tonden spreekt van
doorbraak Rhodesië
)uitse middenschool politieke twistappel
.ennedy valt fel
it tegen Carter
Z-Korea overweegt wijziging grondwet
ncties formeel niet verlengd
n begin campagne
Begin komt met
nieuw kabinet
Kosygin niet
bij parade
Carter roept op
tot verzoening
in Cambodja
1ERDAG 8 NOVEMBER 1979
TROUW/KWARTET
?st<
j o DEN (Reuter, AFP, AP) De Britse regering heeft gisteren laten weten dat een
ie j braak in de onderhandelingen over Zimbabwe-Rhodesië op handen is. Staatssecretaris
tru buitenlandse zaken, Ian Gilmour, die nauw betrokken is, zei gisteren in het Britse
rhuis dat zijn regering de volgende week de al veertien jaar geldende sancties tegen
iesië niet zal verlengen, maar in plaats daarvan zal overgaan tot navolging van bestaande
Jg' :n, die directe handel en geldtransacties met dat land verbieden.
elij
eet zal dit inhouden dat een
er deel van de sancties tegen Rho-
lcli| minder dan tien procent, met
oo l van november wordt opge
dal
ïen ur vertelde het Lagerhuis dat
de rlijkse verlenging niet zal wor-
,tet Dorgevoerd omdat men op de
ds< sische vredesconferentie, die
ïor nteel in de negende week is,
lichtbij" overeenstemming was
stjen
ter
anderd was en het Britse besluit moet
dan ook vooral gezien worden als een
maatregel voor binnenlands gebruik.
De Britse regering probeert zowel de
rechtervleugel van de regerende Con
servatieve Partij (die voor opheffing
van de sancties is) als de Verenigde
Naties en een belangrijk deel van de
Derde Wereld (die fel tegen opheffing
van de sancties zijn) tevreden te hou
den. Om nog maar te zwijgen over het
Patriottisch Front van guerrillalel-
-igrfcatssecretaris vertelde niet wat ders Joshua Nkomo en Robert Muga-
Kj i wel in de opvattingen van de be, die van opheffing van sancties al
m nde partijen in Rhodesië ver- helemaal niets moeten hebben.
de^«
Ie
ITON (AP, Reuter, AFP) Senator Edward Kennedy
t zich gisteren officieel kandidaat gesteld voor het Ameri-
ïse presidentschap. In een toespraak in Boston, waarmee
ormeel zijn campagne voor de Democratische kandida-
voor het presidentschap opende, deed Kennedy een felle
'al op zijn partijgenoot, president Carter.
i toespraak noemde hij Jimmy
„volledig mislukt" als presi-
van de Verenigde Staten. Ken-
verweet hem gebrek aan leider
en stelde hem verantwoorde
oor de huidige economische cri-
de Verenigde Staten. „Ik heb
ndere kijk op het hoogste ambt
land: een krachtig, doeltref-
>residentschap, dat het centrum
11e activiteiten is, dat het mid-
nt vormt van de belangen van
Amerikaanse volk," aldus Ed-
Kennedy.
nator, die tijdens de opening
ijn campagne werd bijgestaan
;ijn vrouw Joan en de weduwen
ijn twee vermoorde broers, zei
het presidentschap te vechten
er zich een illusie te maken",
in deze eeuw nog geen enkele
Jentskandldaat gelukt te win-
an een regerende president van
gen partij. Volgens de laatste
opiniepeilingen zou nu 49 procent
van de aanhangers van de Democra
tische partij op Kennedy stemmen en
39 procent op Carter.
De populariteit van Kennedy is ech
ter dalende. De Amerikaanse media
besteden de laatste tijd weer veel
aandacht aan zijn „karakter", dat
veel minder vastberaden over komt
dan dat van zijn vermoorde broers
John en Robert. Edward heeft zijn
verleden niet erg mee: in zijn studen
tentijd van de universiteit verwijderd
wegens slecht gedrag, zijn vrouw die
aan de alcohol raakte en zijn regel
matige verschijningen met andere
vrouwen in het openbaar worden hem
nu weer aangewreven. En zoals te
verwachten viel is ook het ongeluk bij
Chappaquiddick, waar Kennedy met
zijn auto te water raakte en nauwe
lijks pogingen deed zijn secretaresse
te redden, weer boven tafel gehaald
om de zwakte van zijn karakter aan
te tonen.
