3
Nobelprijzen voor derde wereld
"bondsrepubliek kiest raketten èn ontspanning1
r
RDAG 8 DECEMBER 1979
TROUW/KWARTET
■BUITENLAND"
'*c*wViet de gevolgen van een kwaad, maar de oorzaken ervan
boeten worden aangepakt. Het is een veel gehuldigde
tpvatting. De Nobelprijzen voor vrede en voor economie die
■n a s maandag in Oslo worden uitgereikt, wijzen erop dat het ook
inderskan.
Moeder Teresa bekroond met de vredesprijs is niet of
nauwelijks geïnteresseerd in de oorzaken van de armoede in
de derde wereld. De armen zelf tellen voor haar en de
mogelijkheden enige verlichting in hun lot te brengen.
voor economie denken al hun leven lang na over de
oorzaken van de armoede in de derde wereld. Meer opleiding
in de landbouw is het reoept van de eerste, meer nadruk op de
industrialisering bepleit de ander. Wat heeft de derde wereld
Theodore Schultz en Arthur Lewis samen delen zij de prijs daaraan als het geen van tweeën echt werkt?
i sollf
trwijs
reid z
D.B.I
loor Nico Kussendrager
)82tesVegenpolen wat betreft de ont-
=f
Pri
kkeling van de derde wereld
lemen maandag in Oslo Nobel-
irijzen voor vrede en economie in.
nntvangst. De economen Theodo
re Schultz en Sir Arthur Lewis
(ebben zich een levenlang bezig-
gehouden met de oorzaken van
Je armoede in ontwikkelingslan-
8en. Voor moeder Teresa, die
jperkt in de sloppenwijken van
v palcutta, zijn die oorzaken niet
tan belang.
ut(n het christendom van de vrouw in de
titte sari is geen plaats voor ingrijpende
iranderingen in de wereldeconomie, of in
verhoudingen binnen ontwikkelings-
iden. Moeder Teresa bekommert zich
de armen, niet om de achtergronden
n hun armoede, of dat nu de pijlsnelle
'olkingsgroei is of iets anders.
'oorbehoedmiddelen
wille*x>rbehoedmiddelen zijn voor moeder
uit den bozen, en zij is gelukkig
iet de uitspraken van PausJohannes
'aulus daarover. Moeder Teresa is er ten
folie van overtuigd dat als er zoveel kin-
fleren komen dat Oods wil is en Hij ook
"Voor hen zal zorgen.
>e enige vorm van geboortebeperking die
:ij goed kan keuren is periodieke onthou-
ling. Daarover lichten Teresa en haar
usters de moeders in India voor. Veel
lelpt dat niet bij vrouwen die nauwelijks
cunnen rekenen. Moeder Teresa haalt bij
ipmerkingen daarover haar smalle schou-
.-■tiers op: ze lijkt geen tijd te hebben er-
iver na te denken, zo druk als ze bezig is
net het werk onder de armen in India,
vaartnee zij al in de Jaren veertig is be
tonnen.
raad
n 1950 stichtte zij haar Congregatie van
le liefdadigheid, die niet alleen in India
lH#Perkt maar over hele wereld verspreid
]QSs De iedên leven zeer sober maar deson
danks (of misschien: Juist daardoor) stro-
1 autnen de zusters en broeders toe, terwijl de
CL' tObeiangstelling voOT andere orden terug-
oopt. In het straatarme en broeierige Cal-
Otescutta helpen zij de zieken wat minder ziek
ligincf* worden of zich wat minder ziek te
aan-voelen- en de stervenden aan een betere
ilaats om dood te gaan dan de straat.
n ^"loeder Teresa, die in het Joegoslavische
kopje werd geboren uit Albanese ouders,
ireekt vaak over de waardigheid van de
lens. Hij moet leven vanuit een geloof in
:ichzelf, maar bovenal in de Heer.
Dat laatste zet in het overwegend Hin
doeïstisch India nog wel eens kwaad
bloed. De tempel waar moeder Teresa,
aanvankelijk werkte werd haar ontno
men, maar zij vond een nieuwe arbeids
plaats in een pand dat oorspronkelijk
voor een fabriek bestemd was.
