechtse staats
greep was in 1947 niet zo gek als ze
ons nu voorkomt, meent Ben van
Kaam in 1980. Na de Tweede Wereld
oorlog was er een hele rechtse club in
Nederland, die goed getraind was in
de illegaliteit en die met afschuw zag
dat de regering bereid was met de
Indonesische rebellen te onderhande
len. Je hoorde verhalen dat de taken
al verdeeld waren, die krijgt dit en die
ander krijgt dat
Goed het Is niet doorgegaan. Maar
is dat een bewijs, dat het allemaal
niet verder is gekomen dan de socië
teit De Witte ln Den Haag. zoals dr L.
de Jong suggereerde tegenover De
Volkskrant? Integendeel, alles wijst
In 1947 vond er overleg plaats tussen
generaal mr H. J. Kruis en admiraal
C. E L Hellrtch. vertelt Kruis ln zijn
memoires Generaal ln Nederland
(1975). Hieruit kwam het verlangen
voort „om als hoogste bevelhebbers
over deze zaak (bedoeld is: de „drei
gende soevereiniteitsoverdracht")
met de Koningin te mogen spreken.
Dit onconstitutionele verlangen ging
op al even merkwaardige wijze in
vervulling:wij werden op korte
termijn voor een onderhoud met
Hare Majesteit op Huls ten Bosch
ontbodenDe sfeer zal ik niet
gauw vergeten. Die was ijzig koud en
gereserveerd."
Kruis vertelt verder dat de Koningin
in een dikke bontjas gehuld was. ter
wijl er niet werd gestookt. Het was
dus niet alleen figuurlijk, maar ook
letterlijk koud. „WIJ vertrokken", al
dus Kruis, „met het gevoel dat óf
onze boodschap niet was overgeko
men. óf dat wij een afstraffing had
den gekregen" Dit laatste kan men
als een understatement opvatten
De meest uitgesproken voorvechter
van de Rijkseenheid en bestrijder
van de regeringspolitiek was oud-pre
mier Pieter Sjoers Gerbrandy. Het
leek. alsof de trouw aan het gezag, die
Jan Schouten en Bruins Slot volko
men wars had gemaakt van elke ge
dachte aan een staatsgreep, voor hem
niet gold. Meegesleept door zijn wel
sprekendheid uitte hij zijn felle af
keer van het regeringsbeleid ln een
radiotoespraak op 14 augustus 1947
dus na de beëindiging van de eer
ste politiële actie. Dat was aanleiding
voor de regeringscommissaris voor
het Radiowezen, mr L. A. Kesper, om
Gerbrandy een spreekverbod voor de
radio op te leggen Naar het oordeel
van mr Kesper bevatte Oerbrandy's
toespraak een suggestie aan de luite
nant-generaal dr H. J. van Mook. om
zijn eigen inzichten maar te volgen en
zich niets gelegen te laten liggen aan
de richtlijnen die de regering hem zou
verstrekken. Gerbrandy spoorde Van
Mook aan. fors te blijven optreden
tegen de Indonesische vrijheidsstrij
ders.
De nu beschikbare gegevens: verkla
ringen van Bruins Slot tegenover Ben
van Kaam. mededelingen van Kruis
ln zijn memoires, het spreekverbod
van Gerbrandy en de serieuze maat
regel van d'Ailly. gevoegd bij de eigen
diffuse herinneringen van allen die de
Indonesische crisis bewust hebben
meebeleefd, wettigen een nader we
tenschappelijk onderzoek. Te weinig
is onze politieke en geestelijke ge
schiedenis ln kaart gebracht Er moe
ten nog genoeg brieven, dagboeken
en min of meer geheime stukken be
staan. om de legpuzzel volledig te
maken.
Het belang dat hiermee is gemoeid,
ligt niet ln het verdacht maken van
bepaalde personen of hun nagedach
tenis, maar ln het verkrijgen van in
zicht in onze eigen vaderlandse ge
schiedenis. die zo sterk doortrokken
ls van ethische stromingen. De me
moires van Bruins Slot werpen een
aangrijpend licht op een deel van
deze gedachtenwereld. Er moet een
breder beeld van te schetsen zijn.
