ran vergroot ruk op VS Boliviaans leger gaat praten met parlement Smith bereidt blanken voor Ike druppel olie telt voor Zuid-Afrika Verspreiders van vlugschrift in China opgepakt Poolse politie pakt 30 dissidenten op frië belet bezetting nbassade in Beiroet Tsjaad heeft nieuwe regering id-Afrika cot gesprek ^er Namibië 'Luchtreizigers als dieren behandeld' 'Nieuwe grondwet voor Zuid-Korea' 1 >NC ,NDAG 12 NOVEMBER 1979 trouw/kwartet IER AN. WASHINGTON (Reuter, AFP. AP) De nieuwe ster van buitenlandse zaken van Iran AbolHasan Bani- r gaat alle buitenlandse ambassadeurs in Iran bij zich lieden om hun steun te verkrijgen voor de eis dat de nigde Staten de verdreven sjah uitleveren aan het nieuwe nd in Iran. Iraanse ambassadeurs in den vreemde zullen moeten verweren tegen anti-Iraanse activiteiten anders Om het lot van de sjah Fel waren dit weekeinde de betogingen voor en tegen het Amerikaanse beleid de sjah van Iran niet aan de nieuwe machthebbers uit te leveren. Links tegen standers van Khomeini, die hem een moor denaar noemen van vrouwen en Joden, rechts een groep die ,,de moordzuch tige en misdadi ge sjah" wil uit wijzen. N'DJAMENA (AP. Reuter) - In het Afrikaanse land Tsjaad is een nieuwe regering gevormd, na een burgeroor log die in totaal zestien jaar heeft geduurd. De regering zal het land gedurende een overgangsperiode van anderhalf jaar leiden. In Tsjaad be staat een grote tegenstelling tussen het noorden en zuiden van het land In het arme zuiden wonen overwe gend christenen, in het nog armere, woestijnachtige noorden van het land islamieten en aanhangers van natuurgodsdiensten In augustus werd. onder toezicht van een aantal Afrikaanse landen, overeenstemming bereikt over het stichten van een re gering van „nationale overgang" Iedere keer als de naam van een mi nister werd bekend gemaakt juichte gisteren de menigte in de straten van N'djamena. Christenen bezetten tien departementen, terwijl islamieten en anderen er twaalf kregen. Het Franse leger houdt nog toezicht in Tsjaad. ;en ze ontslag. r van de Syrische vredesmacht janon hebben gisteren voorko- iat Iraanse studenten en geeste- i de Amerikaanse ambassade in et bezetten. De groep was het ran het ambassadeterrein over- mmen en verbrandde de Ameri- se vlag. De Syriërs dreven de en met flink geweld van het i wat hen op een scheidkoor te staan. ter Bami-Sadr, die ook verant- ielijk is voor economische za- in financiën, zei dat de sjah bij Ijzing1 een open rechtzaak zal n en, die door waarnemers uit de yj wereld kan worden bijgewoond. rf hij schuldig is wordt hij berecht, er et dan krijgen ze (de VS) hem aldus de minister. In een gesprek met radio-France zei Sadr dat het Iraanse volk een Neurenbergproces tegen de wil zodat „de Amerikaanse mis- n" in Iran wereldkundig worden lakt. De minister, een van de jiéedrijkste medewerkers van Kho- dai.zei: „We willen de Amerikanen ;g, :hten voor de misdaden die zij de dtopen 25 jaar in Iran hebben be- al£ Gedurende die tijd zijn de be- le«n genomen door de Amerikaan- s ïbassade, niet door het keizerlij- ehjof". Mocht de sjah in Amerika of naar een ander land gaan h^al een tribunaal volgen, e ie ter gehekeld ws*de ayatollah zelf heeft gisteren fel aangevallen. In een toe voor de Iraanse radio zei hij „Als Jezus vandaag leefde dan president Carter afzetten. Je- ons verlossen van deze vijand )t volk en de hele mensheid." lini, die overigens alle verdere n deze week wegens overver- moeidheid heeft afgezegd, had ook weinig goede woorden over voor de bezorgdheid van het Vaticaan over het lot van de gijzelaars in de Ameri kaanse ambassade in Teheran. Waar was de Vaticaanse zorg toen de sjah nog aan het bewind was, zei de aya tollah, die overigens de pauselijke nuntius in Teheran wel in de gelegen heid stelde de