Mannen van den Dam
spelen komisch cabaret
norma
Stranglers ongeïnspireer
Personalia
Met teksten van Karl Valentin
Schitterend hoornspel
van Hermann Baumann
Engelse gasten bij Concertgebouworkest
Spits gespeelde humor
in Viermaal Verkocht
Croiset leider van
A'dams volkstoneel
Hedendaags Frans blijspel
Hoofdbestuur VARA
wil praten met
ondernemingsraad
'Schrijver slachtoffer
van uitgevers
en samenstellers'
de stofzuig
met de vc
extra's
MAANDAG 12 NOVEMBER 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door André Rutten
UTRECHT De mannen van den Dam uit Antwerpen noemen hun nieuwe programma, dat
vrijdag in het Utrechtse Rasa in première is gegaan, „Satirisch Cabaret", omdat het is
opgebouwd uit teksten van de Münchense schrijver/toneelspeler/cabaretier/volkskomiek Karl
Valentin (1882-1948). Zij noemen hem „Münchens antwoord op Charlie Chaplin" en „de
geestelijke vader van onder andere Buster Keaton, Groucho Marx en Raymond Devos".
Bertolt Brecht (1898-1956) was een bewonderaar van hem.
Als Je Karl Valentin In een lawaaierig
bierrestaurant ziet optreden, schreef
Brecht, heb Je direct het sterke ge
voel. dat die man geen grappen
maakt, maar dat hij zelf een grap is.
En als Je hem niet op één lijn stelt
met Charlie Chaplin, met wie hij heel
veel gemeen heeft, dan omdat hij er
zo de nadruk op legt, dat hij Duitser
is.
Maar als Je nu ziet. wat de Mannen
van den Dam met zijn monologen,
komische liedjes, sketches en eenak
ters gedaan hebben, denk Je eerder
aan Antwerpse of Brusselse estami-
nets. Maar wat wel hetzelfde blijft is
dat de zes speelsters en spelers niet
zozeer grappen maken alswel zelf
grappen zijn. Het zijn sterke komi
sche talenten, die, om nogeens
Brecht te citeren, met Chaplin (en
met ValenUn) gemeen hebben, dat zij
volledig afzien van mimiek en goed
kope psychologlsmen.
hun lijf telkens maar één houding
heeft met stereotype bewegingen.
Het zijn uitvergrote karikaturen,
maar wel levende karikaturen, waar
in Je verrast en vermaakt het zonder
man pas merkt dat er iemand is als zij
uitgepraat is. Dan zet hij de zaag af
en doet zij het hele verhaal nog eens
opnieuw, met dezelfde loopjes en de
zelfde gebaartjes. Om ten slotte te
iinge van gewone menselijke reacties horen te krijgen, dat zij aan het ver-
herkent. keerde adres is. De zaal ligt dan plat.
Waarom? Omdat het zo perfect wordt
Valentin is het meest populair ge- gespeeld, maar ook omdat Jezelf iets
weest tussen de twee wereldoorlogen, dergelijks overkomt, al zal het maar
Uitdrukking
Afzien van mimiek? Hun gezichten
hebben, bij iedere speler en in iedere
typering wel verschillend, telkens
maar één uitdrukking, ondersteund
door masker elementen, zoals ook
In die tijd blijft deze voorstelling ook,
maar het menselijke er in blijft heel
goed herkenbaar. Je kijkt naar Je
grootouders in hun Jongere Jaren en
denkt: uiterlijk is er wel veel veran
derd, maar doe ik eigenlijk niet net zo
mal? Want daar gaat het om.
Doodzenuwachtig
Hier worden twee mensen, een versle
ten echtpaar, doodzenuwachtig om
dat ze twee kaartjes voor de opera
cadeau gekregen hebben, waardoor
ze vinden dat ze er ook heen moeten,
alhoewel ze er helemaal geen zin in
hebben. Tot wat voor dingen voelen
wij ons soms niet verplicht? En de
kordate moeder, die in een timmer
manswerkplaats een heel verhaal
houdt tegen een man aan een zaag
machine, met veel heen en weer ge
loop en allerlei gebaren, terwijl die
aan de telefoon wezen, waaraan je
een heel verhaal hebt afgestoken en
te horen krijgt dat je verkeerd ver
bonden bent.
