Ook in Amerika hebben kleine
dansgroepen het moeilijk
Kindertelevisie is
er belabberd aan toe
Uitstekend concert met
teleurstellend slot
Israël, de VPRO
hoor en wederhoor
Granini geeft de hele vrucht
Lucinda Childs in Nederland
5. w
Analyse Kooyman en Piet
Lou Reed in Carré
Guus Kuijer krijgt
Staatsprijs
WOENSDAG 17 OKTOBER 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Ineke Sluiter
Naar aanleiding van de wereldpremière vandaag in Eindhoven van „Dance", van Lucinda
Childs. had ik een gesprek met deze Amerikaanse choreografe. Zij behoort tot de stroming in
de kunsten, die zich minimal art noemt. Het betekent dat men terugkeert naar het materiaal
waarmee men werkt, ontdaan van alle in de loop der tijden vergaarde esthetische en andere
waarden.
Het vreemde is. dat. begonnen in Philip Glass, componist. Robert Wil- hier met onbekend. Zij hebben, geza-
Amerika. deze stroming in Europa son. acteur/regisseur, en Lucinda menlijk ol apart, concerten of thea-
veel meer respons krijgt. Namen als Childs. danseres en choreograaf, zijn tervoorstellingen gegeven, waarvan
-
a,
éP
Het ensemble van Philip Glass (achterste rij. midden) dat aan de wereldpremière van „Dance" in Ne
derland meewerkt.
de opera ..Einstein on the beach"
waarschijnlijk het meest bekend is.
Deze opera beleefde 40 voorstellingen
in Europa tegen 2 in de Verenigde
Staten.
Lof verdienen zowel het Holland Fes
tival als ook het Nederlands Theater
Instituut, die ijveren voor een con
frontatie met deze kunstenaars. Nu
tekent het N.T.I. voor deze tournee
van de groepen van Childs en Glass.
Geen geringe onderneming in een tijd
van bezuinigingen in de sector van de
kunst, en zeker op het gebied van de
experimentele kunst. Lucinda is ech
ter ook van mening dat juist de expe
rimenten bij moeten dragen aan ver
nieuwingen en als zodanig zeker ver
toond moeten worden. Ook in Ameri
ka is de economische regressie voel
baar. en het werken met een niet-
gesubsidieerde groep is niet eenvou
dig. Men kan de dansers niet continu
engageren, ze waaieren uit. naar an
dere groepen en activiteiten, tot ze
weer bij elkaar komen voor een korte
periode. Voor Lucinda Childs is dat
de gewone manier van werken. Het
lijkt ook op de situatie in Nederland,
waar de grote bestaande gezelschap
pen het grootste deel van de subsidie
krijgen en de kleine dansgroepen tus
sen de wal en het schip dreigen te
raken.
Kleine dansgroepen
Ze zegt: „Ja. wij zijn ook zo'n kleine
dansgroep, niet subsidiabel. Maar het
is wel goed dat de dansers steeds
ander werk zoeken, en niet van een
uitkering leven, want dansers kunnen
het zich niet veroorloven een tijd
niets te doen. ze moeten in training
blijven en optreden een lichamelijke
voorwaarde om je vak te kunnen blij
ven uitoefenen. Geluiden, die ook in
Nederland herhaaldelijk klinken in
de discussie over de kleine dans
groepen.
Zelf heeft ze. om geconcentreerd aan
deze nieuwe produktie te kunnen
werken, een beurs gekregen van de
Guggenheim Foundation, een met
privé-kapitaal gesticht fonds, voorna-
De Amerikaanse danseres-choreografe Lucinda Childs met haar lievelingspoes.
melijk voor beeldende kunstenaars,
en ze beschouwt het als een voorrecht
één van de weinige dansers te zijn die
uit dit fonds een beurs ontving.
Ze ziet er lichtelijk vermoeid uit, na
een recente vlucht uit de U.S. met het
onvermijdelijke tijdsverschil dat het
lichamelijke ritme verstoort. Met
waakzame ogen wacht ze mijn vragen
af. Maar dan vertelt ze enthousiast
over het nieuwe werk: „Er zijn vijf
delen, elk van twintig minuten, drie
voor de groep, twee solo's voor haar
zelf. De groep bestaat uit vier man
nen en vier vrouwen, groot, vindt ze,
maar heerlijk om mee te werken. De
muziek is geschreven voor ik zelf be
gon. De muziek is de steunpilaar van
de dans. het was heel inspirerend dat
de muziek er al was."
