Dia's voor een familiefeest
Jakoenin geeft somber beeld
van de Russische kerk
VAN DA Al
Trouw
DEJfORENAER
VOOR MAZDA
UIT DE KERKBLADEN
Het gedempte
geluid
overheerst
VOORBIJGAW s
Weer néé tef
neutronenbi;
Kerk steunt sta
in Brazilië
Conferenti
- MAANDAG 19 NOVEMBER 1979
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
Vader en moeder Van Willigen zijn
binnenkort veertig Jaar getrouwd
Vanavond gaan de kinderen bepraten, hoe ze
dit zullen vieren. Ze ontmoeten elkaar in de
flat van Annie. Zij is ongetrouwd en bij haar
kunnen ze ongestoord overleggen.
Annie, een wat spichtige maar vriendelijke
verschijning, heeft een prettige baan als
secretaresse op een assurantiekantoor. Zij
gaat na of alles in orde is voor de ontvangst
van haar zus en beide broers. De koffie
pruttelt in het apparaat, de kopjes staan
klaar en op een schaal liggen zandkoekjes.
Daar gaat de bel. Dat zal Kees zijn. hij is
altijd aan de vroege kant.
Kees van Willigen omhelst zijn oudste zus
hartelijk. Hij is een stevig gebouwd man en in
zijn woonplaats, een groot dorp in het oosten
des lands, een man van gewicht: ouderling,
raadslid en zijn royaal gesorteerde
drogisterij is tot in de wijde omtrek bekend.
Hij zit nog maar net. of de bel gaat opnieuw
Even later klinken stemmen op de trap en dit
betekent, dat Truus en Henk tegelijk
aangekomen zijn.
„Hallo lui!" roept Truus. de luidruchtigste
van het viertal. Zij is een gezellige dikkerd en
getrouwd met de eigenaar van een
goedbeklante groentezaak.
Henk. de jongste, komt stilletjes achter haar
aan de kamer binnen. Hij is een beetje een
buitenbeentje en zonder er wat van te zeggen,
ergert Annie zich aan zijn warrige baard en
zijn versleten spijkerbroek. Moe zei laatst dat
ze Henk ervan verdacht, op de PPR te
stemmen. Als hij vanavond nou maar niet
met Kees in de clinch gaat
Als ieder z'n eerste kopje koffie op heeft
„Visie?", roepen de anderen, „wat is dat voor
een blad?"
„Nou. gewoon
Truus.
van de EO." antwoordt
„Meid, er gaat niks boven jouw koffie!", zegt
Truus voldaan en hartelijk en als over en
weer naar eikaars welzijn is geïnformeerd,
vraagt Annie of ze maar zullen beginnen.
„Ik heb al een idee!", verzekert Truus en ze
zwaait met een papiertje.
„Laat maar es horen." nodigt Kees haar uit,
intussen rustig zijn pijpje stoppend.
„Weet je." begint Truus, „ik zag een
advertentie in Visie
„De EO herhaalt Annie verbaasd. „Zijn
jullie daar soms lid van? Ik dacht dat wij
allemaal bij de NCRV waren, behalve Henk
misschien, die s geloof ik meer een
VPRO-mannetje."
Henk grijnst en gaat hier niet op in.
„En wij zijn naar de EO gegaan! Mag dat
soms niet?" Truus kijkt strijdlustig naar haar
zus en broers.
„Hou je maar kalm." adviseert Kees. „en laat
eens horen wat je plannen zijn."
„Nou," hervat Truus, „in Visie stond deze
advertentie: Stdat zal wel stichting
betekenen de stichting Vervolgd
Christendom verzorgtnou ja, lees zelf
maar. Het komt erop neer dat ze ook op
familiefeesten voor dia's kunnen zorgen, en
dat leek me echt iets voor vader en moeder.
Es heel wat anders."
„Tja," zegt Annie bedachtzaam, „misschien
niet zo gek. Weet je ook wélke vervolgden ze
in huis hebben, ik bedoel, op dia's?"
„Dat moeten we van tevoren wel weten."
vindt Kees. „want als 't over zwartjes gaat
moeten we er niet aan beginnen, dat is aan
vader niet besteed."
