Gerrit Rietveld en de leer t( Ook een beetje een kwestie van leeftijd X 6 Dance Space, genante vertoning Universele schoonheid blijkt in praktijk niet te kloppen Nieuwe boeke Dieptepunt Utrechts dansfestival M— m Gustav Leonhardt over Erasmusprijs PS) FEPMS-BRftK NOS-drama Droogbloemen valt tegen Radioserie over jaren zestig en zeventig VPRO-radio op bezoek in Iran Israël toch niet naar songfestival Oostingprijs wordt niet uitgereikt WOENSDAG 12 DECEMBER 1979 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Erik Terlouw AMERSFOORT Een strenge opvoeding In de leer. resul teert maar al te vaak ln rancuneuze recalcltrantie. Streng opgevoede katholieken verzetten zich tegen de moederkerk, jong-gerelormeerden (van huis uit) worden communist, of zoeken hun heil bij de één of andere verre goeroe. En, ik zal het maar direct bekennen, ook ik heb last van iets uit het verleden. Het is een onweerstaanbaar boosaardig gevoel bij het aanschouwen van al die kunstvormen die direct verband houden met De Stijl, een kunstenaarsbeweging die ontstond in het jaar 1917 om het blad De Stijl. Het waren de strenge wetten, waar ik mij tijdens mijn opleiding voor ont werper. aan moest onderwerpen. Even Iets uit de losse hand op papier zetten was er in mijn studiejaren niet meer bij. We moesten gereinigd wor den. al de aangeleerde onzin (opge daan tijdens de tekenlessen van de middelbare school) moest eerst ver dwijnen. om ons vrij te maken voor de primaire vormentaal. Een leerprin- cipe dat zijn oorsprong vond ln het Bauhaus (de hogeschool voor kunste naars. architecten, schilders en ont werpers uit 1919. in het Westduitse Weimar. In de musea liepen we in stille devotie langs de werken van Piet Mondriaan en Theo van Doesburg en zeker de stoel ontworpen door Gerrit Rietveld werd vereerd als een monument van eenvoud. Het was tegen deze achter grond dat ik. bij een bezoek aan de Zonnehof, het weer even allemaal voelde opkomen. De Zonnehof werd twintig jaar geleden, naar een ont werp van Gerrit Rietveld, gebouwd. Ter ere van dit twintigjarig bestaan is er een expositie over de architect en meubelontwerper Rietveld ingericht. Ze staan er weer. de primaire stoelen, de lampen, de kasten, in de ruimte waar ze het best tot hun recht komen, door Rietveld zelf ontworpen. En wat ziet alles er verantwoord uit. Ik dacht direct weer aan de zo krachtige tekst van de ontwerper Wim Crouwel. uit gesproken op vrijdag 9 november van dit Jaar. tegen de nieuwe lelijkheid in het Amsterdamse Paradiso. waarin hij zei dat de vormgeving altijd een mentaliteit zichtbaar maakt Hij weet het aan de doorgezette demo cratiseringsbeweging van de jaren zestig, dat ér nu een angst is waar te nemen voor de heldere, blootleggen de en onversierde vormgeving. Ik was het roerend met Crouwels stellingen eens. vooral toen hij inet zoals Riet veld in het begin van deze eeuw be toogde) de mensen voorhield dat alles zichtbaar wordt in de vorm. Alleen Crouwel voegde er nog dreigend aan toe. dat onderschatting van de vorm Nederland hardstikke lelijk maakt. En daar stond ik dan met mijn ent housiasme. oog ln oog met het werk van de grote meester. Gerrit Riet veld. die in zijn leven deze stelling nooit verlaten heeft. Rietveld wilde voor de mensen een verantwoorde omgeving scheppen, waarbij hij de kracht van de primaire vorm (de blootgelegde onversierde vorm) zo belangrijk vond. En de huivering kwam weer in me op. want wat lk wezenljk ervoer ln deze stille estheti sche ruimte van de Zonnehof -in Amersfoort, was kilte, strenge kilte, de moderne