Roomse weemoed aan een rode draad
opgeschoten jongedames en de beste kinderbijbel
Trouw
Bij de opheffing van een voormalig seminarie
KLEINE HANDBIJBEL m NBG Vertaling-1951
NEDERLANDS
BIJBELGENOOTSCHAP
VANDAAG
VOORBIJGANGERS I
Uitzending team
THACIR
UW WINTER-ZON VAKANTIE?
ZATERDAG 3 NOVEMBER 1979
KERK
TROUW/KWARTET
21
-k
door A J Klei
De hervormde gemeente te Ouddorp heeft
een pastorale medewerker, die een paar
weken terug zondags tweemaal preekte In
belde diensten zat de plaatselijke predikant
dominee W J op 't Ho! onderzijn gehoor
Deze gaf daarop in „Hervormd Ouddorp
enkele indrukken van zijn verblijf ónder de
kansel Hier is één van de bevindingen van de
31-jarige dominee Op 't Hof:
..Een zaak die mij ernstig verontrust, is dat
er voornamelijk opgeschoten jongedames
zijn die het durven bestaan om tegen het
uitdrukkelijke bevel van God en naar ik
denk ook tegen beter weten in.
blootshoofds in Gods huis zitten. Vriendelijk
en toch dringend roep ik jullie toe om het
niet beter te willen weten dan de Heere Zelf.
Zekerlijk, de spotters zal Hij bespotten,
maar den zachtmoedigen zal Hij genade
geven
Ik kreeg het bewuste nummer van
„Hervormd Ouddorp" toegestuurd door een
lezer, die bij de oproep van dominee Op 't Hof
aantekent dat dit anno 1979 nog mogelijk is'
Ik moet antwoorden dat dit zeer wel mogelijk
is. aangezien tot vandaag toe in de
rechterflank der gereformeerde gezindte het
vrouwen verboden is. met ongedekten hoofde
in de kerk te verschijnen.
Ik ga hier niet verder op in. omdat een heel
andere opmerking van de Ouddorpse
hervormde predikant mij trof. In hetzelfde
nummer van zijn kerkbode geeft hij namelijk
als zijn mening dat de kinderbijbel van
'Vreugdenhil de beste kinderbijbel is die
bestaat. Dominee Op 't Hof: „Het is de
kinderbijbel die het meest de sfeer ademt van
de Heilige Schrift en van de drie formulieren
van enigheid (de gereformeerde
belijdenisgeschriften, AJK)".
Tot voor kort wist ik van 't bestaan van deze
kinderbijbel niet af. ik kwam hem voor het
eerst tegen in het onlangs verschenen boekje
„Kinderbijbels vergeleken", dat bevat: „een
beschrijving van ruim vijftig kinderbijbels,
verkrijgbaar in het Nederlandse taalgebied".
Het is een 126 pagina's tellende uitgave van
het Bijbels Museum, Herengracht 366, in
Amsterdam, en het kost 9,50. De inhoud
wordt gevormd door het i bijgewerkte)
praktische gedeelte van het in 1792 door het
Nederlands Bijbelgenootschap en de
Katholieke Bijbelstichting uitgebrachte
„Rapport van een onderzoek naar
kinderbijbels".
Omdat ik altijd gaarne wat opsteek, zocht ik
in „Kinderbijbels vergeleken" eerst die
kinderbijbels op. die ik niet kende. En aldus
Tekening uit „Bijbelse verhalen voor
jonge kinderen" door D. A. Cramer-
Schaap, overgenomen via „Kinderbij
bels vergeleken", dat ook aandacht aan
de illustraties schenkt.
werd ik gewaar dat in 1978 bij Den Hertogs
uitgeverij in Utrecht de negende druk
uitkwam van de tweedelige kinderbijbel van
Joh. Vreugdenhil, getiteld: „De bijbelse
geschiedenis verteld aan onze kinderen". In
de paragraaf waarin deze kinderbijbel
getypeerd wordt, treffen we een citaat uit
deel I aan:
..Dan vertelde Abraham al de mooie
geschiedenissen, die hij ook gehoord had.