Ze heeft wel een plan voor ze begint,
maar ze improviseert tot de uiteinde
lijke vorm te voorschijn komt, en die
studeert ze dan in met de dansers.
Het is niet zo, dat er kopieën van
Childs ontstaan. Ze wil graag dat de
dansers hun eigen persoonlijkheid in
het werk kwijt kunnen. Hun speciale
probleem is, dat ze hun energie zoda
nig verdelen, dat ze twintig minuten
dat is heel lang) bezig kunnen zijn
zonder uitgeput te raken. Het is een
andere energie dan die van de klassie
ke danser, die vaak in een solo die
maar kort duurt veel energie kwijt
kan, om daarna weer op adem te
komen voor zijn volgende aandeel in
de voorstelling. Lucinda zegt dat er
een meer natuurlijke energie in haar
werk is, minder explosies wel con
stant aanwezig en geprojecteerd in de
tijd.
Opwindend
„Oospronkelijk was het de bedoeling
dat Sol Lewitt, een beeldend kunste
naar, de decors zou ontwerpen, dat
deed hij ook, maar hij koos voor een
film, die nauwkeurig synchroon zou
laten zien wat er op het toneel ge
beurde. Het probleem was, dat de
muzikanten nooit iedere avond het
zelfde spelen, er zijn verschuivingen
in tempi; de consequentie was de
muziek op de band uit te voei
Maar de live-uitvoering door het
zeischap van Philip Glass is op?
dend en inspirerend. Bovendiei
zijn beschikbaarheid op dit mon
zo bijzonder, iets dat misschien m.
meer voorkomt, dat ik gekozen h
mét Philip Glass, zónder film. La
kan de dans misschien wel met
film en bandopname uitgeva
worden."
Ze heeft van april tot juli met
dansers gerepeteerd, toen was dec
reografie klaar. Nu repeteert ze si
drie weken met ze. Ze zegt zich gel
kig te voelen dat de première in
derland plaats vindt, maar naar ai
leiding van het begin van ons gesp
kan ik me ook voorstellen, da
hoopt op veel voorstellingen in e
land. Haar ogen zijn allang niet n
waakzaam, integendeel.
Aan het einde van ons gesprek ant i
ren „haar" dansers in het hotel,
haast zich er heen, en het ogenschj
lijk koele „hi" betekent wel degel
daar zijn ze, het kan beginnen.
door Jan van Galen
AMSTERDAM „Dit boek begint zo ongeveer bij het nulpunt. Want na zo'n 25 jaar televisie
U nog steeds bitter weinig bekend over de vraag hoe de televisie kan bijdragen tot een grotere
mondigheid van het kind. Alle emancipatoire idealen ten spijt"
De?e passace staat op de achterflap
ran het door Ad Kooyman en Suzan
ne Piet samengestelde boekje „Ze
kunnen me niet horen, want er zit
das tussen", een werkstuk dat de
relatie-kind-tv behandelt. De ver
schillende auteurs die aan het boek
meewerkten belichten vanuit hun ei
gen specialisme de armzalige situatie
die er in televisieland bestaat Met
„Ze kunnen me niet horen, want er zit
glgs tussen" willen Kooyman en Piët
e "Q aanzet geven tot een „volwassen"
lundertelevisie-beleid
Daar is tot nog toe geen sprake van
want. zeggen de samenstellers in hun
Inleiding „Het is de grote-mensen-
arrogantle die de kindertelevisie, op
Speciaal vandaag
Laatste van twee documen
taires van de Zweedse televi
sie over kinderen in de Volks
republiek China.
Ned.2ZlS.59
Kenmerk, de actualiteiten
rubriek van IKON-tv besteedt
aandacht aan de Oostenrijkse
provincie Karaten, waar na
tionalisme nog steeds hoogtij
viert en waar voormalige SS-
ers nog steeds ongestoord bij
elkaar kunnen komen en waar
„officieel" Oostenrijk is verte
genwoordigd.