Beide mannen, die het leiderschap
van de multi-racials regering van bis
schop Abel Muzorewa betwisten, lie
ten gisteren weinig heel van Gil-
mours optimistische geluiden over
een doorbraak bij de onderhandelin
gen. „We zijn verder van elkaar ver
wijderd dan ooit wat betreft de belan
grijkste zaken in het overleg", zo lie
ten ze een woordvoerder van het
Front meedelen.
Gilmour zei in het Lagerhuis, ook al
om de leiders van het Front niet meer
tegen zich in het harnas te Jagen, dat
de Britse maatregel niet inhield dat
de regering van Muzorewa erkend
werd. Muzorewa heeft meermalen
aangedrongen op opheffing van de
sancties omdat hij vindt dat zijn re
gering via democratische verkiezin
gen tot stand is gekomen. Iets wat de
rechterkant van de Conservatieve
Partij ook vindt en dus de Britse
regering onder sterke druk gezet
heeft de sancties tegen Rhodesië op
15 november niet te verlengen. De
regering heeft nu een pracht van een
compromis gevonden, door die sanc
ties inderdaad niet te verlengen,
maar tevens de handel met Rhodesië
niet vrij te geven, door die handel aan
andere beperkende wetten te binden.
JERUZALEM (Reuter) De 60-jari-
ge zakenmagnaat Yigal Horowitz is
benoemd tot minister van financiën
in Israël. Dit is de belangrijkste wijzi
ging die premier Begin gisteren heeft
aangebracht in zijn kabinet. Horo
witz, opvolger van Simcha Ehrlich.
zal als belangrijkste taak krijgen het
tot staan brengen van de voorthollen
de inflatie, die dit Jaar vermoedelijk
honderd procent zal bedragen
Verder verschilde het nieuwe kabinet
weinig van het vorige. Een kabinets
herziening was nodig geworden door
het verrassende aftreden van minis
ter van buitenlandse zaken Dajan op
21 oktober. Begin heeft deze post
open gelaten en zei deze functie zelf
te zullen blijven waarnemen. Er konk
niemand worden gevonden die deze
ambieerde. De belangrijkste taak van
een minister van buitenlandse zaken
op het ogenblik, namelijk onderhan
delen over Palestijnse autonomie, is
gedelegeerd naar een speciale com
missie.
Geleide raketten trekken voorbij over het Moskouse Rode Plein onder toeziend oog van de
Russische leiders. Naast Breznjew, vierde van links, had Kosygin moeten staan.
MOSKOU (Reuter. AFP, AP) De
Sowjet-Unie heeft gisteren met het
gebruikelijke militair vertoon op het
Rode Plein de 62-ste verjaardag van
de oktoberrevolutie van 1917 gevierd.
Grote afwezige op het Lenin-mauso-
leum, vanwaaraf de Russische leiders
de militaire parade plegen te aan
schouwen, was de 75-Jarige premier
Alexej Kosygin.
Deze is al twintig dagen niet meer in
het openbaar verschenen en volgens
Kremlin-kijkers kan zijn afwezigheid
bij het belangrijkste feest van het
jaar niet anders dan door ernstige
ziekte verklaard worden. Geruchten
willen dat Kosygin een hartoperatie
heeft ondergaan. Partijleider en pre
sident Leonid Brezjnew, over wie her-
haaldelijk geruchten de ronde doen
dat hij hard achteruit gaat, was wel
aanwezig en hield het, stevig inge
pakt tegen de kou, vol tot het eind
van de parade. Op de plaats waar
Kosygin normaal staat, stond nu par
tij-ideoloog Soeslow.
Achter de microfoons stond minister
van defensie, Oestinow, en hij vond
dat de plannen van de NAVO tot
plaatsing van nieuwe Amerikaanse
raketten in Europa deel uitmaakten
van het westerse streven naar over
heersing. Waartegen dus een verster
king van de economische en defensie
ve macht van de Sowjet-Unie vereist
was. Oestinow haalde in tegenstelling
tot vorig Jaar niet uit naar de Chinese
Volksrepubliek.
In de parade werden geen nieuwe
wapens getoond. Wel waren er de SS-
20 raketten, met kernkoppen geladen
raketten voor de middenlange af
stand, die momenteel meespelen in
de controverse tussen het Kremlin en
de NAVO. Verder waren er de moder
ne T-72 tanks, allerlei pantservoertui
gen en mobiele raketlanceerders te
bezichtigen. Hoewel, het sneeuwde zo
hard dat veel van de optocht nauwe
lijks te zien was.