Dr. Richter Roerholt, de schrijver
van bijgaande beschouwing, publi
ceerde vorig jaar Amsterdam in de
20e eeuw. deel 2 (1045-1970). Het eer
ste deel van Amsterdam in de 20e
eeuw, handelend over de periode
1919-1945,verscheen In 1976. De uit
gever Is Het Spectrum.
inhoi I
u A
gen v
ml I
arin
op
op V(
en
onlij
imsU
Gebarentaal is niet internatio
naal, blijkt uit een onderzoek van
de Engelsman Morris. Het kan
een onwetende toerist in Grie
kenland overkomen dat hij zijn
gastheren diep beledigt als hij
zijn goedkeuring wil uitdrukken
door het bekende gebaar met de
duim in de lucht. Voor Grieken is
dit een beledigend gebaar.
Veel mensen denken dat het is
afgeleid van het gebaar dat de
toeschouwers in de Romeinse
arena maakten, wanneer een ver
slagen gladiator gespaard moest
worden. Dat is niet juist, volgens
Morris, foutieve vertalingen uit
het Latijn hebben dit misver
stand veroorzaakt. ,De werkelijk
heid was dat de 'toeschouwers
hun duim meestal in hun vuist
verborgen en hem pas toonden
wanneer ze vonden dat de gladia
tor gedood moest worden. De
duim. die dan vaak naar beneden
gericht werd. symboliseerde het
dodende zwaard
Veel aannemelijker vindt Morris
de theorie dat ons gebaar „duim
in de lucht" is afgeleid van het
getal één. In Frankrijk wordt dat
getal wel met de duim aangege
ven. Het getal zou daarom voor
„prima" of „eersterangswerk"
kunnen staan.
Het V-teken zorgt ook voor enige
verwarring. Het gebaar met de
gespreide wijs- en middelvinger
tot een V van victorie betekent
voor de Britten iets negatiefs zo
dra de handpalm naar binnen is
gekeerd. Pas als de handpalm
naar de buitenwereld is gekeerd,
spreekt het gebaar van de hoop
op overwinning. Andere volken
kijken niet zo nauw.
De Fransen drukken hun afkeer
uit door een gebaar van een nul,
de duim en wijsvinger vormen
een rondje. Bij ons betekent het
zelfde gebaar juist „bijzondere
kwaliteit".
Helemaal duidelijk is het niet
waar de gebaren hun oorsprong
vinden. Door het internationale
toerisme en de televisie kan „ge-
barenvervuiling" ontstaan. De
betekenis van een gebaar ver
vaagt en of kan veranderen als
het van andere volken wordt
overgenomen.
Dat gebaren worden gebruikt om
gevoelens uit te drukken die mis
schien niet door de beugel kun
nen. blijkt uit het volgende.
Het wijzen op het voorhoofd, een
gebaar dat eigenlijk helemaal
niet zo erg grievend of schunnig
is, kan in Duitsland voor de ver
hitte maker ervan al gerechtelij
ke gevolgen hebben. De Duitse
politie is namelijk bevoegd auto
mobilisten te berispen die het
gebaar maken om hun afschuw
en kritiek op andere weggebrui
kers uit te drukken.
Een Britse amateur-uitvinder,
die meedoet aan het zoeken naar
andere vormen van energie, heeft
een alternatief gevonden: een ci
troen. De 55-jarige horlogemaker
Ashill dreef een draaiend recla
mebord aan door het te „plug
gen" met een citroen. HIJ beweert
dat de „batterij" vijf maanden
werkte. „Je steekt een stuk zink
in het ene en een stuk koper in
het andere einde van de citroen
en verbindt de einden met elkaar.
Dan gaat-le werken," zei Ashill
tegen de verslaggever.
Deskundigen in Manchester, die
zelf op zoek zijn naar nieuwe
soorten batterijen zetten een
domper op Ashills uitvinding. Zij
verbonden een citroen met een
computerhorloge en het werkte!
De citroen leverde tien micro-
watt vermogen. Maar ze bereken
den dat er tien miljoen citroenen
voor nodig zijn om één televisie-
ontvanger te voeden.