Van de schepping. Kaïn en Abel. de
zondvloed, de torenbouw. Dat doen jullie
vader en moeder toch zeker ook wel eens.
kinderen? Die vertellen jullie toch ook wel
eens uit de Bijbel? Abraham deed het wel.
Wat luisterde Izak dan. met open mond. Sara
zat er met een blij gelaat en dankbaar hart
bij en luisterde ook. Al vroeg tvas Jzak een
jongen die de Heere vreesde. En wanneer
Abraham dan vertelde dat eenmaal de Heere
Jezus zou komen, om te lijden en te sterven in
plaats van Zijn volk, en om Zijn volk te
verlossen van de zonde, dan boog Izak.
wanneer hij door zijn moeder naar bed
gebracht werd. zijn knieën en vroeg en
sméékte, of de Heere ook zijn zonden
vergeven wilde. Doen jullie dat ook. als je 's
avonds naar bed aebracht wordt? Vrnaen
jullie ook wel eens of de Heere al jullie
zonden vergeven wil?"
Het komt me voor dat de samenstellers van
„Kinderbijbels vergeleken" het oordeel van
dominee Op 't Hof over de kinderbijbel van
Vreugdenhil niet delen. Zij schrijven ervan:
..Deze uitgave ligt aan de rand van wat een
kinderbijbel genoemd kan worden. In de
eerste plaats omdat de bijbelverhalen zo
sterk vervormd weergegeven worden. In de
tweede plaats omdat niet duidelijk is waar
de hoofdbedoeling ligt van de auteur. Wil hij
de jeugd vertrouwd maken met wat er in de
bijbel staat, of gebruikt hij de bijbelverhalen
om de kinderen vertrouwd te maken met dat
wat hij als inhoud van het christelijk geloof
en de christelijke levenswandel ziet?"
Bij het doornemen van „Kinderbijbels
vergeleken" stuitte ik op nóg een mij tot
dusver onbekende kinderbijbel: „Jeugdbijbei
met gravures" door Marinus Nijsse, in 1976
verschenen bij Pieters Groede te Groede.
Daaruit weer via „Kinderbijbels vergeleken"
een citaat, dat typerend is voor het
godsgeloof dat in deze jeugdbijbei tot
uitdrukking komt:
„Eén is er Die van eeuwigheid is; dat is God.
De Heere heeft geen begin en ook geen einde.
Dat kunnen wij met ons verstand niet
begrijpen; dat moeten wij geloven. God is het
begin van alles wat leeft en beweegt. Hij
schiep de hemel en de aarde door Zijn Woord
en doorzijn Geest. Voordat God schiep was
er buiten God niets. Hij kan scheppen ivat
Hij wil. Hij wilde dat hemel en aarde niet in
één ogenblik zouden ontstaan. De Heere
heeft van den beginne alles geregeld, naar
getal en maat en gewicht".
Ik heb veel geciteerd en hoewel dit inderdaad
lekker aantikt, deed ik het niet om me er eens
makkelijk van af te maken, maar om
aandacht te vragen voor het uitnemende
boekje: „Kinderbijbels vergeleken".
door Pieter van der Ven
AMSTERDAM - „Hageveld"
te Heemstede, katholiek In
ternaat voor jongens, gaat
sluiten. Daarmee verdwijnt
een van de laatste voormalige
klein-seminaries, die het nog
enige tijd als gewone „kost
school" hebben geprobeerd.
Er lopen In Holland nog heel wat
roomse jongens en meisjes rond van
100 Jaar en jonger die hun tienerjaren
op zogenaamde „kostscholen" of „in
ternaten" of „pensionaten" hebben
doorgebracht. Streng naar sexe ge
scheiden volgden zij een of andere
vorm van middelbaar onderwijs. Na
de schooldag gingen zij niet naar
huis. maar leerden, aten. speelden en
sliepen zij „intern", als een kleine
afgezonderde gemeenschap onder lei
ding van eerwaarde zusters, nonnen,
fraters, broeders, paters, heren.
