Museum schrijft geschiedenis
met kunst uit jaren zestig
De kleine prins
in ruimte verbeeld
Davis en Sinceretti schitteren in Agon
■frj
f tot 1 januari 198
bon
Discriminatie verpa
in knappe construe
nu nog overzichtelijk
en... veruit het goedkoop:
Tentoonstelling in Rotterdam biedt veel te lezen
Nieuwe boeti
Opnieuw Baianchine bij Nationale Ballet
DEKORENAER
AVRO vervangt
autorally door
fietsdag
Goeie wijn hoeft niet duur te zijn.
Tenminste niet
bij de slijter-wijnhandelaar!
Speelgoed voor
vluchtelingetjes
in kampen
Israël toch bi
songfestival
'M
VRIJDAG 23 NOVEMBER 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door G. Kruis
ROTTERDAM „Actie, werkelijkheid en fictie in de kunst van de jaren '60 in Nedeland". 't Is
een hele mond, catalogus en zalen vol, met affiches, knipsels, tijdschriften, kranten, dia's
video, op microfilm gezette archieven en foto's, vooral veel foto's.
Directeur Wim A. L. Beeren van het
Museum Boymans-van Beuningen te
Rotterdam, waar die woelige Jaren
even teruggehaald worden, conclu
deerde zo omstreeks 1977 dat er. afge
zien van Provo, nauwelijks iets is
„overgebleven" uit die tijd. Een stuk
ongeschreven geschiedenis, waar hij.
toen hij nog verbonden was aan het
Instituut voor Kunstgeschiedenis
Rijksuniversiteit Groningen met een
groep studenten is ingedoken. Uit dat-
project is deze tentoonstelling en de
uitgebreide, bijzonder kwistig geïllu
streerde catalogus voortgekomen.
Die documentatie is uiterst belang-,
rijk omdat het hier vooral gaat om
het uit Amerika overgewaaide ver
schijnsel „happening" Allan Kaprow
verzon de naam in 1959
Kwaliteiten
Ik zoek niet naar weer een nieuwe
omschrijving van dat begrip, maar
neem die uit de catalogus over „In
een happening vinden op een vastge
stelde plaats, binnen een bepaalde
timing en volgens een algemene plan
ning van een kunstenaar en onder
een bepaald motief, een aantal ge
beurtenissen plaats, waarbij aanwezi
gen deels toeschouwer zijn en deels
passief of actief en rol in de handelin
gen spelen. Het totale gebeuren toont
theatrale en plastische kwalitei
ten happening is een nieuw ex
pressief voermlddel en heeft veel te
maken met kunst en leven
In de catalogus wordt een chronolo
gisch overzicht, gegeven van wat er in
die turbulente jaren allemaal in het
werk gesteld werd om de brave bur
ger te attaqueren, shockeren en pro
voceren. De tentoonstelling is zeker
ook niet onoverzichtelijk opgebouwd,
maar als Je. wat zich hier allemaal op
de muren afspeelt, zelf voor een deel
hebt meegemaakt, begin je al heel
gauw van hot naar her te dwalen
omdat de herinneringen niet van de
lucht zijn.
Eerlijk gezegd heb ik me destijds
ook in deze krant nogal eens boos
gemaakt om de zouteloosheid van de
bepaalde activiteiten. Zo'n „Manifest
tegen niets" bijvoorbeeld met een
tentoonstelling van niets, die ook nog
'es een keer op 1 april geopend zou
worden. Uiteraard bleven de genodig
den voor een gesloten deur staan,
terwijl dè organiserende kunstenaars
vanuit een bovenraam op hen neerke
ken. Ha. ha. Tegelijkertijd kondigden
ze het einde aan van de kunst, daar
had niemand meer behoefte aan. Zij
zelf zouden het vervaardigden van
kunstvoorwerpen staken en de liqui
datie bevorderen van alle instellingen
die zich nog aan de kunst verrijkten.