uitgeklede kerk zonder devotie. En gelijk besefte ik dat Riet veld me had waar hij me hebben wilde. Maarversterkt door een zware storm, die die dag merkbaar door dit zo open geconstrueerde ge bouw woei, besefte ik dat de door Rietveld zichtbaar gemaakte menta liteit als abstractie prachtig was. maar praktisch niet klopte Kneuterigheid De roep om klare vormgeving uit de Jeugdfoto van Rietvald tijd van Rietveld was een reactie op de industriële ontwikkeling. De vraag rijst of de uiteindelijke schoonheids gedachte la Rietveld en consorten niet de oorzaak is geworden van de alom waarneembare kneuterigheid. Het zo verfoeide kleinschaligheids beginsel, de spiegeltjes en kralen rond het woonerf, de natuurlijke ma terialen of wel de miniatuur-vormen taal, zijn geen voortvloeisels van de zogenaamde democratiseringsbewe ging van de jaren zestig, maar eerder een rechtstreekse reactie op de zoge naamde verantwoorde architectoni sche omgeving Het was de angst voor de grote glaswanden en de witte muren, die het nieuwe schoonheids gevoel van De Stijl-groep in de weg stond. Want hoe sterieler de gebouw de omgeving hoe heftiger de reactie van de gebruiker. Rietveld had het over ontstoffelij- king, de ruimte van het interieur over laten gaan in het exterieur, de heront dekking van de ruimte. Een gedachte die hij zo ver doorvoerde, dat de be woners van de door hem ontworpen ruimtes zich eigenlijk een bepaalde mentaliteit zouden moeten eigen ma ken Netheid en ordelijkheid waren het credo, er werd van de bewoners een „cleane" instelling verwacht. Ondanks mijn sympathie voor een eerlijke vormgeving is het toch steeds deze dwangmatigheid die me zo te genstaat in het denken van Rietveld en zijn Stijl-groep. Het idee van de universele schoonheid is een lucht spiegeling Het zijn de mensen die zelf tot schoonheid komen en zo'n gevoel1, komt niet voort uit een omge ving die van te voren op vormgevend verantwoorde wijze is gecreëerd Aan de integriteit van Rietveld wil ik niet twijfelen. Hij was een ontwerper die vanuit de basis (het vakman schap) de gegeven vormproblemen onderzocht, eerst als meubelmaker later als architect. Hij was ln staat om vanuit een stoel een ontwerpprin cipe te creëren waarvan men nu nog de Invloeden in de architectuur kan zien. Zelf zegt hij over zijn Roodblau we stoel: ..Ik heb toen ik dat ding maakte helemaal nooit het idee ge had dat het zo belangrijk zou zijn voor mezelf en misschien ook voor anderen, dat dat nog invloed zou heb ben op de architectuur. Toen ik de kans kreep om een huis te maken dat de zelfde bedoelingen had als in die stoel verwezenlijkt waren toen heb ik dat natuurlijk met beide handen aan gegrepen." Monument van functionalisme Het huis wat hij hier bedoelt staat in Utrecht, het werd gebouwd voor me vrouw T. Schröder-Schrfider, en wordt het Schröderhuis genoemd. Het is nog steeds een monument van het functionalisme in de architec tuur. Alle ideeën die er in die periode (1923) over het wegvallen van de be grippen voor, achter en zijvleugel be stonden en het doorlopen van de bin nen- en buitenruimte werden hier ver enigd. Ook het interieur werd volle dig naar de ideeën van Rietveld en mevrouw Schröder ontworpen. Dit abstracte ruimtelijke kunstwerk, huis geheten, is een model van bloot leggende onversierde vormgeving. Al- |gr< Inside the third world, door P. son 480 biz. 17.50. Uitg. P< Books, geïmporteerd door Nils] Lamm, Weesp. AO-boekje nr 1792: Leren om te* leven, van dr S. C. Derksen.f Stichting IVIO, Lelystad. 