„Nee," sluit Annie hierbij aan. „we moeten
goed uitkijken, 't Mooiste is natuurlijk
blanke christenen vervolgd door
communisten. We moeten maar eens bellen,
of ze die in voorraad hebben. Echt Truus. 't is
een goed idee. net wat je zegt. weer eens iets
anders op een familiefeest."
„Hè ja." mengt nu Henk zich er ook in. „Echt
gezellig hoor. samen gluren naar vervolgden
en ondertussen taartjes smikkelen
„Ach jij altijd Z'n zusters halen de
schouders op.
Fragment uit een nog niet voltooide
christelijke roman).
DE MENSENZOON EN ZIJ!
Dan zullen zij
de Mensenzoon zien komen
op de wolken
met grote macht
en heerlijkheid.
(Markus 13 vers 24-32)
door Th. N. A. van der Voort
Het Moskouse patriarchaat is
in zijn huidige toestand niet
bij machte in te spelen op de
religieuze opleving, die mo
menteel in de Sowjet-Unle
plaatsvindt. Dat is de kern
van een rapport van de Russi
sche priester Gleb Jakoenin
aan het Christelijk Comité tot
Verdediging van de Rechten
der gelovigen in de USSR.
Deze acUeve geestelijke maakt deel
uit van een groep mensen, die in
Moskou nagaat of de Sowjetregering
de akkoorden van Helsinki wel na
komt Tevens is hij een van de leiders
van het zoéven genoemde Christelij
ke Comité. In verband met zijn activi
teiten is hij op 1 november gearres
teerd.
In zijn rapport, gedateerd 15 augus
tus 1979, dat In het laatst verschenen
nummer van het tijdschrift „Materia-
ly Samizdata" verscheen, bespreekt
vader Gleb de gang van zaken in de
grootste kerk van de USSR. Of hij het
nu over de patriarch, de parochianen,
de uitgeverij of de afdeling voor bui
tenlandse kerkelijke betrekkingen
heeft, het beeld dat hij schetst is
Steeds somber en laat weinig ruimte
voor optimisme.
De staat heeft de kerk in een verlam
mende greep te pakken, en de kerk
doet te weinig om zich daaruit te
bevrijden. Daardoor kan zij ook geen
rol spelen in de opvang van de jeugd,
die zich in steeds groteren getale tot
ADVERTENTIE
is fijn, z'n prijs
verrassena klein.
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
Directeur mg O Postma
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
W.bautstraat 131 Amsterdam
tel 020-913456
telex 13006
Postgiro 66 00 00
Bank Ned Cred'eiBar.t»
Rekenmgnr 23 00 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
X11000
REGIO ROTTERDAM/OORORECHT
Postbus 940
3000 AX Rotlerdam
tel 010-115508 (abonnementen
en bezorging)
tel 010-115506 (redactie)
lel 115700 (uitsluitend voor
advertenties)
Rotlerdam
REGIO OEN HAAG/LEIOEN
Postbus 101
2501 CC Den Haag
tel 070-469445
(abonnementen en bezorging)
tel. 070-469445 (redactie)
tel 070-468864 (uitsluitend voor
advertenties)
Parkstraat 22 Den Haag
REGIO NOORD OOST NEDERLAND
(u ts'uitend administratie)
Postbus 3
0000 AA Zwoite
tel 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwofle
Abonnementsprijzen:
Per maand 15.90
Per kwartaal 47.70
Per ha« iaar t 95.40
Per iaar I 188.60
Advertenrietantven oo aanvaag
Teie torn serie abonnementenopdrachten
(z>e adressen boven)
Opgave tam.tiebenchten 9-19 30 van
maardag L m vntdag Op zondag ven 10-
20 uur tetef 020-913456
Opgave mm.-advertent.es tei
020-936060 of schfftehk aan Mm.-Adv
a'deling postbus 433
1000 AK AMSTEROAM
Adretw«|Z gmgen u-tsiurtend SChriftetyi
aan onze Amsterdamse adressen
God keert. Juist in deze tijd laat de
kerk deze mensen in de kou staan.
