Boulez, de grote afwezige
op zijn rondom-concert
Accentverschuivingen
in collectie R. J. Veendorp
ia
874
8y2
9
9^4
Strawinsky's Vuurvogel in
model-uitvoering onder Vonk
:!c
Nieuwe rentetarieven ingaande 4 januari 1980.
NUTSSPAARBANK
FNV: geleidelijk H
streekradio in
heel Nederland
Nieuwe aanwinsten van verzamelaar in Groninger Museum
j\
Nieuwe en oude muziek op Promenos-programma
Voor Mazda
5%
6V2%
8
S'/J
83A
9%%*
MAANDAG 7 JANUARI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
H iAI>
door R. N. Degens
AMSTERDAM Program
ma's rondom een componist
zijn de laatste tijd aardig in
de mode. Het
Concertgebouworkest sloot
zich daarbij aan met zijn pro
gramma Rondom Boulez dat
vrijdagavond in Rotterdam
en zaterdagmiddag in Am
sterdam werd uitgevoerd on
der leiding van Michel Ta-
bachnik.
Van Boulez zelf waren twee delen uit
diens Pli selon PU gekozen, en daar
omheen gegroepeerd stonden Wag
ners Parsifal-voorspel. Alban Bergs
Sleben frühe Lleder, en Debussy's
poème dansé „Jeux"
Argumenten voor een dergelijke pro
grammering zijn gemakkelijk te vin
den in de relaties die Boulez met deze
componisten heeft Niettemin lijkt
het mij zinloos Boulez op deze manier
spil van een rondom-programma te
maken wanneer hij dat niet zelf diri
geert. De bijzonderheid in de relatie
van Boulez tot genoemde componis
ten Ugt namelijk in de zeer persoonlij
ke en ongekend fascinerende manier
waarop hij als dirigent hun werken
interpreteert. Laat men dit. zoals nu
door een ander doen. dan blijft Bou
lez zelf daarbij de grote afwezige
Ook de uitvoering van maar een deel
van zijn (misschien wel belangrijkste)
orkestwerk Pli selon PU is onbevredi
gend omdat die maar weinig kan bij
dragen tot het verkrijgen van enig
inzicht in de betekenis van Boulez als
componist.
Boulez. die het seriële componeren in
de jaren vijftig en zestig tot ongeken
de. en voor velen onbereikbare, hoog
ten opstuwde, die (de muziek van)
Schönberg doodverklaarde, die de
laatste Jaren zelf nauwelijks nog iets
van belang componeerde maar die
zich tot een dirigent van wereldfaam
ontwikkelde en als zodanig ook al
meer dan tien jaar tot de opmerke
lijkste voorgangers in de Wagner-
tempel Bayreuth behoort (hoewel hij
ooit uitriep dat aUe operatheaters
verbrand moesten worden), deze su
perieure denker en schrijver over mu
ziek die in de jaren vijftig en zestig
zelfs op de grote avant-garde festivals
met zijn composities ongekende op
winding teweegbracht, kortom het
fenomeen Boulez, is allerminst ge
schikt om op deze manier middel
punt van een rondom-programma te
zijn.
Symmetrie
Men zou tenminste alle vijf onderde
len van zijn Pli selon Pli moeten
uitvoeren Al was het maar om de
symmetrische opbouw van dit werk
(één van de gemakkelijkst te herken
nen structurele facetten ervan) te res
pecteren Als Je. zoals nu gebeurde,
van de vijf onderdelen Don, Improvi
sation sur Mallarmé I, II. III, en Tom-
beau, alleen Improvisation I en Tom-
beau uitvoert, komt tenminste Tom-
beau als formeel ..antwoord" op het
openingsstuk Don in de lucht te han
gen, en gaat de verbindende functie
van de drie Improvisaties verloren.
Ook de functie van de menselijke
(sopraan-) stem in de verschillende
onderdelen, wordt met een dergelijke
amputatie helemaal onbegrijpelijk.
Het schijnt overigens een idee van
gastdirigent Tabachnik te zijn ge
weest dit programma zo op te stellen,
en het moet worden toegegeven dat
hij in elk geval iets van de niet te
ontleden bizarre schoonheid van de
Improvisation I, en van Tombeau in
de uitvoering kon laten doorklinken.
Het vocale aandeel op tekst van Mal
larmé is bij Boulez niet zó behandeld
dat de directe verstaanbaarheid er
mee gediend is.
