Het beeld van „Bild"
Hoe SALT is begonnen
W
T
Een
alternatief
voor de
kernbewapening
Mooikado?
'n Sankyo
Wedgwood
serviezen
Zogezegd
tijdloze
tafelcultuur
BIJDAG 30 NOVEMBER 1979
TROUW/KWARTET 13
door Koos van Weringh
Veertien dagen geleden stond in
deze krant als kop boven de rubriek
„Uit de weekbladen": De linkse
schelmenstreken van Wallraff. De
verzorger van die rubriek, Rimmer
Mulder, begint zijn overzicht als
volgt: „Het is deze week erg
gemakkelijke de échte linkse
weekbladen er uit te pikken. Je
hoeft alleen maar even de
Inhoudsopgave door te nemen om
te controleren of ze wel iets aan het
nieuwste boek van Günter Wallraff
hebben gedaan." Mulder vertelt de
lezer dan dat Vrij Nederland enfDe
Groene royale voorpublikaties uit
het boek hebben opgenomen en dat
de Haagse Post het zich wat
moeilijker heeft gemaakt door een
interview aan de veelbesproken
auteur af te nemen
Een week later echter komt ook
Nieu wsNet met een groot stuk over
Wallraff. De verzorger van de
weekbladrubriek. Herman Amelink
ditmaal, merkt op: „Het interview
met Günter Wallraff heeft na de
periodieken van vorige week iets
van mosterd na de maaltijd." Zou
NieuwsNet, als het stuk over
Wallraff een week eerder in dat blad
gestaan had, ook tot de „échte
linkse weekbladen" gerekend zijn?
Ik denk van niet. NieuwsNet is.
zoals wij horen te weten, een
objectief, onafhankelijk, boven de
partijen staand, neutraal en
nietszeggend weekblad, waar soms
wel eens wat aardigs in staat. Een
andere vraag is natuurlijk of een
blad „écht links" moet worden
genoemd als aandacht wordt
besteed aan een boek van Walraff.
Nu wil ik het deze keer niet hebben
over de vraag v/at een links dan wel
een rechts weekblad is, maar
gewoon over dat boek van Walraff,
dat onlangs in de Bondsrepubliek
verschenen is en in Nederland voor
een bedrag van 23,35
verkrijgbaar: „Zeugen der Anklage.
Die „Bild'-beschreibungwird
fortgesetzt" (Kiepenheuer und
Witsch, geïmporteerd door Nilsson
en Lamm, Weesp). Eén dezer dagen
verschijnt bij Van Gennep in
Amsterdam ook een Nederlandse
vertaling onder de titel: „Beeld van
Bild".
De lezer zal zich herinneren dat
deze Westduitse journalist al eerder
een boek geschreven heeft over
Bild. het blad dat dagelijks in een
miljoertenoplage door het
uitgeversbedrijf van Axel Springer
op de markt wordt gebracht. Een
paar jaar geleden werkte Wallraff
onder de naam Hans Esser als
journalist op de Bildredactie in
Hannover. Door deze, wat Rimmer
Mulder in zijn weekbladenoverzicht
noemt, „kostelijke schelmenstreek"
hebben wij een behoorlijke indruk
kunnen krijgen van hoe het bij dat
blad toegaat. Daar zijn nauwelijks
woorden voor. Het blad. dat ook
menige kiosk in Nederland ontsiert,
heeft geen enkele norm wat betreft
de inhoud van de berichtgeving en
de methoden van nieuwsgaring,
zelfs niet de norm dat een krant in
elk geval óók verslag moet doen van
het nieuws dat zich voordoet. De
redactie, zo liet Esser-Wallraff
overtuigend zien, aan de hand van
tal van voorbeelden, maakt het
nieuws zelf, keert het om, fantaseert
het bij elkaar.
Dat boek baarde niet alleen veel
opzien, maar leidde ook tot een
lange reeks van processen tegen de
schrijver en zijn uitgever. Al tijdens
het drukken van het boek
probeerden handlangers Van Bild
de tekst te pakken te krijgen. De
proceskosten belopen tot op dit
ogenblik ongeveer een kwart
miljoen Duitse marken. In de prijs
van het nieuwe boek zijn de te
verwachten proceskosten al
doorberekend
Ik heb de Duitse uitgave gelezen.