Technisch
Zo'n scène heeft Karl Valentin trou
wens ook geschreven. En over een
man, die een grammofoonwinkel bin
nen is gestapt om sigaretten te kopen
en dan met de techniek in de knoop
raakt. Of een orkestje in gevecht met
zijn dirigent. Waarbij alle spelers ook
nog schitterend met instrumenten
overweg kunnen. Een uiterst verma
kelijke avond, met veel plezier en zeer
kundig gespeeld, met veel smaak
voor royale uitwijdingen.
De voorstelling is donderdag, vrijdag
en zaterdag in het Theater aan de
Haven en Den Haag/Scheveningen.
De Mannen van den Dam in Valentins Kritisch Kabaret
door Stan Rijven
'yv* -
t
door HHHHIHiHMHHNiH
AMSTERDAM Het Nederlands Kamerorkest gal zaterdag- Veelzijdig programma van Colin Davis
avond een concert onder leiding van Kees Bakels, waaraan de
Duite hoornist Hermann Baumann medewerkte als solist.
Jean-Jaques Burnel van de Stranglers in actie tijdens het concert
zaterdagavond in Paradiso.
Zaterdagavond leek het alsof
de tijd even was terugge
draaid. In Paradiso had zich
weer een menigte punkers
verzameld, dat wil zeggen:
veel zwart leer, crisiskapsels
en zowaar nog wat met veilig
heidsspelden behangen oren.
Ook de gebruikelijke afvaar
diging Heli's Angels was pre
sent. Dit beeld was twee jaar
geleden op het hoogtepunt
van de punk veelvuldig te
zien in menig concertzaal.
Deze keer gold het een „reü
nie" voor het optreden van de
Stranglers, een punkgroep
van het eerste uur.
Hun muziek bezat de springerige vi
taliteit waarop goed de „pogo" ge
danst kon worden, maar onderscheid
de zich tegelijkertijd van de rest door
een ontwikkelder geluid waarin veel
melodie verwerkt was. Met hits als
„Something better change" en „No
more heroes" verwoordden zij op
rake wijze de toen heersende punk
mentaliteit. November 1977 (en niet
begin 1978 zoals hier eerder was ver
meld) zorgde hun Paradiso-optreden
voor een ware volksoploop, die slecht
met behulp van politie en brandweer
tot rust kon worden gebracht. De
belangstelling en uitgelaten sfeer van
toen was zaterdagavond verdwenen,
hetgeen zanger/gitarist Hugh Corn-
well aan het begin van het concert
deed opmerken, dat de opkomst hem
nogal tegenviel. Dat bleek ook te gel
den voor wat hij met zijn ongewijzig
de groep liet zien en horen. Samen
met drummer Jet Black, bassist Jean
Jacques Burnel en toetsenman Dave
Greenfield maakte hij de hoogge-
spannen verwachtingen nauwelijks
waar. Het thema van deze lzi
werd gevisualiseerd met een nen
hoge zwarte raaf die op een wi wf
was aangebracht hetgeen be tri
had op de recentelijk verschei j*
pee „The raven" waarvan het r
aal met veel vaart maar met S'
inspiratie werd gebracht. H5'
wi
al
Bonkende bas
Het typische Stranglers-geluii ed
bonkende bas en sprankelend i,:
sentonen, was volop aanwezig h'
miste de zeggingskracht van di Df
gere composities. Het leek al
hiermee niets te maken wilde n
ben en slechts eenmaal lietenit
verleiden iets daarvan ten gel »f
brengen: ..Hanging around' ufer
de zaal direct opveerde. Voor h :a
rige was het allemaal weinig e
rend en bleek de meerwaarde
Stranglers ten aanzien van de|M
bezaten, nauwelijks iets nieuwq
leveren.
