Overmoedige Volpone krijgt nu wel zijn trekken thuis Strauss' werk groeide uit tot hoogtepunt Roolvink laatste van oude AR Boeiende Triptiek Amerikaanse droom ontploft in een plattelandsgezin Inflatie in 1980 7 procent Ben Jonsons comedie opnieuw gespeeld Nieuw absurdistisch realisme Sombere prognos iiwmü MAANDAG 26 NOVEMBER 1979 BINNENLAND/KUNST TROUW/KWARTET door André Rutten DEN HAAG Ben Jonsons „Volpone" is de karikaturale comedie over Volpone, een al rijke, overmoedig-intelligente Levantijn, die een nog aange namer leven probeert te berei ken door handig te spelen met de hebzucht van de Venetia- nen, die in hun gouden eeuw toch al heel welvarend zijn geworden. Volpone is vrijgezel, heeft geen erfge namen, zijn rijkdom zal dus gaan naar mensen die hij het liefst mag. Met behulp van zijn beidende en tra want Mosca doet hij het voorkomen dat hij op sterven na dood is en rijke Venetlanen stromen toe met geschen ken om in zijn testament te komen. Zij overtroeven elkaar: een advocaat brengt hem een kostbare gouden schaal, een gierige grijsaard biedt hem zijn mooie jonge vrouw aan. Dat laatste wordt ontdekt door de onterf de zoon, die niet zonder succes om de gunsten van dezelfde vrouw gewor ven heeft. Daar komt trammelant van. en dat voert tot een rechtzitting. Door het handig manoeuvreren van Mosca ontspringen meester en knecht voorlopig de dans. maar uit eindelijk krijgt Volpone. al te over moedig geworden, wel zijn trekken thuis. Althans in de vertaling/bewerking, die Martin Hartkamp op voorstel van en in samenwerking met regisseur Wim van RooiJ en de dramaturgen Wim van Houten en Herwig Claes voor de Haagse Comedie (de première was zaterdagavond in de Koninklijke Schouwburg) gemaakt heeft. Bij Jon- son wordt Mosca, die. alhoewel zelf geen heer. Venetlaanse heren bedot heeft, tot de galeien veroordeeld, maar Volpone. zelf wel een heer, tot het gekkenhuis. Bij Jonson richt Vol pone zich tenslotte, deels in zijn rol, maar ook als acteur, tot zijn publiek: oordeel zelf, als de vos (Volpone) zich tegen Jullie gekeerd heeft, veroordeel hem dan; als Jullie vinden van niet, applaudlseer. BIJ de Haagse Comedie gebeurt, veel beknopter, ongeveer het tegenover gestelde. Ze zijn dus niet trouw geble ven aan de letter, maar mogelijk Juist wel aan de geest van Jonson, want het werkt overrompelend grappig en toch knarsend. Het slot ligt nu bij Mosca. en Bas ten Batenburg speelt dat subliem, terwijl je toch wat ge schokt bent over het abrupte einde van Volpone, die Guido de Moor pit tig overmoedig en met komisch schijnzlekzijn speelt. Trouw aan het origineel stond bij de Haagse Comedie wel voorop. Tot nu toe is de komedie hier in min of meer vrije bewerkingen te zien geweest het laatst van Hugo Claus, daarvóór van Stefan Zwelg en/of Jules Ro- mains. Die trouw is nu wel verenig baar geacht met het wegsnijden van nevenintriges en het verhelderen van onbegrijpelijk geworden toespelin gen. Je krijgt inderdaad begrijpelijk, goed vloeiend, beeldrijk Nederlands te horen, even spits en ad rem als en daardoor een equlvealent voor de ..kunsttaal" van Jonson tegenover (of naast) zijn geniale tijdgenoot Sha kespeare een intelligente erudiet, die de klassieke komedie-traditie door en door kende en schitterend navolgde. Dat bepaalt ook de stijl, de toonaard en het goede tempo van de voorstel ling: een zwierige zedenkomedie, waarin de types tot welbespraakte karikaturen zijn uitgewerkt en opere ren in karikaturale stijlkostuums van Leonle Polak, binnen een weelderig toneelbeeld van Harry Wlch, waarin een klassiek gevormde stijlgevoelig heid een hedendaagse wijde allure krijgt, uiteraard decadent. Zoals ge woonlijk is de muziek van Jurriaan Andriessen zo goed. dat Je bijna niet bewust