20 1.75. lm« The book of Tulips, de engelse i ve van een in 1978 door T. Lodet geschreven en door Sijthoff uit/ - ve boek. 128 blz. Geen prijsopg ote ive Publikatie van dé Wiardi Becl jse Stichting; Voorraadeconomie. 1 geven door Kluwer.' Deventer. 241 32.-. :m< Gevangene van Stalin en Hitlei ge, vrouw tussen rode en bruine tei geschreven door M. Buber-Neun n Uitg. De Haan. Haarlem. 308 b te 29,50 »cll :ve De uit 1918 daterende stoel die Rietveld zo'n grote faam bracht. Het model, hier uitgevoerd in zwart, blauw, geel en rood, wordt nog steeds vervaardigd. les is erin verantwoord en tot in het jaar tweeduizend en verder mag daar niet zomaar aan gesleuteld worden. Het is dit soort vormgevende idealis me waarvan het establishment via de kanalen van schöner-wohnen en an dere elitaire Interieurbladen zo gretig bezit hebben genomen. En al zullen de fanate Stijl aanhangers zeggen dat de uitgangspunten daar in verkeerde handen zijn gekomen, toch ontkom ik niet aan de gedachte dat de sociale bedoelingen van mensen als Rietveld uiteindelijk de taal van een elite is geworden, en dan meestal nog onbe grepen. Als recalcitrante leerling van de school moet ik uiteindelijk wel toege ven dat de vorm alles zichtbaar maakt, maar hoe zichtbaar die zicht baarheid voor de leek is valt moeilijk te analyseren. De expositie over Gerrit Rietveld, architect en meubelontwerper, is nog te zien tot 27 januari 1980, in de Zonnehof, Zonnehof 8-Amersfoort. Openingstijden van 10-17 uur, zon-' en feestdagen 13-17 uur. Nieuwjaars dag gesloten, 24 en 31 december van af 13 uur gesloten. De Ekologische uitgeverij in Aa dam. vertegenwoordiger van EP □Faaii ~WM 1 de boeken. Nicaragua, het faillie de n.v. Somoza) geschreven d<x .,r(| Vandersijpen (EPO, 56 blz. Vrouwen werkloosheid van H seis en M. Haesendonck (EPQI|SS blz. 14.-). De moeder kantati ies B. Brecht en H. Eisler (EPO. 24 b h 2,90). Van coöperatieve klas j institutionele pedagogiek, der* naar zelfbeheer in de onderwijs) W tijk, van A. Vasquez en F. Oury e g •sareel fonds, 216 blz. 21,90 n CVP-staat met bijdragen vai Coenjaarts, L. de Haes, H. Geen Germonprez, P. Goosens en P. KÉ (EPO. 176 blz. -ƒ23,-). Architec jas een logisch systeem door C. Noiker Schultz (Masareel fonds 224 bi ƒ37.50) en twee gedichtenbun 11 Leef ik dan bemin ik van J. Bol ski (56 blz.) en van F. G. Lorca dv( taanse romancero (64 blz.). I »cj, boekjes van het Masareel Fi die Nieuwe dierenverhalen uit de^t2 dernis van C. B. Rytley. 176 bl2es 20 pagina's illustraties van R. da Assen. De Boekerij, Amsteriif Prijs 26.50. be ABC-leesboek door Mary Cartwi 's Uitg. Free Spirit Productions, i sen, 14,90. Prentenboek alfabet. Prijs per deel 14.90. door Eefje van Schalk UTRECHT Met dé „voorstelling" die de Engelse Jacky Lansley en Fergus Early van de groep X 6 Dance Space met hun „Fifty Million Robins can't be wrong" afgelopen maan dagavond in de Blauwe Zaal te Utrecht gaven, moet het dieptepunt van het moderne dansfestival dat daar nu gehou den wordt, bereikt zijn. ——j-rj if.. M! i Ui- ee Van onze kunstredactie AMSTERDAM De Nederlandse klavecimbelspeler Gustav Leonhardt die (samen met Oostenrijkse dirigent Nikolaus Hamoncourt) de Erasmusprijs heeft gekregen, gaf ik een k vraaggesprek met ons zijn mening over deze toekenning. »t 'an IV Jack Lansey van de Engelse '6 X Dance Space' Nog zelden heb ik zo'n bedroevende en tevens gêante dansavond meege maakt. Hoewel deze Lansley en Early volgens de programmatoelichting in Engeland zelf op de „voorste linies wat betreft nieuwe dansvormen en het verzamelen van rijke ervaringen" staan