BANGKOK, WASHINGTON (Reu
ter. AFP. AP) De Amerikaanse
president Jimmy Carter heeft de
strijdende partijen in Cambodja op
geroepen samen te werken met inter
nationale hulporganisaties om mil
joenen mensen in Cambodja van de
hongerdood te redden.
De president deed zijn oproep, nadat
zijn vrouw Rosalyn op het vliegtuig
was gestapt om de situatie aan de
Thals-Cambodjaanse grens in ogen
schouw te nemen. „De strijdende par
tijen in Cambodja hebben de hulp
verlening onverantwoorde obstakels
in de weg gelegd en ik zou willen dat
zij de mogelijkheid onderzochten om
al deze obstakels uit de weg te rui
men." aldus de president. Carter
heeft honderdvijftig miljoen gulden
uitgetrokken ter leniging van de nood
in Cambodja, maar nog steeds is het
vervoer naar de rampgebieden het
grootste probleem.
Thaise functionarissen hebben laten
weten mevrouw Carter een vluchte
lingenkamp te zullen laten zien waar
de situatie het ergst is. Dat moet dan
het kamp bij Sa Kaeo, in het zuidoos
ten van Thailand, ongeveer 60 kilo
meter van de Cambodjaanse grens
worden, waar meer dan dertigdui
zend vluchtelingen onderzeer slechte
omstandigheden „gehuisvest" zijn.
De Thaise overheid is blij dat me
vrouw Carter komt kijken en hoopt
dat zij de Amerikaanse regering er
van kan overtuigen dat er veel meer
hulp nodig is.
Naar schatting 250 duizend Cambod-
Janen zijn de afgelopen weken naar
de Thaise grens gekomen en het Hoge
Commissariaat voor de Vluchtelin
gen van de Verenigde Naties is bang
dat een kwart van deze mensen zal
sterven^ils zij niet op zeer korte ter
mijn bereikt worden met voedsel en
medicijnen. De Thaise regering zegt
voorbereidingen te treffen voor de
opvang van in totaal 300 duizend
Cambodjaanse vluchtelingen, maar
militairen vrezen dat er nog meer
zullen komen als de gevechten tussen
Rode Khmer-troepen en het Vietna
mese leger voortduren.
SEOEL (Reuter, AFP, AP)
De Zuidkoreaanse regering
overweegt een amendement
op de grondwet aan te bren
gen. Dit heeft gisteren vice-
premier Shin Hyon Hwack op
een persconferentie laten
doorschemeren. De zoge
naamde Yushin-constitutie
werd in 1972 door de vermoor
de president Park Tsjoeng
Hee doorgedreven en de wet
verschafte de president dicta
toriale bevoegdheden.
Vice-premier Shin, momenteel de
tweede man in de regering, zei dat hij
dacht dat de waarnemend president
Choi Kyoe Hah „binnen enkele da
gen" een verklaring zal afleggen over
de politieke situatie in het land.
Nadat Shin meer dan duizend buiten
landse zakenlieden had gerustgesteld
door te zeggen dat de nieuwe regering
met een klein aantal wijzingen het
economisch programma van Park zal
blijven uitvoeren, werd de vice-pre
mier gevraagd of er in Zuid-Korea
een president zou worden „gekozen"
op grond van de Yushin-constitutie
of op een andere manier. Shin ant
woordde daarop dat hij dat op dat
moment niet kon zeggen. „Zelfs in
dien een amendement wordt aange
bracht, moet het worden opgesteld
volgens de grondwet."
Eerder al hadden regeringskringen
meegedeeld dat de huidige leiders in
het land het erover eens zijn dat de
grondwet gewijzigd dient te worden,
maar met name de militairen waren
het nog niet eens over het antwoord
op de vraag hoe radicaal die wijziging
dan wel moet zijn. De Zuidkoreaanse
leiders zitten lichtelijk in hun maag
met de omstreden grondwet, omdat
daarin allesbehalve de opvolging van
de president duidelijk geregeld is.
In brede kringen is de onhoudbaar
heid van deze grondwet, die bijzonder
veel macht bij de president legt. wel
geaccepteerd. Maar de huidige rege
ring en met name de militairen zijn
bevreesd voor een verstoring van de
stabiliteit in het land als de grondwet
drastisch gewijzigd wordt of hele
maal wordt Ingetrokken.