Feiten
Het feitenmateriaal dat in dit rapport
van vijfenveertig pagina's wordt aan
gereikt geeft een beeld van de recente
ontwikkelingen:
Patriarch Plmen is van zijn geeste
lijkheid en gelovigen geïsoleerd. Men
kan hem vrijwel alleen zien in zijn
kathedraal in Moskou tijdens de
kerkdiensten, maar het is vrijwel on
mogelijk door hem te worden ontvan
gen. Een nog duidelijker beeld van de
afzondering van de patriarch krijgt
men uit het verhaal over diens vakan
tiereis in mei dit Jaar per boot over de
Wolga. Geen enkele zondag heeft de
patriarch toen in een van de plaatsen
waar de boot aanlegde met de gelovi
gen een kerkdienst gevierd. De vorige
patriarch. Alexis, deed zoiets vaak en
werd dan ook door de bevolking en de
geestelijkheid steeds uitbundig ver
welkomd.
Met de bisschoppen is het weinig
beter gesteld. Ook zij zitten in een
„gouden kooltje", hebben te weinig
contact met hun gelovigen, en kun
nen te weinig doen op het gebied van
kerkelijke activiteiten. Vaak verval
len zij in een of andere hobby: het
verzamelen van mijters, ikonen, ge
waden. schilderijen, postzegels, of
„gewoon" geld. Een enkele uitzonde
ring uit het nabije verleden daargela
ten. haasten de bisschoppen zich de
richtlijnen van de staat op te volgen
uit angst hun positie anders te verlie
zen of overgeplaatst te worden naar
een minder goed bisdom.
Onder Stalin was het vanwege de
algemene terreur niet nodig dat de
bisschop en „aanbrenger" was. Nu. in
deze tijd, is het beslist noodzakelijk
dat men zich bereid verklaart met de
autoriteiten samen te werken, wil
men voor het bisschopsambt in aan
merking komen. Heeft men ook nog
een of ander „moreel defect" dat bij
de autoriteiten bekend is. dan is de
kans om benoemd te worden nog
groter.
De activiteit van de parochiegeeste
lijkheid is dus des te belangrijker, nu
het episcopaat passief terzijde blijft
staan. Als de parochiepriester de
steun geniet van zijn parochianen
kan hij zeer veel bereiken, zoals de
priesters Dimitrij Dudko en Alexan
der Men' laten zien.
Patriarch Pimen
Het is jammer dat er te weinig van dit
soort geestelijken zijn. De meeste
priesters behoren meer tot een kaste
die slechts de kerkdiensten uitvoert.
Zij bekommeren zich nauwelijks om
de nood van de aan hen toevertrouw
de gelovigen, die van de geestelijken
leiding verwachten in hun geestelijk
leven. Er wordt te weinig en te slecht
gepreekt. Elke band met de actuali-
ADVERTENTIl
EN ECHTE SERVICE
S«m v. Hout»n»tr 199
A dam. Geuzenveld
BI) het CBR
TM. 135103-113016
RPF MAAI VOOR GROTE WAGENPARKEN
teit ontbreekt. Ook zijn er zelfs gees
telijken die het zo weten aan te pak
ken dat zij de jeugd uit de kerk jagen.
Als dank hiervoor krijgen deze pries
ters soms een kerkelijke beloning.
Veel geestelijken weigeren kinderen
te dopen van ouders die. uit angst in
moeilijkheden te geraken, weigeren
een legitimatiebewijs te overleggen.
Een deel van de priesters leidt een
leven dat in flagrante tegenspraak is
met hun ambt. Klachten van de gelo
vigen bij de bisschop halen in zo'n
geval niets uit. De staat wil het ont
slag van dit soort priesters niet goed
keuren. omdat dezen voor de beste
anti-religieuze propaganda zorgen
die men zich kan voorstellen
De parochianen zijn verstoken van
elk middel zich in hun geloof te ver
diepen. Velen wonen te ver van een
kerk. Verzoeken om er een in hun
buurt te openen worden steeds afge
wezen. Dat de staat hier achter zit
valt af te lezen uit het feit dat de
laatste jaren slechts in het grensge
bied met China kerken zijn heropend.
Op deze manier wil de staat de gods
dienst gebruiken om de rust onder de
bevolking te vergroten in die delen
van het land, die aan het vijandelijk
gebied grenzen.
