Orvelte één groot zorgenkind Volgend jaar praten over korter werken Trouw Commentaar Irmoe troef (1) -Irmoe troef (2) Museumdorp krijgt twee miljoen extra van ministerie ritiek officieren op bewindslieden het konijn speelde viool klap niet gelukt twee marco's vader boos erik S RIJDAG 12 OKTOBER 1979 BINNENLAND TROUW/KWARTET De algemene beschouwingen in de #eede Kamer hebben op pijnlij- w jze duidelijk gemaakt dat het ibinct zijn oorspronkelijke koers l) Bfl moeten verleggen, maar dat «1 et tegelijkertijd over de nieuwe Ofl oers nog grote aarzelingen heeft, ia; iaar buiten toe riep dit het beeld p van een kabinet dat passief en geïnspireerd tegenover de volks- ïrtegenwoordiging kwam te ;jan. De verschillende fracties natten, ieder vanuit hun optiek, el in op het kabinet, maar hun d uorden leken achter de rege- igstafel in een diep zwart gat recht te komen. Een wat ver- «ja Beide premier Van Agt bracht >n jtniet veel verder dan welwillen- lippendienst in de geest van kabinet denkt daar positief en»*er", „zal zich er nader over nil jtaden", dan wel „zal studies in :U| ing zetten". Het geven van poli- tke leiding bleef echter uit. iet name de kleinste regerings- ur.ctie, de VVD, kwam met deze ïti stelling van het kabinet in grote lelijkheden. Fractievoorzitter dJ nu i«j iarmee rijst de vraag of de poli- »vi eke partijen en met name de j*j |eringsfracties het creëren van ,le# m dergelijke patstelling wel voor rap n rekening mochten nemen. Die fV< aag klemt temeer waar het soci- I-economische klimaat van de gelopen maanden meer dan ooit oi politieke leiding vraagt. Het is os nogal wat om juist in die nstandigheden het politieke cen- m in dood tij te manoeuvreren. stgesteld kan dan worden, dat k I politiek om één vraag niet heen in lopen, namelijk die van de üdariteit met de uitkeringstrek- trs. Het is de keuze, om het met fwoorden van Bob Goudzwaard zeggen, voor een pas op de lats maken van de actieven (de 'Jf rkenden) ten gunste van de niet- tieven (de trekkers van sociale Ad (keringen). Goudzwaard noem- dit de koninklijke weg. soi - elnu, ontdaan van alle twijfels, ig. eft het kabinet een eerste aarze- pde stap in die richting gezet. De stelling van de CDA-fractie kan 3, dit verband niet anders worden •tien dan als een aanmoediging vooral in die richting voort te De opstelling van de VVD- :ie daarentegen tracht het ka lt van deze „koninklijke" weg helpen. Rietkerk mag dan wel lerd keer zeggen, dat extra iuigingen noodzakelijk zijn om ons stelsel van sociale Rietkerk moest zich in onmogelij ke bochten wringen om het kabi netsbeleid nog enigermate positief te kunnen duiden. Daarenboven moest hij ook nog eens accepteren dat zijn bondgenoot, het CDA, de liberalen tot aan de rand van de wanhoop dreef. De CDA-fractie trok de lijnen van het in de ogen van liberalen toch al ontspoorde kabinetsbeleid nog verder in de voor hen ongewenste richting door. Er werden moties ingediend om de prijscompensatie af te toppen, de renteaftrek op hypotheken van huizen werd ter discussie gesteld en de discussie over de kernwapens werd aanzien lijk verscherpt. Al met al tekende zich daarmee een kloof van formaat af, die en dat is het bijzondere van de huidi ge politieke situatie ook het kabinet niet vermocht te doorbre ken. Het politiek dood tij van de afgelopen weken duurt daarmee onverminderd voort. Politiek ge sproken is het armoe troef. zekerheid te kunnen behouden, maar overtuigend klinkt dit plei dooi niet. Het is eigenlijk een voorstel om tot amputatie over te gaan om het lichaam ongeschon den te kunnen houden. Extra ombuigingen betekenen on herroepelijk dat de sociale voor zieningen het moeten ontgelden. Dat, zoals Rietkerk voor het eerst openlijk in het parlement uitsprak, de afstand tussen lonen en sociale uitkeringen moet worden ver groot. De suggesties die de liberale voorman deed om één miljard gul den extra om te kunnen buigen zijn in zekere zin