merkt, hoezeer zij de voorstel ling stimuleert. Toch. lijkt, bij alle waarneembare zorgvuldigheid, niet steeds het vol maakte evenwicht tussen decadente verfijning en grove karikaturale mid delen bereikt. Maar het wat wankel lijkende evenwicht tussen die twee valt ongetwijfeld bij iedere toeschou wer wat anders uit, omdat het nauw met ieders gevoel voor humor samen hangt. Guido de Moor als Volpone, Bas ten Batenburg als zijn knecht Mosca. door Adr. Hager DEN HAAG Met een vier tal concerten heeft het Resi dentie Orkest de algelopen dagen het 75-jarig bestaan ge vierd. Hoogtepunt van deze evenementen was de uitrei king van het platenalbum „400 Jaar Nederlandse mu ziek" aan prinses Beatrix en prins Claus eil aan minister Gardeniers. Het Idee Nederlandse muziek van 1597 tot 1978 op de plaat vast te leggen, ontstond in 1973 toen het RO een festival van Nederlandse muziek hield. De oudste muziek is van Corne lls Conradus. de Jongste van Guus Janssen, tussen tal van bekende (An driessen, Van der Horst, Dlepen- brock) en onbekende (Buns. Rosier, Verhey) namen. BIJ voorintekening heeft het Jubilerende orkest 21.000 van deze albums, dat zijn 126.000 platen, verkocht De voorzitter van het sUchtlngsbestuur RO. de heer L. Brouwer, betoogde dat de vertrouwd heid van het publiek met de gedachte dat Nederlandse muziek op het con certpodium thuishoort, niet groot is. Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van het Residentie Orkest kregen prinses Beatrix en prins Claus, die samen met minister Gardeniers van CRM saterdagavond het jubileumconcert in Den Haag bijwoonden, de jubileumcassette van zes langspeelplaten. Er bestaat grote achterstand in het wegwerken van die lacune. Die ach-, terstand opheffen door aandacht voor onze eigentijdse muziek, is te eenzijdig. Door de eeuwen heen zijn in Nederland op muzikaal gebied rijk dommen tot stand gekomen. Dat in zicht heeft geleld tot deze unieke ge beurtenis: vier eeuwen muziek, sa- door Jac. Kort AMSTERDAM— Het was niet slecht gezien van Hfindel om de aan dacht van koning George I te trekken door het schrijven van een aantal korte werkjes, die konden worden ge speeld tijdens de boottochten op de Thames, waarop de monarch verzot was Uit de in totaal eenentwintig stukken, die man kan rangschikken tot drie suites van eik zeven., speelde het Nederlands Kamerorkest onder leiding van An toni Ros-Mar ba zater- Speciaal vandaag Fluiten naar de overkant. Toon Hermans schildert en maakt redichten buiten zijn dagelijkse activiteiten als .shouman. Zijn „versjes" xijn opnieuw gebundeld. Voor de NCRV aanleiding om eens met Hermans te gaan praten. Ned. I 20.15 uur Stichting Socutera. Een Ka- meroense landbouw voorlich ter heeft het werk overgeno men van een Nederlandse vrij williger. Nu geeft hij les op de landbouwpraktijkschool en beioekt hij oud-leerlingen op het land. Ned. I 21.55 uur Literama-maandag. Kro niek over boeken, schrijvers en toneel. Vanavond bet laat ste van een viertal program ma's over Hans Andreas <1926- 1977). Hilversum 2 21J0 uur dagavond ter opening van zijn con cert in de Grote Zaal de Suite in F. Op deze pittige en genuanceerde uitvoering van de Water Music volgde het eerst in 1962 ontdekte, doch reeds twee eeuwen oude Celloconcert in C van Joseph Haydn. Naast het overbe kende Concert in D. is dit werk stellig een aanwinst voor het nogal beperkte repertoire van celloconcerten. De eer ste twee delèn van dit concert doen voor die uit het D-dur-concert niet onder in schoonheid. De finale is mede door haar vele herhalingen iets te lang uitgesponnen. Herre-Jan 8tegenga, de solo-cellist van het N.K.O. speelde solopartij technische zowel als artistiek op uit muntende wijze en het orkest zorgde voor een uitstekende