en al vanaf 1966 samenwerken ln Balletmakers Limited. Royal Bal let. Ballet for all. London School of Contemporary Dance. Dance Organi zation en sinds 1976 dit X 6 Dance Space, blijkt deze fraaie lijst van ver diensten geen enkele garantie te geven. In hobbezakkerige. niet ter zake doende pyamabroeken en slobber- truien dansen zij voor de pauze, zo nu en dan door slome muziekcollages begeleid, allebei een lange solo. Hier in moet de ontwikkeling van een jon ge danser tot „zichzelf" verbeeld wor den. maar wat we voorgeschoteld krijgen is een lange brei van gehang, tapdance, gewriemel, gebalanceer en spelen met een tennisbal. Hoewel Fergus Early soms nog iets van de sentimentele tragiek van een beginnend dansend Jongetje in de English Society laat doorschemeren door zijn droog-komische gelaat, gaat elk humoristisch effect te loor door slapheid, langdraderigheid en gebrek aan choreografische pointes. Of men moet het harkerig rondhuppelen met een tennisbal tot een belangwekken de theatrale boodschap rekenen. ADVERTENTIE hij ons terecht. frjl de F.m- B.». i«h even „nd.r. De solo die Jacky Lansley bracht miste evenzo elke spanning. Het ver schijnsel van aangetrokken buikspie ren of vastgehouden balans lijkt haar onbekend en op den duur wordt zoiets erg nijpend. Wanneer zij zich ook nog door een toetert je en triangel duf laat begeleiden, begint de maat vol te raken. De emmer overstroomt echter na de pauze. Na enig herhaald balspel wor den de ballen de zaal ingegooid, met de vraag welke eerste herinneringen de toeschouwers hebben, en of ze dat maar even willen komen voordansen. Nu zijn er altijd wel enkele ijdeltuite- rige, semi-onnozele gekken die zich inderdaad op het toneel willen laten óf gaan, omdat zij sneeuwvlokken, een rock 'n' roll star of een autopet „danseh". Dat Lansley en Early zelf niet kunnen dansen is al vervelend genoeg, maar als ze ook nog onzalige onwetenden uit het publiek hierin meeslepen dan wordt het mij toch te gek. Met de nodige plaatsvervangende schaamte heb ik gekeken naar deze vernachelarij, die zeker niet bij een volwaardig modern dansfestival past. De lezers moeten me dan ook niet kwalijk nemen dat ik samen met de helft van het overige publiek voortij dig de zaal verlaten heb. Het was niet om aan te zien. Bent u verrast door de toekenning van de Erasmusprijs? Uiteraard, ik wist van niets. Vindt u de toekenning terecht? Nou, dat kan ik zelf moeilijk beoorde len. Ik vind dat anderen daarover moeten beslissen naar aanleiding van wat ze denken als ze me af en toe horen spelen. Zou u iemand anders weten te noe men die dexe prijs meer verdient? Ach, ja, kijk dat is ook een beetje een kwestie van leeftijd. Ik behoor nog wel niet tot de oudere, generatie, maar toch wel tot de mensen die zich eigen lijk van het begin af hebben ingezet voor de herleving van de oude mu ziek. Daarin ben ik wel een van de eerste. Ik zou wel andere collega's kunnen noemen maar die zijn alle maal jonger. En daarom kan ik mij wel voorstellen dat de commissie van de Erasmusprijs op mij, en op Har- noncourt is gekomen. In de motivering van de toekenning wordt onder meer gezegd dat uw interpretaties van barokmuziek door hun uitstraling een groot pu bliek voor deze muziek hebben ge wonnen. Vindt u dat juist gesteld? Ja, dat kan je erg moeilijk zelf beoor delen. Ik heb me eigenlijk nooit veel met het publiek bemoeid en het ei genlijk nooit een carrière willen op bouwen. Ik heb alleen altijd zo ge speeld dat ik dacht dat de muziek het best tot uiting kwam. En daardoor ng aa in hun