Allen hebben de herinnering aan die
kostschooljaren sterk in hun geheu
gen, sommigen als de mooiste tijd
van hun leven, anderen als een zwaar
trauma van de meest onvoorstelbare
psychische wreedheid, de meesten er
tussen in: herinnering aan opvoed
kundige stompzinnigheid maar ook
aan veel onbedaarlijk lachen.
Van die internaten namen de klein
seminaries een aparte plaats in. Daar
werden jongetjes opgevangen die la
ter priester wilden worden. Weg van
de wereld werd hun roeping behoed
en opgekweekt in een soort klooatere-
feer In de goeie tijd. de Jaren vtjftfg
hadden alle bisdommen en haast alle
soorten paters hun eigen klein-semi
narie. Zelfs in het jonge bisdom Rot
terdam dreef bisschop Jansen nog in
I960 zo n seminarie door (Noordwij-
kerhout). ondanks het feit dat zulks
toen al sterk werd afgeraden. Alleen
de jezuïeten moesten weinig van
klein-seminaries hebben. Hun inter
naten mikten welbewust niet zozeer
op het priesterschap (dat was eventu
eel meegenomen), maar op goed kat
holiek kader in de wereldse maat-
schappij.
Vijftien jaar geleden werden de klein
seminaries de een na de ander opge
heven. De ontwikkelingen in de
rooms-katholieke kerk gepaard met
de hoge economische lasten met
steeds lager rendement deden deze
instituten snel verdwijnen. Een enkel
ging door als internaat voor „gewo
ne" jongens, zonder priesterroeping.
Maar deze internaten werden hoe lan
ger hoe duurder. Zij zijn nauwelijks
subsidiabel en het kostgeld was nog
op te brengen toen een groot deel van
de staf uit laag- of onbezoldigde gees
telijken bestond. Meer en meer moest
echter lekepersoneel worden aange
trokken. met arbeidscontracten, soci
ale lasten en andere ellende.
Nostalgie
waarin opgenomen De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave. Trouw/Kwarlet BV
Hoofdredacteur Jenze Tamminga
Directeur mg O Postma
"OOf dkantoor
PostBus 859
1000 AW Amsterdam
WOautstraat 131 Amsterdam
te) 020-9(3456
Posig ro 66 00 00
fljr* Ned CioJieiharK
Rekenngnt 23 00 12 574
Posftus
3000 AX
REGIO ROTTERDAM/DORDRECHT
948
5 AX Rotterdam
te* 010-115588 iabonnementen
en Bezorging)
tel 010-115588 (redactie)
tel 115700 (urtsJu-lend woor
Rotterdam
REGIO OEN MAAG LEIDEN
Postbus tOt
250t CC Oen Haag
tel 070-469445
(abonnementen en bezorging)
tel 070-469445 (redactie)
tel 070-468864 (uitsluitend voor
adverten' es)
Parkstraat 2? Oen Haaa
REGIO NOOHD OOST NEDERLAND
iu-isHjitend administratie)
Pos'bus 3
800O AA ZwC' e
te' 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwo«e
Abonnementsprijzen
Per maand 15 90
Per kwartaal 47 70
Per ha* par 95 40
Per taar 188.60
4.j»erfenrera.-e»en op aanvraag
Ook „Hageveld". het eermalige klein
seminarie van het bisdom Haarlem,
dat kan wedijveren zoniet in prestige,
dan wel in ouderdom met het gere
nommeerde jezuïetencollege „Kat
wijk". moet na 162 jaar zijn poorten
sluiten. Vandaag wordt er een reünie
gehouden, alle nostalgie en opge
kropte woede over verspilde Jaren en
onterechte straffen mogen nog een
maal samenvloeien. Drie oudleerlin
gen, uit de nadagen, hebben beseft
dat hier een stukje roomse weemoed-
geschiedenis moet liggen opgetast
die voor latere geslachten bewaard
'moet blijven. Alle drie zijn ze journa
listiek werkzaam Vandaag bieden zij
de reünisten een soort gedenkboek
«en: „Hagevelc!. 182 jaar balanceren
tussen mores en sores", bijna 100
pagina's, veel plaatjes. Het resultaat
toont sporen van haast, het krioelt
van (niet al te storende) typfouten,
excuus en errata zijn toegevoegd, het
is historisch niet altijd nauwkeurig
(„Nacht van Schmelzer" in 1963),
maar verder ziet het er aardig uit, al is
zo'n grap van „Uitgeverij Monstrans,
Amsterdam" toch vooral iets voor de
clerlcale liefhebber
Hageveld met de „commandokoepel".