Gezegd is dat de toekenning van de No
belprijs de Indiase regering gunstiger zal
stemmen tegenover moeder Teresa, maar
de prijs kan ook als een boemerang wer
ken. Voor het oog van de wereld werd
immers wederom duidelijk dat rooms-ka-
tholleken daar werken waar hindoes nala
tig blijven, terwijl de aandacht extra
wordt gericht op de bittere armoede in
India, en met name in Calcutta. Waar alle
ellende van de derde wereld lijkt te zijn
samengebald.
Het ontbreekt de stad aan vrijwel alles.
De Congregatie van de liefdadigheid ziet
het echter niet als haar taak er ontwikke
lingsprojecten (drinkwatervoorziening of
iets dergelijks) op te zetten. Daarvoor zijn
andere organisaties. Die houding toont
opnieuw aan dat moeder Teresa zich bezig
wil houden met de gevolgen niet met de
oorzaken van de armoede.
Haar is wel eens verweten dat zijzelf zo
veel aandacht krijgt en zo weinig weet
over te geven aan haar medewerkers. Moe
der Teresa zegt daarop dat zij zelf nooit de
publiciteit heeft gezocht en dat het de
armen zijn die belangrijk zijn. Nieuws zijn
en nieuws maken is echter kennelijk on
ontkoombaar als Je je zo opstelt en zo
bezig bent als moeder Teresa.
Trek naar de stad^—
Dat de armoede in Calcutta met de dag
groeit is voor een belangrijk deel een
gevolg van het achterblijven en de onder
ontwikkeling van het platteland. Daar
mee met name hebben zich de economen
Schultz en Lewis beziggehouden, die
maandag eveneens een Nobelprijs in ont
vangst nemen. De toewijzing aan hen
heeft nogal wat verbazing gewekt omdat
zij. naar het idee van collega-economen
van naam, niet bijster veel hebben bijge
dragen aan de gedachtenvorming over de
armoede in de derde wereld.
Hoe dat ook zij, Schultz en Lewis hebben
er zich in ieder geval al erg vroeg mee
beziggehouden, namelijk toen bleek dat
de bestaande economische theorieën te
kort schoten om de achterstand van de
ontwikkelingslanden te verklaren. BIJ het
zoeken naar verklaringen is onder meer de
ongelijke ruilvoet ten opzichte van de
industrielanden genoemd (Prebisch), de
afhankelijkheid tegenover die landen en
het koloniale verleden (Amin) en de bevol
kingsgroei (Tinbergen onder anderen).
Als gezegd gingen Schultz en Lewis de
boer op, maar daar liepen hun wegen
uiteen. De op het minuscule Antilliaanse
eiland Santa Lucia geboren Lewis wees op
de geringe produktiviteit in de landbouw
in de derde wereld, waar bovendien nau
welijks wordt geïnvesteerd of gespaard.
Met minder arbeidskrachten, aldus Lewis,
is in de landbouw hetzelfde werk te doen.
Dé werknemers die „over" zijn moeten
naar de mening van Lewis een plaats
zoeken in de andere sector van de econo
mie (de industrie) die trekpaard voor ont
wikkeling is. Met de uitvoer van industrie-
produkten kan geld worden verdiend.
Lewis' model is in de loop der jaren steeds
meer onder vuur komen te liggen. Het
gaat in de landbouw in ontwikkelingslan
den niet alleen om gebrek aan kapitaal.
Veelal is dat er wel degelijk, maar wordt
het geld niet produktief gebruikt. Belang
rijker bezwaar is echter dat, als we Lewis
zouden volgen, de achterstelling van het
platteland nog groter wordt, de trek naar
de stad groeit waardoor er werk blijft voor
de moeder Teresa's. Het benadrukken van
industriële groei alleen of zelfs in de eerste
plaats vindt in het huidige denken over
ontwikkelingssamenwerking weinig aan
hangers.
