Honderd dagen regeren zonder voetstuk
euw praatprogramma
in VARA begint slecht
Uit brieven van lezers
m£
m
!S|aria de Lurdes Pintasilgo
ar
'Correct gehandeld
bij benoeming
directeur VARA'
Weer prijs voor
J. J. de Bomshow
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
11
ir Jan Halkes
fhaar benoeming tot eerste-ministeres de vrouwelijke uitgang is haar voorkeur in
istus, deed Maria de Lurdes Pintasilgo nogal wat mensen verbaasd staan vanwege
r stoutmoedige uitspraken. Zij had de opdracht een overgangsregering van partijloze
isters te leiden tot de tussentijdse verkiezingen van december. Die verkiezingen zijn
achter de rug en er kan weer een gewone parlementaire regering gevormd worden. Zij
een conservatieve regering die allesbehalve van plan is het werk dat Portugals eerste
uwelijk premier begonnen is, af te maken.
I f korte regeerperiode noemde
Iksilgo zelf „een mars van hon-
dagen" waarin korte metten
kt zou worden met de bu-
atie in het voordeel van de
deelden, die er in Portugal
zeer slecht aan toe zijn.
nelijke politici schudden
ljze mannenhoofd bij zoveel
ne. maar de eerste ministe-
jelf vroeg zich in alle openheid
Barom idealisme verboden zou
-n kring, op het wereldcon-
van de Graal-beweging een
Ierland gestichte vrouwenbe-
ig van katholieke oorsprong
ff Pintasilgo de uitdaging
ilgt: „De moeilijkheid voor
in is zichtbaar te worden. Dat
«jrt probleem. Ze kunnen alleen
r de mannen nadoen of anders
pijnen. Er bestaat een crisis in
rlementaire democratie als zo-
De problemen zijn te inge-
:ld geworden. Doordat het par
it van het volk vervreemdt,
e vrouwen er steeds minder bij
>kken Wij moeten een andere
zoeken. De vrouwen zouden
lij stelling moeten nemen als
ongebonden groepering. Een
ieve versmelting van tegenge-
standpunten is wat we nodig
T^ien en vrouwen zijn in staat
bij te dragen."
igdraaien
iet einde van de honderd-da-
ïars is Pintasilgo zelf de eerste
Degeeft dat ze lang niet alles
kunnen verwezenlijken. „Bo
en, alles wat ik aan wetgeving
;edaan kan de volgende rege-
terugdraaien. Ze hebben dat
tens zelf al gezegd. Maar dat
t niet weg dat we morgen nog
eel stel maatregelen zullen ne-
Als ik vraag wat er dan nog
lijft noemt zij de wetten, maar
ie maatregelen die ten goede
ekomen aan minst bedeelden,
eeft haar kabinet de sociale
öeningen uitgebreid tot een
verzekering, die zij het
Ijesmaat voor iedereen
Bovendien zijn er bij acht
iken aan de provincie een
aantal problemen opgelost
die in de bureaucratie waren blijven
steken.
Deze bezoeken beschouwt Pintasil
go eigenlijk als het belangrijkste
onderdeel van haar regeringsprak-
djk. „Zij hebben duidelijk gemaakt
lat een andere manier van regeren
mogelijk is," zegt zij. „Deze werkbe
zoeken maakten natuurlijk veel in-
iruk bij de bevolking maar dat was
iet eigenlijke doel niet. Ze waren
jnderdeel van een werkwijze die al
daarvóór begon. Het ging erom een
letere kennis te krijgen van de ba
sisproblemen in een bepaalde
plaats of streek en de problemen die
ip korte termijn konden worden
aangepakt ook werkelijk op te
lossen.
Een alternatieve manier van rege
ren die alles te maken heeft met
Maria de Lurdes' opvatting over de
mocratie. Aan alle bezoeken ging
een gezamenlijke studie van de be
trokken ministers vooraf. Daarin
werd bepaald welke de belangrijk
ste problemen waren en welke daar
van zouden kunnen worden opge
lost. Het werkbezoek zelf bestond
dan steeds uit drie soorten overleg.
Om te beginnen een onderhoud met
de gemeentelijke of districtsoverhe
den op straat, maar ook in vergade
ring met de actiegroepen, wijkra
den en andere plaatselijke organi
saties. Tenslotte waren er de ge
sprekken met vertegenwoordigers
van „maatschappelijke activitei
ten": toneelgroepen, bedrijven, klei-,
ne handelaars, ziekenbesturen.