De redacteuren hebben alle ruimte
gevraagd, gekregen en genomen om
dit boek samen te stellen. Ze hebben
van allerlei oud-leerlingen bijdragen
gevraagd, zonder mee te delen dat die
en die er ook in schrijft. Zo treft men
herinneringen van bisschop Zwart
kruis. citaten van Michel van der Plas
en Bertus Aafjes. een interview met
de laatste echte seminarie-„regent" CultUUT
en met een van de eerste getrouwde
priesters, die over zijn conflicten met
die ..regent" vertelt
je op. Dan gaat het snel en de redac
teuren komen geleidelijk van de ge
schiedenis in hun eigen herinnerin
gen terecht. En ze zien hun eigen
Hageveldse jaren als het toppunt van
zijn historie, compleet met de ver
beelding aan de macht rond 1970:
stukje triomfalistische traditie? Maar
ook de drie redacteuren kwamen aan
hun eindexamen toe. toch. ondanks
voornemens om en masse te zakken
of weg te blijven. Daarna raakte ook
Hageveld het vuur weer wat kwijt:
een internaat zonder duidelijk doel.
De opheffing werd een kwestie van
tijd en „afbouwen", zoals men zegt
als men „vriendelijke afbraak" be
doelt Drie elementen vallen op in de
verslagen en herinneringen van voor
malige seminaristen. Het lijkt geen
toeval tenminste dat in het boek er de
volgende dingen uitspringen: de cul
turele. de politieke en de emotionele
vorming. De (voorbereidend) weten
schappelijke en de religieuze vor
ming. de voornaamste doelen, wor
den achteraf kennelijk veel minder
herinnerd, daarvan is minder blijven
hangen, althans weinig opvallends.
Tr'efon>sche ABonnemeniertopdrachlPi
i/i« Adressen Boven i
Oog.iv tam-: ebe'-chten 9-19 30 van
-naandjg t m vr.,dag Op zondag van 18
20 uw teid 020-913456
Opgave m.n. - advertenties tel
020 936868 o» SCftnlte aan Mrfv Ao,
iW-nq posRhrt 433
1000 AK AMSTEROAM
Ad'esw-izi^ngen uAsAetend schriele*
aan onze Amsterdamse aOessen
De redactie heeft aan de bijdragen en
interviews een eigen „rode draad ver
haal" toegevoegd, dat vanuit Hage
veld de geschiedenis naloopt van
1817 tot heden. De oprichting van het
seminarie ondanks protestantse te
gendruk. ondanks Willem I die vond
dat daar de „domheid werd onderwe
zen". vond plaats dank zij de spreek
woordelijke roomse zelfverzekerd
heid en de talenten van enkele door
zetters.
Groei en bloei
De tijden werkten mee om het tot
groei en bloei te stuwen De drang
naar emancipatie, de betrekkelijk ge
ringe mogelijkheden om anders te
studeren en het gemak waarmee in
besloten gemeenschappen roepingen
konden worden aangewakkerd (aan
gepraat?) zogen de seminaries vol.