misleidend. Zij zijn nauwelijks voldoende om be staande gaten in het Bestek-plan op te vullen. Extra ombuigingen vereisen forsere ingrepen. Terecht heeft het kabinet daarom de essentie van de voorstellen van de VVD afgewezen. Tegelijkertijd heeft het echter nog iet overtui gend kunnen kiezen voor de CDA- koers, zoals die dit keer verrassend helder door fractievoorzitter Lub bers is uitgestippeld. Op zichzelf in dat begrijpelijk omdat het kabinet daarmee de coalitie regelrecht in gevaar zou brengen. De aard van het onderwerp maakt een keuze echter wel noodzakelijk. En daar mee mag het kabinet niet al te lang meer wachten. Het zou de geloof waardigheid van de politiek al te zwaar op de proef stellen. door Jan Sloothaak ORVELTE De volgende af levering in het drama Orvelte mag met enig optimisme te gemoet worden gezien. Het ministerie van CRM verbindt aan het aftreden van de eigen vertegenwoordiger in het stichtingsbestuur van het museumdorp geen financiële consequenties. Nu de ge meenteraad van Westerbork 20.000 gulden per jaar heeft toegezegd, zet het ministerie de geldkraan open om twee miljoen gulden extra door te laten. Dat is heel wat, al was het alleen maar omdat de stij ging van de schuldenlast van meer dan zeshonderd gulden per dag hierdoor kan worden gestopt. Een aardig douceurtje dus voor fi nancieel wanbeheer? „Zo zien we dat bij CRM niet", aldus een woordvoer der. „Er is ons alles aan gelegen om dit dorp ln stand te houden". Dat is begrijpelijk als men weet dat het mi nisterie er in de loop van elf Jaar al tien miljoen gulden (monumenten en open-luchtrecreatie) in heeft gesto ken. Sociale zaken gaf ook nog eens zes miljoen gulden voor werkloos heidsprojecten. Het is dan ook letter lijk niet voor niets dat de raad van Europa het vroegere boerenrepu- bliekje en Saksische esdorp Orvelte in 1975 tot voorbeeldproject van mo numentenzorg bombardeerde. Aan burgemeester L. T. Lieve van de gemeente Westerbork komt de eer toe dat hij aan de wieg heeft gestaan van het museumdorp. Hij is inmid dels echter ook gedoodverfd als de man die mede schuldig is aan de financiële moeilijkheden van nu. Hoe kon dat gebeuren? Eigenlijk is het allemaal heel simpel. De stichting Orvelte begon met het opkopen en restaureren van panden. Dat gebeurde met behulp van subsi dies. Die waren echter beperkt tot rond de tachtig procent van de wer kelijke kosten. De rest moest worden geleend. Westerbork trad op als bank van lening. Voor de aflossing en rente heb je echter een zeker bedrag aan Museumdorp Orvelte inkomsten nodig. Daar heeft de schoen gewrongen. Bij het Orvelter beheer wordt om begrijpelijke redenen op twee ge dachten gehinkt. Aan de ene kant heeft het dorp het karakter van een historische bezienswaardigheid met allerlei attracties in de ambachtelijke en folkloristische sfeer. Aan de ande re kant is het een gewoon dorp met zo'n honderd inwoners vooral boe ren die daar werken en wonen. Een open dorp dus en dat wilde men zo houden. Je kon het dorp zo binnen wandelen en alle attracties bekijken. Of je betaalde hing af van de goed geefsheid. De bezoekers konden na melijk op basis van vrijwilligheid be talen. Ongeveer dertig procent van de ruim honderdduizend bezoekers per jaar deed dat. Achteraf blijkt dat te weinig te heb ben opgebracht. De rente kon niet worden betaald, rente op rente sta pelde zich op en de totale schuld is nu opgelopen tot vijf miljoen gulden. Voor dit jaar wordt opnieuw een ex ploitatietekort verwacht van bijna acht ton. Wellicht zal toch moeten worden geprobeerd om wat commer ciëler te werk te gaan. Dat moet mo gelijk zijn zonder het open karakter direct aan te tasten, meent burge meester Lieve. De burgemeester was zelf vanaf het begin voorzitter van het stichtingsbe stuur. Hij zegt. „Orvelte was een pio niersproject. Het was een van de eer ste projecten van CRM op het gebied van beschermde dorpsgezichten. Er werd een soort studiebestemmings