JU
Een 'normaal' proces in Duitsland
GEZINSVERZORGENDE
BEJAARDENVERZORGENDE
Gul onthaal
voor
Arafat
in Portugal
FAMILIEBERICHTEN
„Groen van Prinsterer"
OUD-DOCENTEN, die aanwezig willen zijn bij
MENSEN HELPEN?
.TEP3AG 3 NOVEMBER 1979
BUrTENLAND
TROUW/KWARTET
29
tfoo
r J. J. Moskau
JONN De voorzitter van
iet Europees Parlement, Si-
none Veil, bezocht vorige
weekeinde het vroegere con-
entratiekamp Bergen-Bel-
en. Niet als eerste burgeres
ran de Europese Gemeen-
chap, maar als een van de
achtigduizend slachtoffers
ran het nazi-bewind tijdens
lie oorlog over Frankrijk.
'n ïe vrouw Veil een van de slechts
Irieduizend die de deportatie naar
luitse kampen overleefden maak-
iete de reis naar de Lunenburger heide
N liet in verband met het lot van de
Tanse Joden, maar op uitnodiging
an de „Roma Wereld Unie", de orga-
)r lisatie van het volk der zigeuners. Ze
?as gekomen, zei mevrouw Veil in
lergen-Belsen, „omdat ik ais Jodin
Ie solidariteit heb meegemaakt van
s Ie vervolgden, ook onder de zigeu-
hers." Het wordt tijd. voegde ze daar
an toe, die solidariteit te ver-
lieuwen.
lij toeval viel de herdenking van de
eshonderdduizend tot één miljoen
loden onder de zigeuners in de Duit-
e concentratiekampen samen met
le eerste week van een proces in
Ceulen, waar drie ex-nazi's terecht
taan wegens hun aandeel in de
.Endlösung" van het „Joodse pro-
>leem" in Frankrijk.
)eze twee gebeurtenissen herinneren
r weer eens aan dat Duitsland bijna
l rijfendertig jaar na de tweede wereld-
kiorlog nog steeds niet volledig heeft
mfgerekend met de erfenis van de
Tiazi's. Nog steeds is er geen samen-
langend plan voor een „Wledergut-
nachung" voor de zigeuners en zoals
le alsmaar vertraagde start van het
iroces in Keulen aantoont malen de
ustitiële molens inderdaad wel erg
angzaam.
ten toon bij het verhoor van de ver
dachten.
Woensdag, toen Hagen voor het hekje
stond, was hij een en al begrip voor
het verzoek van de verdachte om
gezien zijn geestelijke en lichamelij
ke gezondheid niet aan een al te uit
gebreid verhoor te worden onderwor
pen. Na een vrijwel onverstaanbaar
gemompeld getuigenis, dat weinig
licht wierp op zijn rol in bezet Frank
rijk, mocht Hagen al na 35 minuten
weer gaan zitten. Met zijn 66 jaar
bekleedt Hagen door zijn SS-supe-
rieuren destijds beschreven als bui
tengewoon atletisch en een man die
ook nu geen spoor van zwakte ver
toont nog immer een invloedrijke
positie als commercieel directeur van
een groot Duits bedrijf.
De andere twee verdachten zijn er
ook niet slecht aan toe. Herr Lischka,
genoot tot zijn eerste arrestatie in
Keulen van zijn pensioen. En Herr
Heinrichson. geboren in 1920, heeft
niet alleen de ruggesteun van een
bloeiende advocatenpraktijk maar
ook van de 3600 burgers van Bürstadt
aan de Main, die hem vorig jaar her
kozen als hun burgemeester Ook zijn
vooraanstaande plaats in de CSU van
kanselierskandidaat Franz Josef
Strauss is niet omstreden.
ROM-MENSCH, zegt het spandoek achter Simone Veil als zij in het voormalige concentratiekamp Bergen-Belsen
een krans legt voor de honderdduizenden zigeuners die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. Rom (het eigen
woord voor zigeuner) is mens en „alle mensen zijn evenveel waard". Een waarheid waarmee de bondsrepubliek
Duitsland nog steeds enige moeite heeft.