Aan het eind geloof je nauwelijks
wat je gelezen hebt, maar het wordt
uitstekend gedocumenteerd
Twijfel is uitgesloten. Wallraff komt
deze keer, om te beginnen, met een
groot aantal voorbeelden van de
„werkwijze" van Bild.
Verslaggevers dringen zich onder
valse voorwendsels bij iemand
binnen om aan inlichtingen te
komen. Zij dreigen mensen met
represailles als zij niet willen
meewerken. Fotografen worden
verdekt opgesteld om een
compromitterende plaat te maken.
Advocaten die hun cliënten in de
gevangenis bezoeken, blijken hun
bevindingen soms regelrecht aan
Bild door te geven, als ze al niet
voor dat blad werken. Dat leidt er
dan bij voorbeeld toe, dat een
gevangene die zijn straftijd er op
heeft zitten groot opgemaakt in
Bild leest, dat hij vier jaren gezeten
heeft wegens het plegen van
ontucht met kinderen. De kans op
een nieuw begin is daarmee van de
baan. De man raadpleegt nog een
maatschappelijk werkster, maar
ziet geen uitweg meer en werpt zich
voor een aanstormende trein.
Wallraff komt met talrijke
voorbeelden van mensen die door
een uit de duim gezogen of
„half-ware" publikatie in Bild in
onoverkomelijke moeilijkheden
zijn geraakt. Dat kan op
verschillende gebieden zijn, het
gaat niet alleen om „terroristen",
het stokpaard van de
drukonderneming. Een
universitaire medewerkster, die
ooit met een Bild-redacteur
bevriend was toen deze nog niet bij
het blad werkte, zag zich op een
slechte dag op de voorpagina
afgedrukt, het hoofd weliswaar
enigszins afgedekt, met de tekst:
„Vrouw liet boezem 5x zo groot
maken". Ineen bijbehorend bericht
wordt de naam van de chirurg
genoemd, die echter nergens van
weet De vrouw dreigt met stappen
en krijgt in dit geval een bedrag van
tienduizend mark smartegeld. Het
bericht wordt niet gerectificeerd,
zoiets gebeurt nooit bij Bild.
De terroristen worden echter niet
vergeten, evenmin als de
links-radicalen. Op uiterst subtiele
en soms zeer groffe wijze wordt ook
vaak de suggestie gewekt dat
allerhande gruweldaden door
buitenlandse werknemers worden
bedreven, ook als geen schijn of
schaduw van bewijs aanwezig is.
Het laatste deel van het boek gaat
over de pogingen van Bi ld om
Wallraff te compromitteren. Dat
deel is nog schokkender dan de
beschrijving van de andere
gevallen. We treffen bladzijden aan
uit een verslag van een particulier
detective, die kans gezien heeft van
de kennissenkring van de schrijver
deel uit te gaan maken. Dat verslag
is hem naderhand toegespeeld.
Bijna van uur tot uur zijn zijn
gangen gevolgd. Wat hij deed, met
wie, waar hij naartoe ging, met wie
en voor hoelang, wat zijn
gezinsleden deden enz. Ook de
telefoon is afgetapt Verslaggevers
van Bild werkten met verfijnde
elektronische apparatuur om zoveel
mogelijk te kunnen opvangen van
wat zich rondom Wallraff afspeelde
Zelfs een rekening is in het boek
afgedrukt, waarop een aantal
benodigdheden staan, die voor het
bespioneren gebruikt moesten
worden.
Van het eerste boek van Wallraff
zijn meer dan 350.000 exemplaren
verkocht. De opbrengst daarvan
gebruikte hij voor zijp verdere
onderzoek en voor een fonds
waaruit slachtoffers van Bild
financiële ondersteuning kunnen
krijgen. Ik zie Wallraff dat
verschrikkelijke blad nog niet naar
de ondergang voeren, maar zijn
pogingen dienen in ieder geval te
worden aangemoedigd. Dat kan het
beste door het boek aan te schaffen.