Kloosters
De kloosters zijn evenmin nog ln
staat hun functie te vervullen. Van de
ruim 1000 kloosters die er voor 1917
waren, zijn er zestien over. De monni
ken die de jeugd wat te zeggen heb
ben krijgen een spreekverbod opge
legd of worden het klooster uitge
jaagd. De sfeer van vertrouwen onder
de kloosterlingen is weg door de aan
wezigheid van aanbrengers.
Het geld dat door de gelovigen bijeen
wordt gebracht komt vooral de staat
ten goede. De kerk kan niet vrij over
haar eigen geld beschikken. De pro
paganda van de sowjet-vredespoli-
tiek wordt zo deels door de kerk
betaald.
De kerk wordt door dit alles gedegra
deerd tot een soort cultusfabriek, die
bovendien voor toeristen nog een
exotisch Russisch souvenir vormt.
Niet-geregistreerde illegale religieuze
groeperingen schieten als paddestoe
len uit de grond, maar het patriar
chaat Moskou kijkt nietsdoend toe
en vertoont een verbijsterend gebrek
aan vindingrijkheid. Groepen ortho-
Beslissend is de houding van de parochiegeestelijken.
doxen in het oosten van de USSR
raadt vader Gleb aan steun en erken
ning te zoeken bij de orthodoxe kerk
van Amerika, die uit de missionaire
activiteiten van de Russisch-ortho-
doxe kerk uiteraard vóór 1917 is
voorgekomen.
Te zwart?
De kritiek die vader Gleb op de kerk
uitoefent is zwaar, maar niet onrecht
vaardig. Toch moet men zich afvra
gen of hij de situatie niet wat te zwart
ziet. Zijn deskundigheid in deze ma
terie kan men moeilijk betwisten,
maar wél kan men zich afvragen hoe
de religieuze opleving die momenteel
onmiskenbaar aan de gang is, moge
lijk zou zijn geweest als er geen Rus-
sisch-orthpdoxe kerk was die. zij het
op te weinig plaatsen, ervoor zorgt
dat er kerkdiensten gehouden wor
den die in principe algemeen toegan
kelijk zijn.
Verder blijkt vader Gleb al te lang
geleden een geestelijk seminarie be
zocht te hebben om te kunnen peilen
wat zich daar afspeelt. Er worden
daar inderdaad door atheïsten lezin
gen gehouden over tal van onderwer
pen, vooral over de internationale si
tuatie, maar men moet student van
de academie zijn om te kunnen mer
ken hoe die in de zaal op de toehoor
ders overkomen. Wat dat betreft zou
ik me maar geen zorgen maken! Hoe
wel ook de gang van zaken op de
seminaries veel te wensen over laat,
zit er genoeg koren onder het kaf om
niet alle hoop te hoeven laten varen.
Het is echter te hopen dat de kerk,
zowel het episcopaat als de parochie
geestelijkheid op de een of andere
manier kennis kan nemen van vader
Glebs rapport en er een passend ant
woord op weet te geven, niet zozeer in
woorden dan wel in de praktijk.
Th. N. A. van der Voort is studiese
cretaris van de Europa-commissie,
uitgaande van de protestantse ker
ken in Nederland en studeerde van
1974-77 aan de geestelijke academie
te Leningrad.