Rottend vlees
Veel aandacht wordt ook besteed aan
de vele activiteiten van de anti-rook-
magiër Robert Jasper Grootveld. een
virtuoos bespeler van de publiciteit,
die ook betrokken was bij de eerste
Nederlandse happening „Open het
graf" in 1962, waar de hele scene van
toen bij betrokken was zoals Simon
Vinkenoog, Jan Cremer en Johnny
the Selfkicker. Dat is me een opge
wekt feestje geworden. Het ateljer
van Rik van Bentum, waar het werd
gehouden, was o.a. versierd met stuk
ken rottend vlees, botten en koeien-
darmen en tot het programma be
hoorde het in brand steken van de
kleding van het publiek en het stuk
slaan van de meubelen. Johnny, hele
maal over zijn toeren, gooide botten,
darmen en zwarte verfstof tussen de
menigte en Vinkenoog, in jacquet,
deelde houtjes uit om op te bijten
„De kunst moet ontspannend zijn"
zei Ben Vautier eens. „ze is veel te
vervelend geworden. Het verstrooi
ingskarakter van Fluxus ageert tegen
de geldende cultuur".
Ik heb destijds enkele Fluxus-festi-
vals bijgewoond en me meestal tome
loos verveeld om die aaneenschake
ling van flauwe, toch min of meer
verwachte onverwachtheden. „Piano
Piece 1962" van George Brecht: ie
mand zet een vaas met bloemen op de
piano; „Saxofoonsolo", ook van
Brecht; iemand komt het podium op
met een instrumentenkoffer, laat zien
dat er een trompet in zit en verdwijnt
dan weer, oké goed voor een vage
glimlach. „Guitar Piece" van Robin
Page: 'n paar mensen schoppen een
gitaar het toneel op, 't ding gaat
uiteraard aan diggelen en de stukken
vliegen de zaal in
Over nieuwe vormen van recreatie
gesproken. Wim T. Schippers kondig
de middels grote affiches op 6 decem
ber 1963 een Manifestatie aan het
strand van Petten aan'; met een ge
volg van pers- en cameramensen
wandelde Schippers naar de zee en
goot daar een flesje limonade in leeg.
Zo zou je kunnen doorgaan. Er waren
uiteraard wel happnings met bepaal
de politieke, meer nog sociale tenden-
De kleine prins (Toi van Gelder) met zijn roos (Jo Roehrig)
(foto Robert Collette).
Fysiek theater van Theatraction
door André Rutten
DEN HAAG „De kleine prins" van de Franse schrijver
vliegenier (graaf) Antoine de Saint-Exupéry, door zijn kame
raden Saint-Ex genoemd, intrigeert zo nu en dan toneelspe
lers. Nu de Haagse groep Theatraction, die „fysiefc theater"
wil maken.
„De kleine prins" is een ik-verhaal:
Saint-Ex vertelt hoe hij, met motor
zen, zoals die van Grootveld met zijn peCh in de Sahara terecht gekomen,
en denkend dat hij er niet
Robert Jasper Grootveld, ooit de famueze anti-rookmagiër, nu bezig met de
toepassing van piepschuim, in zijn anti-rooktempel.
anti-rookactie hoewel hij me mid
den in die periode wel eens om een
sigaret heeft gevraagd of Thom
Jaspers, die verkeersonveiligheid en
luchtvervuiling aanpakte en Provo
kwam ook hoofdzakelijk door happe-
nins aan de voor hen zo noodzakelij
ke publiciteit. En er is nog veel meer,
de speelse plastics van de Eveiit-
structure.Research Group, de acties
van Sigma, zoals de Continue Teke
ning die in Londen begon en via Am
sterdam in Rotterdam eindigde.
Dat en nog veel meer wordt op deze
tentoonstelling uitstekend gedocu
menteerd uit de doeken gedaan, 'n
Gekke tijd was het wel en 't is leuk
om het hier nog eens allemaal luch
tigjes over te doen. Nog eens naar
Hoepla kijken, want dat kan, het
uitstekende kunstprogramma Sig
nalement nog eens zien en eens even
in dat microfilm-archief duiken, 'n
Erg goed voorbereide tentoonstel
ling, waar je wel de tijd voor moet
nemen want er is een overweldigende
hoeveelhied boeiend leesvoer.