ADVERTENTIE
Sankyo
filmcamera's
en
projektoren
Postbus 8396.100SAJ Amsterdam
(8u. A. Meijers: In deze tijd van cen-
enschaarste is het op zijn minst
rerwonderlijk, dat sommige cassiè-
es vragen afgeronde bedragen op
:heques in te vullen <R. U. Utrecht)
1 PPHpHpH
,2 Sis Andringa: Reclame in de lucht
ou met het oog op energiebespa-
"6 tng en geluidshinder verboden
01 noeten zijn (R. U.-Utrecht)
95
5 M. E. Loots: Het toenemend ge-
31 jruik van straatnamen die een lan-
58 lelijke omgeving suggereren is een
,46 iubtiele vorm van volksmisleiding
77 [R. U.-Utrecht)
68'
14 I. H. Boon: Bij de aanschaf van een
2i gezelschapsdier moet in eerste in-
09 tantie worden overwogen of de toe-
comstige eigenaar wel een goed ge-
lelschap voor het aan te schaffen
54 lier zal zijn. (R. U.-Utrecht)
64
IJ i. W. Musschenga: Morele veront-
58 raardiging kan niet anders dan se-
07 ectief zijn. V.U.-Amsterdam)
40
90
I. K. Brouwer: Ter bescherming
an de zomertaling dient de jacht
p talingen te worden beëindigd
37 V.U.-Amsterdam)
87
25 I. J. Schaart: Hoewel windsurfers.
58 i tegenstelling tot zeilers Zelf hun
last omhooghouden, dienen zij
och niet tot het tuig te worden
erekend (V.U.-Amsterdam).
'j. D. Ypma: Sinds er leerplicht
>estaat tot 18 jaar, lijkt het werk
an een leraar veelvuldig op dat van
en marktkoopman die waren aan-
irijst waar geen vraag naar is.
RU-Utrecht).
P. B. Kool: Het optreden van Be
rend Coenders van Helpen, heer van
Fraam (1601-1678) tegen Hamer van
Huizinge wordt wel beschouwd als
Voorbeeld van het wangedrag van
een landedelman met vrijwel onbe
merkte macht. Men dient zich daar
bij echter te realiseren dat zijn ge-
Brag kan zijn beïnvloed door een
kwikvergiftiging (R.U.-Groningen).
P. G. Smilde: Roken tijdens de
Zwangerschap moet ten strengste
korden ontraden daar dit vaataf
wijkingen veroorzaakt bij de foetus
R.U.-Groningen).
j. L. den Duik: „Afspraak is af
braak" schijnt in ziekenhuizen niet
t gelden (R U. Groningen).
door H. J. Neuman
Van Hegel is, meen Ik, de uitspraak
afkomstig dat we van de geschiede
nis kunnen leren dat we van de
geschiedenis niet leren. Ik breng
niettemin nog eens in herinnering,
hoe de Amerikaans-Russische be
sprekingen over beperking van
strategische (kern-)wapens („Stra
tegie Arms Limitation Talks" of
SALT) destijds op gang zijn
gekomen.
In het militaire défilé dat op 7
november 1964 in Moskou plaats
had werd een exemplaar meege
voerd van een Russische raket
(deel uitmakend van het zgn. Ga-
los j-sy stee m) waarmee het moge
lijk was inkomende atoomraketten
van de vijand te vernietigen. Het
was het eerste voorbeeld van een
anti-raket-raket („Anti-Ballistic
Missile" of ABM). Het land dat een
groot aantal van deze raketten tot
zijn beschikking had zou, althans
in theorie, in staat zijn zich te vrij
waren tegen nucleaire aanvallen
door een ander land. De weten
schap dat de Sowjet-Unie was be
gonnen met de opbouw van een
dergelijke raket-verdediging en de
vrees dat een nieuwe luchtverdedi
gingsgordel in Estland (het zgn.
Tallinn-systeem) van een ABM-ca-
paciteit was (of zou kunnen wor
den) veroorzaakte grote bezorgd
heid in het Pentagon. Ook de Vere
nigde Staten bezaten het vermogen
ABM-systemen te vervaardigen, en
van verschillende kanten (met
name door de chefs van staven)
werd druk uitgeoefend om dat dan
ook zo gauw mogelijk te doen.