Ongedwongen
De goedlachse Pintasilgo, die bij de
opiniepeilingen „concurrenten" als,
Mario Soares ver achter zich laat,
deed met haar ongedwongen optre
den de gebruikelijke menigte bij
deze bezoeken steeds weer alle
schroom vergeten. Het applaus ging
al snel over in vivageroep en omhel
zingen.
Het protocol liep voortdurend in de
war doordat Pintasilgo ook echt ho
ren wilde wat iedereen te zeggen
had. In Oporto werd kritiek gege
ven op de speciaal ingerichte ten
toonstelling over stadsvernieuwing.
Die liet alleen de mooie kanten zien.
In Santarem, aan de oever van de
Taag, brak de volksverontwaardi-
ging los over de overstromingen die
elk jaar opnieuw weer vele mensen
dupeert. In de geboorteplaats van
de eerste minister, Abrantes, werd
er zelfs gefloten en boe-geroepen.
Maar dat was omdat zij zich niet
eerst voor het raam van het stad
huis liet toejuichen alvorens met de
burgemeester te gaan praten. Een
fout die snel werd hersteld.
„Deze methode betekent dat we
wat betreft bepaalde problemen di
rect een oplossing aan konden dra
gen en dat we konden uitleggen dat
andere problemen niet opgelost
kunnen worden. Dat heeft twee be
langrijke voordelen. Ten eerste
wordt de regering in de ogen van
het volk „gedemystificeerd". De re
gering komt niet alleen dichterbij
de bevolking maar kan ook recht
streeks door de mensen worden
beïnvloed. Niet via de bemiddeling
van het parlement, maar recht
streeks. Dat is een belangrijke
winst op het strakke schema van de
parlementaire democratie. Heel be
langrijk is ook dat het een wissel
werking is. De ministers kunnen
zich met deze werkwijze een veel
duidelijker beeld vormen van een
probleem, zij het op onderdelen.
Daardoor spreekt het probleem
meer aan en wordt het levendiger.
Anders
Tijdens de bezoeken sprak Pintasil
go herhaaldelijk van het deblokke
ren van problemen die in de admi
nistratieve molen zijn blijven ste
ken. „Ik sta steeds weer verbaasd
hoeveel zaken niet uitgevoerd wor
den, terwijl het regeringsbesluit al
lang genomen is en het geld ligt te
wachten." In het hoge Noorden, na
bij Viana do Caselle, bleek een
dorpje te bestaan waar de stroom-
sterkte 160 volt was in plaats van de
220 die het zou moeten zijn. In een
ander dorp kwam er geen crèche
omdat „een mevrouw van de gezins
hulp" had gezegd dat de vrouwen in
het dorp toch niet werken. In het
district Castelo Branco dat ernstig
getroffen is door de zomerse bos
Maria de Lurdes Pintasilgo
branden, blijkt het mogeljk de par
ticuliere boseigenaren gezamenlijk
een aanvraag te laten indienen voor
het aanleggen van brandgangen.
Een klus die het leger voor niets
doet. Maar tot dan toe had niemand
bedacht dat de staat zoiets ook voor
particulieren zou kunnen doen.
Om duidelijk te maken dat deze
„andere manier van regeren" ook de
regering zelf beïnvloedt, noemt Pin
tasilgo het probleem van de hoge
rentevoet. Bij vrijwel alle bezoeken
kwamen er klachten over de hoge
rente van de genationaliseerde
Portugese banken. Kleine onderne
mers maar ook boeren en handela
ren wezen steeds op de onmogelijk
heid de 22 procent op te brengen die
een Portugese bank vraagt.
Juist door deze bezoeken raakte
Pintasilgo en de meerderheid van
haar kabinet ervan overtuigd dat de
vaststelling van de rentevoet geen
louter rekenkundig probleem is dat
aan de Bank van Portugal kan wor
den overgelaten. Tegen het advies
van de nationale bank in besloot de
regering de rentevoet te verlagen.
De minister van Financiën Sousa
Franco zou nu volgens de geruchten
afgetreden zijn, maar officieel
wordt dat niet bevestigd. „Jammer
dat Sousa Franco geen van deze
bezoeken heeft meegemaakt," is
mijn commentaar. Maria de Lurdes
reageert schaterlachend. „In princi
pe was de deelname aan deze bezoe
ken voor alle ministers min of meer
vrijwillig. Maar onvermijdelijk was
hij wel aan de beurt gekomen als we
meer tijd hadden gehad."