Ds L H. Ruitenberg is na meer dan
dertig jaar teruggetreden uit de
redactie van Tijd en Taak. Reden
voor de redactie om een speciaal
„Ruitenberg-nummer" te maken met
een kleine selectie uit de honderden
artikelen die hij voor het blad heeft
geschreven, en daarnaast bijdragen
van oud-premier Den Uyl, Ad van
Biemen. H.M. de Lange. Dick Hou-
waart en Hilda Verwey-Jonker. Tijd
en Taak is (voor wie het niet weet)
een veertiendaags blad voor evange
lie en socialisme (te bestellen tel. 023-
244450). Hier een fragment uit de bij
drage van Den Uyl:
Hij is tegelijk drager van een politie
ke cultuur hoe bescheiden de grenzen
daarvan ook getrokken mogen wor
den. Die cultuur is er één van zedelijk
geïnspireerd socialisme, zou Banning
zeggen. Het is politiek bezig zijn met
de voortdurende bewustheid van
ethische waarden, van moraal, van de
manier waarop mensen ea groepen
met elkaar omgaan. Het is de kuituur
van het gedempte geluid, van de af
keer van ruzie en toegespitste tegen
stellingen. al ontbreekt de ondertoon
van radicaliteit nooit Het is in die
cultuur, dat gezocht wordt om het
socialisme aansluiting te verschaffen
op ontwikkelingen in het denken in
de kerk en de ethiek. En waarin ge
poogd wordt om godsdienstig gezin
den inzicht te verschaffen in de hard
heden en trivialiteiten van het poli
tieke bedrijf, inclusief de Partij van
de Arbeid In die cultuur wordt niet
gevloekt en weinig gedronken, hoog
stens bedachtzaam aan een pijp ge
lurkt Het gedempte geluid over
heerst Onder Ruitenhergs vleugels
krijgt zelfs een vaak heftig en agres
sief scribent als Hans van den Doel
angelieke trekken. De geschiedenis
van het religieus socialisme is niet
alleen een manifestatie van principi
eel pacifisme, het adeipt vrede en
Bart Ruitenberg is daarvan 'een
apostel.
Erbijj zijn
Het woord „combisynode" voor-de
gezamenlijke vergaderingen van de
hervormde en de gereformeerde syno
de (een uitvinding van het vrijge
maakte Nederlands Dagbladis nu
ook al doorgedrongen tot de vrijzin
nigheid In het blad van de vrijzinni
ge hervormden Kerk en Wereld rap
porteert synodelid ds. K.G. de Noord
dankbaar gestemd de laatste
„combi":
Denk nog eens aan de Gereformeer
den in de tijd van Colijn, in de oor
logsjaren met het conflict rond Schil
der, maar ook nog lang, daarna toen
de Wereldraad van.Kerken nog taboe
was. En zie dan nu tot je verbazing de
belijdenis dat pluraliteit bij een kerk
hoort en dafje maar geen grenzen
rond die kerk moet trekken als je van
elkaar weet dat Je Je tot Christus
rekent. Ik heb mij op deze combi
synode vaak zeer thuis gevoeld
We zullen ons niet moeten laten drin
gen in de richting van de vertrouwde
vrijzinnige kerken en groepen, maar
onze plaats innemen in het proces
van eenwording waarin we niet ge
mist kunnen worden. Denk maar aan
die noodzakelijke pluraliteit De
kerkgeschiedenis van ons land heeft
altijd vrijzinnigheid gekend, zo zal
het ook nu weer zijn Dat is goed voor
de kerk en vod"r ons. vrijzinnigen zelf.
En als we niet gevraagd worden bij de
samenwerking moeten we ons maar
melden En dan niet. zoals we dat
vaak doen met de minderwaardig
heidsgevoelens van een minderheid,
maar welbewust: Mogen we meepra
ten. we zijn ook hervormd!
Business
G. de Klerk schrijft in Hervormd
Weekblad over de tendens om op
Ds L. H. Ruitenberg
zaterdag niet meer te begraven of te
cremeren:
Overweegt men niet wat het prak
tisch en emotioneel betekent dat als
iemand op dinsdag overlijdt, of hij of
zij pas op maandag daaropvolgend
kan worden begraven. Ik laat de mo
gelijkheid dat dit in een aantal geval
len pas op dinsdag kan gebeuren nu
maar buiten beschouwing. Het is na
melijk wel reëel om te veronderstel
len dat de uitvaartondernemers en
crematie-organisaties niet voldoende
„capiciteit" hebben om op maandag
alle overledenen voor wie zaterdag,
zondag en maandag de vijfde dag na
overlijden is. te begraven of te creme
ren. Ik wil niet zeggen dat de rouw
verwerking beter verloopt als een ge
liefde dode snel wordt begraven.
Maar of zeven dagen (gekoeld) „bo
ven aarde staan" daarvoor bevorder
lijk is, waag ik toch te betwijfelen.