Ned. 2.19.25
In Van gewest tot gewest:
Kevelaer, het Westduitse be
devaartsoord voor veel Neder
landers. Jan Pannekeet pro
moveert op het Westfries, de
nieuwe A 28, snelweg tussen
Utrecht en Amersfoort, proef
glasimameling N.-Brabant en
Oudheidkundig museum in
Coevorden.
Ned. 1/18.59
Als de rechtstreekse tv-uit-
zendiog van de wedstrijd Ne
derland-Polen niet doorgaat
vertoont de NOS het W. Duitse
tv-spel De Pendelaar van
Wolfgang Mühlbauer.
Ned. 1*9.99
Vrees voor Moskou is de ti
tel van de NOS-buitenland-ru-
briek Panoratniek. Aandacht
wordt bes. -ed aan de Russi
sche invloed in Afghanistan
en het gewijaigde militaire
evenwicht tussen Moskou en
bet westen.
Ned. 1/22.19
Studio Sport
Ned. 1*2*5
De NOS-radio *endt de eer
ste van vijftien programma's
Hobbyscoop uit. die gaan over
de wet.
een aantal uitzonderingen na. doet
verworden tot een bizar allegaartje
van rare poppetjes, treurige super
mannen en de constant te hoge of te
lage stemmetjes van kinderacteurs.
Het Is deze arrogantie ook die een
volwassen kindertelevisiebeleld in de
weg staat". Piët en Kooyman merken
verder In de inleiding terecht op dat
het nu maar eens afgelopen moet zijn
kinderen te zien als een nieuwe afzet
markt en als een soort miniatuur vol
wassenen.
Over dit soort zaken hield kinder-tv-
maker Aart Staartjes een jaar gele
den ln Trouw ook een betoog. Staart
jes zei toen onder meer dat hij het
schandelijk vond dat kinderen wor
den gebombardeerd met disco-pro
gramma's waarin men tracht kinde
ren te dicteren welke platen ze moe
ten kopen en welke kleren ze per se
moeten dragen „Die discoprogram
ma's komen als een soort gifgas de
huiskamers binnen" In dit boekje
pakt Staartjes opnieuw uit. „Vaak
denk lk: Ach. hou er toch mee op
jongen. Het maakt niemand een moer
uit. De ouders willen nette, opvoed
kundige programma's in oude stijl,
klassikaal en de knapste wint en die
zijn er al genoeg, of ze willen door hun
kinderen met rust gelaten worden en
daar zijn de aangekochte films voor.
De omroepen willen er liever vanaf en
de kranten schrijven niet over je
Schei er toch mee uit. ga weer toneel
spelen of leer een vak'"
Een stuk verder schrijft Staartjes
nog drie Jaar en dan is het
afgelopen. Geen Barend Servet, geen
Stratenmaker, geen Hans Keiler-do
cumentaires. geen kerkdienst met
Van het Reve. geen film van Ome
Willem, niks meer Afgelopen uit. De
enig werkelijk geweldig produktleven
zijn nog Kees van Kooten en Wlm de
Bie. de rest maakt al tandenknarsend
saaie programma's of is al begonnen
met het maken van rotzooi. Een voor
beeld hiervan is Wim van der Linde,
de samensteller van Hoepla en Ba
rend Servet enzovoort die nu de regis
seur Is van het kinderplaten-pro
gramma Rockplanet Met de moed
der wanhoop proberen nog een paar
mensen overeind te blijven Frans
Boelen is daar een van maar hoe
lang houden ze dit nog vol?".
Verbijstering
en JJ de Bom) komen aan het woord-
Ton Hasebos van Sesamstraat, Lydia
van Andel van de Nederlandse On
derwijs Televisie, Loek de Levita van
de Fabeltjeskrant. Harry van Geelen
van Hameien en Ren je rot en Lo
Hartog van Banda de geestelijke va
der van Ti ta tovenaar, De Beeren-
boot en de Astronautjes.