Test
„De verlaging van de rentevoet zal
een belangrijke test worden voor de
komende regering. Wij zullen er niet
meer aan toe komen het besluit in
het staatsblad te publiceren. De
volgende regering kan het dus onge
daan maken," vervolgt Pintasilgo.
Haar opvolger, Sa Carneiro, zal niet
zo blij zijn met dit cadeau. Onge
daan maken van het besluit gaat
tegen de wensen van een grote
groep middenstanders en kleine on
dernemers in. Dat zijn net de men
sen die op de conservatieve Caneiro
stemmen. Maar vasthouden aan het
besluit betekent ruzie, niet alleen
met de Bank van Portugal, maar
ook met het Internationale Mone
taire Fonds als er straks over nieu
we financiële steun onderhandeld
moet worden.
„Bij de onderhandelingen die de
volgende regering met het IMF gaat
voeren zal meer rekening gehouden
moeten worden met de behoeften
van de bevolking," is de les van
Pintasilgo.
Omsingeling
De „andere manier van regeren"
gaat verder dan een soort Portugese
heruitvinding van de inspraak. Het
gaat erom concrete problemen snel
op te lossen in het belang van de
bevolking. Alle betrokken instan
ties moeten erbij gehaald worden in
een soort „omsingeling van het pro
bleem". De ambtenaren moeten
dan leren het probleem op te lossen
vanuit de logica van de mensen die
ermee zitten opgescheept.
„Het is duidelijk dat de gewone,
hiërarchische manier van werken
altijd gemakkelijker is." Het omsin
gelen van een probleem maakt het
noodzakelijk wegen te openen en
contacten te leggen die in de gewo
ne bestuursvorm van boven naar
beneden niet passen. Dat is de
piramide-structuur waar ook de po
litieke partijen, althans in Portugal,
mee zijn behept. „De meeste politici
staren zich daarop blind," zegt Pin
tasilgo, „maar ik geloof dat wan
neer de regering wat langer op deze
manier gewerkt zou kunnen heb
ben, de partijen zich om zouden
vormen tot „levende kringen" waar
aan de oplossing van problemen
wordt gewerkt"
Onderdrukten
Het klinkt mooi, zolang het gaat om
een dijk of een brandgang. Maar
zou ook een probleem als de land
hervorming op deze manier kunnen
worden opgelost?
Eind september werden twee land
arbeiders in Montemor door de poli
tie neergeschoten. Zij hadden zich
verweerd tegen de overdracht van
een kudde koeien van een collectie
ve boerderij aan een particuliere
hereboer die daar ingevolge de wet
op de landhervorming aanspraak
op maakte.
„Het hele probleem van de terugga
ven was nog in studie," zegt Pinta
silgo. „Het grootste probleem was
hier precies de manier waarop de
teruggaven moesten worden uitge
voerd."
Maria de Lurdes geeft daar haar
eigen duidelijke opvatting over: „Ik
zou naar Montemor zijn gegaan en
gezegd hebben: zeker, er is hier een
groot probleem. Ik geef toe dat we
een verkeerde methode hebben ge
bruikt. We zouden dan gezamenlijk
het probleem bestuderen met de
mensen ter plaatse, de here boe ren
en de collectieve boerderijen en alle
betrokkenen."
Op dat moment moet u wel voor een
van beide partijen kiezen, is mijn
vraag. „Ja natuurlijk, maar mijn
keuze staat al vantevoren vast: ik
kies altijd voor de onderdrukten."
Dat neemt niet weg dat zij ook met
de landarbeiders zou discussiëren
over de precieze invulling van de
landhervorming. „Ik vind dat onze
landhervorming niet ver genoeg is
gegaan. Zij heeft zich bezig gehou
den met het probleem van de grond
eigendom, maar de landhervorming
raakte eigenlijk niet aan het pro
bleem van de produktie: wat te pro
duceren en op welke manier."