Tot 7 januari 1980 in het Museum
Boymans-Van Beuningen, Rotter
dam. Maandag t/m zaterdag van 10-
17 uur, zondag van 11-17 uur.
door Ineke Sluiter
AMSTERDAM Het Nationale Ballet bracht woensdagavond in de Amsterdamse Stads
schouwburg de reprise van Agon, een ballet van George Baianchine, op muziek van Igor
Strawinsky Het is oorspronkelijk gemaakt in 1957 voor het New York City Ballet, bij het
Nationale Ballet ging het in 1974 in première, en nu is er dan de reprise.
nleuwers toonden de noodzaak van „Voorbij Gegaan", van Rudi van
zo'n vernieuwing, waarin de verande- Dantzig, gemaakt voor Alexandra
rende visie op de kunsten in samen- Radius en Han Ebbelaar, dat sinds de
hang met de dynamische ontwikke- première op 13 september J.l. enorm
ling van onze samenleving zich weer-
spiegelden.
Baianchine staat te boek als één van
de grootste choreografen van deze
eeuw en heeft een indrukwekkend
aantal werken geproduceerd. De
kwaliteit van deze werkerl kan niet
altijd van hetzelfde niveau zijn en mij
dunkt, dat dit ballet niet zijn sterkste
is. De keuze om juist dit ballet op
nieuw uit te voeren roept dan ook
enige twijfels op
De invloed van de moderne dans op
het klassieke ballet is hier zeer evi
dent. De moderne dans zette zich.
rond de eeuwwisseling, sterk af tegen
de klassieke dans Men zocht naar
nieuwe bewegingsvormen, uit een
emotionele noodzaak. Zeer vormver-
nieuwend was bij voorbeeld Doris
Humphrey ZIJ onderzocht het effect
van de vorm van de beweging. Dat wil
zeggen de vorm van de beweging als
woorden van de danstaal, die de
„boodschap" over moeten brengen.
Haar werk en dat van de andere ver-
ADVERTENTIE
aan zeggingskracht gewonnen heeft,
en nu een uitvoering kreeg, die het
publiek muisstil gadesloeg. Het ap
plaus gaf uiting aan de erkenning van
het feit, getuige te zijn geweest van
een grote artistieke prestatie. Na de
pauze nog Midzomernachtsdroom
van Frederick Ashton, waarover al
eerder bericht werd. Een interessant
programma, dat op 25 november op
nieuw in de Amsterdamse Stads
schouwburg wordt uitgevoerd.
levend uit zal komen, de kleine prins
ontmoet. Een wonderlijk kereltje, een
puur kind, dat van een klein eigen
planeetje in het heelal, via andere
kleine planeetjes op de aarde is te
recht gekomen, op zoek naar een
vriend. Je kunt denken, dat de kleine
prins Saint-Ex zelf is, toen hij nog
kind waS in een beschermd milieu, en,
volwassen wordend, moeilijk een
plaats vond in de wereld van de vol
wassenen. Verbazing over de domme
dingen die grote mensen belangrijk
vinden spreekt zeer duidelijk uit de
kleine prins.
Theatraction zet dat verhaal in een
witte ruimte. De kleine prins is een
zelfstandig figuurtje, in wit satijn ge
kleed (Toi van Gelder). De verhalen
de teksten zijn, behalve even in de
inleiding en aan het slot, verdwenen,
alleen de gesprekken blijven over. De
relatie tussen de vertellende vliege
nier (Erik Meijer) en het prinsje wordt
vindingrijk uitgebeeld. Zij zitten en
bewegen op de witte speelvloer een
eindje van elkaar af, maar schijnwer
pers projecteren hun schimmen op de
witte achterwand en komen daar bij'
elkaar.
