Opvoeden: leren voor twee
Energie
voor
ill
Wetenschap en techniek
L 41 [till
I
door Rob Foppema
M iRDAG 20 OKTOBER 1979 I 27
RTTJMBNT.A1MD
Het kinderprotest heeft niets te maken met afzetten tegen de ouders. Het
heeft wel wat te maken met kinderen die ruimte opeisen om zelf te vertellen
wat ze vinden en willen. En hopelijk ook met „grote mensen", die alles
voor het zeggen hebben en hier naar willen luisteren.
Jonferentievoorzitter Al-
red Strub, hoofd van het
•rgieonderzoek bij de
luropese Gemeenschap,
'as in Dublin na afloop
iet in staat om een duide-
ijke conclusie te formule-
in. De confrontatie tussen
'erschillende energiemo-
losjjtellen en toepassingen
htparvan had de deelne
mers hoofdzakelijk van be-
cheidenheid over hun ei-
°n !en mogelijkheden door-
v Irongen
1 toergiemodellen dienen
>m op papier in de tijd,
lf> 'ooruit te kijken en moge-
ijke beleidslijnen op hun
Involgen te toetsen. Dat is
Menselijk omdat beslissin-
ten over wat we in een vrij
'erre toekomst nodig héb-
ten. nu al genomen moe
ien worden. Wij kennen
lat effect in Nederland aan
ien lijve. Elektriciteitscen
trales hebben een stevige
>vercapaciteit en een gi-
[antisch complex olieraffi-
laderljen draait op een
aag pitje, alleen maar om-
lat de economie sinds 1973
'at minder groeit dan we
Voeger verwachtten
bescheidenheid siert
A krdaad de modellenbou-
I 'er Dat werd op de slotzit-
treffend geïllustreerd
°or een Brit die zich de
«volgen herinnerde van
Ie echte energiecrisis die
zijn land in 1974 overviel
toen de kolen-mijnwerkers
staakten. Na afkondiging
van de noodtoestand werd
een driedaagse werkweek
ingesteld, om het energie
verbruik van het bedrijfs
leven aan de mogelijkhe
den aan te passen. Er is
geen model en geen com
puter voor nodig om tot de
verwachting te komen dat
de industriële produktie
daardoor met ongeveer
veertig procent zou terug
lopen. Maar in de praktijk
bleek er geen aantoonbaar
effect op te treden. Er werd
in drie dagen even veel
werk verzet als anders in
vijf.
De toekomst voorspellen
met behulp van modellen
is dus een hachelijke zaak.
Het zijn maar geschemati
seerde en gedeeltelijke
voorstellingen van de
werkelijkheid. In de mees
te moet je trouwens zelf
aangeven wat je wilt dat er
met de economie gebeurt.
Voor dat geval wordt dan
berekend hoe de energie
voorziening kan worden
geregeld, of hoe het beslist
niét kan. Op die manier
kunnen de mogelijkheden
en consequenties van het
te voeren beleid worden
verkend.
De Italianen Graziani en
Zanantonl van het Ge
meenschappelijk onder
zoekcentrum van de EG in
Ispra formuleerden het zo:
De gebruiker van ons pro
gramma krijgt een aantal
beleidslijnen voor zijn
neus, die in detail beschre
ven worden. Hij wordt dan
genoopt om zijn gedachten
te ordenen door de ver
schillende kanten van het
probleem onder ogen te
zien. Doordat er niet een
bepaald beleid als HET te
voeren beleid uit komt. is
het noodzakelijk dat de ge
bruiker actief aan de stu
die deelneemt, wat volgens
de Italianen zeer wenselijk
is bij het gebruiken van dit
soort systeemanalyse.
Ook Nederlandse model
bouwers (Nederkoorn en
collega's van het Energie
onderzoekcentrum Neder
land in Petten) noemden
een goed contact noodza
kelijk. Enerzijds moeten
de modelbouwers de pro
blemen van de beleidma
kers goed kennen, ander
zijds moeten de beleidma
kers bereid zijn zich ver
trouwd te maken met de
techniek van het model en
de verborgen veronderstel
lingen die er ingebouwd
zijn. „Wij hebben de in
druk dat aan deze voor
waarde niet altijd wordt
voldaan", aldus de ECN-
mensen.
In de wandelgangen viel te
vernemen dat de proble
men inderdaad wederzijds
zijn. Aan de politieke kant
bestaat nog huiver om de
modellen serieus te nemen,
vooral ook omdat de poli
tieke speelruimte door kil
le getallen hinderlijk kan
worden beperkt. Maar de
modelbouwers zelf willen
-het realiteitsgehalte van
hun produkt nog wel eens
overschatten. Conferentie-
voorzitter Strub na afloop:
We hebben een heleboel
van elkaar geleerd en we
moeten nu de geloofwaar
digheid van onze modellen
verder verhogen en dan de
boodschap naar de beleid
makers zien over te
brengen.