Ook deze heren zijn het er volkomen
mee eens dat het er slecht aan toe
gaat met de klnder-tv ln Nederland,
maar de een na de ander legt uit dat
er ook goede programma's zijn en dat
vinden ze natuurlijk ook van hun
eigen programma. Boelen, Van Gee
len kunnen zo Iets terecht zeggen,
maar bij Hartog van Banda klinkt
het eng.
Redding
Die verbijstering over het niveau van
de gemiddelde klnder-tv-program-
ma's wordt vanzelfsprekend ook door
Boelen zelf uit gesproken. Hij deed
dat onder meer vonge week tijdens
de uitreiking van de Nipkov-schrijf*
die het team van de li. de Bom Show
van de pers had gekregen en hl] doet
dat ook in het boekje „Ze kunnen me
niet horen want er zit glas tussen"
Suzanne Piët maakte voor het boekje
een hele serie Interviews met makers
van kinderprogramma's. Naast Frans
Boelen (Stratenmaker op zee Show
Wat kan er gedaan worden? Aart
Staartjes schrijft De enige redding
van de goede kinderprogramma's zou
een verbod moeten zijn op alle com
merciële produkten die voor kinderen
bedoeld zijn, de buitenlandse aanko
pen aan banden leggen (ln veel lan
den is dit wettelijk geregeld) en de
eigen produkties aanmoedigen
Staartjes vindt dat er geld moet wor
den gereserveerd uit de pot van 600
miljoen aan omroepbijdragen. Met
dat geld zou een werkgroep aan de
slag moeten gaan om talent te verza
melen en te ontwikkelen. Eventueel
zou er volgens Staartjes aan een kln-
deromroep kunnen worden gedacht
Ad Kooyman. socioloog en medewer
ker van de VPRO. vindt dat de ver
loedering alleen door radicale maat
regelen uit de wereld kan worden
geholpen. Hij vindt dat het onderwijs
meer met het medium tv moet om
gaan. „Het kind leert lezen, maar niet
kijken." Kooyman maakt duidelijk
dat de tv niet meer uit onze samenle
ving ls weg te denken en dat men er
dus maar beter iets positiefs mee kan
doen. Tv kan een goed middel zijn
voor informatie-overdracht, maar
dan moeten ouders en onderwijzend
personeel wel meer initiatief tonen,
meent Kooyman terecht
Een andere vereiste is Inderdaad
meer geld beschikbaar stellen. Kin
deren kijken niet meer naar bord
karton, maar willen echte bergen zien
bijvoorbeeld. Vandaar dat een serie
als ..Duel in de Diepte" van Bram van
Erkel momenteel zo'n succes heeft.
Dat is niet alleen te danken aan uit
stekend acteerwerk, want dat valt zo
nu en dan wel tegen, maar door de
serieuze opzet en het „volwassen"
budget dat eraan gespendeerd is.
Alles bij elkaar is „Ze kunnen me niet
zien. want er zit glas tussen" een
leerzaam boekje geworden, dat met
name door ouders en onderwijzend
personeel gelezen zou moeten wor
den. Of de hoge heren in Hilversum er
van onder de indruk zijn valt helaas
te betwijfelen.
door Stan Rijven
AMSTERDAM Het bezoek van Lou Reed maandagavond
aan Carré vormde een verlate voortzetting van zijn Europese
tournee van april dit jaar. Al meer dan tien jaar vult Reed een
aparte plaats binnen de popmuziek.
Eind zestiger Jaren als leider van de
Newyorkse Velvet Underground bete
kende hij met mensen als Andy War
hol een belangrijke inspiratiebron
voor de ontwikkelingen die daar toen
plaats vonden. Enkele jaren later zou
hij een solo-carrière starten waarin
zijn kwaliteiten van componist en
„performer" nog beter tot hun recht
kwamen. Zowel ln zijn manier van
zingen als in zijn teksten komt tot
optimale wijze het deprimerende van
het stadsleven in al zijn verschij
ningsvormen naar buiten. Heroïne,
hoeren, zwarte humor en een hang
naar het perverse. Zijn albums laten
bovendien horen dat hij in staat is
zichzelf te vernieuwen en dat hij niet
bang is voor experimenten. „Trans
former" en „Walk on the wild side" en
vooral „Berlin", dat als een van de
betere popalbums overeind zal blij
ven staan verschillen weer geheel van
„The Bells'" waarmee hij onlangs te
voorschijn kwam.