gijzelaars te bezoeken. Khomeini had hiervoor toestemming gegeven toen nuntius Annibale Bug- nini hem zaterdag een bezoek bracht. Mgr. Bugnini, die door een menigte Iranezen werd uitgejoeld toen hij de bezette ambassade binnenging, trof daar naar zijn zeggen ongedeerde gij zelaars aan die echter wel aan morele vermoeidheid begonnen te leiden. Za terdag al hadden de ambassadeurs van Zweden, Frankrijk, Algerije en Syrië de gijzelaars mogen bezoeken. Ook de ambassadeurs namen geen tekenen van mishandeling waar. LONDEN (Reuter) Vliegtuigpassagiers wor den gevoed met rommel, opeengestapeld als vee en door het cabinepersoneel met minachting behan deld, schrijft de Britse voedseldeskundige Egon Ronay in een vandaag ge publiceerde gids. Ronay is tot zijn oordeel gekomen aan de hand van de erva ringen van vijf medewer kers, die driemaal een lijn- vlucht van veertien vlieg tuigmaatschappijen had den gemaakt. „Luchtreizigers worden gedegradeerd tot num- mers. Ze worden opeenge pakt als vee, krijgen geen inlichtingen over regelma tig optredende ertragin- gen en zitten vastgeklemd in te kleine stoeltjes" al dus Ronay. Daarbij krij gen ze ondefinieerbaar eten en worden ze vaak genegeerd door het perso neel. Er is slechts een ding in een vliegtuig erger dan het eten, „de toestand van de toiletten". De criticus raadt de maat schappijen aan in plaats van de standaardmenu's met vlees of vis en wat groenten „een goede koude maaltijd met een warme drank" te presenteren die in ieder geval zorgvuldig is samengesteld. Stewar dessen moeten meer wor den gekozen op hun vaar digheid in het bedienen dan op hun uiterlijk of vriendelijkheid, wat nu vaak het uitgangspunt is. Van de veertien maat schappijen onder meer Pan Am, TWA, British Airways, Iran Air m La ker is er natuurlijk één de ergste. Volgens Ronay gaat die beoordeling naar de Israëlische maatschap pij El Al, die bovendien nog buitengewoon ruw en vernederend optreedt bij de veiligheidscontroles. „Mijn medewerkers wer den er bleek van en kon den hun woede nauwelijks bedwingen," schrijft Ro nay. Een Al-woordvoerder vond het allemaal wat overdreven, die kritiek. PEKING (AP, AFP, Reuter) In een van de hardste waar schuwingen tot nu toe, heeft de politie van Peking gisteren drie tot zes de berichten lopen uiteen dissidenten aangehouden. Verklaring De bezetters lieten fotocopieën rond gaan van een verklaring van 33 gijze laars, waarin er bij de Amerikaanse autoriteiten op aangedrongen wordt de sjah uit te leveren. Amerika hecht weinig belang aan de verklaring, ge zien de omstandigheden waaronder zij is ontstaan. Woordvoerder Hod- ding Carter zei nog eens nadrukkelijk dat de sjah niet wordt uitgeleverd. Vertrek staat waarschijnlijk wel een deel van de 60.000 Iraanse studenten te wachten die in de VS verblijven. President Carter heeft bevolen dat van alle 60.000 moet worden onder zocht of ze een geldige verblijfsver gunning hebben en is dat niet het geval dan gaan ze eruit. De studenten hebben dit weekeinde tegen de Ame rikaanse politiek gedemonstreerd. In Denver schoot een student een jonge Amerikaan dood nadat hij zich door een groep in het nauw gedreven voelde. Amerikaanse militaire deskundigen hebben nogmaals verklaard dat een militaire actie om de gijzelaars te bevrijden geen enkele kans van sla gen zou hebben. „Idioot", noemde Les Aspin, een lid van het Congres en de commissies voor veiligheidsvraag stukken de suggestie. LA PAZ (AP, AFP, Reuter) Hoge Boliviaanse militairen zullen vandaag parlementsleden en vakbondsleiders ontmoeten om te praten over de toekomst van het land. Het leger heeft laten weten dat het bereid is te onderhandelen, na het wijdverbreide verzet tegen kolonel Alberto Natusch. die op 1 november de macht aan zich trok. Zegslieden van parlement en vakbeweging