Wraakengel
Gestapo-chef Kurt Lischka wordt de rechtszaal binnengebracht
itrafkamer
■voor de vijftiende strafkamer van het
f .andesgericht in Keulen staan te
recht de vroegere Gestapo-chef Kurt
lischka, SS-Sturmbahnführer Her-
)ert-Martin Hagen en SS-Untersar-
ührer Ernst Heinrichson. Ze zijn be
schuldigd van medeplichtigheid aan
ie moord op zesenzeventigduizend
Transe en andere buitenlandse Joden
die tussen maart 1642 en augustus
1944 zijn gedeporteerd, de meesten
naar het vernietigingskamp Ausc
hwitz.
Ze zijn alle drie al bij verstek veroor
deeld in Frankrijk, Heinrichson tot
de dood en Hagen en Lischka tot
levenslange dwangarbeid. Dat ze
geen van drieën te lijden hebben ge
had onder deze vonnissen vloeit voort
uit een ingewikkelde juridische over
eenkomst tussen Duitsland en
Frankrijk een onderdeel van de
akkoorden waarbij de geallieerden
destijds de Jurid^ che overdroegen
aan de Duitse autoriteiten.
Er was een grootscheepse internatio
nale campagne nodig om de regering
van de bondsrepubliek te dwingen
nieuwe afspraken met Parijs te ma
ken om vervolging van het drietal
mogelijk te maken.
Rechtbankpresident Fassbender
een man van de naoorlogse generatie
heeft geen gelukkige start ge
maakt. Hij liet zijn rechtbank het
middelpunt worden van een interna
tionale controverse niet over pro
cedurele kwesties, maar vanwege een
twijfelachtig misverstand over de be
tekenis van dit emotioneel zo geladen
proces.
Op de eerste dag al speelden er zich
tumultueuze taferelen af toen hon
derden jonge' Fransen geen toegang
konden krijgen tot rechtszaal 133. Ze
hadden de tocht van Parijs naar Keu
len gemaakt en waren nog doodmoe
van de nachtelijke treinreis, toen zij
voor de rechtbank opeens oog in oog
kwamen te staan met een legertje
politiemensen.
Test
Tegen deze achtergrond heeft het
proces, dat nu zijn derde week ingaat,
niet alleen de functie dat het moet
beslissen over schuld of onschuld van
de verdachten, maar is het ook een
test voor de Duitse justitie of zij is
opgewassen tegen het gruwelijkste
hoofdstuk uit het tijdperk-Hitier.
Verbitterd
Er volgden wat schermutselingen die
een verbitterde atmosfeer oplever
den. Die sfeer is niet meer geweken.
Rechter Fassbender. vastbesloten
zijn rechtzaak zo „normaal" mogelijk
te laten verlopen, miskent het specia
le karakter van de zaak en heeft zo
ongewild alle vijandige publiciteit op
zichzelf gericht. Daarmee wordt het
proces zelf geen goed gedaan.
Voeg daar nog bij dat de Franse
waarnemers bij hun aankomst op het
Keulse station niet werden verwel
komd door het stadsbestuur maar
door mensen van de politieke politie
en het wordt nog duidelijker onder
welk een slecht gesternte het proces-
Lischka, dat waarschijnlijk de hele
winter zal doorgaan, begonnen is.
De behoudende pers in Duitsland
had zijn oordeel snel gereed. Zo leid
de de Frankfurter Allgemeinë Zèi-
tung de aandacht van de wezenlijke
kwesties af door uit te vallen tegen de
verschijning in het televisiejournaal
van Kurt Bachman, een man die zijn
deportatie heeft overleefd. Door erop
te wijzen dat Bachman voorzitter is
geweest van de Duitse communisti
sche partij DKP, suggereerde het
'blad dat de strijd tussen politie en
toeschouwers het werk was van de
communisten.
Traag
Al deze bijverschijnselen leiden maar
af van het eigenlijke proces, dat toch
al wordt gekenmerkt door het trage
verloop van vrijwel alle nazi-proces- Aandacht
sen in de bondsrepubliek. Rechter
Fassbender spreidt een weloverwo
gen mengsel van aandrang en geduld
Al dat respect van de buitenwereld
contrasteert sterk met de minutieuze
gegevens over het oorlogsverleden
van de drie. Schuin tegenover SS-
Obersturmbahnführer Lischka. die
zich af en toe duidelijk verveelt bij
het trage proces, zit zijn wraakengel.
Serge Klarsfeld, de Franse advocaat
die samen met zijn in Duitsland gebo
ren vrouw Beate al het spitwerk heeft
gedaan dat tot deze rechtzaak heeft
geleid.