harten te lezen en daaru orT concluderen dat lk het geweest rn zijn samen dan met Harnonc iv; die de belangrijkste rol gesp heeft in het bekendmakèn en i uitstralen van deze wijze van uil ring, ja dat durf ik niet te zegge et Over die interpretaties: Is het nf dat uw opvatting van de barol ziek de laatste jaren meer de exp siviteit tot zijn recht Iaat kome ra; ei an Gustav Leonhardt: een van de eersten heb ik ook veel verschillende inter pretaties gegeven omdat de ontwik keling bij mijzelf ook heel sterk is geweest. Ja dat klopt wel, al wordt dat well ten onrechte romantisch geno« Zelf voel lk dat ik juist veel ve afstand neem van de romantiek, dat de barok zoveel expressieve De romantiek werpt zich meer opff scheppen van een stemming en I dat soms geweldig krachtig doeiu tegenstelling tot de barok, die dei drukkingskracht veel meer in de^ tails heeft, en die dan ook veel ge) eerder is. En ik ben blij dat dat I ook een breder publiek blijkt aa^j spreken. !L Het publiek is natuurlijk wel groter geworden, dat merk ik gewoon aan het aantal mensen dat komt luisteren en de reactie van het publiek waar deer ik altijd erg. Maar om nu precies maken heeft. Het geldbedrag van de Erasmusp a moet voor een deel worden best en aan een cultureel project. Hebt i Du enig idee wat dat zou kunnen zi üei Nee. Ik ben er uiteraard wel over het denken, en ik heb er wel een peel ideeën over, maar die wil ik echt 011 niet noemen. Maar de mogelijkli)0f bestaat wel dat het naar een pro]1 1 gaat dat niet direct met muziek Speciaal vandaag ..Geld" is het trefwoord in het cabaretprogramma voor en met kinderen in het NCRV- jeugdprogratnma „Je bent niet alleen". Schrijvers en spelers zijn Jan Simon Minkema en Hetty Heyting. Ned. 1/16.25 In Kenmerk de informa tie-rubriek van IKON com mentaren op het NAVO-minis- terberaad in Brussel en een reportage uit El Salvador over een radiostation van de oppo- sionele bisschop Romero. Ned. 2'19.25 Cbarlien van der Stoep schreef en Annemarie Prins regisseerde het televisiespel voor de NOS: „Droogbloe men". waarin alles draait om tante Klazien. gespeeld door Ank van der Moer, en een op gewekte ouderling, gespeeld door Jan Teulings. die haar pad kruist. Ned. 1/32.00 In Panoramiek een inter view met de nieuwe lraanse minister van buitenlandse za ken Sadyh Gotbzadeh. Verder toelichtingen bij de NATO- vergadering die vandaag in Brussel wordt gehouden. NED. 1 23.0O-2J.J0 Van onze radio- en tv-redactie AMSTERDAM De NOS begeeft zich de laatste tijd niet zo veel meer op het pad van drama Zeker dit winterseizoen is het aanbod mager te noemen. Vanaf januari komt daar enigszins verandering ln. Dan begint de NOS met het uizenden van een serie „half-uur-dramaVanavond kan de kijker kennis maken met het stuk .Droogbloemen" van schrijfster Charlien van der Stoep Zij schreef dit stuk in opdracht van de NOS die al eerder haar stuk Oemma op de beeldbuis gracht. Het stuk dat onder regie staat van Annemarie Prins gaat over een zekere tante Klazien. ZIJ is een wat oudere vrouw die onge trouwd is Door haar familie wordt ze gezien als een arme vrijster, men heeft medelijden met haar Van echt medeleven is echter geen sprake. De familie handelt uit liefdadigheid Klazien krijgt bij elk bezoek de af dankertjes van de vrouw des huize. Er komt een kentering in haar leven als ze kennis maakt met een bejaarde man die verliefd op haar wordt De Ank van der Moer (links) en Maria de Booy. Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM De NOS-radio be gint vanavond met de uitzending van het eerste- programma in een serie van drie over „De Jaren zestig en zeventig". Volgens de samensteller. Jan Nauta. zou uit het verzamelde materiaal blijken, dat voor veel Ne derlanders de Tweede Wereldoorlog eerder een Incident Is geweest dan een ingrijpende gebeurtenis; de ver werking moet eigenlijk nog beginnen. De reacties op de kwesties Aantjes. Luns en Menten zouden wel eens daarop kunnen wijzen. Hoe dan ook: in 1945 gingen we in Nederland verder, waar we in 1940 waren geëindigd De vroegere instel lingen keerden terug en eveneens de mentaliteit van orde en gezag. Met z'n allen stortten de Nederlanders zich op de wederopbouw. In de jaren zestig werd het allemaal anders. Nederland begon op zijn grondvesten te trillen. Voorbeelden; opkomst en ondergang van Provo, protesten tegen een vorstelijk huwe lijk, het tv-programma Zo is het toe vallig ook nog eens een keer, de nacht van Schmelzer, oprichting van D'66 en PPR, studentenonrust, de televi sie als gemeengoed, loonsverhogin gen en invoering van de vrije za terdag. Wat is het uiteindelijke resultaat ge weest van deze gebeurtenis! waardoor zijn de jaren zeventig p mistischer dan de Jaren zestig? I zijn enkele vragen waarover in NOS-serie wordt gesproken metj Hans van Mierlo, één van de op., ters van D'66 (vanavond om 22.4dJ Hilversum 2), prof. dr. C. de Gal hoogleraar in de economie (zon] om 22.40 op Hilversum 2) en 1 Kassies, tot vóór kort directeur 1 de Theaterschool in AmsterdL (maandag 22.40 op Hilversum 2). 1 familie tracht Klazien echter van een huwelijk af te houden Op het eerste gezicht een interessant verhaal over eenzaamheid en egoïs me Helaas is de uitwerking echter minder indrukwekkend Hoewel Ank van der Moer als tante Klazien haar uiterste best doet er iets van te ma ken blijven de overige auteurs ste ken in het bekende huis-tuin-en keu- ken-geacteer Ook Jan Teulings. toch een goed acteur, komt onder de regie van Annemarie Prins niet uit de verf. JERUZALEM (ANPi Israël zal vol gend jaar niet meedoen aan het Euro visie Songfestival dat in Nederland wordt gehouden De dag waarop het festival wordt gehouden. 19 april, geldt in Israel als nationale herden kingsdag voor de gevallenen. De Is raëlische radio en televisie ziin die dag daarom niet in de lucht. Het besluit niet deel te nemen is gisteren door de Israëlische omroep bekend gemaakt. Aanvankelijk zou Israël, dat dit Jaar het songfestival won, maar om finan ciële redenen afzag van de organisa tie volgend Jaar, wél meedoen Het programma zou dan later in Israël worden uitgezonden Tegen dit plan zijn in Israël zelf bezwaren gerezen, waarna het besluit viel, niet deel te nemen. Van onze radio- en tv-redactie AMSTERDAM Het radioprogram ma Vllla-VPRO (Hilversum I 10.45 uur) handelt vandaag geheel over de toestand in Iran. Verslaggever Roel van Broekhoven reisde met de Perzi sche schrijfster Farideh Fardjam door het Iran van Khomeiny. Wat is er over van de vrijheid, het enthousi asme van de eerste maanden van het bewind van Khomeiny? Van Broek hoven en Fardjam zagen ook kans Koerden te ontmoeten. Fardjam fun geerde min of meer als tolk. maar in de eerste plaats is zij de hoofdper soon in de documentaire. Ze heeft acht jaar ln Nederland gewoond, dat ze had moeten vluchten voor k, Savak, dé geheime politie van I sjah. flR AMSTERDAM (ANP) De „Je1 Oosting-prijs", die ieder jaar uitgereikt aan de beste kunste: van de figuratieve schilderk (tweeduizend gulden) en de aqu leerkunst (1500 gulden) zal dit niet worden toegekend

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 4