Plooi na plooi
Hij wikkelt die tekst in muzieklagen
die naar het einde toe een (symbo
lisch?) portret van Mallarmé laag
voor laag, of letterlijk plooi na plooi
(Pli selon Pli) moet onthullen. Ik
neem aan dat niemand dat ooit ge
hoord zou hebben als Boulez het niet
zelf had gezegd, want zijn muziek is
van een niet nader te omschrijven
chaotisch lijkende gecompliceerd
heid die voor het grootste deel met
het oor niet te ontleden valt. Het
wonderlijke is echter dat ze toch
blijft boeien, juist door die gecompli
ceerdheid en die niet direct te duiden
inhoudelijkheid, die door een verras
send briljant en steeds wisselend in
strumentaal kleed zo verhuld wordt
dat men al luisterend tot onthulling
en ontdekking geprikkeld wordt.
De sopraan Arleen Augér was de vo
cale medewerkster in deze twee stuk
ken van Boulez die ook nog door de
pauze gescheiden werden uitgevoerd.
Daarvóór had dan Parsifal geklonken
en had Arleen Augér de Sieben frühe
Lieder van Alban Berg vertolkt. De
orkestratie die Berg in 1928 van de
oorspronkelijke pianopartij bij deze
uit 1907 stammende romantische lie
deren maakte, vergt wel een groot
orkest, maar dat hoeft dacht ik niet
zo hard te spelen dat alleen de fortis
simo-uitschieters van de zangstem
hoorbaar zijn. Ik ben ervan overtuigd
dat Boulez de orkestklank wel door
zichtiger had weten te houden.
Het publiek, dat op grotendeels ver
trouwd klinkende namen in groten
getale was afgekomen, was niette
min, en na Tombeau zeer terecht, gul
met applaus voor het hele pro
gramma.
1
Pierre Boulez
UTRECHT (ANP) De Federatiefs'
Nederlandse Vakbeweging meent dat,
ons land geleidelijk bedekt moet wor
den met streekradio. In een brief aan
de vaste commissie voor CRM van de|
Tweede Kamer, waarmee zij op 18
januari een gesprek heeft, schrijft de«jj h(
FNV dat de regionale massa-commu-L au
nicatiemiddelen een belangrijke aan-L b0,
vullende functie hebben op de lande-henl
lijke media. Ze zegt ervaren te heb-jya,-
ben dat streekradio meer ruimteu
biedt voor het overbrengen van me-i De
ningen dan commerciële regionale^
dag- en nieuwsbladen. Lse
fld.
anse
De FNV merkt ook op dat de grote neril<
lijn van de inhoud van de program- (keig
ma's moet kunnen worden beïnvloed |ten-
door de gebruikers van het medium, (ssis<
zowel door de zenders als door del06^
ontvangers. Onafhankelijkheid van nati
het bedrijfsleven als geldschieter lnist
lijkt gegarandeerd als het verbod °Pnur
reclame via de streekradio wordt ge-[deel
handhaafd. De FNV vreest echter af-[de C
hankelijkheid van de overheid als dep vei
minister erbij blijft dat de provinciale |d we
en gemeentelijke besturen ten minstejAfgl
de helft van het exploitatietekort vanide
de streekradio moeten gaan financie-fd B
ren fdig
'fc bi!
Zij wil daarom een bijdrage uitung
de rijksbegroting, die het mogelijk6
maakt dat de streekradio bij voor-"^
beeld ten minste twee uur per dag
gegarandeerd kan uitzenden. 1
W A 1
4*
'EKi:
iter
door Tyme Valk
Hans Vonk overrompelend
y
GRONINGEN Begin 1969 kon het Groninger Museum met enige trots de verzameling van
de heer R. J. Veendorp aan het publiek presenteren. Via het J. B. Scholtenslonds kon de
collectie die bestaat uit een groot aantal kunstwerken uit de periode omstreeks de eeuwwisse
ling, in voortdurende bruikleen verkregen worden. Het leek toen een zorgvuldig afgeronde
verzameling. Er ontbraken mogelijk nog enkele belangrijke „namen" en andere kunstenaars
waren wellicht wel erg zwaar vertegenwoordigd, maar deze omissies en accenten zijn het
gevolg van de vrijheid die de particuliere verzamelaar zich, in tegenstelling tot musea, mag
veroorloven en zij geven de collectie dan ook de charme van de persoonlijke keuze.
door R. N. Degens
UTRECHT Het is een traditie geworden dat in de programma's van de Promenos-
concerten, die nu elke maand in het Muziekcentrum Vredenburg worden gegeven, ruime
aandacht aan eigentijdse muziek wordt besteed, en dat ieder van die concerten ook een
wereldpremière bevat.