Voor Klarsfeld is rechtszaal 133. net
als voor de drie verdachten, het eind
van een lange mars. Na een unieke ep
niet aflatende campagne hebben dè
Klarsfelds hun prooi opgespoord.
Deze week beschreef Klarsfeld de
strijd van zijn patiënt tegen berech
ting als „een klein hoofdstuk in de
joodse geschiedenis". Niet uit wraak
voor zijn familieleden die in Aus
chwitz om het leven kwamen, had hij
deze taak op zich genomen, maar
„omdat het mijn plicht als overleven
de is". Dat hij nog leeft ziet hij meer
als toeval dan als geluk. „De vinger
van de man die de slachtoffers aan
wees haperde bij mij even." Als het
proces voorbij is. „zal ik gelukkig
zijn", zegt hij vermoeid.
Nog een maal zal hij proberen de
aandacht van de Duitsers te trekken.
de aandacht die zij in ieder geval niet
aan de zaak-Lischka schenken. Met
hulp van vrienden heeft hij in de
stadsschouwburg van Keulen een ex
positie van documenten over de oor
log Ingericht. In de schouwburg
wordt momenteel De koopman van
Venetië gespeeld. Dit stuk, waarin de
Joodse koopman Shylock uit Venetië
de hoofdrol speelt, en de tentoonstel
ling van Klarsfeld zijn de twee kan
ten van één en dezelfde medaille.
Dat het proces in Keulen ondanks
alle irritaties van de start toch een
schakel zal zjjh in de lange keten van
de Joodje geschiedenis, geeft zelfs
een van de advocaten toe Hagens
verdediger Clemens vertelde de
rechtbank dat hij na een bezoek aan
Israël begrip had gekregen voor
Klarsfelds begrip van continuïteit.
„Voor meneer Klarsfeld". zei Cle
mens. „bestaan er tussen Mozes en
Auschwitz geen afstanden van dui
zenden Jaren, alles maakt deel uit van
het heden."
Muur
Advocaat Clemens vertelde de rech
ters er niet bij hoe hij. als Duitser,
denkt over zo'n continuïteit. Golo
Mann, de historicus en zoon van de
schrijver Thomas Mann, heeft wel
geprobeerd dat onder woorden te
brengen. In een inleiding op zijn zeer
geprezen werk over de geschiedenis
van Duitsland in deze eeuw schrijft
hij het zo:
„Als een gedoemd huis. als het huis
van een moordenaar, waarvoor de
dorpsbewoners huiveren maar dat
niettemin in hun midden is. zó ook
heeft het Derde Rijk een plaats in de
herinnering van de Duitsers. Daar
Staat het dan. als een muur. tussen
net heden en de hele verdere Duitse
geschiedenis."
Minder dan een jaar na de tv-serle
Holocaust vermag het proces in Keu
len niet meer dan een enkel rimpeltje
in de Duitse samenleving te veroorza
ken. Te pijnlijk misschien zijn de
herinneringen van hen die het over
leefden en die nu de komende weken
hun verhaal zullen vertellen.
Zoals het getuigenis van die vrouw
die hielp bij het gruwelijke werk om
kinderen van twee tot zeven te selec
teren voor transport naar Auschwitz.
„Ik kan de stem van dat jongetje van
vier maar niet vergeten, dat mono
toon en met een diepe, ernstige stem
ongeloofeljk diep in zo'n klein lijfje
steeds maar zei „Maman, ik ben zo
bang. maman. ik ben zo bang."
kunnen van maandag tot en met vrijdag telefo
nisch van 9 00-19 30 uur opgegeven worden op
nummer 020-913456.
Op zondagavond is dit alleen mogelijk van
18.00-20.00 uur.
„Want door genade zijt gij behouden, door het
geloof, en dat niet uit uzelf: het is een gave
van .God"
Efeziërs 2 vers 8
Ingegaan tot de vreugde van haar Heer, onze
lieve zuster, schoonzuster en tante
Lydia Elizabeth Koster
weduwe van Willem Langbroek
op de leeftijd van 65 jaar.
Fam. Koster
Fam. Langbroek
Fam. Boon
2071 B.G.
Santpoort-noord
1 november 1979
Wulverderlaan 25
Geen bezoek aan huis. Geen bloemen.