„Breid uit uw muren Hageveld. hef
hooger nog uw kruin, plant dieper
nog In 's aardrijks schoot uw grond
slag van arduinzo begint dan het
seminarieliedeen van de vele rijm-
produkten van het rooms triomfalis
me van tussen de twee wereldoor
logen.
De „kruin", dat is de koepel, die als
een mini-sint-Pieter het hele stenen
gevaarte beheerst De wereld neemt
de afmeting aan van die koepel en
wat daar onder gebeurt. Dat maakt
de redactie op uit de jaarboeken van
het seminarie, de buitenwereld ls niet
van echt belang Zelfverzekerdheid is
een voorwaarde voor emancipatie,
maar kan doorslaan naar zelfgenoeg
zaamheid
Aan culturele vorming werd veel
meer gedaan dan een buitenstaander
zou vermoeden. Er werd veel toneel
gespeeld en veel gelezen, men leerde
zeer goed latijn en frans. maar ook
grieks, nederlands. engels en duits.
Maar in de cultuur school ook gevaar.
Iemand herinnert zich hoe gewaar
schuwd werd tegen Huizinga's
„Herfsttij der middeleeuwen": men
moest 'n oordeel over dat tijdperk
maar beter aan de katholieken over
laten! Er werd veel gelezen, maar
niets zonder toestemming. Wie werd
betrapt met een ongekeurd boek ver
dween de volgende dag voorgoed van
het seminarie
Dat overkwam onder anderen Her
man Pijlers, nu de man achter uitge
verij Ambo. Zijn eerste uitgave was
„Uit het rijke roomsche leven" van
Van der Plas Pijlers: „In honderden
boeken heb ik vooral geprobeerd aan
dacht te wekken voor ideeën en denk
beelden die in ons rooms verleden
ontkend of gemeden werden".
En wie gedichtjes wilde schrijven,
zoals Michel van der Plas, kreeg te
horen dat dichten een vorm van
hoogmoed was. „En Guido Gezelle
dan?" „Ja. maar d&t was een heilige!"
Maar velen blijken op een seminarie
zoals Hageveld meer cultuur te heb
ben opgedaan, dan ze anders daar
buiten in hun ganse leven bij elkaar
gesprokkeld zouden hebben. Interna
ten boden op dat gebied doorgaans
aanmerkelijk meer dan de gemeente
lijke hbs Het blijft de vraag of zo'n
ideologisch gefilterde cultuurover
dracht werkelijk kan leiden tot goede
smaak, die open staat voor schoon
heid en onbevangen tegenover creati
viteit
Het „rode draad-verhaal" speurt in Politiek
jaarboeken en schoolkrant naar de
mate waarin de buitenwereld tot on
der de koepel van Hageveld wist door
te dringen. Dat begint eigenlijk pas
rond 1960. Dan duikt in de poëtische
ontboezemingen ook het eerste mets-
Politieke vorming, aandacht voor het
maatschappelijk gebeuren viel bui
ten het blikveld Pijfers vertelt hoe
hij wel hoorde van de schande van de
Engelse koning die met een geschei
den dame wilde trouwen, maar niet
van de Kristalnacht. En degene die
het seminarie door de oorlogsjaren
leidde vertelt hoe fantastisch die tijd
is geweest. Wel moeilijk natuurlijk,
toen het seminarie gevorderd was en
men voor de jongens onderdak moest
zoeken en eten. En foei, foei zoals dat
gebouw er uit zag na de oorlog. De
redactie schrijft: „Het ware gevecht
met de Duitsers is voor Hageveld het
gevecht met de bureaucratie voor al
lerlei vergunningen en ontheffingen:
koste wat kost moeten de jongens uit
de handen van de moffen blijven".
Na de oorlog wijst niets op politiek
inzicht, wel is de taal zeer krijgshaftig
geworden: „De woedende orkaan
heeft getracht af te scheuren wat niet
stevig geworteld was. Maar omheind
leeft Hageveld onneembaar als een
burcht. Van de hoge commandokoe
pel ziet de Goddelijke Aanvoerder
neer op zijn troepen, vuurt hen aan....