Voor de pauze speelde deze concerti- Mozart, zodat wij zijn schitterende
no voor hoorn en strijkorkest van de
in Duitsland woonachtige componist
Jan Koetsier. Het was de eerste maal
dat Hermann Baumann dit aan hem
opgedragen concertino, dat uit 1977
dateert, ten uitvoer bracht. De solist
besteedde aan dit driedelige werkje
niet slechts een enorme dosis tech
niek. maar ook een weergaloos artis
tiek talent. Tot zover niets dan goeds,
al bleef de vraag over. waarom Bau
mann ons op een zo volstrekt overbo
dig stuk trakteerde. Koetsier be
schikt zonder twijfel over een hoe
veelheid vakmanschap, maar als die
slechts gebruikt wordt voor een stuk,
dat la samengesteld uit wat Duitse
componisten van Weber tot Richard
Strauss reeds eerder hebben opge
schreven. dan «telt het resultaat wei
nig voor.
Oelukklg speelde Baumann na de
pauze het derde hoornconcert van
hoornspel ook nog in een echt mu
ziekstuk konden bewonderen.
Het Nederlands Kamerorkest opende
het concert met een eendelige symfo
nie van Vlnzenzo Bellini (1818) waarin
SJek Douwes een uitgebreide klari
netsolo had, de voornaamste aan
trekkelijkheid van dit pretentieloze
werkje. Het Divertimento (K.V. 113)
van de 15-Jarlge Mozart, tamelijk slap
gespeeld, is niet een van de belang
rijkste composities van de meester,
maar wel veelbelovend.
Aan het slot van de avond werd Wil
liam Walton's Sonate voor strijkor
kest gespeeld. De componist heeft dit
werk ln 1972 geschreven als bewer
king van een ln 1947 ontstaan strijk
kwartet. Het zit goed ln elkaar met
nogal wat polifone passages en zo,
maar het geheel klinkt tamelijk cere
braal en dor, zodat ook hier niet van
een aanwinst gesproken kon worden.
door Adr. Hager
DEN HAAG Zowel ln de hoofdstad als in de Hofstad
concerteerde ln het afgelopen weekeinde het Concertgebouw
orkest onder aanvoering van vaste gastdirigent Colin Davis.
Ook via de radio kon men zondagmiddag beluisteren hoe
Davis Beethovens Tweede Leonore-ouverture benaderde van
uit de dramatische geest van de Fidelio-opera.
Beethoven schreef één Fidelio-ouver-
ture en drie Leonore-ouvertures, de
laatste uit 1806, groeide uit de wijzi
gingen die de componist na de pre
mière in zijn werk aanbracht. Een
jaar daarvoor ontstond ouverture
nummer twee, een opsomming van
het thematische materiaal van de
opera. Colin Davis bevestigde in dit
opus 72a de hechte samenwerking
met het Amsterdamse Ensemble.
De veelzijdigheid van het programma
was een weerspiegeling van de veel
zijdigheid van Colin Davis, die reeds
over een twintigjarige ervaring be
schikt en naast het Concertgebouw
orkest specialist lijkt te zijn in gastdi-
rigentschappen, namelijk ook bij het
Boston Symphony Orchestra en het
London Symphony Orchestra. Dan is
hij ook nog artistiek directeur van
het Royal Opera House Covent Gar
den; een drukbezet man. HIJ leerde
destijds zichzelf de geheimen van het
dirigeren en maakte naam toen hij
een opvoering van Don Giovanni van
Otto Klemperer moest overnemen.
Niet altijd was zijn greep op het Con
certgebouworkest zo sterk als juist
nu. Een bijzonder overtuigend voor
beeld daarvan was „Pavane pour une
Infante défunte" van Ravel, een
dansstuk en geen ln Memoriam. De
componist zelf was niet zo gelukkig
met dit geesteskind, al maakte hij
met dit oorspronkelijke pianowerk
wel naam. Colin Davis schilderde
deze Pavana in herfstachtige hoofd-
tinten. Als uiting van het neo-classi-
cisme schreef Strawinsky in de laat
ste jaren van de Tweede Wereldoor
log zijn Symfonie in drie delen. Men
kan bij dit contrastrijke werk discus
siëren over de aanduiding „symfo
nie", een feit is dat de componist een
concertant opus met geniale kwalitei
ten schreef. Colin Davis onderstreep
te zijn affiniteit met deze symfonie.