De begrafenis zal D.V. plaatshebben dinsdag 6
november om 15.00 uur op de begraafplaats
„Westervelt" te Driehuis.
Na de begrafenis is er gelegenheid tot condole
ren in de ontvangkamer van de begraafplaats.
In plaats van kaarten.
Voor uw blijken van medeleven betoond, zowel per
soonlijk als schriftelijk, na het overlijden van mijn
lieve vrouw, onze lieve moeder, dochter, schoondoch
ter en tante
Ida Hofman-Brontsema
betuigen wij onze oprechte dank.
Oldehove, november 1979
E. Hofman en kinderen.
Fam. Brontsema, J
fam. Hofman.
Voor uw grote belangstelling tijdens de ziekte, en uw
medeleven na het overlijden van mijn lieve man,
onze zorgzame vader, oom en opa
Willem Woudenberg
betuigen wij u onze hartelijke dank.
Uit aller naam:
M. J. Woudenberg-Spruit
Breukelen, 31 oktober 1979
Gijsbrecht van Nijenrodestraat 155.
JUWELEN, GOUD
•n ZILVER
IN- EN VERKOOP
H. W. DAMES
Kruisstraat 19
Tfl| 023-320481
Haarlam
(bij da Ridderstraat)
De Chr. Scholengemeenschap
te Vlaardingen
(Voorheen Groen van Prinstererlyceum/Chr. HBS.)
bestaat in december 1979 ZESTIG jaar.
a. de herdenkingsdienst in de Grote Kerk te Vlaardingen, zaterdag 8
december om 14.00 uur
b. de reünie van oud-leerlingen en (oud-)docenten op 8 december
vanaf 15.00 uur (plaats wordt nader bekend gemaakt)
c. de feestavond in de Stadsgehoorzaal te Vlaardingen op vrijdag 14
december om 20.00 uur.
Gelieve onderstaand formulier in te vullen en te zenden naar het
bureau van de Vereniging voor Chr. Voortgezet Onderwijs, Van
Hogendorplaan 100a, 3135 CE Vlaardingen, of zich tijdens de
schooluren telefonisch aan te melden. (010-357000).
Ondergetekende:
Woonplaats:
Adres:
zal met echtgeno(o)t(e) aanwezig zijn bij
O a.
O b.
O c.
Hij/zij was aan de school verbonden van 19... tot 19...
HANDTEKENING EN DATUM.
1879 1979
3IS risoftu*'
100 laar Protestants Christelijk
Onderwijs Breukelen
fOTOw n
cmrnepsru
i'-1;
Op 8 november wordt een herdenkingssamenkomsl
gehouden in de Geref. Kerk. Straatweg te Breukelen.
Aanvang. 20.00 uur.
Drs. T. M. Gilhuis, voorzitter van dé Unie School en
Evangeliezal een rede houden over het onderwerp
„De School met de Bijbel - Geschenk en Opdracht
Belangstellenden worden gaarne uitgenodigd deze
herdenkingssamenkomst bij te wonen
De Ver. voor Prot. Chr Onderwijs te Breukelen zal uit
dankbaarheid voor 100 iaar Christelijk Onderwijs een
project voor Christelijk Onderwijs op de Zuid-Moluk-
ken ondersteunen.
Ook u kunt uw dankbaarheid tonen door overma
king van een gift op glronr. 345952 t.nv. de Vereni-
glng.
EEN MINI-ADVERTENTIE STAAT GELIJK IN
HET PAROOL, IN TROUW EN IN DE VOLKSKRANT.
DIE DRIE KRANTEN BEREIKEN 1,2 MILJOEN MENSEN
IN HET HELE LAND EN BUNA DE HELFT
VAN ALLE MENSEN IN AMSTERDAM.
Wil je graag
Heb je dan wel eens gedacht
aan het beroep van
Onze school leidt op voor deze twee beroepen. Zowel jongens als
meisjes kunnen worden toegelaten.
Wil je hierover meer weten, kom dan naar de informatiedagen voor
de cursus 1980-1982 op
dinsdag 20 november a.s.. van 9.00-12.00 uur of van 14.00-17.00 uur
donderdag 29 november a.s. van 9.00-12.00 uur of van 14.00-17.00
uur.
woensdag 23 januari a.s. van 9.00-12.00 uur of van 14.00-17.00 uur.
Op bovenstaande dagen wordt binnen de aangegeven tijden op
verschillende wijzen gelegenheid geboden nadere informatie te
verkrijgen over deze beroepsopleidingen.