Menselijk
„Ik heb geprobeerd iets tot stand te
brengen dat zou kunnen helpen de
parlementaire democratie te verbe
teren en te vervolmaken. Je kunt
het niet echt .directere democratie*
noemen, want het is niet het popu
lisme van de grote massa's, die toe
gesproken worden. Dat kan wel
eens gebeuren, maar daar gaat het
niet om. Het is een democratie
waarin het gaat om de menselijke
kant van de problemen, de mense
lijke kant die wordt aangegeven
door degenen die het probleem stel
len. De problemen worden ook over
zichtelijker, ze zijn niet meer zo
ingewikkeld als wanneer ze voor het
hele land tegelijkertijd moeten wor
den opgelost. Dat zal naar mijn idee
niet alleen de parlementaire demo
cratie vervolmaken, het zal ook een
andere instelling en enthousiasme
opwekken, omdat het mogelijk
wordt de problemen vanuit de juis
te invalshoek te bekijken."
In onderling overleg problemen op
lossen. Het lijkt voor Portugal toe-
komst-muziek. De nieuwe premier.
Francisco sa Carneiro, zal volgende
week aantreden. Zijn opvatting is'
dat er met communisten niet te
praten valt. Is de poging van Maria
de Lurdes Pintasilgo vergeefs ge
weest? Opnieuw moet de geïnter
viewde hartelljklachen: „U bent een
echte Nederlander. Een Nederland
se vriendin hier vroeg me gisteren
precies hetzelfde. Het kon er bij
haar niet in dat het allemaal voor
niets zou zijn geweest"
Maar doet zij dan verder niets meer
met deze Idealen? „Eerst ga ik met
vakantie,' zegt ze. „Maar ik denk
dat het een project is waar veel
mensen in geïnteresseerd zijn, ook
in uw land. Wij zullen deze ervaring
aan een zeer strenge, theoretische
kritiek onderwerpen, dan pas kun
nen we conclusies trekken."
RADIO/TELEVISIE
- A
j
4W
Postema te midden van het publiek.
Jan van Galen
dir
ERSUM Zo'n twee jaar geleden liet de IKON-tv een aantal mensen praten over hun
i)ks- en seksleven in de Geloof, Hoop en Liefde Show. Dit programma maakte nogal wat
Je IKON-brievenbus puilde enige dagen na de uitzending uit van positieve, maar ook
t negatieve reacties van kijkers. Opmerkingen bij voorbeeld van een vrouw die
Bonden vertelde dat ze regelmatig „vreemd" ging leverde een brede discussie op. Een
end aspect aan dit alles was dat het de zendgemachtigde namens de kerken was die de
isie opgang bracht. Over intimiteiten zoals seks binnen en buiten het huwelijk was op tv
ijk nooit openlijk gesproken.
ng,
pa
|en RA heeft nu ook een dergelijk
aatjnma gemaakt. Het heet Tele-
wordt gepresenteerd door
Jostema. (Vanavond Ned. 1,
zijn twee verschillen met
ON-programma. In de eerste
op is het idee voor Tele-Arena
|&ineel (het is een exacte kopie
Zwitserse Tele-Arena en het
Spieiraum) en in de tweede
)be ontstaat de discussie niet
res maar naar aanleiding van
l toneelgroep De Bloemgroep
de scènes.
CtU tn twee Tele-Arena's en als ze
yi krijgt de serie in oktober
jaar een vervolg. De makers
goede hoop op succes. Een
endoor de faciliteiten voor een
serie is bij de NOS dan ook al
Jnd. De spelers van de Bloem-
VARA-medewerkster Joke
•ar. die de gasten bij elkaar
en Postema verwachten dat
bij de Geloof, Hoop en Liefde
ie gemoederen in de huiska
mers opnieuw verhit zullen raken.
„Iedereen," zegt Postema. „heeft een
mening over ontrouw, iedereen heeft
er in zijn leven op een of andere
manier ook wel eens mee te maken.
De mensen zitten op het puntje van
hun stoel wanneer er openlijk over
gesproken wordt." In die zin heeft hij
gelijk. En de argumenten voor en
tegen begrip voor ontrouw zorgen au
tomatisch voor levendig gesprek.
Maar toch valt de eerste aflevering
van Tele-Arena bij ;onder tegen.
Deze opname was in aanleg als expe
riment bedoeld. De VARA achtte het
resultaat voldoende, maar het is dui
delijk dat er een aantal zaken nog
niet kloppen. Een storend element in
deze uitzending is dat enige gasten
ook als gesprekspartner meededen in
het IKON-praatprogTamma en naar
alle waarschijnlijkheid wel meer voor
tv hebben gediscussieerd. Ze maken
deel uit van een praatgroepje van de
NVSH.