De leiders van Zuid-Korea's be
langrijkste oppositiepartij. Kim
Young Sam, heeft al aangedrongen
op vrije verkiezingen voor een nieuwe
president en hij is Juist van mening
dat als de president op grond van de
huidige grondwet wordt gekozen
„rellen en instabiliteit niet denk
beeldig zijn"
teer in de perskamer van de Landdag in Düsseldorf is geladen. De
listische minister Girgensohn spreekt op luide toon, alsof hij door
rolume van zijn stem elke twijfel moet uitbannen. De regering van
drijnland-Westfalen meent dat de middenschool haar bestaans-
heeft bewezen, zegt hij. Daar waar de ouders dat wensen moet de
lenschool worden ingevoerd. Niet in plaats van de traditionele
len, maar daarnaast, als een nieuwe wettelijke gegarandeerde
■lijkheid.
Girgensohn dan niet gelezen dat de
tctueel meest begaafde kinderen het
kken als Engels en wiskunde gemid-
minder ver schoppen dari vergelijkba-
rlingen op gymnasia? De minister ver-
t dat er naast tal van positieve punten
daad ook negatieve resultaten zijn.
is zorgwekkend, zegt hij. Maar deze
en zijn geen rechtstreeks gevolg van
ieuwe schoolsysteem. Er zijn ook mid-
holen waar deze nadelen niet voorko-
Er is dus geen reden om de midden-
1 af te schaffen, wel om haar zonodig
rbeteren.
Piet Hagen
de regering van de volkrijkste West-
f deelstaat de middenschool dus op
schaal invoeren? Dat hangt van de
i af. beklemtoont Girgensohn. Er
nu eerst een politieke discussie. Pas
deelstaat-verkiezingen van mei vol-
jaar zal worden beslist of de midden-
il inderdaad wettelijk wordt geregeld.
ilevisielampen gaan uit en mijn West
collega's pakken de stapel rapporten
kaar in grote witte plastic tassen waar-
dikke zwarte letters staat „Gesamt-
Want zo noemen onze oosterburen
niddenschool.
lfllCt
iddenschool is na tien jaar experimen-
weer een politiek twistpunt van de
orde. Het conflict tussen.socialisten
>eralen enerzijds en christen-democra-
nderzijds spitst zich toe op de vraag of
iddenschool een wettelijke status moet
en. Daarbij gaat het er dus niet om de
lenschool in te voeren in plaats van de
lande schooltypen (zoals in Zweden,
imarken, Engeland, België, Frankrijk
al van andere landen gebeurd is of
urt) nee, het gaat slechts om een vierde
'lijkheid naast Hauptschule (beroeps-
rwijs), Realschule (een soort mavo/ha-
n Gymnasium (ons vwo).
de Westduitse socialisten (al dan niet
steun van de liberalen) willen, gaat
ndien aanzienlijk minder ver dan wat
is land minister Pais en staatssecretaris
Jong voor ogen hebben. Want dezen
(n de definitieve schoolkeuze tenminste
het veertiende jaar open houden (tot
het eind van de tweejarige brugperio-
In West-Duitsland, waar de lagere
oi met het tiende levensjaar eindigt,
de discussie over de vraag of de selec-
op tien- of twaalfjarige leeftijd moet
tsvinden.
Het sop lijkt de kool niet waard als men
bovendien bedenkt dat er ook „coöperatie
ve" middenscholen bestaan, die niet veel
meer zijn dan scholengemeenschappen,
waarbinnen de bestaande onderwijsvormen
gewoon hun eigen gang kunnen gaan.
Slechts de helft van de ongeveer driehon
derd middenscholen in de bondsrepubliek
verdient die naam echt. Want alleen op deze
„geïntegreerde" scholen blijven de kinde
ren de eerste Jaren bijeen in gemengde
groepen. Wel begint ook hier vanaf het
tweede jaar een uitsplitsing naar niveau
(voor vakken als Engels en Duits) en rich
ting (sommige leerlingen kiezen een tweede
taal, anderen bijvoorbeeld techniek), maar
de gemaakte keuze is dan nog niet onher
roepelijk. Pas vanaf de derde klas (verge
lijkbaar met ons brugjaar) begint de
„stam"groep zich uit te splitsen over ver
schillende klassen. Zo althans is het op de
meeste scholen in Noordrijnland-Westfalen.
Er bestaan wel middenscholen die het oor
spronkelijke klasseverband langer weten te
handhaven.
Hoewel de Westduitse middenscholen in
vergelijking met de Nederlandse experi
menten verre van revolutionair zijn, woedt
er nu toch een complete geloofsstrijd om
deze onderwijshervorming. De oorzaak
daarvan ligt niet alleen in de verandering
van het systeem. Voorstanders van de tradi
tionele schooltypen zijn ook bang voor ver
andering van de inhoud van het onderwijs.