begeleiding. Lex van Delden (1919) voltooide in september 1978 zijn Triptiek voor ka merorkest. Het was zijn opus 105 en daarmee is hij waarschijnlijk de vruchtbaarste van alle Nederlandse componisten. Een driedelig werk voor drie solostrijkers gedacht: Jean- Jacques Kan to row, concertmeester, Herre-Jan S tegenga voornoemd, maar vooral Mlsha Geiler, solo-altist van het N.K.O., door wiens virtuoze capaciteiten en artistieke kwaliteiten Van Delden blijkens zijn toelichting ertoe gekomen is. dit werk te schrij ven. Een boeiende en voortreffelijke voor de instrumenten geschreven compositie (met een. zoals dikwijls bij Van Delden, ietwat melancholieke ondertoon) waarmee de componist, de solisten en het orkest een langdu rig applaus oogstten. Op 14-Jarige leeftijd componeerde Mendelssohn reeds zijn negende 8ymfonie. handig, knap zelfs met al die fugato's en zo maar wel geheel zoals hij het van Mozart en 8ehubert had ..afgekeken." Toch wel leuk als slot van een boelend enrvwrt door André Rutteri Het jubilerende Residentie-Orkest, onder leiding van dirigent Ferdinand Leitner, hier nog in het Haagse Congresgebouw, maar straks, zoals burgemeester Schols van Den Haag heeft toegezegd, in een eigen concertzaal. mengebundeld in één cassette. De feestconcerten begonnen vrijdag-- avond en hoewel men tegen een jari ge altijd vriendelijk pleegt te zijn. moet gezegd dat de presentatie van Strawinsky's ballet Pulcinella ver be neden de maat uitviel. Het ScaDino- ballet danste in een wat al te kinder lijke choreografie ronduit slecht en het orkest bracht het er onder leiding van David Porcelijn niet veel beter af. De herhaling op zaterdagavond viel .enigszins positiever uit, toch nog al tijd onvoldoende. Een absolute mis greep. In de pauze van de concerten kon men in de verschillende zalen luiste ren naar lichtere klanken onder lei ding van Lex Veelo en naar werk van een van de vroegere dirigenten van het RO, Peter van Anrooy. Akoesti sche moeilijkheden en heen en weer- geloop van het publiek dat intussen werd getracteerd, bepaalde de mu ziek op het niveau van achtergrond- verpozing. Ferdinand Leitner. bezig aan zijn laatste seizoen bij het Haagse orkest, bracht een prachtige weergave van Univers de Rimbaud van Rudolf Escher, een werk dat ook op de plaat is vastgelegd. Niet gemakkelijk toe gankelijk, deze gedichten, doch Escher spreekt zulk een boelende, kleurrijke en beeldende taal dat de intentie, de geest van deze gedichten beeldend overkomt. Escher schreef zijn werk tien Jaar geleden en het is frappant hoezeer hij met gebruikma king van het hedendaagse idioom toch een eigen taal spreekt. Gérard Quenez vertolkte de tenorpartij uit stekend. Hoogtepunt van het feestelijk gebeu ren was de verklanking van Also sprach Z ara thus tra van Richard Strauss. Een lievelingswerk van Leit ner die uit het hoofd dirigeerde. Hij heeft in de vertolking van dit door Nietzsche geïnspireerde opus hart en ziel gelegd. De keuze van het werk werd mede bepaald door het feit, dat Strauss een voltallige orkestbezet ting gebruikt Leitner en orkestleden leverden een grootse en zeer impone rende prestatie. Niet onvermeld mogen blijvend de ongecompliceerde muziek van Fo- dors vierde symfonie, de vertolking van Mccarts vierde hooraconcert met Vincente Zarzo als vertolker en de benoeming tot ridder in de orde van Oranje-Nassau van de orkestleden Frans van der Kraan (aanvoerder .slagwerk) en solofluitist Jolie de Wit EINDHOVEN Het zuidelijk toneel Globe speelt nu onder regie van Gerard jan Rijnders „Bloed van de hongerlijders" (Curse of the starving class) van de Amerikaanse schrijver Sam Shepard, die in zijn jon ge jaren (hij is nu 46) via La Mama en Mickery (1966) en Kees van Iersesl Studio (1969) ook in Nederland