Het zijn dus getrainde babbelaars in
het praten over relaties en blijken
juist door al dat geoefen niet meer in
staat een echt verfrissende kijk op de
materie te geven. Bij het uitkiezen
van gasten voor een dergelijk pro
gramma schijnt de NV8H niet over
geslagen te worden. Het zijn ook deze
aanwezigen die veelal aan het woord
zijn.
Een ander, maar even storend, ele
ment is het optreden van de Bloem
groep. De groep speelt drie scènes,
die allen een ander licht werpen op de
problematiek van ontrouw binnen en.
buiten het huwelijk. Ze zijn echter zo
knullig opgezet, zo clichématig en
met zo weinig overtuiging gespeeld
dat ieder gesprek na afloopt begint
vanuit het cliché. Of Postema de serie
vanaf oktober als deze doorgaat, mag
presenteren is maar de vraag. Poste
ma is dan In vaste dienst bij de NOS.
Hij heeft wel Interesse.
Van onze radib- en tv-ijpdactie
HILVERSUM Op een druk bezoch
te personeelsvergadering van de
VARA is gisteren een motie van wan
trouwen tegen het beleid van de on
dernemingsraad van de VARA door
een grote meerderheid weggestemd.
Van de tweehonderd aanwezigen
vond ongeveer tweederde dat de on
dernemingsraad juist heeft gehan
deld bij de benoemingsprocedure van
tv-programmadirecteur Maurice
Koopman. Jan Nagel, voorzitter van
de ondernemingsraad van de VARA
deelde dit gisteravond mee.
Nagel legde er de nadruk op dat de
motie was ingediend op grond van
misnoegen over een onderdeel van
het beleid van de ondernemingsraad,
namelijk de rol van de raad bij de
benoeming van Koopman en niet het
hele beleid als zodanig. Nagel had er
ook behoefte aan te zeggen dat de
persoonlijke vriendschap tussen hem
en de nieuwe directeur-tv geen enkele
invloed op de benoeming heeft gehad
en dat hij, Nagel dus, niet, zoals door
sommige media was gemeld eergiste
ren een motie van wantrouwen tij
dens een personeelsvergadering on
mogelijk had gemaakt door zijn
macht als voorzitter aan te wenden
door de vergadering te schorsen.
Nagel zei verder «at alle geledingen
in het bedrijf tevreden zijn met de
resultaten die de onlangs gehouden
rondetafelconferentie onder leiding
van oud-minister Van Kemenade
heeft opgeleverd. Daarbij is het con
tact tussen ondernemingsraad en da
gelijks bestuur weer hersteld. Bij de
VARA is men wel van mening dat de
benoeming van Koopman zorgvuldi
ger had kunnen verlopen als de „spel
regels" beter waren geweest.
Maurice Koopman (36) was gister
avond in de VARA-Studio aanwezig.
Hij verklaarde zich zeer verwant te
voelen met de socialistische beginse
len, maar zei verder nog niets over
vereniging, bedrijf en zijn eigen rol
daarbinnen te kunnen zeggen. Hij
treedt per 1 april in dienst.
HILVERSUM (ANP) Het VARA-
kinderprogramma J. J. de Bom. dat
onlangs al werd onderscheiden met
de Nipkowschijf, heeft nu ook de eer
ste „Kinderkast" van de Stichting
voor het Kind gekregen. Deze prijs
(een plastiek van Aart Lamberts) zal
eens in de twee jaar worden uitge
reikt aan de makers van „een bij
uitstek verdienstelijk klnder-televi-
sie-progTamma".
De Jury van deze nieuwe prijs, die is
ingesteld in het Jaar van het Kind,
heeft het VAR A-programma als het
beste gekozen omdat „het verduide
lijkt hoe volwassenen en kinderen in
het alledaagse leven met elkaar om
gaan door geestige typeringen en
scherpe analyses".
Kamerdebat (17)
door u werd het bericht opgenomen,
dat het landelijk beraad van studen
tenpastores (protestants en RK.) had
opgeroepen de tien CDA-dissidenten
een bericht van vertrouwen te zen
den. Als secretaris van het beraad
werd mij herhaaldelijk naar de adres
sen van de heren De Boer, Belnema,
Buikema, Borgman, Couprie, Dijk
man, Faber, Van Houwelingen, De
Kwaadstenlet en Scholten gevraagd.