De Gesamtschule heeft de naam dat zij
progressiever is, toleranter tegenover de
kinderen, minder gedisciplineerd. Het is er
misschien leuker toeven, maar Je leert er
ook minder. Misschien word je er wel heel
creatief, maar de leervakken zullen daar
vast onder lijden.
Het is waar dat de Gesamtschule andere
doelen nastreeft. Vooral het principe van de
gelijke kansen geeft de school een ander
karakter. Er wordt meer gedaan aan prakti
sche vakken, er wordt meer nadruk gelegd
op sociale vorming, projectonderwijs wordt
aangemoedigd, de traditionele scheiding in
vakken is zeker in het begin iets minder
sterk, en zo is er wel meer wat de Gesamt
schule anders maakt. Toch moet men dat
niet overdrijven. Want de Westduitse mid
denschool is gebonden aan dezelfde eindni
veaus als de traditionele scholen. Daardoor
is de Gesamtschule ook zo n heerlijk onder
zoeksobject voor onderwijskundigen. Je
kunt na een paar Jaar precies vergelijken
wat de prestaties in het ene en in het andere
schooltype zijn.
Dat is gebeurd, met Duitse grondigheid, en
het is niet makkelijk uit al die duizenden
„Dom, maar gelukkig". De conservatieve pen bracht het nieuws Juichend, toen
deze zomer de resultaten uitlekten van een onderzoek naar de middenschool in de
Westduitse deelstaat Noordrijnland-Westfalen. Eindelijk was dan het bewijs
geleverd dat de middenschool inferieur was. Wie x'n kinderen dom wilde houden
moest ze vooral naar een middenschool sturen.
Het heuglijke nieuws drong snel door tot de Nederlandse tegenstanders van de
middenschool. Het Weekblad van het Nederlands Genootschap van Leraren
meldde zijn lezers, dat de leerprestaties op Westduitse middenscholen .onthutsend'
waren. Mensen als prof. dr Helmut Fend (die het onderzoek leidde) probeerden de
zaak nog wel mooier voor te stellen dan zij was, maar .objectieve politici,
journalisten en ouders wisten genoeg'.
Vorige week vrijdag verscheen het volledige onderzoeksverslag in negen boekde
len van samen 1800 bladzijden. Met het 280 pagina's dikke eindrapport erbij weegt
de vorige week op een persconferentie in Düsseldorf verstrekte documentatie
viereneenhalve kilo.
Onze redacteur onderwijs bezocht de persconferentie, sprak met prof. Fend en
deed een poging de halve boekenplank informatie samen te vatten.
milieus worden hierdoor niet slechter.
De achterstand van meisjes ten opzichte
van jongens is op de Gesamtschule ver
dwenen.
Meer leerlingen sluiten de school af op
een hoger niveau.
Minder leerlingen verlaten de school zon
der een diploma
Het is makkelijker om tussentijds van
niveau of richting te wisselen. Na een tijde
lijke inzinking is het makkelijker terug te
schakelen naar een hoger niveau.
Hoewel de onderzochte Oesamtschulen
gemiddeld groter zijn. voelen leerlingen
zich niet meer anoniem.
Leerlingen lijden minder aan school-
angst.
Het oordeel van leraren en ouders over
Oesamtschulen is overwegend gunstig.
Tegenover deze positieve punten staan ook
negatieve resultaten:
De Intellectueel meest begaafde leerlin
gen halen op Oesamtschulen gemiddeld
minder hoge resultaten dan op traditionele
scholen.
In de tweede klas ligt die achterstand
tussen de vijf procent (wiskunde) en vijftien
procent (Engels)
In de vijfde klas ligt die achterstand
tussen de tien en twintig procent. Vooral de
resultaten in Engels vallen tegen. Voor na
tuurkunde bestaat geen achterstand.
De intellectueel minder begaafde kinde
ren doen het in de tweede klas voor vakken
als Duits, wiskunde en Engels op de Ge
samtschule gemiddeld beter, maar in de
vijfde klas is van die voorsprong niets meer
te merken.
ieder geval een punt dat we goed moeten
bekijken
Een tweede oorzaak kan zijn dat de leraren
van Oesamtschulen gemiddeld jonger en
minder ervaren zijn. In Hessen (waar het
aantal experimenten veel groter is) heb je
naar verhouding meer ervaren docenten.