De minister van defensie van de
Verenigde Staten, Robert McNa-
mara, zag niet veel heil in een Ame
rikaans ABM-systeem, niet in een
„licht" systeem, dat bescherming
moest bieden tegen kernaanvaiien
uit China, en zeker niet in een
„zwaar" systeem, dat de Russische
raketten op afstand diende te hou
den. Hij zag in december 1966 kans
president Johnson te overreden
geen enkele positieve ABM-beslis-
sing te nemen voordat het State
Department de regering in Moskou
had gepolst over haar eventuele
bereidheid te praten over een be
perking van ABM-systemen. Uit
contacten die terstond daarna tot
stand kWamen bleek dat de Sowjet-
nnie in beginsel wel tot praten be
reid was. maar dan alleen als ook
de offensieve wapens aan bod kwa
men. De Amerikaanse president
richtte zich 27 januari 1967 per
brief tot premier Kosygin en van
deze kreeg hij precies een maand
later een positief antwoord.
Maar erg veel haast om de bespre
kingen ook werkelijk te beginnen
had de Sowjet-unie kennelijk niet.
Toen begin juni 1967 de Zesdaagse
Oorlog in het Midden-Oosten uit
brak, waren datum en plaats voor
de SALT-besprekingen nog altijd
niet vastgesteld. En zelfs tijdens
het topgesprek dat Johnson en Ko
sygin eind juni voerden in Glassbo-
ro, New Jersey, liet de Russische
staatsman zich op geen enkele ma
nier vastleggen.
Om de Russen toch wat aan te
sporen en misschien ook omdat
hij de op hem nitgeoefende druk
niet meer ten volle kon weerstaan
kondigde McNamara op 18 sep
tember 1967 in een rede voor dag
bladdirecteuren in £an Francisco
aan dat Amerika nu ook had beslo
ten tot de produktie en plaatsing
van een beperkt, zgn. „licht" ABM-
systeem, dat dus voornamelijk ge
richt zou zijn tegen aanvalsraket-
ten uit China. Het zou bekend staan
onder een naam die door een van de
vrouwelijke gasten op een diner in
Washington was bedacht: „Sen
tinel".
President Johnson meende dat het
begin van SALT binnen zijn bereik
was gekomen, toen de minister van
buitenlandse zaken van de Sowjet-
unie, Andrei Gromyko, op 28 juni
1968 aan de Opperste Sowjet mee
deelde dat zijn regering nu bereid
was met de Amerikanen te spreken
over een beperking van de strategi
sche bewapening. Overigens was
ze daartoe, op grond van artikel VI
van het Non-Proliferatie Verdrag
dat enkele dagen later getekend
zou worden, ook vekplicht. Moskou
en Washington kwamen overeen
dat Johnson en Kosygin het ope-
ningssein voor de SALT-besprekin
gen zouden geven door elkaar op 30
september in Leningrad te ontmoe
ten. Dit nieuwtje zou op 21 augus
tus in een gelijktijdig te publiceren
communiqué worden meegedeeld.
Maar een dag voordien, de twintig
ste, trokken Russische. Poolse,
Hongaarse cn Oostduitse legers
Tsjechoslowakije binnen om een
eind te maken aan de pogingen van
Alexander Dubcek en andere
plaatselijke communistische lei
ders om in dat land een „socialisme
met een menselijk gezicht" te ves
tigen.
Diezelfde avond belde de Ameri
kaanse minister van buitenlandse
zaken. Dean Rusk, de Sowjet-am-
bassadeur in Washington op om
hem te zeggen dat de topconferen
tie niet door kon gaan en dat het
gemeenschappelijke communiqué
moest vervallen.
De kans dat Lyndon Johnson het
begin van de SALT-besprekingen
nog op zijn conto zou kunnen
schrijven, was nu verkeken. Hij
werd als president van de Verenig
de Staten opgevolgd door Richard
Nixon. Aanvankelijk schortte de
nieuwe regering de „Sentinel"-
plannen op. Maar reeds op 14 maart
1969 maakte zij bekend dat zij zou
door gaan met de opstelling van
ABM-systemen. De naam van het
programma zou worden veranderd
van „Sentinel" in „Safeguard" en
het zou niet alleen dienen voor het
afweren van mogelijke Chinese
maar ook van Russische aanvallen
met atoomraketten. De minister
van defensie. Meivin Laird, was
van oordeel dat door deze besluiten
de Amerikaanse onderhandelings
positie met het oog op SALT een
versterking had ondergaan: de
Verenigde Staten zouden binnen
kort over kant-en-klare wapensys
temen beschikken en ze zouden al
leen bereid zijn die ook weer prijs
te geven als de Sowjet-unie een
overeenkomstig offer bracht.