Lewis' collega-econoom en mede-prijswin
naar Schultz (eerder kregen onder ande
ren Tinbergen en Myrdall de Nobelprijs
voor economie) meent dat de landbouw in
de derde wereld zich van binnenuit moet
ontwikkelen, door aandacht te geven aan
landbouwonderwijs en verbetering van
bestaande technieken In Nederland'
speelde immers ook het landbouw(avond)-
onderwijs een belangrijke rol bij de uit
bouw van onze agrarische sector Schultz.
zelf afkomstig uit het Amerikaanse Mid
den-Westen. heeft veel geschreven over
wat hij noemt „menselijk kapitaal" De
industriële revolutie in Groot-Brittannië
en de manier waarop West-Duitsland er
na de Tweede Wereldoorlog bovenop
kwam. toonden voor hem het belang van
investering in (lees. opleiding en vorming
van) mensen aan. Uiteindelijk, zegt
Schultz. wil ieder mens vooruit komen,
maar hij moet er de kennis voor hebben.
Een boude bewering. Lang niet in alle
culturen doen en denken mensen zoals
wij.
Het traditionele diner na de uitreiking
van de Nobelprijzen gaat, op verzoek van
moeder Teresa, niet door. Ze heeft de
Nobelcommissle gevraagd om het geld
dat anders voor het eten wordt uitgege
ven, nu te bestemmen voor de armen.
Daarover is overigens nog geen beslis
sing genomen. In plaats van het diner zal
nu een receptie worden gehouden.
hag
Pro1,,Moskou moet West-Duitsland niet
"Zü"t-ebruiken als een hefboom om het
4 A VO-bondgenootschap uit elkaar te breken,
len kan ons niet van onze Amerikaanse
ienden scheiden."
Met deze niet van enig pathos ontblote
argumentering kreeg bondskanselier Helmut
Schmidt deze week zijn partij, de SPD, achter
zich. Wat Duitsland betreft mogen de
kernwapens in West-Europa worden
gemoderniseerd.
Maar ook daarvóór hoefde de Sow jet-Unie
zich geen illusies te maken over een breuk
tussen de Bondsrepubliek en de rest van het
Atlantisoh bondgenootschap. Duitslands
jongste geschiedenis en de kandidatuur van
Franz Josef Strauss garanderen al voldoende
dat Bonn niet uit de pas zal gaan lopen.
,ctiijioor Herman Amelink
Jen
LTOge!
*fe*wo
it er-
Geen land in West-
Europa heeft zoveel be-
2. lang bij de ontspanning
(ussen Oost en West,
(noor geen land ook be-
estigt zo nadrukkelijk
ijn trouw aan het
oordatlantisch
ondgenootschap als de
ëstduitse Bondsrepu-
liek. De regering in
onn verklaart nadruk-
elijker dan wie ook in
ëst-Europa dat Brezn-
iews aanbod voor een
;esprek serieus moet
orden genomen. Maar
l8k6ij is wel bereid 174
kruisraketten en 108
Pershings op haar
grondgebied te statio
neren.
Het standpunt van de Duitse
regering heeft op het eerste
idertgezicht wat tweeslachtigs.
ïet lijkt er veel op dat zij van
wee walletjes wil eten. Ze wil
de vruchten plukken
'an de ontspanningspolitlek:
>etere betrekkingen met de
Dosteuropese landen en nor-
nalere contacten met Oost-
"pultsland. Aan de andere
ant probeert zij de Indruk te
'ermijden toegeeflijk te zijn
Jegens de Russen. Iedere
jichijn het met de communis
ten in Ooct-Europa op een ak
koordje te willen gooien wordt
vermeden. Dat laatste komt
100 lot uitdrukking in de steeds
ituu fraagJ
rtui-
dei
h<
hef"
teut
alii
herhaalde trouwbetuigingen
aan de NAVO.
Koude oorlog
Beide elementen behoren we
zenlijk tot de politiek van de
huidige Westduitse regering.
Geen land ervaart de tegen
stelling tussen Oost en West
zo sterk als de bondsrepur
bliek. De deling van Duits
land na de tweede wereldoor
log, West-Berlijn en de muur
zijn realiteiten waar niemand
omheen kan. De koude oorlog
is voor een belangrijk deel op
Duits grondgebied gestreden.
De ontspanning trad voor de
Westduitsers pas goed in toen
in 1969 de sociaal-democra-
tisch-liberale coalitie aan de
macht kwam. De Ostpolitik
van Brandt en Scheel ver
grootte het begrip tussen
West-Duitsland en de landen
van Oost-Europa.