bekend werd. Als schrijver voor het exprimentele theater dus. Maar in 1969 verscheen hij, nog altijd eenacters schrij vend, en door zijn vaste regis seur Tom O'Horgan geregis seerd, in het Holland Festival. Ook al in de „grote" schouw burgen, omdat zei beiden, na hun experimentele periode, ook het „grote" publiek wil den bereiken. Uit de enthousiaste reacties van dat „grote" publiek minister Garde niers en enige van haar beleidsambte naren waren er onder bij de pre mière vrijdagavond in de stads schouwburg van Eindhoven, was wel op te maken, dat hem dat heel goed lukt op basis van wat hij in zijn experimentele periode aan ver trouwdheid met het middel theater verworven heeft. Hij schrijft in de traditie van het Amerikaanse realis me van O'Neill en Tennessee Willi ams, maar brengt daar ongewone (ab surdistische) perspectieven in aan, zoals Edward AI bee, maar op een andere, meer theatrale manier. Waar Mj zijn stuk precies situeert is voor Nederlanders niet van veel belang. Het is ergens op het Amerikaanse platteland, in een streek waar de mensen toevallig terecht gekomen lij ken en in leven proberen te blijven, maar waar toch projectontwikke laars en dus grondspeculanten iets in zijn gaan zien. Dat wil niet zeggen, dat het een maat schappij-kritisch stuk is, of integen deel een tobberig. Het heeft eerder Iets grotesks, iets van vechten tegen windmolens, al bestaan die windmo lens uit reële alledaagse dingen. Een koelkast bijvoorbeeld die altijd leeg is, en die de altijd dronken en bijna altijd afwezige vader komt vullen met een grote zak artisjokken, want ze horen toch niet tot de kaste van de hongerlijders? Die lege koelkast staat in de keuken van een soort boerderij, onderkomen omdat die vader zich doorlopend een roes drinkt om te blijven geloven in zijn Amerikaanse droom, dat Je door ruim te investeren ook ruim geld zult maken. Maar hij maakt alleen schul den. Hij is een boom van een kerel, geen bruut, wel een aanstekelijke fantast (een schitterende rol van Rudi van Vlaanderen). Zijn bestaan eindigt in een geweldige knal: gro tesk, maar tragisch. Op een morgen is hij echt nuchter geworden, heeft zijn bestaan weer „in de hand genomen" hij heeft de hele vuile was gedaan en zit die keurig op te vouwen maar twee louche handelaartjes hebben zijn altijd nog niet betaalde grote auto van een springlading voorzien, die ontploft als hij weg wil rijden. Op de vlucht op aanraden van zijn net volwassen zoon, die in al zijn naïviteit de boerderij een beetje op gang ge houden heeft en nuchter genoeg is brussel/genêve a Reuter) De inflatie in t derland zal toenemen va t proeent dit jaar tot 7 pro j in 1980. De economische in ons land zal vermint van 2,6 tot 2,25 procent. |e I Deze cijfers staan in een doet dat de Europese commissie, het lijks bestuur van de EG zai ai den aan de negen regeringsleid< donderdag en vrijdag in Dubl elkaar komen. Het rapport is s< 11 over de economische vooruitzi d van de Gemeenschap. Het ja slag van de Europese commissi! Europa, een orgaan van de Vert 0 Naties, is al in dezelfde somben geschreven. n Volgens het rapport van de EG missie zal de economische groe de hele EG dit jaar nog 3.1 pi 1 volgend Jaar niet meer dan g ai deld 2 procent bedragen. Het g5 van een nog lager percentage i 1 'toe door de dreiging van verder e prijsstijgingen, aldus de Comn Bij dit alles zal de inflatie toen van 8,3 tot 9 procent en zal de n loosheid waarvan de groei dl tot stand gebracht was stijge 5,6 tot 6,2 procent. 1 Over Nederland zegt het rappoi ji dat het zijn tekort op de loj rekening van de betalingst n (goederen en diensten) volgent n zal weten weg te werken. 