lieten weten dat zij bereid zijn met de mili tairen aan tafel te zitten, op voor waarde dat Natusch niet alsnog via een achterdeur president wordt. Uit alle lagen van de bevolking wordt geprotesteerd tegen deze kolonel, die alleen kan rekenen op steun van een deel van het leger en van de conserva tieve bevolking in het oosten van Bolivia. Vrijagnacht stemde het Boli viaanse parlement met 130 stemmen tegen 1 tégen het aanblijven van Na tusch; 30 afgevaardigden lieten ver stek gaan. Opvolgen Wie Natusch zal moeten gaan opvol gen is onduidelijk. Zijn wettige voor ganger, de burgerpresident Walter Guevara Arze, heeft tijdens een clan destiene persconferentie laten weten dat hij zichzelf nog steeds als staats hoofd beschouwt. Hij zei erop te ver trouwen. dat Natusch ook onder druk van het leger zal opstappen. Volgens Guevara kan zijn bewind nog steeds rekenen op brede steun van de bevolking. Guevara werd als de eerste burger president in Bolivia geïnstalleerd na dat geen enkele kandidaat bij de ver kiezingen in juli een duidelijke meer derheid had verworven. Hij zou tot mei aan blijven, en in die tijd zouden nieuwe presidentsverkiezingen wor den voorbereid. Natusch heeft aange kondigd dat hoe dan ook volgend jaar mei presidentsverkiezingen zul len worden gehouden, maar zijn te genstanders hebben laten weten in die toezegging geen vertrouwen te hebben. Een van de kandidaten bij de stem busstrijd in Juli, Hernan Siles Zuazo. is aangehouden toen hij op weg was van Peru naar Bolivia. Hij werd gear resteerd door eenheden van de mari ne in Tiquina een stad 90 kilometer ten noordwesten van de hoofdstad La Paz. Siles Zuazo heeft zich in zeer krasse bewoordingen tegen de mili taire staatsgreep gekeerd. In La Paz werd gisteren getreurd over de slachtoffers die tijdens het poli tiek geweld van de laatste dagen zijn gevallen. In de kerken werden specia le missen gehouden en er was een mis voor alle gevallenen op de centrale begraafplaats van La Paz. Volgens de Boliviaanse Beweging voor de men senrechten zijn meer dan 200 mensen dodelijk slachtoffer geworden van Natusch' strijd om de macht, en wa ren er ongeveer even veel gewonden. Dat gebeurde bij de Muur van de democratie in Peking, waar zij bezig waren met het verspreiden van een woordelijk verslag van het proces te gen de dissident Wei Jingsjeng. Wei, die het dissidentenblad Verken ningen uitgaf, werd een maand gele den tot vijftien jaar gevangenisstraf veroordeeld. Hij zou militaire gehei men hebben doorgegeven aan buiten landers en bovendien hebben opge roepen tot omverwerping van de Chi nese staat. De aanhoudingen in Peking vonden plaats toen zich al een rij van 300 mensen had gevormd die een verslag van het proces wilden kopen. Tijdens de arrestaties ontstond tumult om dat ongeveer duizend omstanders cle politie uitjoelden en enkelen van hi n probeerden alsnog een vlugschrift ïh handen te krijgen. Vrienden van de aangehouden dissidenten zeiden zee* verrast te zijn door de actie van de politie, omdat de tekst van het proces al volledig op de Muur van de demo cratie was aangeplakt. Het was voor het eerst sinds zeven maanden dat bij de Muur van de democratie in Peking aanhoudingen plaatsvonden. Begin april werd een van de leiders van de beweging voof mensenrechten. Ren Wanding, opge pakt omdat hij posters opplakte. Hij zit nog steeds gevangen. WARSCHAU (Reuter, AP) De Poolse politie heeft het afgelopen weekeinde zeker dertig dissidenten aangehouden, die bij gelegenheid van de onafhankelijkheidsdag van het land een betoging wilden houden. 