Het Utrechts Symfonie Orkest heeft
In de Promenos-serie van dit seizoen
een aanzienlijk aandeel in het presen
teren van die eigentijdse muziek.
Vrijdagavond waren daarvoor uitge
kozen een werk van de Griekse com
ponist Yannis Christou getiteld „Pat
terns and Permutations", en een
compositie van de Nederlander Carel
Brons voor twee harpen en kameror
kest dat hij „They are telling us"
noemde.
Het stuk van Christou stond mede op
het programma vanwege de samen
werking van de organiserende NOS
met de Griekse omroep; voor elk con
cert wordt met een ander land samen
gewerkt en dat komt dan ook in de
programmasamenstelling tot uit
drukking. Zo was er deze avond in de
kleine zaal van het Muziekcentrum
een optreden van zes Griekse muzi
kanten met een repertoire van dans
muziek en improvisatie uit verschil
lende delen van Griekenland.
Explostief
Christou die in 1970 op 44-Jarige leef
tijd tengevolge van een ongeval over
leed. heeft veel toneelmuziek en mu
ziektheater-werken geschreven,
waarvan hier te lande naar lk meen
nooit Iets is uitgevoerd De eerste
kennismaking met zijn Patterns en
Permutations geeft de indruk van
een componist die een heftige emo
tionele ultlngsdrang In een strak
vormschema probeert te passen met
veel explosief geluld, sterke dynami
sche contrasten en veel herhalingen
van korte ritmische en melodische
motieven Een werk dat in een nogal
troebele instrumentatie te lang en te
luidkeels de aandacht vraagt.
Brons daarentegen heeft met zijn
They are telling us. dat deze avond
voor het eerst werd uitgevoerd, een
zeer Introverte, aanvankelijk wat aar
zelend en tastend klinkende muziek
geschreven waarin gaandeweg toch
wel een boeiend samenspel tussen de
twee solo-instrumenten en het orkest
wordt ontwikkeld. Met de titel wil hij
het verhalend karakter van het werk
aangeven; er valt Inderdaad wel een
soort samenspraak tussen harpen en
Instrumentale groepjes In het orkest
op te merken, maar ik kreeg niet de
indruk dat er zo erg veel te vertellen
viel in die ongeveer 15 minuten van
..They are telling us". Een gevaarlijke
titel voor een werk dat dacht lk met
„Concertante muziek voor twee har
pen en kamerorkest" beter zou zijn
omschreven. Ada Brussen en Frieda
Khan-Ibes waren de solisten die het,
met een zeer mat applaus beloonde,
stuk met het USO onder Corneliu
Dumbraveanu uitvoerden.
Dat was wat later in de avond, in de
grote zaal, waar het Promenos-mu
ziekfeest al om half acht was geopend
door het Dames-salonorkest „Nostal
gie". gevolgd door een concert door
het Radio Phllharmonisch Orkest on
der Hans Vonk. Voor een goed halfbe-
zette zaal heeft Vonk daar vooral aan
de hand van een perfecte vertolking
van de volledige Vuurvogel-balletmu-
ziek van Strawinsky zijn eigen capa
citeiten en die van het orkest over
rompelend gedemonstreerd. Met een
overigens zeer rustige, beheerste ma
nier van dirigeren, en met bewonde
renswaardig gevoel voor finesse,
klanknuancering en ritmische sou
plesse. De meeslepende uitdruk
kingskracht van deze vertolking
maakte nogeens overtuigend duide
lijk wat men allemaal mist wanneer
alleen de gebruikelijke suites uit deze
partituur worden gespeeld. Het was
een model-uitvoering, die werd voor
afgegaan door een charmante vertol
king van de Sinfonia Concertante in
Es van Mozart met als solisten Frank
van Koten (hobo), Sjef Douwes (klari
net), Hans Dullaert (hoorn) en Johan
Steinmann (fagot). Dit optreden van
het Radio Philharmonlsche Orkest
was het instrumentale hoogtepunt
van de avond, dat mogelijk op vocaal
gebied werd geëvenaard door het op
treden van de bariton Renato Capec-
chi die vrijwel gelijktijdig ln de kleine
en echte service
zaal muziek uit de Venetiaanse
School zong (met Enza Ferrari aan
piano en klavecimbel) en die ik daar
door helaas niet heb kunnen horen.
Er was de gehele avond veel publieke
belangstelling en voor Vonk en het
orkest enthousiaste en langdurige
bijval.