De vliegenier verdwijnt spoedig uit
de aandacht. De andere ontmoetin
gen van de kleine prins, in het oor
spronkelijk yerhaal verteld, worden
uitgebeeld. Eerst die met zijn eigen
roos (mimisch uitgewerkt door Jo
Roehrig, leider van de groep, met een
rode waaier), dan die met de volwas
senen, ieder op een eigen klein pla
neetje; de koning, de ijdeltuit, de
dronkaard, de zakenman, de
lantaarnopsteker, de aardrijkskundi
ge (alle door Coen Pronk, met behulp
van een kleermakersdummy en delen
van kostuums). En op de planeet de
aarde ook met de slang, het bloeme
tje, de vos (door Jo Roehrig, met
kleine hulpmiddelen, vooral mi
misch). Het wordt allemaal heel een
voudig, grappig gedaan, met al de
naïviteit die goed bij het verhaal
past. Het wordt er ook wel wat oms
lachtig door, wat traag, maar het
houdt een zuivere, kinderlijke toon,
waarin de teksten heel goed tot hun
recht komen. Zodat niet alleen de
verbazing over de domme dingen van
volwassen mensen, maar ook het ver
langen naar vriendschap, naar gebon
denheid, en de pijn die daar door
ontstaat, helder overkomen.
De première was woensdagavond in
het Theater aan de Haven, waar de
komende weken nog een aantal voor
stellingen gegeven worden. Daarna
ook te zien in o.a. Rotterdam, Am
sterdam, Utrecht.
ADVERTENTIE
is fijn, zn prijs
verrassenaklein.
Speciaal vandaag
Gesprek met de minister
president. Jaap van Meekren
praat met premier Van Aft
over de belangrijkste politieke
gebeurtenissen van dese week.
Ned. 21.55 uur
De wandelende jood en de
heilige landloper. Tweede en
tevens laatste deel van een do
cumentaire over de houding
van christenen ten opsichte
van de joden en Israël. Men
kan op verschillende manie
reu naar Israël kijken: als het
land van de bijhei, als Gods
wonder op aarde, als een tio-
nistische staat of als het land
van de onderdrukte Palestij-
nen. De IKON geeft een over-
sicht.
Ned. 2. 23.00 uur
De Suite. De heren Hofland,
Grijs, Notteboom, Spaan,
Biesheuvel, Schippers en me
vrouw Van Keulen praten na
over het leven op aarde.
Hilversum 3 22.30 uur.
De invloed van die vernieuwing zien
we terug bij Baianchine, en terecht:
de scheiding tussen modern en klas
siek werd steeds minder groot. Maar
in Agon heb ik het gevoel, dat er niet
vanuit een innerlijke noodzaak naar
een nieuwe vorm werd gezocht, maar
eerder uit een modieuze behoefte zich
aan te passen aan een „trend". Zon
der afbreuk te willen doen aan inzet
en vakmanschap van tien van de
twaalf dansers, bleven er toch twee
over, die er in slaagden werkelijk in
houd te geven aan hetgeen Baianchi
ne aan beweging gebruikt. Het waren
Coleen Davis en Francis Sinceretti,
die van het vierde deel, Interlude en
Pas de Deux, een adembenemende,
intelligente en een vooral emotioneel-
menselijke interpretatie gaven, die
het hoogtepunt vormde van dit bal
let, dat danstechnisch en artistiek
zeer hoge eisen stelt. Dit kan dus dan
de reden zijn, dat de reprise de moeite
waard Is!
Verder stonden op het programma
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM - De AVRO houdt op
met het organiseren van de autorally
die sinds tien jaar ieder Jaar werd
gehouden. In plaats daarvan zal deze
omroep een „nationale recreatiedag"
organiseren, op de laatste zaterdag
van september. Zo'n miljoen Neder
landers zouden dan op die dag op de
fiets de mooie plekjes in de natuur
moeten bezoeken. De AVRO wil met
de autorally ophouden omdat er
steeds meer protesten te horen zijn
tegen deze milieuvervuiling en ener
gieverspilling. Ook In de Tweede Ka
mer zijn vragen gesteld over de mili
eu-aspecten van autorally's
Reinbert de Leeuw geeft zondag 25
november om 14.30 uur in Paradiso te
Amsterdam een eenmalig pianoreci
tal dat gewijd is aan de componist
Liszt. Voor de pauze speelt De Leeuw
stukken uit de periode 1839-1877, na
de pauze wordt de componist in rela
tie met Wagner muzikaal uitgediept
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM De VARA zendt za
terdagavond kwart over elf op Neder
land 2 de documentaire over vluchte
lingetjes uit Rhodesië uit, die eerder
niet door kon gaan wegens een KRO-
claim. Dit programma is tot stand
gekomen in samenwerking met het
Defence and Aid Fund en de VARA
Speelgoedactie. Dat deel van de op
brengst van de Speelgoedactie dat
boven de gemiddelde opbrengst ligt,
komt ten goede aan de vluchtelinge
tjes uit Rhodesië.