Wanneer nen per adres Tweede Ka
mer der Statengeneraal in Den Haag
schrijft zal de post hen wel bereiken.
Enschede ds. J. de Jongh
Kamerdebat (18)
Hoewel de ARP niet mijn politieke
richting is (ik ben PSP-er) wil ik toch
even dit opmerken: sommige inge
zonden-brievenschrijvers stellen vast
dat in de oorlog veel AR-mensen in
het verzet zaten, en dat diezelfde
ARP thans daartegen dwarsligt
bij de beslissing over nieuwe kernwa
pens. Wat jammer dat merï daarna
niet even doordenkt. Of, om het eens
héél erg simpel te stellen; mensen die
niet in de ARP zitten, waar halen die
eigenlijk het recht van spreken
vandaan?
AMSTERDAM Bas Voorhoeve
Kamerdebat (19)
Nu de laatste weken in de pers nogal
wat beroering is over het plaatsen
van moderne raketten en de menin
gen dusdanig verdeeld zijn over de
CDA-tegenstemmers in de Tweede
Kamer, beleefde ondergetekende
zondagmorgen in de kerkdienst te
Zwartsluis een niet leuke ervaring.
De dienst werd geleid door een oude
re gast-predikant uit een naburige
plaats. De preek als zodanig past
geen kritiek, maar in het dankgebed
bad de predikant voor de tien tegen-
stammers om terugkeer van hun heil
loze weg. Zij waren onbewust gevan
gen ln het net van het communisme.
Hoe de predikant er privé over wil
denken is zijn zaak. maar in een ge
bed, waarin de predikant zelf baas
meent te zijn over eigen denkbeelden,
noem ik dit geestelijke chantage.
Zwartsluis A. Schuuring
Kamerdebat (20)
Met verwijzing naar de onenigheid
binnen het CDA en meer in het bij
zonder binnen de ARP is, met een
kleine variant, het gezegde op de
voorzitter van deze partij, de heer De
Boer, van toepassing: „Wanneer de
vos (Breznjew) de passie preekt, heer
De Boer pas op Je kippen (leden)". De
heer De Boer zou het laatste verslag
van zijn reis naar Rusland, opgeno
men in Trouw van 20 mei 1978. er nog
eens op na moeten slaan. Daarin gaat
het onder meer over zijn bezoek aan
prof. Sacharow. Terecht wordt in dat
verslag de vraag gesteld: „Wat is de
handtekening van Rusland waard?"
(onder het verdrag van Helsinki). Nu
hij zo met de neus op de feiten Is
gedrukt, zou ook hij er toch wel van
overtuigd moeten zijn, dat die hand
tekening voor de rechten van de men
sen in Rusland geen enkele waarde
heeft. Dit aannemende, is er bij voor
baat aanleiding tot twijfel aan de
naleving van iedere eventueel te ma
ken overeenkomst op het gebied van
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en niet voor open brieven, gedichten,
oproepen of reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden). De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor Hierover ol over
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas niet corresponde
ren. Brieven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw, Postbus 859.1000
AW Amsterdam. Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schrijver
vermeld.
kernbewapening, temeer daar een ef
fectieve controle daarop uitgesloten
moet worden geacht
Pi jnacker F. Swagerman
Kamerdebat (21)
Het anti-innovatie-team van AR do
lerenden Is aan velen verantwoording
schuldig. Is het verantwoord Je eigen
minister-president en minister van
defensie op pad te sturen met een
genuanceerde boodschap en dan
„voor de zekerheid" een extreme mo
tie in de Kamer aan te nemen? Is het
verantwoord terug te keren naar een
„vooroorlogse" neutraliteitspolitiek?
In al hun progressiviteit keren ze te
rug naar het onverstand der vaderen.
Is het verantwoord bondgenoten in
de NAVO voedsel te geven voor een
nieuw isolationisme? Zijn de AR-
stemmers op de motie Stemerdink
verwonderd, dat de zwijgers van gis
teren nu hun stem laten horen? Of
zijn deze loyalisten soms slechte
hoorders geweest? Ik ben overtuigd,
dat velen in de AR niet zo denken en
spreken als zij.