Maar kennelijk moet alles wijken
voor het zakelijke motief van de vrije
zaterdag voor het personeel van de
uitvaart- en crematiebedrijven. In de
middeleeuwen gold als één van de
zeven werken van barmhartigheid,
het begraven van de doden. Vandaag
is het begraven en cremeren „busi
ness". We spreken, ook in de kerk.
nog wel eens van de duistere middel
eeuwen. onze „verlichting" steekt er
echter wel erg schril bij af. Er zijn nog
streken in ons land waar het begra
ven burenplicht is. Wat een weldaad
en dat in letterlijke zin. Het zou
goed zijn als de gemeente van Jezus
Christus wegen zocht om weer zelf
haar doden te gaan begraven. Dat
kan dan ook op zaterdag gebeuren.
Met als hoofddoel dit werk van barm
hartigheid terug te halen uit de be
drijfsmatige aanpak die het steeds
meer geeft gekregen.
Gemis
Ds K. Dijk in de (gereformeerde) Gro
ninger Kerkbode:
Als iemand het geloof verliest, bete
kent dat voor hem dan een gemis? Of
hebben ze er in wezen niets bij verlo
ren. mogelijk (voor hun eigen gevoel)
slechts bij gewonnen? Ik denk dat we
te vaak vermoeden dat prijsgeven
van het christelijk geloof zonder pijn
gepaard gaat. Dat zal vaak ook vel zo
zijn. Maar niet altijd. De schrijver
Maarten 't Hart heeft hiervan on
langs. in zijn boek „Ongewenste zee
reis" een belangrijk getuigenis gege
ven. Hij schrijft over psalmen die
hem vroeger dierbaar waren, zoals ps.
138:4 („Dat is altijd mijn lievelings
psalm geweest") en merkt dan op:
„Vreemd is dat ik vroeger zo'n psalm
vers gemakkelijk tot het einde toe
kon zingen maar dat er nu halverwe
ge iets in mijn keel gebeurt waardoor
ik niet verder kan. Het is een onver
klaarbare ontroering, een sterk ge
voel van ontrouw tegenover iets dat
mij dierbaar is geweest." Even later
H.
V(
De aankondiging van dit endi
van de toekomstverwachting
afhankelijk van woorden uit
(13.14). Daar wordt iets gezeg
ons kan helpen deze woorden I02
verstaan. Ze verwijzen daam )d<
Daniël valt de nadruk op „ienfet
een mensenzoon" die met de'
des hemels komt en dan tot
van dagen", de Eeuwige gaat.Jl i
ontvangt van God heerschap;
en koninklijke macht. Verder
er gesproken van een onverde
koningschap. Woorden die duiht
eerste plaats doen denken aaide
komende rijk. Hoe deze dinge ld
zullen realiseren weet nieman ll
wordt hier duidelijk gesproke ho
de komst van dat rijk en de gl de
de Heer daarin. Het woord
heerlijkheid wordt in het Oud
Testament alleen met God in
verband gebracht. Het is zijn
heerlijkheid als schepper en
bevrijder. Die heerlijkheid hei ta
maken met de wijze waarop H js
God is en met zijn bedoeling 1
bestaan. Dat komt in ieder ge >e
zal door allen gezien worden. Bill
uiteindelijke rechtvaardiging
zijn woorden tot mensen. In d*n
verwachting mogen wij leven,
verbondenheid met Hem gaatp
bestaan niet ten onder, maar f
het deze toekomst.
Beroepingswerk
NED. HERVORMDE KERfd"
H
Beroepen te Leiden: G. G. ,p
Hoogstraten te Pijnacker.
Bedankt voor Westerhaar:
Meulen te Goudriaan.
pu
rg
Raad van kerken
AMERSFOORT Opnieuw
de derde maal in enkele jai
de raad van kerken in een to1
de ministerraad een duidelijln
tegen de neutronenbom en te11
voortgaande ontwikkeling
bouw van de kernbewapenii
horen. Nu de Nederlandse
aan de vooravond van verstrr
en niet meer ongedaan te mi
slissingen staat, aldus de bric
raad nogmaals zijn duidelijke
tegen de neutronenbom en te
voortgaande ontwikkeling e
bouw van de kernbewapenin 12
innering brengen. 11
De brief herinnert voorts aan
voor aangedragen argumente c
dere brieven en aan het gesj
een delegatie van de raad
had met de ministers Van A
der Klaauw en Scholten. Nu e
is van de produktie en de oj
van een geheel nieuwe gener
kernwapenen in Europa, be E
raad met algemene stemmei*
nisterraad mee te delen dat
der verwoorde standpunt 1
derlijk van kracht blijft.