Medio mei stelde Nixon de Sowjet-
Unie voor de besprekingen ergens
tussen 31 juli en 15 augustus te
laten beginnen. Maar de regering
in Moskou gunde zichzelf nogal
wat tijd en pas maandag 17 novem
ber was het zover dat de Finse
minister van buitenlandse zaken,
dr. Ahti Karjalainen, de Amerika
nen en de Russen kon verwelko
men in het Smolna-paleis in Hel
sinki. Tussen het Amerikaanse be
sluit om een „licht" ABM-systeem
op te stellen en de voorgenomen
topontmoeting tussen Johnson en
Kosygin in Leningrad verliepen
iets minder dan twaalf maanden.
Nadat de Amerikaanse regering
had besloten ook een „zwaar"
ABM-systeem op te bouwen, waren
er nog maar acht maanden nodig
om de Sowjet-Unie werkelijk aan
de onderhandelingstafel te krijgen.
Toen dat eenmaal gelukt was. lag
de weg open voor SALT I en SALT
II en, zo zeggen sommigen, voor de
Conferentie inzake Europese Vei
ligheid en Samenwerking en voor
de Weense besprekingen inzake we
derzijdse en evenwichtige vermin
dering van strjdkrachten in Euro
pa (MBFR). Zou een vergelijkbaar
perspectief ons ook wachten na een
besluit tot produktie en plaatsing
van kernwapens voor de middel
lange afstand?
'ADVERTENTIES
Voor lieve jongens
Imp. Gcskw b.v. - Puttca
door Hans Feddema
Het gaat om 572 kruis- en
Pershing li-raketten, in 1983
te plaatsen in West-Duits-
Iand, Italië, België en Neder
land. Ons land zou daarvan
ongeveer vijftig kruisraket
ten voor zijn rekening moe
ten nemen. De atoomkop
van dit kleine en trefzekere
wapen weegt 200 kg. en heeft
een vernietigingskracht van
tien keer de atoombom op
Hirosjima, welke een kwart
miljoen mensen doodde. Het
zou het NATO-antwoord zijn
op de S.S.-20-raket van de
Sowjet-Uhie.
In belde militaire blokken liggen
echter reeds zestigduizend atoom
koppen opgeslagen, met een totale
explosiekracht van een en een
kwart miljoen maal de bom op Hi
rosjima Bijna de helft van deze
wapens staat gericht op bevolkings
centra. De situatie is dus reeds lang
van dien aard. dat niemand meer de
oorlog kan winnen en dat er in we
zen sprake is van een massale gijze
ling, Waarom staan we met de be
slissing in december over de 572
raketten dan voor zo'n principiële
en historische keuze? Het toont in
de eerste plaats ten overvloede het
volledig falen aan van het militaire
evenwichtsaenken, dat wederzijdse
angst en wantrouwen blijft voeden
Voorts ontmaskert het het argu
ment, dat het bij de kernbewape
ning slechts zou gaan om wederzijd
se afschrikking op basis van gijze
ling van de burgerbevolking, die. zo
heette het, oorlogsvoorkomend zou
werken.
Met de nieuwe atoomraketten
wordt namelijk gekozen voor een
weg waarbij er ook In echt militaire
zin kan worden gevochten. Orote en
niet al te preciese raketten zoals nu
met hun megatonlading gericht op
bevolkingscentra, zijn daarvoor
minder geschikt. De nieuwe betrek
kelijk kleine en trefzekere atoomra
ketten iijn dat wel. Het zijn, wat
dan wordt genoemd, echte ge
vechtswapens, bruikbaar tegen mi
litaire doèlen. En daarmee haalt
men het conflict naar zich toe. Een
kernoorlog lijkt met dit nieuwe wa
pen. dat op een gegeven moment
zeker zal worden gebruikt, onaf
wendbaar. Er is dus alleszins reden
tot fundamentele bezinning.