plan gemaakt. Tegelijk werd er ln het gebied een ruilverkaveling uitge voerd en in die tijd was er niet een doorbraak in die zin dat er behalve agrarische ook cultuurhistorische en maatschappelijke belangen daarin gingen meespelen". Stroomversnelling De zaak zou misschien nog niet eens zo erg uit de hand gelopen zijn als in de jaren '75 tot en met '78 de ontwik keling niet ln een stroomversnelling was gekomen. Er kwam plotseling een stroom geld beschikbaar voor .werkloosheidsprojecten en Orvelte kreeg daar zijn deel van. De activitei ten met restauraties gingen versneld door en er werd soms een of twee miljoen gulden per jaar aan gespen deerd. Burgemeester Lieve: „Je kon op je klompen aanvoelen dat er voor het beheer meer mensen nodig waren. We kregen wel mensen die projecten uit voerden maar niet de topmensen die voor beheer en beleid nodig zijn. Al vanaf 1977 hebben we als gemeente, provincie en ministerie gepraat over de noodzaak stafmedewerkers (een directeur en administrateur) aan te stellen. Dat paste echter weer net niet in de een of andere regeling. Men was het er eigenlijk wel over eens dat er een patstelling ontstond, maar geen van de drie partners (rijk, provincie en gemeente) voelde zich geroepen afzonderlijk iets te doen". Wel verklaarde de toenmalige staats secretaris Wlm Meijer zich bereid iets te doen aan de aanloopverliezen en geld te geven voor een projectleider en administrateur, maar dat is niet onmiddellijk gebeurd. Externe krachten (het boekhoudbureau van het Drentse Landbouw Genootschap) werden ingeschakeld om de adminis tratieve achterstand in te halen. Dat kwam ln de loop van vorig Jaar rond en er werd meteen een saneringspak ket bijgeleverd. Toen werd echter ook in volle omvang duidelijk dat Orvelte een financieel zorgenkind van de eer ste orde was geworden. De gemeente raad van Westerborg was bang dat men naar het aan museumdorp ge leende geld kon fluiten en zegt de burgemeester „de raad begon toen met niet altijd even gemakkelijke op lossingen te zoeken". Er kwamen ook een bestuur en andere statuten. De heer Lieve zelf verdween uit het be stuur. Voelt hij dat niet als een be- schuldiging? „Ach, misschien is het toch wel te veel op mijn persoon gespeeld, maar dat heb ik over mij heen laten gaan. Het belang van het project staat voor mij voorop". Bovendien mogen de voordelen niet uit het oog worden verloren, vindt ae burgemeester. Het dorp is opgeknapt met geld dat men anders nooit had gekregen en het is nu een project dat internationaal aandacht en veel toe risten trekt. De Westerborkse mid denstand profiteert er ook van mee en in feite zijn er ook landelijke en zeker provinciale belangen mee ge diend Vindt de burgemeester het project de huidige moeilijkheden wel waard? „Ja. eigenlijk wel". De schuldvraag is moeilijk te beant woorden. Tenslotte zaten provincie en rijk ook in de stichting. De CRM- vertegenwoordiger zit daar geeft men bij het ministerie toe om een oogje in het financiële zeil te houden Dat de zaak toch uit de hand liep. verklaart men uit de omstandighe den en het ondoorzichtige van de structuur doordat drie bestuursni veau^ zich ermee bemoeiden. „Overi gens vloeit er voor ons nooit veel bloed uit, want de stichting bezit twintig panden en honderd hectare grond, ter waarde van 17 miljoen gul den. De schuld wordt dus ruim schoots gedekt door het vermogen", aldus het ministerie. Dat CRM-man F. Bouwers er nu is uitgestapt heeft te maken met het feit dat het ministerie een betere con trole wil. Er zal nu een vierpartijen overleg komen (rijk, provincie, ge meente en stichting) De provinciale en rijksvertegenwoor digers hadden eigenlijk niet uit het bestuur hoeven stappen, meent bur gemeester Lieve. Weliswaar stelt de gemeenteraad stringente voorwaar den over een sluitende meerjarenbe groting en aflossing van de volledige schuld aan Westerborg. maar aldus de burgemeester: „Ik heb daar een interpretatie