Hageveld is een sterke ultvalspoort
voor de geestelijke verovering van
Nederland. Hageveld meldt zijn Ge
neraal' dat het. nu de geestelijke
strijd begint van geen wijken zal we
ten. dat het nooit zal capituleren.
enz. Het lijkt genoeg te weten dat
bulten de seminariedeuren de boze
wereld wacht en dat de „velden wit
zijn om te oogsten".
Uitzonderingen
Het is duidelijk niet alleen een didac
tische keuze om Jonge mensen niet
met politiek lastig te vallen, het is
ook de a-politleke denkwereld van de
priesterdocenten zelf.
Nog niet zo lang geleden schreef prof.
Haarsma in deze krant dat het met
met het politiek onbenul van pries
ters wel meeviel, wijzend op mensen
als Nolens. Ariëns, Schaepman, Stok
man. Maar zij (en vele anderen( zijn
de uitzonderingen. Vele bisschoppen
doorzien zelfs niet zoiets eenvoudigs
als de politiek van het Vatikaan. In
1933 zei een prelaat: „Toen in 1870 de
pauselijke onfeilbaarheid gedefini
eerd werd, nam de kerk op geestelijk
gebied de historische beslissing, die
heden op politiek gebied valt: vóór
het gezag en tegen de discussie, voor
de Führer en tegen het parlement".
Als dat citaat klopt dan getuigt dat
inderdaad van politiek inzicht, maar
in die glorie moet men maar niet te
gauw zeggen te delen.
Gevoel
Het is opvallend hoe verschillend een
seminariejeugd achteraf beoordeeld
wordt voor wat betreft de ontwikke
ling van het gevoelsleven. „Waarom
ik het heerlijk vond? Man. Je bent
met jongens onder elkaar. En dat is
het Elke dag is er wel wat in zo'n
gemeenschap en dat ls wat het leven
tot leven maakt. Het internaat! Heer
lijk, heerlijk! Een weekend naar huis
dat mistte Je helemaal niet" Velen
hebben het idee dat ze op het inter
naat meer vriendschap en gevoel te
genkwamen dan in de gezinssituatie
waar ze opgroeiden. Maar negatieve
geluiden zijn sterk hoorbaar „De
ruimte van Hageveld leende zich al
leen voor het stipt onderhouden van
het regelement. Persoonlijke intimi
teit en vooral interpersoonlijke
mocht noot zichtbaatbaar worden; je
werd daarin aan je lot overgelaten tot
de behoefte eraan zou afsterven. On
der de gordel niet bestaan dat was
het ideaal... Aan Hageveld verknocht
door de banden van puberteit en reli
gie, door Hageveld gebroken middels
reglement, controle en onderdruk
king van iedere originaliteit, zelfstan
digheid en Intieme relatie".
Herman Pijfers drukt zich nog scher
per uit: „Het fatale van Hageveld is
geweest dat men leergierige jongens
in hun nekvel greep, ze in afzondering
bij elkaar hield en ze* aanpraatte dat
ze een uitverkoren groep vormden,
ver boven een nietswaardige wereld.
Terwijl ze zich lichamelijk en geeste-
Zojuist verschenen
Een complete en compacte kleine handbijbel in een
praktische vouwhoes
tekst gezet in twee kolommen
met opschriften en
tekstverwijzigingen
drie gekleurde landkea-
een lijst van onderwerp
een jaartallenoverzicht
en twee leeslinten y
s:
Formaat: 9.5 x 14,5 cm
Naar keuze met ol
zonder opzoekflap
in de kleuren
roodbruin en zwart
Bestelnummer 031 Prijs 34,50 (zonder opzoekflap)
Bestelnummer 032 Prijs f 37,50 (met opzoekflap)
Prijzen exclusief verzendkosten.
Verkrijgbaar in uw boekhandel en
Postbus 620 - 2003 RP HAARLEM.