Nog steeds heeft Bonn belang
bij voortzetting van deze ont
spanning. Mocht er ooit een
oorlog uitbreken tussen de
'NAVO en het Warschau Pact,
dan is West-Duitsland het eer
ste slachtoffer. Er is de rege
ring van de bondsrepubliek
veel aan gelegen om het niet
zover te laten komen.
Het verbaast dan ook niet dat
de Westduitse sociaal-demo
craten nogal positief gerea
geerd hebben op de rede die
Breznjew op 6 oktober in Ber
lijn hield. De Russische aan
kondiging twintigduizend mi
litairen en duizend tanks uit
de DDR te zullen terugrek-
ken, alsmede de Russische be
reidheid te spreken over de
Eurostrategische kernwapens
heeft een positief onthaal ge
kregen. Schmidt noemde
Breznjews mededelingen een
bewijs dat beide partijen in
Europa erop uit zijn een situa
tie van militair evenwicht te
scheppen. Op basis van die
fundamentele overeenstem
ming moet het. volgens de
Duitse regering, mogelijk zijn
om over concrete maatregelen
te praten. En die onderhande-
llngsbereidheld is ook aan bel
de zijden aanwezig, consta
teert men in Bonn.
Gromiko
Toen de Russische minister
van buitenlandse zaken. An-
drej Gromiko. met zijn wat
hard uitgevallen verklaring
na zijn bezoek aan Bonn. roet
in het eten dreigde te gooien,
haastten de Westduitse lei
ders zich ook diens verklarin
gen af te zwakken. Bondskan
selier Schmidt verklaarde na
drukkelijk dat Gromiko zeker
geen dreigementen had geuit
aan het adres van de West
duitse regering voor het geval
de nieuwe raketten toch inge
voerd zullen worden. Gromi-
ko's mededeling tijdens de
persconferentie, dat er geen
sprake zou zijn van onderhan
delingen. als de NAVO over
gaat tot invoering van Pers-
hing en kruisraket, zou zelfs
berusten op een fout van de
Russische tolk. Gromiko had
zich niet zo categorisch tegen
onderhandelingen uitgespro
ken als in de pers werd gesug
gereerd. aldus hoge functiona
rissen op het ministerie van
buitenlandse zaken in Bonn.
Daar staat tegenover dat
Schmidt en Genscher het zich
ook niet kunnen permitteren
bij de bondgenoten uit de pas
te lopen. De vrees voor het
communisme, tot grote hoog
te gestegen voor en tijdens de
Tweede Wereldoorlog en nog
eens gevoed in de koude oor
log, zit er nog diep in bij de
Westduitsers.
Van deze gevoelens maakt de
kanselierskandidaat van de
CDU/C8U. Franz Josef
Strauss, handig gebruik. De
harde persconferentie die
Gromiko gaf aan het einde
van zijn bezoek aan Bonn was
voor de christen-democrati
sche oppositie „gefundenes
Fressen" om de onbetrouw
baarheid van de Russen nog
eens aan te tonen. Zouden
8chmidt en de zijnen maar
een ogenblik de indruk wek
ken dat hun loyaliteit aan de
NAVO grenzen heeft, dan zou
dat voor Strauss een kans
voor open doel betekenen. De
bondskanselier is niet van
plan zo'n gat te laten vallen en
zijn minister van buitenland
se zaken Genscher probeert
nog sterker de Indruk te wek
ken dat hij als rem fungeert
op overdreven ontspannings
aspiraties van de sociaal-de
mocraten.
Gevaren:
In zijn recente rede voor de
fractie van de SPD in de
Bondsdag wees Schmidt na
drukkelijk op de gevaren die
vanuit het Oosten dreigen. We
moeten ons realiseren dat de
opbouw van de Russische
voorsprong op het terrein van
de wapens voor de middellan
ge afstand onveranderd gro
ter wordt. Er komen elk Jaar
vijftig SS-20 raketten bij. elk
met drie kernkoppen, en Jaar
lijks verschijnen er dertig
nieuwe Backfire-bommenwer-
pers, aldus Schmidt.