'ESBURG (AP. AFP) [rika is niet van plan naar een intie over Namibië (Zuidwest- te komen als niet ook pro- ikaanse lokale leiders worden Igd. Zuidwest-Afrika wordt iid-Afrika bestuurd tegen uit- van de Verenigde Naties in. ig wordt aangevochten door (bevrijdingsbeweging (SWA- die wel voor de bijeenkomst is nodigd. De conferentie had van- in Genève zullen beginnen. De ifrikaanse weigering is vervat in >rlef aan de secretaris-generaal le Verenigde Naties, Kurt Wald- Deze had afgelopen week on- jacht een nieuwe conferentie over Jlblë aangekondigd waarvoor be te Zuid-Afrika en SWAPO vijf aanse en vijf westerse landen I/tfn uitgenodigd. Waldheim is te- £5 leelneming van door Zuid-Afrika linde groepen uit Namibië om- deze naar zijn idee voldoende Zuid-Afrika worden vertegen- digd. SALISBURY (AFP. AP, Reu ter) De voormalige premier van Rhodesië, Ian Smith, heeft de blanke gemeenschap in zijn land voorbereid op de komst van guerrillaleiders in de nieuwe regering. Smith zei bij de veertiende verjaar dag van de eenzijdige verbreking van de banden met het moederland Groot-Brittannië dat hij naar de Rho- desië-conferentie in Londen was ge gaan in de hoop de leiders van het Patriottisch Front buiten de deur te houden. „De Britse regering schijnt echter van plan te zijn ze binnen te halen Daarmee zullen we moeten le ren leven," zei hij. Smith verwacht dat er veel vijandig heid zal bestaan tegenover de guerril laleiders Joshua Nkomo en Robert Mugabe na zoveel jaar oorlog. „Het is moeilijk, maar we moeten reëel blijven. Zij zullen deel gaan uitmaken van dit land en we kunnen hen niet uitroeien," aldus Smith. Smith, die minister zonder portefeuil le is in de regering van bisschop Abel Muzorewa, werd bij zijn aankomst in Salisbury vanuit Londen vergezeld door minister van buitenlandse za ken David Mukome, die zei dat de Londense conferentie over Zimbab- we-Rhodesië op een „succesvol" ein de afstevent. Dmith voegde daar aan toe dat slechts nog wat details gere geld hoeven te worden. Deze zienswijze wordt voorzichtig ge deeld door waarnemers in Londen, die lichtpuntjes zien op de conferen tie. Zeker nadat de Zambiaanse pre mier Kenneth Kaunda heeft gezegd dat „het kunstje met een beetje meer geduld moet lukken". Kaunda een van de presidenten van de vijf „front- lijnstaten" kwam eind vorige week in Londen aan om te bemiddelen. Voor hem prangt een regeling van het conflict des te meer, nu Zimbabwe- Rhodesië de doorvoer van graan be stemd voor Zambia heeft stopgezet. Volgens de Britse voorstellen op de conferentie zal er een gouverneur naar Salisbury worden gestuurd, komt er een wapenstilstand tussen het Rhodeslsche leger en de guerrilla beweging en zullen vervolgens verkie zingen worden gehouden. Het Pa triottisch Front van Nkomo en Muga be maakt op punten bezwaar, vooral tegen het feit dat tijdens de overgang het overwegend blanke politie-, leger en ambtenarenapparaat intact blij ven, terwijl zij bovendien een interim- periode van twee maanden te kort vinden om verkiezingen voor te be reiden. Vandaag komen de deelnemers aan de conferentie over Zimbabwe-Rho- desië opnieuw in Londen voor een voltallige zitting bijeen. „We moeten in de zeer nabije toekomst besluiten nemen," zei de voorzitter van de con ferentie. de Britse minister van bui tenlandse zaken Lord Carrington gis teravond. Enkele dissidenten waren van plan een optocht te houden van de kathe draal van St. Jan in het centrum naar de tombe van de onbekende soldaat om daar kransen neer te leggen ter herinnering aan de onafhankelijk heidsdag. die de autoriteiten stil voorbij wilden laten gaan. Het was gisteren 61 jaar geleden dat Polen na 125 jaar overheersing door Rusland, Duitsland en Oostenrijk zelfstandig werd. Een woordvoerder van de dissidenten zei dat de activisten in Warschau. Krakau en Gdansk zijn opgepakt. In Polen mag de politie mensen 48 uur vasthouden zonder dat er een be schuldiging tegen hen wordt inge bracht. De meeste dissidenten waren leden of aanhangers van het KOR. het