Er zijn ruim tien jaar verstreken
sinds R. J. Veendorp afstand deed
van zijn kostelijk bezit en hij blijkt
het niet te hebben kunnen laten om
gewoon door te gaan met het verza
melen van kunstwerken. De verzame
laar kon zijn aanwinsten, samen met
de eerder gevormde collectie voor de
komende weken in het Groninger
Museum tijdelijk samenvoegen. De
voorkeuren bleven onveranderd, hoe
wel hij zich ook is gaan interesseren
voor kunst uit Zuidoost-Azië. De sa
crale sculpturen uit Thailand, India
en China zijn stuk voor stuk hoogte
punten van de aanwinsten en de
schaal en schenkkan, daterend uit de
Sung-dynastie, bezitten zo'n ingeto
gen charme dat ze opvallen temidden
van het visueel geweld van de uitge
breide collectie.
De verzamelaar Veendorp bleef ver
der geconcentreerd op de kunste
naars van de Haagse School en de
tijdgenoten van hen. De al vele tien
tallen nummers tellende groep wer
ken van Willem Tholen kon nog uit
gebreid worden met negentien teke
ningen en de zeven schilderijen van
Floris Verster kregen gezelschap van
twee nieuwe stukken, een bloemstuk
en een blond dorpsgezichtje van
Texel. Jos de Gruyter toonde zich in
de inleiding van de catalogus van
1969, hij was toen al geen directeur
van het Groninger Museum meer,
vooral verrast door de Versters: „Ui
teraard kende ik vele Versters, maar
onder de onbekende vielen mij juist
enkele van de allerschoonste op zo
de eclatante Maandrozen van 1893,
de hyperverfijnde Begonia's en Oost-
indische kers van 1895 en de Rozen in
gemberpot van 1913, een wonderwerk
van kleur waar ik niet uitgekeken op
raakte. Ook de Hoed met handschoe
nen van 1906, dat een thema geweest
had kunnen zijn voor Van Gogh." De
Gruyter zou het Texelse dorpsstraat
je zeker als grote aanwinst aange
merkt hebben.
Opmerkelijke aanwinsten zijn de stil
levens van W. H. Steelink en Piet
Meiners. Beide zijn het wat minder
bekende kunstenaars van wie de eer
ste contacten met Willem Tholen
had. Het stilleven met flessen en test
van Melnders behoort mogelijk niet
tot de fraaiste stukken van de collec
tie, maar Meiners was in 1901 wel aan
het fijnschilderen, dwars tegen de ge
woonte van zijn borstelende collega's
in. Een prachtig ruiterstuk van Breit-
ner, „Le coup de canon" uit 1887 en
een doek met „Twee meiden op de
Lijnbaansgracht" dat Isaac Israëls
omstreeks 1894 vervaardigde, mogen
eveneens aanwinsten van belang wor
den genoemd. Breitner was nog niet
met een schilderij in de verzameling
vertegenwoordigd. Van Isaac Israëls
waren er twee bloemstillevens en een
straattafereel bij een hoedenwinkel
en hij is nu zeker evenwichtiger verte
genwoordigd.
Kalenderbladen
Merkwaardiger is wellicht het aquari
um van een halve meter in het vier
kant van de onderwaterspecialist G.
W. Dijsselhof, maar Veendorp blijkt
de vernieuwers van rond de eeuwwen
de toch wat sterker vertegenwoor
digd te willen zien. De twee topstuk
ken uit Toorops luministische perio
de gaven daar alle aanleiding toe. Zo
hebben de twee aquarellen en vijf
bladen grafiek van Theo van Hoyte-
ma gezelschap gekregen van nog eens
drie litho's en twee tekeningen, van
welke de grote en kleurige Kalebas-
plant met de oorspronkelijke, door de
kunstenaar gesneden lijst een hoog
tepunt uit Van Hoytema's oeuvre
mag heten. Het aantal beroemde en
thans zeer gezochte kalenderbladen
van deze kunstenaar is van twee uit
gegroeid tot achttien. Het zestal plas-
tiekjes van Mendes da Costa werd
niet uitgebreid, maar van Lambertus
Zijl, al aanwezig met elf bronzen
schulpturen, werden nog twee
belangrijke stukken toegevoegd, een
vrij groot brons, een staande vrouw,
en een liggend hertje van wit gegla
zuurd aardewerk.