Het westelijke bondgenoot
schap wil zich in deze situatie,
onder leiding van de Verenig
de Staten, de mogelijkheid
verschaffen het evenwicht op
het contlnentaal-strateglsch
terrein ook door bewapening
te herstellen.
De Westduitse regering heeft
er echter geen misverstand
over laten bestaan dat tot de
produktle en installatie van
nieuwe raketten alleen kan
worden besloten, als tegelij
kertijd aan de 8owjet-Unie
een concreet onderhande
lingsaanbod wordt gedaan
Van Duitse zijde is al voorge
steld in ieder geval duizend
kernkoppen bij dergelijke on
derhandelingen In te brengen,
boven de duizend waarover al
wordt onderhandeld bij de be
sprekingen over wederzijdse
troepenreductie (MBFR) in
Wenen. 8chmidt en zijn minis
ter van defensie Apel hebben
er bovendien op gewezen dat
het nog vier Jaar duurt voor
dat de Westeuropese landen
werkelijk moeten overgaan
tot de installatie van.de wa
pens waarover deze maand in
Brussel de beslissing valt. In
die vier Jaar kunnen er zodani
ge vorderingen zijn gemaakt
in de besprekingen met de
Russen, dat wellicht maar een
gedeelte van deze raketten zal
behoeven te worden ge
plaatst.
Nul-optie:
Over een echte „nul-optie",
een situatie waarbij in het ge
heel geen nieuwe kernwapens
zullen worden gestationeerd,
wordt in Bonn niet serieus na
gedacht. Dat in Brussel de
NAVO in principe zal beslui
ten tot de installatie van de
nieuwe raketten, staat voor de
regering van de bondsrepu
bliek vast. Wel zal de bittere
pil zeer uitdrukkelijk verguld
worden om te voorkomen dat
de verhouding met het War
schau Pact al te zwaar onder
druk komt te staan. Zo zal het
totaal aantal kernraketten in
West-Europa, dat momenteel
op zo'n zevenduizend ligt, niet
groter mogen worden, maar
eerder moeten dalen. Duizend
raketten kunnen er in leder
geval af, omdat voor alle be
staande en nog op te stellen
raketten gewoon geen doelen
genoeg in de Sowjet-Unie en
de rest van OostEuropa te
vinden zijn. Bovendien is een
deel van de raketten ook ver
ouderd.
Schmidt heeft verder het be
lang van een vruchtbare
voortzetting van de MBF-be-
spreklngen in Wenen nog eens
onderstreept. In het kader
daarvan heeft hij voorgesteld
dat geen van de staten In
NAVO of Warschau Pact meer
dan de helft van.de bondge
nootschappelijke strijdmacht
ln Centraal Europa mag leve
ren. Dit wil zeggen dat de
Sowjet-Unie niet meer dan
vijftig procent van de troepen
van het Warschau Pact mag
leveren en West-Duitsland
dat ln Oost-Europa nog steeds
als een gevaar voor de vrede
wordt beschouwd niet meer
dan de helft van de NAVO-
militairen.
In de praktijk betekent het
eerder een beperking voor de
Russen dan voor de Duitsers:
Het Kremlin zit nu al rond die
vijftig procent, terwijl de
bondsrepubliek momenteel
340.000 van de 790.000 NAVO-
mllitairen ln Centraal Europa
heeft. Alleen als er op grote
schaal Amerikaanse militai
ren worden teruggetrokken,
zal Bonn tot troepenvermin
dering worden gedwongen op
grond van zo'n afspraak Niet
temin ziet Schmidt zijn aan
bod als een goede stap op weg
naar vergroting van het we
derzijds vertrouwen.
Op deze manier poogt de
Westduitse regering op basis
van bewezen trouw aan het
Atlantisch bondgenootschap
te werken aan een maximale
ontspanning. Zouden de NA-
VO-landen ln Brussel beslui
ten tot de opstelling van een
geringer aantal raketten, dan
is de Westduitse regering
waarschijnllik graag bereid
daarin mee te gaan Maar de
regerlng-8chmidt wil liever
niet de Indruk wekken dat
haar aanhankelijkheid aan
het bondgenootschap ter dis
cussie staat.