Symptoom
Bewapening is slechts een symp
toom van de samenleving We moe
ten dus teruggaan tot de diepere
wortel van het geheel Sinds 1917 is
er sprake van een mondiale burger
oorlog tussen twee ideologische sys
temen, namelijk het kapitalisme en
het 'communisme, welke na 1945
zich beide, althans op het noorde
lijk halfrond, hebbeh aaneengeslo
ten ln een militair blok.
Aan belde zijden worden de geesten
beheerst door het geweldsdenken
en het materialisme. In het westen
wil men nog steeds niet erkennen,
dat het wereldcommunisme niet te
bestrijden is met wapens, omdat
het in wezen een onbetaalde reke
ning is, die ons wordt gepresenteerd
of een extreme reactie, die we heb
ben uitgelokt door het schromelijk
tekort schieten met betrekking tot
het doen van gerechtigdheid. En in
het oostblok wil men behoudens
wellicht de Eurocommunisten
nog niet Inzien, dat het model van
de gewelddadige revolutie en de
dictatuur van het proletariaat de
havikken en de reactonalre krach
ten in het westen ln hoge mate ln de
kaart speelt.
Er Is echter een alternatief waar
voor het evangelie de basis legde.
De Evangelische Progressieve
Volkspartij wees daarop im haar
partij raadsresolutie van 27 oktober
j.l. Het is vreemd dat dit in al haar
consequenties, zo weinig naar voren
komt in de CDA-vlsle, ook niet nu
we voor een historische beslissing
staan Iemand, die nog het meest in
die richting lijkt te denken, is gene
raal Von Meljenfeldt. We bedoelen
met het alternatief het evangelische
model van gerechtigheid en vrede
Vormen gerechtigheid en vrede niet
ln politieke zin de rode draad die
door het bijbelse getuigenis loopt?
Oerechtigheid. niet alleen ln de zin
van het kritisch zijn ten aanzien
van de machtigen en het opkomen
voor de zwakkeren, maar ook ln de
zin van het proberen gestalte te
geven aan een samenleving van
broederschap en gemeenschapszin;
of ander» gezegd aan een alles om
vattende democratie, waarin ln
kleine verbanden een ieder op ge
lijkwaardige wijze kan deelnemen
aan de besluitvormingsprocessen,
en waarin op grote schaal gemeen
schappelijke aangelegenheden ge
meenschappelijk worden beheerd.
Er is een tweeledige relatie tussen
perechtigheid en vrede. Er kan geen
vrede zijn zonder gerechtigheid.
Daarnaast geldt echter dat de ge
rechtigheid niet wordt bereikt. In
dien men zich daarvoor inzet met
middelen die niet van de vrede zijn.
Een samenleving van broederschap
kan moeilijk tot stand komen met
middelen die daarmee volledig in
strijd zijn.
Het is goed daar wat dieper op ln te
gaan, ook in verband met de onthul
lende opmerking van prof. Steen
kamp tijdens een CDA-bijeenkomst
in Den Bosch op 17 november, dat
we ons gezien de gemaakte fouten
in het verleden, aangaande de zaak
van de kernbewapeningen niet te
veel moeten beroepen op het evan
gelie. Ik zou daar tegenover willen
stellen, dat we dat Juist wèl moeten
doen. omdat anders gemaakte fou
ten in het verleden een excuus zijn
om door te kunnen gaan met het
maken van ernstige fouten. Heeft
Jezus tegenover de door Hem ver
worpen politiek van het oog om oog
en tand om tand niet een heel eigen
en constructief conflictmodel ge
steld. dat haaks staat op zowel de
conservatieve harmoniegedachte of
de zagn. lieve vrede als op de onver
zoenlijke klassenstrijd? Niet het
vernietigen, maar het scheppen
staat centraal ln de leer van het
Koninkrijk Gods.
En betekent scheppen volgens het
evangelie niet, dat de mens dus
zeker ook de politicus verbete
rend leeft, onophoudelijk werkend
aan de verbetering van het leven?
Scheppen in de zin van het zich
door de ethiek te laten leiden, zich
voortdurend af te vragen wat goed
en kwaad is en dan een keuze te
doen en daarbij volmaakt te zijn.