Intussen waren er in Ier
land al boeiende concrete
resultaten te vernemen. Zo
had Roberts van het Britse
ministerie van milieu een
model voor het investe
ringsgedrag van Britse
huishoudens in energiebe
sparende maatregelen, va
riërend van isolatie tot het
installeren van een warm
tepomp en zonnepanelen
voor warmwatervoorzie
ning. Onder zijn veronder
stellingen zou. bij gelijk
blijvende brandstofprij
zen. in het jaar 2005 nog
maar 27 procent van de
technisch realiseerbare be
sparingen zijn bereikt.
Zo'n losstaand resultaat
zegt niet veel; je hoeft het
niet met zijn veronderstel
lingen eens te zijn Maar
het krijgt enig reliëf wan
neer Robèrts de bereke
ning herhaalt voor het ge
val dat de brandstofprijzen
in de beschouwde periode
verdubbelen. Dat vergroot
uiteraard de besparings
zin. maar het totale resul
taat in 2005 blijkt niet ver
der te komen dan 34 pro
cent van het maximaal
haalbare. De afzonderlijke
cijfers zeggen niet veel.
Maar het geringe verschil
ertussen vormt een aanwij
zing dat in deze belangrij
ke sector het prijsmecha
nisme nauwelijks werkt.
Wil men dat er hard bezui
nigd wordt, dan zal daar
toe dus een actief beleid
moeten worden gevoerd.
En dat is nuttig om te we
ten vóórdat je er achteraf
via de statistiek achter
komt.
Veelomvattender en nogal
verontrustend waren de in
Dublin gepresenteerde re
sultaten van studies over
de energievoorziening van
de EG op lange termijn, op
initiatief van de Europese
Commissie, uitgevoerd sa
men met het Amerikaanse
Brookhaven National La
boratory en het Internatio
naal instituut voor toege-
door Johanneke Leestemaker
'andaag wordt er een kinderpro-
■stdag in het Amsterdamse Pa-
idiso georganiseerd door ,,Ko-
litee Kindervuist". Op de voor-
(gaande persconferentie voeren
inderen het woord.
en meisje heeft een zelfgemaakte button
haar jurk gespeld met de vraag erop:
ioet je mee op bezoek van je vader en
oeder?" Ze legt uit waarom ze deze
itton heeft gemaakt: „Als je net lekker
in het spelen bent. zegt je vader of
oeder .Kom, we gaan op bezoek bij tante
is of zo.' Er zijn ook ouders die vragen of
zin hebt om mee te gaan en als je niet
a-hlt dan hoef je niet. Maar de meeste
ggen gewoon ,Ga mee!' en je moet. Als
bij een vriendinnetje aan de overkant
in een gevaarlijke straat wil spelen en ik
JU( aag aan mijn moeder of ze me helpt
V( fersteken, doet ze dat niet altijd. ,Ik ben
,v dg'. zegt ze dan. Maar als ik aan het
leien ben, moet ik wel ophouden om mee
[gejvisite te gaan."
e ouders van dit meisje zijn leden van de
&reniging voor Socialistische Opvoeding
SO). Dit is één van de vier organisaties
hl ihter „Komitee Kindervuist". De ande-
n zijn de BM (belangenbehartiging min-
trjarigen), Lisch (Landelijk Infocentrum
•or Scholieren) en de NVSH-werkgroep
bj(J eugdemancipatie". Andrée van Es heeft
t idee van de Kindervuist geopperd en
verklaart waarom dat nodig was: „De
nderprotestdag is geen oorlogsverkla-
ïg aan alle volwassenen. Het is meer een
0(inklacht van kinderen tegen deze kind-
h (vriendelijke maatschappij. Kinderen
pen in een volwassen land en moeten
:h daaraan aanpassen. „Kindervuist"
idt dat volwassenen ook wel eens naar
nderen mogen luisteren. Veel ouders en
•rkrachten denken te vlug dat ze de
Jlangen van kinderen wel kunnen behar-
d{ ;en, zonder dat ze nu goed naar het kind
tePf hebben geluisterd. Kinderen kunnen
!t beste zelf vertellen wat ze met hun
ven willen."
t „Komitee Kindervuist" ontstond als
'er! n reactie op het Jaar van het Kind.