Slechts een droge naaldets van Johan
Dijkstra bevond zich in 1969 in de
verzameling van Veendorp, van de
overige Ploeg-leden was er geen spoor
te bekennen. De laatste tien jaar
blijkt de verzamelaar de hand te heb
ben gelegd op maar liefst eenentwin
tig tekeningen en aquarellen en ne
gen bladen p-afiek. Omgekeerd is er
aan de ruime vertegenwoordiging
van Dirk Nijland slechts één stuk
toegevoegd: een stilleven met vis
sersattributen.
De Franse 19e-eeuwers Corot, Dau-
bigny, Fatin-Latour, Gauguin, Her-
vier, Redon, Rousseau en Vollon kre
gen slechts versterking met de ets
„Environs de Rome" van Corot, van.
wie Veendorp al eerder een doek metj,jnili
een gezicht op „La Rochelle" aan--own
kocht. ig vo
jjhan
Veendorp laat met de aanwinstenmd,
zien dat zijn belangstelling voor deuidel
kunsten na het afstaan van zijn col-ji rei;
lectie niet afgenomen is en dat Zljnhoelc
interesses nog steeds gericht zijn opder
dezelfde stromingen en zelfs dezelfdeiensi
persoonlijkheden. De verzamelaar) bes
zegt er zelf over: „De grondgedachte,ties c
het trachten een eenheid te vormen,fr ku
werd zoveel mogelijk doorgevoerd"jnlijl(
en „Weer was het een samenspel van; schi
toeval en mogelijkheden, zonderDwn
vooropgesteld doel voorzover je kanjers
spreken van „afwijken van het pad".ie mi
Toch laten de kleine accentverschui-[t ee:
vingen zien dat de heer R. J. Veen-uder
dorp allerminst een statisch verzame-^dij
laar is.
De collectie R. J. Veendorp is met de?
aanwinsten tot 21 januari te bezoe-^
ken. Het Groninger Museum is van
dinsdag t/m zaterdag van 10-17 uur
en op de zondagen van 13-17 nur
geopend.
Speciaal vandaag
r
Het zal van de reacties van
de kijkers afhangen of de Vara
de uitzending van de thriller
„Verschijning in lichtblauw
gewaad", die vanavond op het
scherm komt, ook de overige
vijf afleveringen die de BBC
maakte in Nederland zullen
worden uitgezonden. Het re
cept voor deze en de mogelijk
nog uit te zenden afleveringen
is dat het venijn of wel de
verrassende ontknoping in de
laatste minuut zit.
(Nederland 1 22.37 uur).
In de reeks „De onvoorstel
bare wereld van Roald Dahl"
een nieuwe aflevering getiteld
„De hospita", waarin duide
lijk wordt waarom Billy Wea
vers huurkamer twee jaar
heeft leeggestaan.
(Ned. 1/21.55 uur)
fVSF
srijz
ater
tan
idse
NA\
12 d
aan
West
hoe
nem
ettei
allei
spn
de 1
roep
In 1
ft dl
func'
geni
bil;
te o
Sam v. Houtenstr. 199
A'dam. Geuzenveld
BI) het CBR
Tel. 135103-113016 1
speciaal voor grote wagenparken
perfectspaarrekeningen
f 5.000,- per maand direct opvraag
baar, hogere bedragen met 1 maand
opzegging.
minimum tegoed fl.000,-.
termijnspaarrekeningen
minimum tegoed f 100,-
opzeggingstermijn:
6 maanden
12 maanden
spaardeposito's
minimum inleg f 1.000,-
voor 2 jaar vast
voor 3 jaar vast
voor 4 jaar vast
voor 5 jaar vast
6V4% (was 6°/o)
spaarselectrekeningen
7V4% (was 7%)
spaarselect-extra-rekeningen 8V4% (was 8%)
Bij elke terugbetaling wordt 1% resp.2% over het
opgenomen bedrag in rekening gebracht.
groeispaarbewijzen aan toonder
in coupures van f 500,-, fl.000,- en f 5.000,- vaste looptijd:
na 2 jaar 8%%'"
na 5 jaar 93A
variabele looptijd: (minimaal 2 jaar, maximaal 5 jaar)
na 2 jaar
na 3 jaar
na 4 jaar
na 5 jaar
op basis van samengestelde interest.
or V
5 je
>en.
cara
is ei
[ent
tl V(
p Wl
iomd
ua e
n vj
nte
d e(
Om
ven
en 1:
rij os
het 1
ha
tir-.ar
)ard(
et gi
d va
alle
zijn
eim
g. Oc
zich
de
iag
IT To
etocl
lulari
on d
enige