1 'In het economisch beleid van c e zal een beperking van de lone i belangrijke factor te zijn, zo mei n EG-Commissie. De hogere en i< kosten mogen niet doorbenjei worden. Er moet een strak moi^ beleid gevoerd worden en het 1 moet zich in de eerste plaats ri C op inflatiebestrijding. Dat is om de werkgelegenheid te s 1 leren. De commissie van de Verenigd* ties voor Europa heeft een aJL, remedie voor de ook door haar gj stateerde toenemende inflatie.) moet worden tegengegaan dotK produktie te verhogen. Vermint van de binnenlandse vraag acl commissie niet het geschikte ml Voor het ondernemingsklimaat!] dat nadelig zijn. 'ADVERTENTIE I Liggend Rudi van Vlaanderen, achter hem Michel van Rooij, zitten Elisabeth Andersen in Het bloed van de hongerlijders. om precies te doorzien wat er alle maal gaande is (een mooie rol van Michel van Rooy). Hij heeft ook zijn moeder (Elisabeth Andersen) door. die ook doortastend wordt, de hele boel wil verkopen om in Europa een nieuw leven te beginnen, al wat geld in handen krijgt en de koelkast vol stopt met vlees en eieren, want ook zij wil niet tot de klasse van de hon gerlijders horen. En zijn zusje (Lies- beth Coops), voor het eerst ongesteld, „realistisch" voor de misdaad kiezend. Een stuk harde realiteit, op het ab surde er in bekeken, waardoor de feitelijke tragiek er in zichtbaar wordt, in de vertaling van Janine Brogt uitstekend in scene gezet en gespeeld in een als altijd zeer evoca tief ook absurd-realistisch decor van Paul Gallis. DEN HAAG De politie van het Spaanse Gerona heeft een 45-jarige Nederlandse man gearresteerd. Hij wordt verdacht van zwendel. De ar restatie werd verricht op verzoek van Interpol. De man is overgebracht naar de gevangenis van Gerona. SINFONIETt Jlrl K) prem M0MEU OF REFLECTS Gerald T AMSTERDAM dinsdag 1 STADSSCHOUWBURG telefoon kassa 2423 HILVERSUM Als het aan stif cretaris Smit-Kores (verkeer) het „niet uitgesloten" dat Dell bel toestemming krijgt de l£ burgse commerciële televisie Nederlandse kabelnetten te br •Er zijn vertelde zij zaterdag Vara-programma In de Rooie Hf- twee voorwaarden: de regeling auteursrechten en overeenstei met het beleid van het minister CRM. Donderdag zal zij mondelinge over dit onderwerp in de TweeiL mer beantwoorden. Mevrouw Kroes meende persoonlijk d doorsnee Nederlander een ahi l van het verzoek tot „import" commerciële beelden niet zou pen. „We leven niet op een eili, door M. W. Schakel Binnen de tijdspanne van enkele da gen verloor Nederland twee markan te politici. Vondeling, Roolvink. De een socialist, de Einder suiti-revolutio-' nair. Beiden Friezen. Fries was de taal die ze gebruikten als ze onder vier ogen met elkaar spraken. Beiden Nederlanders, die elk een eigen grondtoon in het Nederlandse volks karakter vertegenwoordigden. Mijn samenwerking met Roolvink dateert van de verkiezingscampagne 1962-1963. HIJ was een geslaagd staatssecretaris uit het aftredende kabinet-De Quay, ik was aankomend Ksimerlld. „Schakel SchEikel in", was een slogan uit die dagen. Menige Ka mer- of statencentrale schakelde ons gedurende de verkiezingscampagne beiden In en reken erop dat de zalen en veilinghallen en kerken zich vul den als de naam van Roolvink op de aanplakbiljetten stond. Hij was po pulair bij het anti-revolutionaire volk, hij sprak hun taal, hij vertegen woordigde hun politieke denkrich ting. Het binnentreden in de politieke arena aan zijn zijde was mij een grote vreugde. Het moet ook hem wat ge daan hebben, want nog jaren later haalde hij details uit die campagne op. die bij mij reeds verzonken waren. Vanaf die tijd dateert onze persoon lijke vriendschap. Het gezin Roolvink verliest een man. een vader. De familie een broer, een zwager, een oom. Ik een wapenbroe der. En velen met mij in den lande. En dat waarlijk niet alleen binnen de anti-revolutionaire