maakt hij een onthullende vergelij
king: „Zoals je. wanneer je echt ver
liefd bent geweest, tot tranen toe
ontroerd kunt worden als je jaren
later het bewuste meisje weer eens
hoort praten en dan ziet hoe zij glim
lacht tegen een ander op een wijze als
zij eens tegen jou glimlachte een
gebaar dat toen alleen maar voor jou
bestemd was en je misschien ook wel
ontroerde maar toch vooral met trots
vervulde zo ontroert ook zo'n
psalmregel je tot tranen toe omdat je
weet dat die psalmregel je, vanwege
het feit dat Je het geloof hebt verlo
ren, niet meer toebehoort. Voorzover
zo'n regel datgene bevat wat wij
troost noemen, is dat voor een ander
bestemd, niet meer voor jou". Zoveel
is duidelijk, dat Maarten 't Hart niet
ontkent het geloof in de meest letter
lijke zin van het woord verlóren te
hebben! Nu zit daar een hele historie
achter, te uitgebreid om er op in te
gaan. Men leze zijn boeken, zoals
„Een vlucht regenwulpen". Bewonde
ring verdient zijn eerlijkheid, dat het
verlies van geloof behalve winst, ook
heel duidelijk én heel ingrijpend een
gemis betekent. Eerder bekende oud
minister Vredeling een compensatie
voor dit gemis te zoeken in het talloze
malen beluisteren van Bach-canta-
tes. Maarten 't Hart zei voor de radio
onlangs hetzelfde. Nog iets: 't Hart
ontkent niet dat er iets van blijft
hangen, van de tijd dat je nog geloof
de Je kunt Je er niet meer helemaal
van losmaken. Hij schrijft: „Wat ook
van het geloof overblijft is het vermo
gen je schuldig te voelen. Wat tocht is
voor een tachtigjarige, is schuldge
voel voor mij. Want dat is misschien
wel het eigenaardigste van het ver
dwijnen van het geloof: je verliest wel
de hoop op verlossing maar het lijkt
wel of het aan die hoop op verlossing
voorafgaande schuldgevoel sterker
wordt naarmate die hoop zelf kleiner
wordt". Er zijn sporen in de ziel ge
trokken die zich maar zo niet laten
uitwissen De erkenning hiervan door
't Hart verdient respect en geeft te
denken!
SAO PAULO (ANP) De pa
zijn instemming betuigd met
leid dat de bisschoppen in de
aanse miljoenenstad Sao Pat
ren ten aanzien van de stake
Honderdduizenden metaalai
staken daar al wekenlang er
volge daarvan is vrijwel all
striële bedrijvigheid lamgele
aartsbisschop, kardinaal Am
met zijn tien hulpbisschoppe
ten de kerken ter beschikking
len voor vergaderingen
stakers.
Het kerkelijk beleid heeft al
singen met de regering gele
dens een vergadering hebben
den van de militaire politie de
fende kerk opengebroken
kort en klein geslagen. Honde
sen werden gewond. Voor
schoppenconferentie was dat
ding tot een onmiddellijke
teitsverklaring in Sao Paulo.
Activisme, geweld en p
besluitvorming, sprekers
CH.J. Enschede en dr J. Terl(
25 november, internationale
voor wijsbegeerte Leusden
15020).
Als ouderdom pijn doe
geestelijke verzorgers in ver»
tehuizen m.m.v. Marinus
Berg. dinsdag 27 november
uur. Immanuelkerk, Berlagesl
Rotterdam-Alexanderpolder.
opg. prov. bureau herv. kerk,
264500.
Week voor persoonlijke be
en rust. 7-14 december. E
Priorij. Doornburgh. Maarss
03465-61678).
Wandelen in de Geest n
Sjoerd Pasterkamp. zaterdal
vember 10 uur. Huize Baak. E
tel. 05200-36446.