Mannelijke allure
Solist was de 72-jarige Engelse pia
nist Sir Clifford Curzon, die als 16-
jarige aan de Royal Academy alle
pianoprijzen die er te winnen waren
won en veertig Jaar geleden zijn Ame
rikaanse debuut maakte. Een pianist
die zo lang op het podium zit, drukt in
hoge mate een persoonlijk stempel
op zijn vertolkingen. Dat was in op
vallende mate het geval in Mozarts
Krönungskonzert dat hij speelde met
aan overdrevenheid grenzende verfij
ning, waardoor hij aan dit werk man
nelijk allure ontnam.
AMSTERDAM (ANP) Jules Croi
set is benoemd tot artistiek leider van
de 8tichting Amsterdams volksto
neel. Dit heeft een woordvoerster van
de stichting zaterdag meegedeeld.
Croiset volgt de deze zomer overleden
Bepple Nooy op
Speciaal vandaag
door André Rutten
HAARLEM Kltty Janssen en André van den Heuvel spelen,
samen met Jaap Stobbe, Hans van der Gragt en Carla Hardy
het blijspel „Viermaal verkocht" (Quatre pièces sur jardin)
van het befaamde Franse schrijversduo Pierre Barillet en
Jean-Pierre Grédy, in een nieuwe vertaling van Jan Staal
geregisseerd door Jules Royaards. De première was zaterdag
avond in de stadsschouwburg van Haarlem.
Speciaal (maandag 12 nov.)
Nieuwtjes uit Uhlenbusch,
een Duitse kinderserie over
dagelijks lief en leed
Ned. 1/19.30
Eerste aflevering van een
nieuwe Engelse thrillerserie
De erfenis van Aphrodite
Ned. 2/20.27
Over alle kraaiachtige vo
gels gaat het in De natuur en
de mens
Ned. 1/20.40
De AVRO maakte een tv-
verslag van het optreden van
Udo Jürgens in de Groningse
Evenementshal
Ned. 2/21.25
Achter het Nieuws (VARA).
Ned. 1/21.55
Televltiermagasine
(AVRO). Een reportage over
de reactie van de VS naar aan
leiding van de besetting van
de Amerikaanse ambassade in
Teheran
Ned. 2/22.25
Knap Engels dra ma werk in
De onvoorstelbare wereld van
Roald Dahl
Ned.1/22.25
NCRVs Plein Publiek over
stotteren als relatieprobleem.
Hilv. 2/9.15
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Het hoofdbestuur
van de VARA wil morgen een gesprek
hebben met de ondernemingsraad
van de VARA om zo het contact
tussen het hoofdbestuur en het be
drijf op gang te brengen. Zo wil men.
ingaan op enkele diepliggende kwes
ties die oorzaak zouden zijn van de
vertrouwenscrisis tussen het hoofd
bestuur. het dagelijks bestuur en de
ondernemingsraad.
Dit is het resultaat van het overleg
dat het afgesproken weekeinde is ge
weest tussen het hoofdbestuur en de
ondernemingsraad.
Verder vindt het hoofdbestuur het
onjuist de verantwoordelijkheid voor
het niet benoemen van Jan Haas
broek tot televisiedirecteur bij één
persoon, te weten voorzitter Kloos, te
leggen Het hoofdsbestuur neemt de
verantwoordelijkheid voor het niet
benoemen zelf op zich. Daarom vindt
het hoofdbestuur het ook onjuist dat
de motie van wantrouwen van verle
den week donderdag was gericht to-
thet dagelijks bestuur en niet tot het
hoofdbestuur. Tenslotte is het hoofd
bestuur het er niet mee eens dat de
ondernemingsraad heeft geconsta
teerd dat het dagelijks bestuur opge
houden zou hebben als college te
functioneren.
Een van de aardigste mogelijkheden
van het stuk is. dat het alle vijf de
acteurs, maar vooral natuurlijk Kitty
Janssen en André van den Heuvel, de
mogelijkheid geeft verschillende ka
rakters te spelen. Waarbij die karak
ters zo goed zijn geschreven en ge
speeld. dat je ze geamuseerd herkent:
zo zijn mensen vandaag de dag. zo
gaan zij met elkaar om. zo proberen
zij van elkaar te profiteren, zo verkij
ken ze zich op elkaar, zo worden ze
viermaal verkocht. Je vermaakt je ais
kijker met de scherpe kijk die de
schrijvers op mensen hebben, en met
de rake manier waarop de spelers die
scherpe kijk ook uitspelen; goeie ac
teurs. denk je dan, fijn om naar te
kijken. En spits geregisseerd, alle vijf,
met leuke kleine trekjes er in.