Jezus zegt niet gekomen te zijn om
rust te brengen, maar om de men
sen te laten kiezen. In zijn leer van
het Koninkrijk Gods spreekt Jezus
nooit ten gunste van geweld, voor
geen enkel doel. Hij zegt niet: breng
of verdedig gerechtigheid met ge
weld of sticht vrede met geweld.
Nee, Hij waarschuwt veeleer tegen
de spiraal van geweld en Hij voor
spelt de ondergang van Jeruzalem,
als men zo doorgaat. Zoals men ook
de ondergang van de wereld kan
voorspellen, als de mensheid zich
niet ontworstelt aan de terreur van
het geweldsdenken.
Zondeval
De mensen wilden toen niet luiste
ren naar Zijn religieus-politiek mo
del van gerechtigheid en vrede Zijn
volgelingen deden dat later wel ln
de eerste eeuwen na Christus en
hebben daarmee dynamiet gelegd
onder het structurele geweld van
het Romeinse rijk en dit daarmee
uiteindelijk overwonnen. Helaas Is
dit model daama vanaf keizer Con-
stantljn door wat Heerlng noemt
„de zondeval van het christendom"
eeuwenlang ln het ongerede ge
raakt Totdat we vandaag de mens-
heidreddende betekenis ervan weer
gaan inzien, nu we op onthutsende
wijze geconfronteerd worden met
het feit dat de oude wet van „een
oog voor een oog" Iedereen blind
achterlaat.
Evangelische of vreedzame-wereld-
politlek is gericht op de democrati
sering van de internationale rechts
orde op grote schaal en tevens van
de hele samenleving op klelne(re)
schaal. Het betekent het afscheid
nemen van het blok- en evenwichts-
denken, omdat belde noch de ge
rechtigheid, noch de vrede dienen.
Democratische processen en struc
turen hebben het recht om verde
digd te worden, maar deze kunnen
noch bevorderd, noch verdedljd
worden met militaire middelen, wel
ke veeleer het democratiseringspro
ces tegenwerken.
Het is dus zaak om haast een poli
tiek van het doen van „meerdere"
gerechtigheid ook ten aanzien van
de Derde Wereld te gaan denken
aan een alternatieve defensie. Er
mag wat dat laatste betreft best
sprake zijn van een overgangsfase,
van geleidelijke omschakeling De
realiteit is weerbarstig men kan
er niet plotseling uitspringen en
het ls moeilijk om zich ineens volle
dig los te maken van het post-con-
stantijnse denken. Maar er moeten
eerste stappen worden gezet De
richting moet duidelijk zijn, wil er
nog gesproken kunnen worden van
evangelische politiek. Ook moet de
strategie duidelijk zijn
Derde weg
Een politiek van gerechtigheid en
vrede impliceert de strategie van de
Derde Weg. zowel nationaal als In
ternationaal Binnenlands betekent
het ook cfat met behoud van eigen
Identiteit een samenwerkingsver
band moet worden gezocht met alle
werkelijk hervormingsgezinde
krachten, ook al heeft dat onvermij
delijk een partijpolitieke schelding
der geesten in het CDA tot gevolg
Buitenslands betekent het op dit
moment, dat tegenover de Sowjet-
Unie op het terrein van de kernbe
wapening een eerste angst en wan
trouwen doorbrekend gebaar moet
worden gemaakt Een Sadat stelde
zich bijvoorbeeld doelbewust
kwetsbaar op. toen hij besloot tot
zijn reis naar Jeruzalem.
Voor een creatieve vreedzame we
reldpolitiek zijn er genoeg overeen
komstige eerste stappen te beden
ken. Maar daarin past uiteraard
niet de produktie van nieuwe esca
lerende kernwapens Parlementsle
den. die zeggen zich te willen laten
inspireren door het evangelie kun
nen niet akkoord gaan met de pro
duktie en stationering van de kruis
en Pershing II-raketten. ook ai bete
kent dat een kabinetscrisis Anders
kunnen we niet geloven dat het hen
werkelijk gaat om evangelische po
litiek van gerechtigheid en vrede.
Dr. J. P. Feddema is lid van
aowel de ARP als de EPV,
van welke laatste partij hij
tevens het bestuur adviseert.