comité van burgerlijke zelfverde diging. De groep had tot nu toe niet deelgenomen aan demonstraties, om dat men er weinig heil van ver wachtte. De mars van dit weekeinde zou de vierde in zijn soort zijn geweest. De eerste was vorig jaar op 11 november en de andere twee op de verjaardag van de opstand van Warschau tegen de nazi's en de dag waarop veertig jaar geleden de Tweede Wereldoorlog uitbrak. De traditionalistische Rop- co-beweging, die de betogingen orga niseert, volgt steeds het patroon van een mis aan het begin en een krans- legging aan het eind met oproepen Polen zelfstandiger te maken van de Sowjet-Unle. Bij de voorgaande gele genheden hield de politie zich op dé achtergrond. SEOEL (AP, Reuter) De opvolger van de vermoorde president Pa:k> Tsjoeng-Hee wordt binnen drie! maanden gekozen overeenkomstig de bestaande regelingen. Zodra er een nieuwe president is. zal er een nieuwe grondwet komen. Dit heeft waarne mend president Tsjoi Kyoe Hah ge zegd. De regering wil. aldus Tsjoi. de macht in handen leggen van de nieu we president, die zal worden gekozen uit een niet-politiek kiescollege van ongeveer 2.600 afgevaardigden. Daar van zijn de meesten aanhangers van de op 26 oktober door de chef van de Zuidkoreaanse veiligheidsdienst doodgeschoten Park De nu van kracht zijnde grondwet dateerd van 1972 hans masselink bewind in Pretoria treedt steeds zelfbewuster op in zuidelijk Afrika 3 trekt zich niet veel aan van de westerse kritiek op zijn beleid. De nlange dialoog met bevriende landen die het niet eens waren met de enpolitiek heeft weinig uitgehaald. •Afrika is gewend geraakt aan het idee het weinig goeds kan doen in de ogen andere landen en doet voorkomen alsof >P het ogenblik erg sterk in de schoenen t - Dreigementen met militair ingrijpen lkc imbabwe-Rhodesië als het nieuwe be- 0 daar niet beval, en een onwrikbare ling in de kwestie Namibië zijn signalen 5 de regering van premier Pieter Botha niemand opzij wil gaan. (hartig reageert Pretoria op acties in Vn- en buitenland, een wapen en een boycot worden ais plaagstootjes afge- derd. Alleen een dreigend tekort aan waardoor de economie kan worden elphcht. bezorgt Botha en de zijnen slape- vi nachten. Zuid-Afrika is nog maar net il) lap te boven dat het nieuwe regime in .«n1- dat onder de sjah voor tachtig procent t de olieaanvoer zorgde, geen druppel n wilde leveren. Met veel geld en de hulp westerse oliemaatschappijen weet •Afrika het hoofd boven water te hou- Maar de oliekraan moet niet verder 'en dichtgedraaid, anders komen het °er, de defensie en de landbouw in kt Olie is de achilleshiel van de Zuld- fcanse economie. mer Pweede Kamer in Den Haag bespreekt week of het zin heeft dat Nederland ollelevering aan Zuid-Afrika stopt en bij andere EG-landen pleit voor een inter nationale boycot. De olieproducerende landen weigeren al olie te leveren. Zuid-Afrika is dus aangewe zen op de vrije markt, waar de prijs twee maal zo hoog is als de OPEC-prijs. Naar verluidt betaalt Zuid-Afrika voor zijn olie dagelijks tien miljoen gulden meer dan vo rig jaar Op die vrije markt, die ook in Rotterdam te vinden is, wordt overwogen om Zuid-Afrika vanwege de speciale risico's zelfs iets meer te laten betalen voor de olie dan andere landen. Buiten de vrije markt om betrekt Zuid-Afrika nog olie uit Broenei en Peru. Langs allerlei omwegen, onder meer via Curacao, komt de olie uit deze landen aan in Zuid-Afrika. -Kolen In eigen land ls geen olie te vinden, maar de Zuidafrikanen zoeken wel naar andere ener giebronnen. De enorme hoeveelheden steenkool die in de grond zitten geven de mogelijkheid om dit produkt om te zetten in olie. Dit kostbare procédé wordt toege past in de fabrieken Sasol 1 en Sasol 2. Een derde fabriek staat op stapel en zaJ over enkele jaren gereed