Het gaat om kinderen die gevlucht
zijn uit Zimbabwe-Rhodesië naar ver
schillende omliggende landen, waar
onder Mozambique, In Mozambique
verblijven zo'n 150.000 vluchtelingen,
van wie het overgrote deel is onderge
bracht in vijf kampen.
„Achter het Nieuws" was in het kamp
Matenge in de provincie Tete. waar
voornamelijk kinderen, ongeveer vijf
duizend, wonen. Een groot deel van
hen zijn overlevenden uit het kamp
Chimoio in Mozambique dat twee
jaar geleden door het Rhodeslsche
leger werd platgebrand.
In het kamp Matenge is het voedsel
karig en eenzijdig, medicamenten
zijn er nauwelijks en er kan maar een
klein beetje onderwijs worden gege
ven. Verder vervelen de vluchtelin
getjes zich mateloos Simpele spelle
tjes als een springtouw of voetbal
hebben x niet, evenmin als schriften,
pennen en breiwol. Door middel van
de VARA-Speelgoedactie hoopt men
dit gebrek enigszins op te heffen.
Van helden, elfen en die
oudste verhalen uit Ierla
door Maartje Draak en Fridi iter
Uitg. Meulenhoff, Amsteri hei
Pag /32.50. drin}
Beroepen-almanak, handleii iken
school- en beroepskeuze. 5e mu;r
H. Q. Peet. Uitg. Elsevier, 1
dam, 352 pag.. ƒ29,50 feml
jebe
De tweede wereldoorlog d ter r
ston Churchill, deel 7 (de gevei
'42), deel 8 (juni '42-mei '43)
(juni-nov. '43). Prijs per deilevei
(later 27,50). Uitg. Elsevier voor
dam. De laatste drie delen neel
standaardwerk zullen in nrekl<
verschijnen. yan
Vuga's algemene plaatsn |g
van Nederland onder red. i
Dammer-Vos. Uitg. Vuga, D
164 pag., 19,50.
ijn f
De zaak Oppenheimer do< ient
Klpphardt. Toneelstuk ove r
matiek van morele en poli
zwaren tegen atoombe conc
n.a.v. het in '54 tegen de Ami ient<
fysicus ingesteld onderzoek, 0p
gefllustr., 18,50. dat
Een Nederlander in Siberië verf
van Anton Struik. Van 192Ï m
verbleef ir. Struik in de in'ht
kolonie Koezbas, waar hij :nie
leiding gaf aan de opbouv als
kolenindustrie. 76 pag., eleii
10. Beide uitg. Sun, Nijmi jset
Kleine Martha door Catali 'n.
Roman over lief en leed va ja
ker vissersgezin. Uitg. L. J. V n v
192 pag.. 19.90. jjv0]
Oh, mijn rug door dr. L. 1
Kierman. Een medische i
bij rugklachten. Uitg. MehlT
Amsterdam, 240 pag., 32,!r
Van onze radio- en tv-redacfcnai
HILVERSUM De Israëli! vot
visie heeft zich toch aangenom
deelname aan het Eurovisie
tival, dat op 19 april in D
wordt gehouden.