idrée van Es: „De nationale commissie
het Jaar van het Kind doet niets
terinwijsbaars voor kinderen. Het belegt
oei ire congressen waar deskundigen over
ivoeding en kinderen spreken zonder
I t kinderen daar iets mee te maken
I bben. Er is een heleboel aan de hand
HJpt minderjarigen, opstanden in Amster-
^imse kindertehuizen en het ontslaan
n leerkrachten op lagere scholen. Dit
zaken die kinderen direct raken en
ar doet het hele Jaar van het Kind niets
n. Werkgroep vijf van de nationale com-
issie houdt zich bezig met de rechtsposi-
van het kind. Zelf heeft de werkgroep
worden ellenlange rapporten geschreven
die zij nooit te zien krijgen Kinderen
weten van het bestaan af en het is heel
belangrijk voor hen. Zelfs als de bewoners
het tehuis verlaten, drukt zo'n rapport een
stempel op hen zonder dat ze zelf weten
wat voor een stempel dat precies is. Wat
meer mondigheid voor tehuisbewoners
houdt niet alleen in dat zij mee mogen
praten maar ook dat deze minderjarige
informatie krijgen over zaken waar ze mee
te maken hebben. Deze informatie missen
de kinderen doordat er geen openheid is in
de tehuizen. De groepsleiders kunnen hier
als eersten iets aan veranderen.
Bij de leiding van de tehuizen en bij
ouders zit misschien de angst dat er aller
lei dingen fout gaan als je kinderen meer
vrijheid geeft. In tehuizen mag er bijvoor
beeld geen alcohol geschonken worden,
ook geen pilsje op een verjaardagsfeest
van iemand die zestien is. „Want," zegt de
leiding, „alcohol is één van de grote pro
blemen en daar moeten kinderen voor
beschermd worden." Tehuis bewoners
krijgen dus nooit de kans om eens te
experimenteren met alcohol in een ver
trouwde omgeving. Als deze jongens op
weekeinde gaan. is het eerste wat ze doen
het café in. De reactie van de leiding ls
„Zie Je wel, ze kunnen het niet aan," als
zo'n joch dronken thuiskomt. Zo worden
minderjarigen beschermd op een manier
waardoor ze erg worden belemmerd ln het
leren kennen en omgaan met de nieuwe
dingen in hun leven."
Een totaal andere groep kinderen die op
de protestdag aanwezig ls. vormen de kin
deren van gastarbeiders.
Ronny Hulshof van BM: „De problemen
van de tweede generatie gastarbeiders
zijn levensgroot. De kinderen pikken de
strenge opvoeding thuis niet meer. Ze zijn
het meppen ontzettend zat, en zien om
zich heen dat ^»et hier in Holland niet
normaal ls kinderen lichamelijke straffen
op te leggen. Deze kinderen worden in
Nederland opgevoed op een Marokkaanse
of Turkse manier. Dat nemen ze niet meer
en ze komen in opstand tegen him ouders,
in de meeste gevallen de móéder, die er
ook niets aan kan doen.
Op zich geeft de protestdag deze kinderen
een steuntje in de rug maar op het werke
lijke probleem hebben we geen invloed.
Dat ligt er al Jaren, dat borrelt en komt op
een goed moment tot explosie.
De functie van de protestdag is dat dit
soort zaken aan bet licht komt. De tweede
generatie is een onderwerp dat aandacht
moet krijgen zodat erop Ingespeeld kan
worden door welzijnsorganisaties, scholen
ouders van deze kinderen alleen maar
baat bij."
bij."
onder energievoorziening komt de samenleving letterlijk stil te liggen. Lopen
likt de eerste tijd nog wel, maar ook voor brood op de plank blijkt dieselolie nodig
e zijn. Sinds de oliecrisis van 1973 is de belangstelling voor dit soort verbanden
sprongsgewijs toegenomen. Op een conferentie over energiemodellen overzag de
Europese Commissie vorige week in Ierland het resultaat van vier jaar denk- en
rekenwerk.
t
paste systeemanalyse (IIA-
SA) in Wenen. Als we over
vijftig Jaar een samenle
ving willen bereiken die
niet meer op ingevoerde
olie drijft (en er Is dan wei
nig olie meer in te voeren),
dan moet er aanzienlijk op
energieverbruik bespaard
worden, is de boodschap
En dan nog zullen we elke
splinter energie nodig heb
ben die we kunnen opvan
gen. invoeren en uit de bo
dem halen, inclusief kern
energie Dit bij een veron
derstelde „matige" groei
van een procent of drie per
Jaar.
En minder willen groeien
helpt ook niet. waarschuwt
Wolfgang 8assin van het
IIASA. Want dan komen
we in de knoei met het in
vesteringsniveau dat nodig
ls om op nieuwe energie
bronnen over te stappen.
Want die zullen duurder
zijn. Dat wel. Het is een
merkwaardige paradox.
Tenslotte nog een filosofi
sche gedachte van de ver
maarde Amerikaan Alvin
Weinberg: Energieverbruik
ls een zaak van individue
le, van elkaar verschillende
mensen en hun verlangens.
Kün Je daar wel een wis
kundig model voor ontwer
pen? „Misschien is poëzie
wel een beter werktuig."