Telefoon: 023-259501.
lijk nog moesten ontwikkelen werden
ze volslagen eenzijdig opgevoed
allerlei faculteiten verschrompelden.
Wat er restte waren halve mensen".
Vermolmd
Pijfers ziet ook duidelijk waarom al
les zo snel veranderde: Omdat „de
zaak innnerlijk al helemaal ver
molmd was. Men bleef met de rug
naar de veranderende wereld staan
en dat was mede een gevolg van de
bedompte, afgezonderde opleiding op
de klein-seminaries. Paus Johannes
wou de ramen openstoten, maar de
mensen die waren opgegroeid onder
de stolp van Hageveld hadden te ver
schraalde longen om de frisse lucht
nog te kunnen inademen. Juist de
generatie die in de jaren '30 het semi
narie had bezocht en dertig jaar later
de vernieuwing had moeten bezielen,
stond veelal hulpeloos tegenover de
veranderingen, ze vluchten, trokken
hun toog uit, kropen met gesloten
ogen weg of waaiden maar wat met
alle winden meeHij heeft zich
vaak afgevraagd wat die Hageveldse
koepel is: een half ei of een lege dop.
Hij meent dat hem het antwoord nu
bekend is.
Doen deze woorden de „petite histoi-
re" van Hageveld recht? Geven ze
inzicht in de betekenis en waarde die
het roomskatholicisme voor de Ne
derlandse samenleving heeft of had?
Terecht wellicht wijst de huidige (en
dus de laatste) directeur van het in
ternaat Dirk Braakman verheerlij
king en wrok af, maar komt dan wel
vlug uit bij barmhartigheid en verge
ving jegens het verleden. Maar de
vraag is of men wel zo psychologisch
of ethisch met het verleden om moet
gaan. Niet vergeving maar beweging
zal een vastgelopen geschiedenis
kunnen leren.
Het gedenkboek bevat veel herinne
ringen, maar weinig van die bewe
ging. Of valt die niet te bespeuren?
„Hageveld, 162 jaar balanceren tus
sen mores en sores", onder redactie
van René Boumans, Joost Divendal
en Stephan Steinmetz. Te bestellen
door overmaking van 12,75 op giro
1333861 tnv S. Steinmetz, Amster
dam Ovv „Hageveld".
HOOR DAN
Hoor dan, Israe
Hoor dan. Israë,
(Deuteronomium 6 vers 2-6)
Dit gedeelte van Deuteronomium is
één van de hartgedeelten van dit
boek en van heel de thora. Het
tweede „hoor dan, Iraël" wordt
gevolgd door de zg. sjema. de
belijdenis van Israël.De Heer is on&
God. de Heer alleen! Het geloof van
Israël, en in vervolg daarop het geloé
•van de kerk is een hoor-geloof. Daar
leeft het van, van alle woord dat uit
de mond van God uitgaat. Het is zeil
zo dat dat woord alles schept, ook hp
geloof zelf. Het geloof is uit het
gehoor, schrijft Paulus. Dat betekenj
niet dat het een geloof voor de
gehoorzaal is. met een dankbaar en
voldaan gehoor, dat daarna overgaa
tot de orde van de dag. Op het „Hooi
dan" volgt: „doe dan de geboden,
nauwgezet". Het hoor-geloof is ook
een doe-geloof. Maar we blijven nog
even bij dat eerste. Het hangt
allemaal aan het horen van de
woorden en daaraan voorafgaande
aan de woorden die de Stem, die in
ons bestaan binnenbreekt, zegt. Mai
wat ons betreft dan: aan het horen.
Lijkt 't eenvoudigste wat er is. Je
luistert gewoon maar. Maar dat
luisteren luistert hier nauw.