Zelfde locatie
Elk van de vier delen, waar het stuk
uit bestaat, staat op zichzelf, speelt
alleen telkens ln hetzelfde Parijse ap
partement. De eerste keer een waar
schijnlijk laatste ontmoeting tussen
een echtpaar, dat na twintig jaar hu
welijk gescheiden is en het huis heeft
verkocht. De tweede keer een al wat
oudere man in gesprek met de moe
der van zijn nieuwe jonge vrouwtje,
waarvan hij de vader zou kunnen
zijn, en wie weet ook is. De derde keer
een rijke, fraai verzorgde vrouw, te
leurgesteld ln een jongeman, getroost
door een eenvoudige hartelijke schil
der. De vierde keer een welvarende
weduwe en haar nieuwe aanstaande
Bitterzoet, allevler de keren, en ver
rassend onthullend. Intelligente
humor
Kitty Janssen en André van den Heuvel viermaal verkocht.
Van onze soc. econ. redactie
DEN HAAQ De positie van de
auteur moet worden verbeterd. Deze
zin stond zaterdagmiddag centraal
tijdens de openbare vergadering van
de Vereniging Van Letterkundigen,
IWL), de vakbond van schrijvers. In
zijn openingsrede wees voorzitter D.
Houwaart er op dat de uitgave van
het literaire boek veilig moet worden
gesteld. „De samenleving doet met de
geestelijke produkten van haar au
teur precies waar ze zin in heeft."
Het copiëren van teksten heeft ont
stellende vormen aangenomen. In
schoolboeken worden prozafragmen
ten en gedichten klakkeloos overge
nomen. Samenstellers en uitgevers
worden er beter van, alleen de auteur
krijgt er geen stuiver van," aldus
Houwaart. HIJ wees verder op de bi
bliotheken en wierp de vraag op:
„moet de auteur de voornaamste en
belangrijkste leverancier van de lite
ratuur zijn zonder dat daar een recht
matige beloning tegenover staat?"
Volgens Houwaart weet de politiek
geen raad met de maatschappelijke
problemen waarin auteur en letteren
terecht zijn gekomen. „De overheid
heeft onvoldoende gedaan om een
behoorlijk letterenbeleid van de
grond te krijgen," aldus de voorzitter.
Hij vindt dat de overheid voorwaar
den scheppend te werk moet gaan en
ruimte en mogelijkheden moet creë
ren zodat het boek kan blijven ver
schijnen en kan worden verspreid te
gen betaalbare prijzen. Het Tweede
Kamerlid van de PvdA Aad Kosto
kon in zijn rede weinig anders doen
dan het bevestigen van deze kritiek.
v\ 100"/. NL Dl Kt
FABRIKAAT
J Vraag gratis
Ongefrankeerd opsturen
I naar:
I fam Antwoordnr. 42, R-
3600 VB Maarsscn
„Ik kan u geen bergen beloven.
als auteur moeten blijven opk<
voor uw eigen rechten." Kosto
er op dat in tijden van matigin
bezuiniging, de beschikbare
heidsubsidies zo goed mogelijk i
ten worden verdeeld. „De probl(
zijn vaak van materiële aard e
staan voor de vraag: „wat heeft
samenleving waar voor over".
Volgens Kosto mag de politiek
niet alleen het materiële lot vi
schrijver aantrekken, maar zuil
ook andere maatregelen moeten
den getroffen en die discussie l
gens Kosto nog steeds volop Ui I
ADVERTENTIE
Slapers die weten wat ze doen. kiezen
Norma Matrassen en Boxspringsom zeker te zijn van
heerlijk lange nachten.ook al duren ze kort.
Vraagde uitgebreide kleurenbrochure aan bij: Norma Rjstbus 13 5830 AA Boxmeer MatrHSSCfl BoXSpringS Donsdekens KuSSCflS