Een vrouwelijke filmploeg lukte
het toegang te krijgen tot de bin
nenplaatsen van de Marokkaan
se huizen, waar de vrouwen hun
leven doorbrengen en hun eigen
gemeenschap vormen. In Marok
ko ls het leven van mannen en
vrouwen sterk gescheiden De
mannen leiden het openbare le
ven. in café's, moskee s en op de
straat. De vrouwen blijven bin
nenshuis om zo contact met an
dere mannen te vermijden.
De film „Vrouwen van Marra-
kech" geeft een beeld van dit
verborgen vrouwenleven. Op het
„Festival van vrouwenfilms", een
vier maanden durend gebeuren
in Amsterdam waar een vijftigtal
films worden getoond, is „Vrou
wen van Marrakech" te zien, op
28 en 29 januari in Aknaton.
De Marokkaanse vrouwen vieren
binnenshuis feesten met elkaar,
ze ontmoeten buitenshuis alleen
andere vrouwen in het badhuis
en op de markt, waar ze zwaar
gesluierd naar toe gaan. Omdat
ze geen toegang hebben tot de
moskee, vieren ze hun eigen heili-
gencultus met muziek en dans,
dikwijls gepaard gaande met
trance, wanneer de geest bezit
neemt van een lichaam van een
vrouw. De danseressen, meren
deels vrouwen die of zelf hun
mannen verlaten hebben of door
hun mannen verstoten zijn. vor
men een aparte groep Enerzijds
worden ze door hun familie ver
acht. omdat ze voor vreemde,
niet tot de familie behorende
mannen dansen, anderzijds heb
ben ze een bepaalde onafhanke
lijkheid en status.
Deze traditionele situatie begint
langzamerhand te veranderen
doordat veel vrouwen door de
slechte economische situatie ge
dwongen worden buitenshuis te
gaan werken. Voor vrouwen van
de gastarbeiders verandert het
leven sterk als zij naar het
„werk"land van de man verhui
zen. De film laat ook de gevolgen
van deze veranderingen zien.
Dat het versturen van brieven in
een fles leuke gevolgen kan heb
ben, Is Cornells de Jong uit Vlie
land gebleken. Hij vond de afge
lopen zomer op het strand van
Vlieland vier plastic flacons waar
met grote letters „piek me up" op
stond. De Jong nam de flacons
mee en stuurde de antwoord
kaarten, die erin zaten terug naar
de afzender. Nadat hij enkele be
dankbrieven en bijzondere post
zegels had ontvangen, hoorde hij
niets meer. Totdat er omstreeks
de feestdagen een brief arriveer
de met de melding dat hij vijf
honderd Duitse marken aan reis-
cheques rijker was geworden.
Helga Georgi had namelijk een
flessenpostwedstrijd gewonnen
die In het kader van een speciale
postzegeltentoonstelling ln Ham
burg werd georganiseerd. En zij
was de verzendster van één van
de flacons, die Cornells de Jong
had gevonden.
Een voorbeeld van volkskunst op
straat is dese scooter op de Amster
damse Nieuwe Zljds Voorburgwal.
Iemand wist blijkbaar niet wat hij
met zijn oude scooter aan moest en
besloot hem in de stoep te metselen.
Dese jongetjes vinden het ook leuk!
Wie er behoefte aan heeft te sla
pen in een ton, zoals de wijsgeer
Diogenes dat volgens de overle
vering placht te doen. kan straks
ln 8tavoren terecht. Vrouwe van
8tavoren wordt het eerste hotel
in Nederland waar de gasten ln
de ton kunnen slapen. De vier
grote wijnvaten, met een lengte
van drie-en-een-halve meter een
een middellijn van twee meter
vijfenzeventig, worden ingericht
als echte slaapkamers. In elk vat
komt een deur en een raam en elk
vat krijgt een eigen kleurtje.
De hotelhouder kocht de vaten ln
Zwitserland en liet ze naar Stave
ren transporteren Bij het station
liggen de vier vaten nu te wach
ten totdat de hotelhouder de ver
gunningen binnen heeft om zijn
slaapplaatsen op deze manier uit
te breiden.