Opgaven hiervoor, liefst via de dekaan van je huidige school, vóór 10
november a.s. (of rechtstreeks).
Geef duidelijk aan welke dag en welke tijd ie wilt komen
CHRISTELIJKE SCHOOL VOOR MIDDELBAAR SOCIAAL
PEDAGOGISCH ONDERWIJS
Oostergoweg 6 8932 PG Leeuwarden telefoon 05100-22778
Vereniging Tot Christelij
ke Liefdadigheid te Wa
genborgen.
Hierbij delen wij mede dat
op 28 november 1979 's
middags om 14.00 uur een
ledenvergadering zal wor
den gehouden op Groot
Bronswijk te Wagen
borgen.
De agenda ligt voor leden
ter inzage ten kantore van
Groot Bronswijk.
Het Bestuur
erv V! Ier. img
100 jaar
NIL DESPERANDUM DEO DUCE
dat gaan we volgend jaar vieren.
DUS REÜNISTEN: WILT U ZICH BEKENDMAKEN?
Straat:..
Plaats:..
Jaar ven aankomst:
CHR. SCHOLENGEMEENSCHAP
GROEN VAN PRINSTERER
VLAARDINGEN
zaterdag 8 december 1979
t.g.v. 60 Jarig bestaan
REÜNIE
Om ontvangst oudleerlingen t/m 1955 in de
„OUDE H B S Westhavenkade 95. vanaf
1956 in het ..hoofdgebouw Rotterdamseweg.
of de Rode Kruislaan
Aanmelden mw A Smrt-Bouman. Anthony
Knottenbeltsingel 48 3135 HD Vlaardingen, tel
010-346843 tot uiterlijk 12 november as. onder
vermelding van het jaar waann de school verla
ten is. Volledig programma wordt dan in de loop
van nov. toegezonden.
Van onze correspondent
LISSABON - De Wereldconferentie
voor Solidariteit met de Arabieren en
het Palestijnse Volk deed de Portuge
se socialisten en sociaal-democraten
voor heel even hun afschuw van de
communistische partij vergeten. De
drie partijleiders Mario So ares, Alya-
ro Cunhal en Sa Cameiro werden
gisteren en vandaag door PLO-lelder
Jasser Arafat ontvangen alsof het een
pauselijke audiëntie betrof.
De wereldconferentie in Lissabon
wordt georganiseerd door de Portu
gese Raad voor Vrede en Samenwer
king. Die raad werd door niet-com-
munisten tot nog toe gedoodverfd als
een Moskouse mantelorganisatie,
maar blijkt nu toch in staat de drie
belangrijkste Portugese partijen in
één zaal te verenigen overigens
tesamen met een 600 congressisten
uit een dertigtal andere landen.
Alleen de Portugese centrumdemo
craten van het CDS laten zich niet
zien. Dat is minder uit solidariteit
met Israël dan wel omdat de PLO
door hen nog steeds als een door
Moskou geleide terroristenorganisa
tie wordt gezien. De conferentie in
Lissabon wil echter deze zwartwitte
kening bestrijden en meer bekend
heid geven aan de standpunten van
het Palestijnse volk in de Midden-
Oostenkwestie
In Portugal lijkt de conferentie bij
voorbaat al geslaagd. Jasser Arafat,
wiens bezoek officieel als particulier
geldt, is zelfs in officiële audiëntie
door president Eanes ontvangen Dat
betekent in feite een erkenning van
de PLO als vertegenwoordiger van
het Palestijnse volk en hun „recht op
zelfbeschikking"
Binnenkort zal deze erkenning wor
den omgezet in de opening van een
officiële vertegenwoordiging van de
PLO In Lissabon, zij het dat deze nog
geen officiële ambassade wordt. De
verhoudingen tussen Portugal en de
Arabische landen zijn daarmee uit
het dieptepunt geraakt waarin ze na
de opening van de Israëlische ambas
sade in 1977 terecht gekomen waren.
Dat is goed voor de olievoorelening
en de Portugese exportmogelijkhe
den naar de Arabische landen die niet
gering zijn. De Israëlische zaak lijkt
In Lissabon vergeten. Zeker bij de
Portugese Jan-met-de-pet die van de
jodenvervolging tenslotte alleen nog
maar de fascistische propaganda her
innert.