Luisteren we wel goed? Kerken
hebben er nog al eens een handje va
de woorden van de stem snel en
daardoor onoplettend te lezen, voor
als er een lang hoofdstuk aan de orde
is. Er wordt gejakkerd om er
doorheen te komen. We weten
immers wel wat er staat. Maar is dat
zo zeker? Niet voor niets valt daar in
dit boek zo'n grote nadruk op. We
leren tegenwoordig door schade en
schande meer naar elkaar te
luisteren. Maar hier ligt een prioriteit
Eerst luisteren naar Hem die ons mei
zijn stem schokt en tot rust brengt, ii
beweging brengt en vrede geeft. i
Beroepingswerk
GEREF. KERKEN
Beroepen te Franeker (miss. pred. i
Chili): J. H. de Wit. kant. te Oegs
geest.
UTRECHT—Vanmiddag wordt van 3 1
tot 4 uur in de christelijke gerefor i
meerde kerk. Witte Vrouwensingel 28
in Utrecht een afscheidsdienst gehou
den voor het christelijk medisch
team, dat door het comité Hulpverle
ning Zuid-Oost-Azië (ZOA) wordt uff-
gezonden naar Thailand. De elf tetm-
leden zullen daar zeker zes maand»
blijven om vluchtelingen uit Cara
bodja te helpen. De leidster van hel
team, majoor Eva den Hartog van hel
Leger des Heils, is al in Thailand. De
anderen gaan volgende week don
derdag.
In de dienst spreekt Adriaan Strir,
ger, stafmedewerker van het bijbelin
stituur België te Heverlee. In he
team zitten enkele verpleegkundige:
en technici, die aan dit instituut stu
deren.
ADVERTENTIES
boekennieuws
Ore. H. J. Top
LEONARD RAGAZ
344 bil-, get 48.50
Religieus socialisme contra nationaal soci
alisme
Het eerste grote werk door een Nederlan
der geschreven over Ragaz. die de meeste
bekendheid kreeq doo» ziin religieus-socia
le werk. na eerst predikant en hoogleraar te
zt|n geweest
Or. f. de Graaft
ANNO DOMINI 1000
ANNO DOMINI 2000
472 biz geb 64.25
De duizend ,aren 6»/ de grahe van de dode
god
Hoe kan de dreigende ondergang van de
Westerse cultuur afgewend worden' De
auteur geeft in dit magistrale werk een
geheel eigen visie en interpretatie van
duizend |aar cultuurgeschiedenis
Or. Rudolf Boon
HET CHRISTENOOM OP OE TOCHT
258 biz I 33.25
Een onderzoek naar de opkomst ven hel
West-Europese Atheïsme Dit boek wil de
lezer helpen de Bestri|dors van het chris
tendom beter te leren verstaan om zo met
de auteur eon begin te maken met een
antwoord' aan het atheïsme
Prol. dr. G. P. Hartvel!
HET GEBINTE VAN OE TIJO
104 Wz 16.2S
Een h,siorische studie over de constructies
van de gcsch-edens mei name m de r ,0
oer re'o-matte
Een boeiend stuk cultuurgeschiedenis
waarM oe aufeur de oorspro-.g van de
geschiedbeschouwing nagaat, die de ge
schiedenis indeelt m ti|dperken van steeas
2000 jaar
Verknigbaar m de boekhandel
Wat denkt u ervan om uw wintervakantie door te brengen in één (of meer!)
van de antieke cultuurlanden rondom de Middellandse Zee?
Behalve zon en warmte, die u er gratis bij krijgt, bieden wij tegen gepaste
betaling geheel verzorgde en deskundig begeleide rondreizen door de landen
van de oude. de klassieke en de bijbelse geschiedenis
Egypte Israel Turklle - Griekenland - Rome!!
Ook kunnen wij een vrije verblijfreis voor u regelen op elke door uw
gewenste wijze waór ook ter wereld.
Bestel nog vandaag de folders over onze reizen (het héle jaar door!) of bel om
meer informatie!
REISSTICHTING THACIR.
EUROPALAAN 14, 3844 AV HARDERWIJK. Telefoon: 03410-21989.
(Note Bene: Aan groepen van 10 personen of meer. die zich tegelijk aanmelden,
bieden wij een aantrekkelijke korting)