Eerder had Israël laten wete 1
niet aan het songfestival j"inl
doen omdat 19 april een Is na:
nationale herdenkingsdag keg
'SUS', nieuw stuk van Barry Keeffe
door Dirkje Houtman
te ri
et a
cijri
g
ene
Ie
ile\
AMSTERDAM „SUS", de afkorting van „Suspectt
son", is een wet in Engeland die de politie het recht ge
arrestant 48 uur zonder bewijs vast te houden. „SUS"
de naam van het nieuwste stuk van Barry Keeffl,
discriminatie, dat in de regie van Ann Mitchell in Soetr
Amsterdam t/m zaterdag 24 november gespeeld wordfnc
Wie door de dagelijkse portie discri-
minatienieuws in kranten nog niet
immuun is geworden, zal zich bij het
zien van deze voorstelling woedend
en machteloos tegelijk voelen. Maar
als het goed is, zal de toeschouwer die
woede ook omzetten m waakzaam
heid ten opzichte van discriminatie in
eigen land of omgeving. Want al gaat
„SUS" in op de Engelse situatie, het
gevoel voor recht en orde bij de Ne
derlandse gezagsdienaren stoelt ook
nogal eens op vooroordelen die kun
nen voortkomen uit frustratie en drift
tot moraliseren. Lees er het zwart
boek met klachten over de Amster
damse politie maar op na.
Compact
SUS is een prachtig compact gecon
strueerd drama. Het toont in kort
bestek de gevolgen van een politieke
keuze verstrengeld in het gedrag van
twee politieambtenaren tijdens het
verhoor van een neger die zij van
moord op diens echtgenote verden
ken. Het speelt op de avond van de
landelijke verkiezingen in Engeland
die Margaret Thatcher gaat winnen.
Rechercheur Karn en zijn assistent
Wilby hebben hun hoop op de over
winning van de Tory's gevestigd. Dat
zal de orde herstellen, het politieap
paraat meer rechten verschaffen en
de harmonie waarin verschillende
rassen kunnen leven, tegengaan.
Aan deze heren is de neger Delroy
overgeleverd. Deze maand voor de
vierde keer opgepakt, op grond van
de SUS. Na de vergissingen van de
vorige keren kijkt hij er niet meer van
op. Langzamerhand maken de amb
tenaren hem duidelijk dat zijn vrouw,
in verwachting van haar vierde kind,
is overleden. Een ontluisterend mo
ment. In de ene hand houdt i
Wilby de telefoon met verhl
verkiezingsuitslagen, in de s
plastic zak met de nachtpon!"
slachtoffer waardoor Delroy js
liteit onder ogen krijgt.
Verhoor
Een vernederend verhoor v<
by, een gefrustreerde vrijg<
lijkt de dood van de vrou'
dood van zijn hond en spi
kitscherig inlevingsvermoi
toon. Maar als Delroy niet
noeg de geboortedatum van
ste zoon te binnen schiet
slecht mens. Zijn verblijf in
terwijl zijn vrouw pijn had
gebruiken zijn ondervragers
delijk om een snijdend schi
te kweken. Zij zijn ongevoeli)
verwarring van de ondervra^
doof voor het liefdevolle resj
Delroy voor zijn vrouw, dl 11
klinkt in de als alledaagse me
gen gestelde antwoorden. He IA
knappe vorm, die het drama oi
voor sentimentele ontboezem ror
onnodige uitwijdingen overu
gronden van de diverse periulc
Die zijn verweven in de va n
plaatste ethiek van de politie d
naren en de hier geschetste t ie<
dèn van de verdaente, die n lef
veelste vergissing ook nu wee n
gaat. De ingehouden op g
staande emoties van Delront
Barber), het zuinige, zelfing
gedrag van rechercheur Karn
Barren) overigens knap uitgei
een doorzichtig laagje symp
de kruiperige ondergi
machtswellust van Wilby (Ch
cel) geven de verkiezingsovei
die wij nu kennen een extra
dimensie.
ADVERTENTIE
Ik geef mij op als abonnee van mikifc gidP
voor f32,50 tot 1 januari 1981.
straat
De gevluchte kinderen in de kampen in Mozambique vervelen zich mate
loos.
postcode en plaats
Opsturen in gesloten envelop zonder postzegel naar
Antwoordnr 70 1000 RA Amsterdam
Of bel 035 284 333 T f!