De Europese Commissie
zal dat niet hebben be
grepen.
P. C. Roberts
kunnen niet bij het aanrecht. Kleinere
kinderen hebben helemaal niets aan een
rechtspositie omdat ze er niets mee kun
nen aanvangen. Maar ze moeten wel de
gelegenheid krijgen om de mogelijkheden
die ze hebben te benutten. Dat wordt dan
handelingsvrijheid genoemd.
In huis zijn er gevaarlijke stopcontacten,
veel te hoge lichtknoppen die kinderen
verhinderen dingen te doen die ze al aan
kunnen. Op straat is dat, door het over
drukke verkeer, ook zo. Kinderen hebben
in de steden niet de mogelijkheid om
lekker op straat te spelen zonder dat ze
het risico lopen overreden te worden. Deze
punten komen vandaag op de protéstdag
aan de orde bij een grote protestkermis,
die de kinderen samen met ouders heb
ben gemaakt. Niet omdat ze zulke nare
ouders hebben maar omdat de maat
schappij niet op kinderen is ingesteld.
Fred Zurel van de VSO: „Tussen het bak
ken van een eitje en het kunnen doen van
de keuze bij welke ouder een kind wil
wonen als zijn ouders gescheiden zijn, ligt
een hele afstand. Stapje voor stapje leren
kinderen hoe ze met hun mogelijkheden
om kunnen gaan. Je kan niet alle beslis
singen buiten een kind om nemen, en hem
dan opeens alle beslissingsrecht geven.
Kinderen en ouders kunnen van elkaar
leren in het proces dat opvoeden heet. Het
hangt erg van de situatie en het kind af,
hoe het zich ontwikkelt. Maar ouders kun
nen daarbij helpen door kinderen serieus
te nemen en ze niet als hun bezit maar als
mensen te beschouwen.
Er zal eerst een maatschappelijke tendens
moeten ontstaan dat kinderen een grotere
handelingsvrijheid hebben vóór dat in de
wet vastgelegd kan worden. Ik denk dat
we aan het begin van een ontwikkeling
staan waarin kinderen van alles moeten
leren maar waarin ook ouders moeten
leren om hun positie als opvoeders ter
discussie te durven stellen. Als ik zie, dat
twee kinderen 's ochtends vroeg zitten te
ontbijten en ze drinken daar cola bij. is
mijn eerste reactie „Zet dat onmiddellijk
in de ijskast terug!" Het is slecht voor ze.
Maar ik kan het niet maken om het ze
zonder meer te verbieden terwijl ik zelf de
vorige avond ettelijke pilsjes heb gedron
ken. wat ook slecht voor mij is. Met kinde
ren valt erover te praten."
Uit de reacties op de „Kindervuist" valt
op te merken dat volwassenen bang zijn
dat je van kinderen kleine volwassenen
maakt als Je ze hun zegje laat doen.
Ronny Hulshof van BM: „De schelding
tussen kind en volwassene is iets kunst
matigs. Het wordt pas honderd jaar zo
gevoeld. Als kinderen met ouderen over
hun eigen leven en toekomst praten, doen
ze dat vanuit hun eigen belevingswereld,
zoals ieder mens dat doet." Voorbeeld van
één van de kinderen van „Kindervuist" is:
In de tram hangen de lussen veel te hoog.
Misschien moeten die lussen van elastiek
worden gemaakt of op andere manier ver
stelbaar zijn, zodat wij ons ook vast kun
nen houden in de tram.
Ronny Hulshof: „In tehuizen merk je hoe
graag kinderen mee zouden willen praten
over hun eigen leven. Over deze kinderen
Het gaat „Kindervuist" om de rechtsposi
tie en de handelingsvrijheid van minder
jarigen. Er ligt sinds 1970 een rapport van
de commissie Wiarda over deze rechtspo
sitie op behandeling in het parlement te
wachten. In het rapport komt de commis
sie Wiarda tot de conclusie dat het wense
lijk zou zijn veranderingen aan te brengen
in de officiële handelingsbekwaamheid
van minderjarigen. De commissie oppert
de mogelijkheid tot een trapsgewijs stel
sel van rechten. Een kind van twaalf zou
mogen kiezen of het bij echtscheiding van
de ouders bij zijn vader of moeder wil
wonen. Een zestienjarige zou zelf bepaal
de aankopen mogen doen en vrij zijn om
zijn woonplaats te kiezen. Op achttienja
rige leeftijd zou een kind meerderjarig
worden verklaard.
Maar „kinderen hebben niet eens het
recht op het aanrecht" is één van de
leuzen van „Kindervuist". Want kinderen
foto: Marcel Antonisse
geen idee wat ze aan de rechtspositie van
kinderen concreet kan doen. Uiteindelijk
heeft de werkgroep subisidie gegeven aan
.Kindervuist'."