In de derde plaats is het effect van ..afro
ming" nadelig geweest. In Noordrijnland-
Westfalen is het aantal Gesamtschulen nog
zo klein, dat het voor ouders makkelijk is
uit te wijken naar andere scholen Typische
gymnasium-kinderen komen dan minder op
Gesamtschulen. Dat beïnvloedt het niveau
van de rest"
Arrogant
Hoewel Fend erop kan wijzen dat de ge
noemde nadelen op sommige Oesamtschu
len minder sterk waren, geeft hij toch toe
dat dit resultaat hem is tegen gevallen „Ik
ben wel wat nuchterder geworden," zegt hij.
„Deze uitkomst is een waarschuwing aan
linkse mensen die soms wel erg arrogant het
belang van prestaties hebben gebagatelli
seerd Ik zeg er wel bij, dat .rechts' vaak te
veel nadruk legt op de prestaties. We zullen
ergens het goede midden moeten vinden."
Een andere conclusie van Fend is dat Je niet
al te lang moet wachten met het uitsplitsen
van kinderen naar niveau. Dat geldt zeker
voor vakken als wiskunde en Engels. „Ik
betwijfel of Je kinderen van veertien, vijf
tien nog les kunt geven ln gemengde groe
pen," zegt hij. „In ieder geval stelt het
werken met kinderen van verschillende be
gaafdheid hogere eisen aan de docent De
groepen mogen dan niet te groot zijn.'
Schoolangst
Langer
Duitse scholieren voor de keus:
Gesamtschule.
Realschule, Gymnasium, Hauptschule of
gegevens een selectie te maken. Ik zet een
paar punten op een rijtje:
Arbeiderskinderen bereiken op Gesamt
schule gemiddeld betere resultaten dan in
het traditionele onderwijs. De kansen zijn
gelijker verdeeld over de verschillende soci
ale milieus
De kansen van kinderen uit welgestelde
Het komt er op neer dat een deel van de
leerlingen ongeveer een Jaar langer op
school zou moeten blijven om dezelfde leer
prestaties te bereiken als op traditionele
scholen. Je kunt dat verdedigen door te
wijzen op de extra's van de Oesamtschule:
minder angst, meer zelfvertrouwen, een bre
dere vorming. Maar de gemeten achter
stand blijft opvallend, te meer daar bij
vorige onderzoeken (bij voorbeeld in de
deelstaat Hessen) geen negatieve resultaten
op dit punt waren gevonden.
Wat is de verklaring hiervan? Ik vroeg het
aan dr Helmut Fend, hoogleraar in de on
derwijskunde in Konstanz. leider van het
onderzoek zowel ln Hessen als Noordrijn
land-Westfalen Het gesprek vindt plaats in
een taxi die zich van Düsseldorf naar de tv-
studlo in Keulen spoedt.
Fend: „Een belangrijk verschil is dat in
Hessen voor leervakken als wiskunde en
Engels drie niveaus bestaan en In Noord
rijnland-Westfalen maar twee. De begaafde
leerlingen worden dan toch door de middel
maat naar beneden getrokken. Het is in
Prof. Fend is over het eindresultaat van zijn
onderzoek toch niet ontevreden De Ge
samtschule slaagt erin de ongelijkheid van
kansen te verminderen en gemiddeld ko
men toch meer kinderen op een hoger ni
veau. Belangrijk is dat het klimaat op
school beter is. Schoolangst (op traditionele
scholen ln West-Duitsland een bijna epide
misch verschijnsel) komt veel minder voor.
Een positief effect is bli voorbeeld ook dat
tot nu toe scherp gescheiden groepen do
centen hebben leren samenwerken De
„standsverschillen" zijn minder geworden.
Op lange termijn zal dat ook bulten het
onderwijs doorwerken.
Over de toekomst van de Oesamtschule is
prof. Fend optimistisch. Er is weliswaar
geen schijn van kans dat de Gesamtschule
over de hele linie wordt Ingevoerd, maar dat
hebben de onderzoekers ook niet aanbevo
len. „Daar zijn we gewoon niet aan toe,"
zegt Fend.
Als de Oesamtschule wettelijk mogelijk
wordt en ouders zelf kunnen beslissen, is
een aanzienlijke uitbreiding van het aantal
scholen te verwachten In Noordrijnland-
Westfalen gaan nu al 45.000 kinderen naar
een Oesamtschule Het aantal aanmeldin
gen voor de eerste klassen overtrof dit Jaar
het aantal beschikbare plaatsen met ruim
36 procent. Er zit voorlopig nog groei ge
noeg ln.