O verveen F. J. Wijkhui ten
Kamerdebat (22)
De bitterheid van de CHU bracht de
politieke leider van deze partij tot
enkele uitspraken (Trouw 10 dec.).
Van Leijenhorst zegt het gevaar te
zien „dat men het goede geweten
claimt voor zijn standpunt, terwijl
degenen die dit standpunt niet delen,
gewetenloos zouden zijn, althans
over een lager soort geweten zouden
beschikken". HIJ wilde aldus
Trouw niet beweren dat de tien
CDA'ers er zo over denken, maar dat
verschijnsel is volgens hem door hun
toedoen wel ernstig versterkt. Daar
bij vraag ik het volgende: 1) als de
tien CDA'ers er niet zo over denken,
waarom moet Van Leijenhorst deze
gedachtengang dan invoeren? 2)
heeft Van L. de rol die het geweten ln
de kemwapenkwestie speelt wel eens
vergeleken met het geweten inzake
abortus? 3) na de Tweede Wereldoor
log werd algemeen aanvaard dat het
geweten zwaarder moet wegen dan de
ontvangen bevelen. (Het opvolgen
van bevelen heeft alles met loyaliteit
te maken.) Zou dit alleen voor militai
ren in oorlogstijd gelden of gaat het
mutatis mutandis ook op voor
politici?
Rotterdam N. VAN OOSTERZEE
Oud-premiers (5)
De oud-premiers schrijven dat nu
„nee zeggen tegen modernisering vah
de kernwapenen uiteindelijk zal lei
den tot „nationale ontwapening en
mitsdien nationale weerloosheid. Wie
dat wil moet het ln alle duidelijkheid
zeggen en aan het Nederlandse voDc
in alle eerlijkheid voorhouden". Het
lijkt wel alsof die woorden uitdruk
king geven aan rampen. Ik heb er
bezwaar tegen dat mensen, die zelf zo
onduidelijk zijn, en zelfs niet van een
schijn van oneerlijkheid van bepaal
de ouderen weten, met een zekere
arrogantie tot eerlijkheid oproepen.
Een vreemde mentaliteit van dragers
van oud gezag. De drie zeggen verder
„Het achterwege laten van noodzake
lijke modernisering ook van de nucle
aire bewapening zal de bereidheid
van de tegenstanders tot werkelijke
onderhandeling doen verdwijnen. HU
zal slechts behoeven te wachten om
te oogsten". Dus: wanneer we niet als
de duvel (om met Van Agt te spreken)
gaan moderniseren zal de tegenstan
der (de Rus dus) niet meer willen
onderhandelen, en wie weet hoe gauw
ze over Duitsland heenlopen en Ne
derland binnendringen. Nou. nou.
nou. Maar gelukkig. Ood woont In
Amerika, en de duivel vooral ln Rus
land We zullen het er maar voor
houden dat de duivel vooral ln ons
eigen hart woont, en dat onze Ood, de
Ood van de Amerikanen, Russen, Ne
derlanders enz., regeert in de hemel
en op de aarde.
Drachten
A. Hoekert
Sociale verdediging
Het komt mij voor. dat het artikel
van dr. A. H. Heering (Trouw 7 de
cember) veelzeggend is, maar op de
keper beschouwd idealistisch is. niets
uitwerkt en geen alternatief biedt.
Wat doe Je met het begrip sociale
verdediging in de praktijk? Hadden
de Joden er Iets mee gekund ten
aanzien van hun deportatie naar de
gaskamers in Polen 1940-1945? Kan
het ambassade-personeel er iets mee
in de Amerikaanse ambassade in Te- 1
heran? Een bezetting van een land is
een keiharde zaak en ten aanzien van
een totalitair systeem heeft een mens
opgevoed in een democratie mijns
inziens geen kans. Gegijzelden heb
ben op de duur ook geen verweer
meer en identificeren zich met de
gijzelaars, terwijl er nog een hele we
reld van democratische instellingen
en geestelijke vrijheid om hen heen
is. ook het k-z.-syndroom en het gijze-
lings-syndroom is meer dan een
nachtmerrie. Een oorlog is ontzet
tend. een nucleaire oorlog daar kun
nen we ons geen voorstelling van ma
ken en toch durf ik. omdat de ene
nachtmerrie even erg is dan de ande
re de eenzijdige afschaffing van nu
cleaire bewapening niet te onder
steunen.
ELP
P. A. Dozy-Wijngaard