kring. De politieke carrière van Bauke Rool vink valt In vier episoden uiteen. Staatssecretaris (1959-1963), Kamer lid (1963-1967), minister in het kabi net-De Jong (1967-1971), Kamerlid (1971-1977). Bewindsman zijn op Soci ale' Zaken en de Partij van de Arbeid in de oppositie is bepaald geen garan tie voor een stil en gerust leven. Rool vink was tot tweemaal toe de sociale ducdalf in een coalitie met de libera len. Het lag niet in zijn karakter zich daardoor in het nauw gedreven te voelen. Het beklemde hem niet, de strijd ontweek hij niet, integendeel; hij trok er zich aan op. tot op zekere hoogte genoot hij er zelfs van. Een strijdvaardig bewindsman. Die hebben wij overigens meer gekend. Opvallend in de carrière van Rool vink was evenwel dat hij tot twee maal toe na een bewindsperiode op de Kamerbanken ging en bleef zitten. En die zijn hard voor oud-bewindslie den. Dubbel hard toen er na zijn aftreden als minister in 1971 in het aantredende kabinet-Biesheuvel op Sociale Zaken wel plaats was voor een anti-revolutionair, maar niet voor Roolvink. Heeft ooit iemand hem daar publiek over horen „doleren"? Een heer in het politieke verkeer. Roolvink ging na zijn beide bewinds perioden niet alleen weer in de Ka merbanken zitten, hij bleef er ook zitten. Tot aan zijn zestigste levens jaar. Ook dat onderscheidde hem van menig vooraanstaand collega die de Kamer voortijdig teleurgesteld de rug toekeerde. Roolvink zat de rit uit. In mijn jaren aan het Binnenhof heb ik Roolvink in drieërlei hoedanigheid meegemaakt; lh hoogheid gezeten achter de regeringstafel, als gewoon collega in de fractiekamer en als voorzitter van de anti-revolutionaire fractie. Tot op de dag van vandaag is niet publiek geworden dat Roolvink dat fractievoorzitterschap zeer direct aan het Friese volk dankt. Toen met het optreden van het kabinet-Cals onze toenmalige fractievoorzitter Smallenbroek minister van binnen landse zaken werd, moest uit ons dertienen een nieuwe voorzitter geko zen worden. .Met de partij als zodanig heb ik geen moeite gehad, wel heb ik moeite ge had met het bestuur van de partij zegt Roolvink in zijn biografie. Dat werkte ook door in de fractie. Alhoe wel Roolvink onze tweede voorzitter was, kon hij tot vlak voor onze beslis sende vergadering slechts op zes van de dertien stemmen staat maken. Friesland „bewerkte" evenwel die ze vende stem en dat werd tijdens die fractievergadering de grote verras sing. Toen de teerling tenslotte met zeven tegen zes in het voordeel van Roolvink geworpen was, besloot de fractie op voorstel van Boersma tot unanimiteit. Dat kon aan de aks voor onze fractiekamer verza journalisten worden medege r Onder die journalisten bevoni i] de beoogde minister van fina f Vondeling. o Roolvink bereikte als gezegd die sioengerechtigde leeftijd op d merbanken. Die laatste Jsiren niet zijn aangenaamste. Groe c Prinsterer schreef aan het einc i zijn leven: „Ik voel mij een vre i ling in mijn eigen land." Dat 11| begon Roolvink te bekrulpen n trekking tot zijn eigen anti-revi naire Kamerfractie. Hij heeft tegenover mij wel van getuig! a deed hem veel leed. Leed dat kig verzacht werd door si^b waaruit bleek dat brede groepek de basis hem bleven waarderei i Er schuilt ongetwijfeld waarh als mr. Douwe Schaafsma in zi; de overledene gewijd levensvi Bauke Roolvink „de misschien ste representant van het oude revolutionsiire volk" noemt. E verdereop schrijft Schaafsma: tisch niemand kent de mens i deze politicus (buiten misschil kele politieke rotten)." De scl van dit In Memoriam rekent h< tot een vreugde, eer en rijkdom tussen de haken genoemde uiü ren te hebben mogen behoren. De heer Schakel is Tweede-K lid voor het CDA.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 4