Naast de samenwerking met Nils Lof-
gren valt het aandeel van Don Cherry
op. de jazztrompetist die om. deel
uitmaakte van het revolutionaire
kwintet van Ornette Coleman. He
laas was Cherry niet meegekomen
naar Carré wel had Lou Reed zijn
vaste ritmesectie meegenomen. Bas
sist Ellard Boles, drummer Michael
Suchorsky en Michael Fonfara op
toetsen zorgden met slaggitarist
Chuck Hammer en sologitarist Stu
art Heinrich voor een zeer sterke en
doeltreffende begeleiding van de in
zwart gehulde Reed. „Sweet Jane" en
..I'm waiting for the man" vormen de
rockende opening waarmee de stem
ming in de zaal al direct op Juiste
temperatuur werd gebracht. Twee
nummers van „Transformer" en een
serie van vijf uit „Berlin" werden in
een bijna nieuwe versie gezongen,
minder vloeiend en meer gefragmen
teerd. „The kids" en „Caroline says"
wonnen daarbij aan kracht, maar
„Sad Song" kreeg daarentegen een te
overdadige uitvoering. In „Street
hassle" kroop Reed uit zijn schulp en
verwisselde hij zijn quasi-nonchalan-
ce voor een persoonlijke aanpak
waarin de spanning werd opgevoerd
die zich ontlaadde in een stampend
slot waarin Lou op gitaar soleerde.
Toen was het tien minuten wachten,
naar later bleek niet op een toegift
maar op een gestemde gitaar. „Vi
cious" bracht de zaal weer overeind
tot aan het einde, toen „The Bells"
een vervelend lange versie kreeg
waarmee de goede indruk, die dit
concert achter liet enigszins werd
stukgemaakt.
DEN HAAG (ANP) - De schrijver
Guus Kuijer krijgt de Staatsprijs
1979 voor kinder- en Jeugdliteratuur.
De prijs, 6500 gulden, wordt hem nog
dit Jaar uitgereikt. De 8taatsprijs is
toegekend door minister Gardeniers
van CRM en is de belangrijkste voor
jeugd- en kinderboeken.
door James Dorsey
Journalistiek vormen schending
van de mensenrechten in het
algemeen en martelingen van
politieke gevangenen in het
bijzonder een uiterst moelijk
probleem. Vaak al te gemakkelijk
worden dergelijke
beschuldigingen geuit zonder dat
zij aangetoond kunnen worden, en
omdat men meent daarmee
politieke winst te kunnen boeken.
De journalist ziet zich nog voor
veel grotere problemen geplaatst
wanneer hij poogt uit te zoeken op
wat voor schaal er in een bepaald
land wordt gemarteld en
antwoord op de vraag probeert te
geven of er in dat land van
systematische martelingen van
politieke gevangenen gesproken
kan worden.
In een deze week in de
International Herald Tribune
verschenen artikel geeft de
Amerikaanse journalist Mort
Rosenblumz'n moeilijkheden
weer om de waarheid over de
schending van de mensenrechten
in Argentinië te achterhalen. „Ik
beschikte over de informatie,
maar het was weinig wat ik ermee
kon doen", schrijft hij. Natuurlijk
konden zijn bron en de anderen
die gegevens aanz'n verhaal
hadden bijgedragen niet bij naam
worden genoemd." Omdat er geen
Eichmann was die de namen (van
de gemartelden) noteerde, kon lk
niet weten of de hoogste
regeringsfunctionarissen op de
hoogte waren van wat er
gebeurde. Het resultaat was een in
vage bewoordingen gesteld
verhaal met een indirecte
benadering."
De problemen waarmee
Rosenblum in Argentinië te
maken kreeg zijn minstens zo
groot wanneer men probeert na te
gaan of Palestijnen in Israël
gemarteld worden. Niemand zal
ervan opkijken dat er in een
Latijnsamerlkaanse dictatuur de
mensenrechten met voeten
worden getreden. Maar van een
parlementaire democratie als
Israël, dat door vervolgden en
oorlogsslachtoffers werd gesticht
met het doel een veilige haven te
hebben, kan men zich eigenlijk
dergelijke praktijken niet
voorstellen.