zijn. Naar verluidt kan Zuid-Afrika te duur zijn. De huidige maatregelen om het olietekort het hoofd te bieden hebben al een nadelig effect op de economie van het land. Het sluiten van de oliekraan door de OPEC heeft in feite al een behoorlijke invloed op de Zuidafrikaanse economie gehad. De dis cussie over het wel of niet effectief zijn van een Nederlandse olieboycot moet worden gezien in het licht van de nu al moeilijke situatie voor Zuid-Afrika. Elke druppel minder heeft direct een nadelige Invloed op de Zuidafrikaanse economie en ls een pres siemiddel om de regering-Botha te bewegen veranderingen aan te brengen in het apar theidssysteem en zich minder hooghartig op te stellen ln de internationale politiek. Belangen Een affiche van het Komitee Zuidelijk Afrika, dat pleit voor een olieboycot. Naar verwacht neemt de Inflatie daardoor sterk toe. Zuid-Afrika heeft in eigen land al regels ingesteld om het olieverbruik te ver minderen. Een internationale olieboycot kan tot gevolg hebben dat de olievoorraden die in oude mijnen zijn opgeslagen moeten worden aangesproken. Er ligt daar genoeg voor twee Jaar om ervan verzekerd te zijn dat het leger kan blijven draalen bij een eventuele crisis. Bij een besluit over een olieboycot spelen uiteraard ook economische belangen een rol. Nederland en andere westerse landen hebben grote investeringen in Zuid-Afrika en Importeren chroom, platina, goud, man gaan. uranium en andere delfstoffen, die ln grote hoeveelheden ln de bodem van Zuid- Afrika voorkomen. Pretoria heeft er al eens op gezinspeeld dat het de export van deze delfstoffen, naar westerse landen kan ver minderen als tot een boycot wordt overge gaan. Dit dreigement behoeft echter niet zó serieus genomen te worden, omdat de wes telijke landen de grootste afnemers zijn en ervoor zorgen dat er veel geld ln het laatje van Pretoria komt. De Zuidafrikaanse regering zal op een Ne derlandse olieboycot waarschijnlijk spot tend reageren en zeggen dat de actie van zo'n klein landje toch niets uitmaakt. In het verleden is echter gebleken dat Pretroia zich toch wel iets aantrekt van een boycot. De Zuidafrikaanse dagbladen besteden veel aandacht aan acties van Den Haag. Ook de discussie over een Nederlandse olieboycot kreeg de laatste weken al ruimschoots aan dacht. Zwarten Een voortrekkersrol van Nederland zou ze ker gewaardeerd worden door zwarte lei ders in Zuid-Afrika. Zij putten er moed uit en weten zich gesteund. In verscheidene gesprekken met vooraanstaande zwarten uit Zuid-Afrika ls mij gebleken dat zij sterk voor een olieboycot zijn Zelf durven ze dit in het openbaar niet uit te spreken uit vrees voor de Zuidafrikaanse autoriteiten Naar het mening zullen de blanken een verdere olieboycot niet prettig vinden, al Is het maar omdat ze de auto moeten laten staan en door het duurdere transport meer moe ten betalen voor hun levensmiddelen Juist binnenlandse pressie van de blanken kan van Invloed zijn op de besluitvorming van de regering in Pretoria Veel zwarten heb ben het er wel voor over om de broekriem meer aan te halen terwille van een verbete ring van de vaak erbarmelijke omstandig heden. Of een Nederlandse olieboycot invloed heeft op het gedrag van de grote oliemaat schappijen, waaronder de half-Nederlandse Shekl, ls zeer de vraag. Toen de Verenigde Naties besloten Rhodesië te boycotten, kwam het land ook niet zonder olie te zitten. Slechts maatregelen die op de lange duur onvoordelig zijn, kunnen deze bedrij ven tot andere gedachten brengen. Zo is British Petroleum heel wat voorzichtiger geworden ten aanzien van Zuidelijk Afrika nadat het olierijke en voor Afrikaanse be grippen machtige Nigeria de vestiging van dit bedrijf ln het land had genationaliseerd

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 5