In de inmiddels beruchte
radiouitzending van de VPRO
werd journalistiek zeer
lichtvaardig te werk gegaan. Al
vele jaren wordt Israël van
Palestijnse zijde van
systematische martelpraktijken
beschuldigd. Elke Journalist kan
in het Midden-Oosten Voldoende
voormalige inzittenden van
Israëlische gevangenissen vinden
die stellen dat zij op
mensonwaardige wijze behandeld
werden. Vele correspondenten ln
het Midden-Oosten kunnen dan
ook niet met overtuiging
ontkennend antwoorden op de
vraag of er in Israël wordt
gemarteld. Een bevestigend
antwoord is echter eveneens
onmogelijk. Israël ls graag bereid
desgevraagd op de
beschuldigingen in te gaan. Het
hanteren van martelpraktijken
wordt ontkend. Concrete
voorbeelden worden weersproken
en gesteld wordt dat een Palestijn
om opportunistische redenen na
z'n gevangenschap gedwongen is
te verklaren dat hij gemarteld
werd.
Deze probleemstelling liet de
recente VPRO-uitzending links
liggen. Tegen een programma
over martelingen in Israël is op
zich zei1 niets in te brengen. Het
uitsluitend aan het woord laten
van Palestijnse ex-gevangenen
zonder dat er zelfs gepoogd wordt
de waarheidsgetrouwheid van hun
verhalen na te gaan is echter in
strijd met de journalistieke
grondregels.
Schending van de mensenrechten
is een zeer ernstige zaak. Al te
vaak worden dergelijke zaken
door Journalisten verwaarloosd.
Maar het is twijfelachtig of
martelingen in Israëlische
gevangenissen het kernprobleem
van de Palestijnen vormen. De
uitzending van de VPRO kwam o(
een ogenblik waarop de publieke
opinie over Israël zich snel wijzigt
Joodse en niet-Joodse aanhangers
van het Israëlische standpunt zijn
onzeker en hebben het benauwd.
Door journalistiek onzuiver te
werk te gaan en door soms
smakeloos op de hevige reactie op
het programma te reageren, heeft
de VPRO voedsel gegeven aan de
suggestie dat er minder nobele
motieven aan de uitzending
tengrondslag lagen.
Antisemitisme is een even zware
beschuldiging als het martelen
van politieke gevangenen. Al te
vaak wordt gepoogd kritiek op de
staat Israël gelijk te stellen met in
anti-zionistische termen gekleed
antisemitisme, waardoor een
rationele discussie over het
conflict in het Midden-Oosten
onmogelijk wordt gemaakt. Op
het moment dat Westeuropese
zionisten zich op een conferentie I
voorbereiden, mede uit onvrede
met het huidige Israëlische
regeringsbeleid, leidde de
VPRO-uitzending tot een sluiting
van de rijen in de Nederlands
Joodse gemeenschap. Dit hoewel
vrijwel allen de Inbreuk op het
rechtop vrije meningsuiting door
de Joodse Defensie Liga
betreuren.
De Joden zijn een volk die naar
eigen gevoel om een veilig en
erkend bestaan strijden. Met enig
recht zijn zij uiterst bezorgd over
alles dat op een herleving van
vaak latent aanwezig
antisemitisme kan duiden. Te
vaak zien zij kritiek als een uiting
van anti-Joodse gevoelens.
Opmerkingen zoals van
VPRO-commentator Anton
Constandse dat de „Israëliërs de
nazi's van het Midden-Oosten
zijn" dragen nauwelijks bij tot
ontkrachting van dergelijke
argumenten en tot het leiden van
de discussie in rationele banen.
Hetzelfde geldt voor de wat
smakeloze afkondiging tussen
neus en lippen door vrijdagavond
van de VPRO. dat het uitzenden
van het concert van Randy
Newman laat zien dat de VPRO
ook bereid is Joden aan het woord
te laten.
ADVERTENTIE
Granini geeft u
niet alleen het sap,
Granini geeft de hele imtcht.
Dat is nu nektar!
Dat is puur genieten.
Granini. In 7
onweerstaanbare smaken.