bij gegeven die openin gen bood en die niet door de raad werd tegengesproken." Die interpretatie hield ln dat er welis waar een sluitende meerjarenbegro ting moest komen en ook dat het exploitatietekort van de huidige ja ren moest worden weggewerkt, tenzij en bood de opening bleek dat dit onmogelijk was. Verder eiste de raad, weliswaar terugbetaling van alle schulden, maar er werd niet bij ge zegd of dit in drie maanden of dertig jaar moest. „Daar kon het bestuur dus alle kanten mee op", aldus de heer Lieve. Tekeningen, bij voorkeur in liggend tor- maat, sturen aan Trouw, jury politieke prent, postbus 859, 1000 AW Amster dam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon Werkgevers komen op eerder standpunt terug nen noch de belangen van de organi satie noch die van het personeel. Volgens majoor Storm zijn onder meer de instelling van de voorlopige maatschappelijke raad voor de krijgsmacht, de invoering van het rapport bezoldiging buitenland en de toelage voor Libanongangers zaken, die in het overleg niet of onvoldoende functioneerd hebben. Ook de memorie van toeliphting op de defensiebegroting 1980 ondervindt kritiek van de officierenvereniging. „Indien de bewindslieden zich had den voorgenomen een memorie te produceren, waarmee de Kamerleden zoveel mogelijk zand in de ogen wordt gestrooid, dan zijn zij in deze opzet uitstekend geslaagd", aldus majoor Storm. Hij is van mening dat minister Scholten de financiële situa tie binnen de krijgsmacht rooskleuri ger voorstelt dan ze is. een onzer verslaggevers DE Volgens de Nederlandse Offi- in Vereniging (NOV) is er met de tatftklige staatssecretaris van defensie ha m Lent geen goed overleg meer >al »gelijk ln het Centraal Georgani- v trd Overleg Militairen (CGOM). ik over minister Scholten is de offi- suyenvereniging weinig te spreken, zou er met het verbod op de itrekking van alcoholhoudende ia tinken in de lunchpauzes op de ka- bynes een wel zeer eigen opvatting na houden. voorzitter van de NOV, majoor C. M. Storm van 's-Gravezande. lagde op de jaarvergadering van n organisatie in Ede over de slechte ng van zaken in het centraal over- l Volgens hem zou het in het over- Seen kwestie van „stikkken of slik- zijn. De vergaderingen van het K)M zijn „sfeerbedervend" en die- Van onze Haagse redactie DEN HAAG Na het VNO (grootste werkgeversorgani satie) stelt ook het NCW (christelijke werkgevers) zich iets soepeler op tegenover ar beidstijdverkorting, al dan niet gekoppeld aan vijfploe gendiensten. Volgens het NCW is ook de omstreden in voering van een vijfde ploe gendienst voor volgend jaar „bespreekbaar". Vorige week nog had NCW-vooraitter Van Eijkelenburg gezegd, dat er vol gend jaar „beslist" geen arbeidstijd verkorting mogelijk is. Minister Albe- da (sociale zaken) wil met vakbewe ging en werkgevers een zogeheten breed beleidsplan voor 1980 en volgende jaren opstellen, waarin zaken als korter werken, ziektever zuim en niet-vervulbare vacatures aan de orde komen. Volgens het NCW kunnen de onderdelen van het plan bediscussieerd worden, maar „alleen in hun onderlinge samenhang". Bo vendien moeten eventuele afspraken „inpasbaar zijn binnen de sociale eco nomische mogelijkheden van 1980 en volgende jaren". In het NCW-blad van deze week wordt geschreven, dat het „beter functioneren van de ar beidsmarkt andere onderdelen, als arbeidstijdverkorting, dichterbij brengt". Stakingscode Het NCW toont zich ook bereid om binnen de Sociaal Economische Raad mee te werken aan een ..sta kingscode". Minister Albeda zal de SER advies vragen over zo'n code. waarin rechten en plichten van de bij een staking betrokken partijen wor den omschreven. Eerder al reageer den het VNO en het CNV positief op de suggestie van Albeda. De FNV, de grootste vakcentrale, reageerde zeer aarzelend, maar heeft nog geen defin- tief oordeel gevormd over het al dan niet meewerken aan een SER-advles. Het NCW zegt er niet op uit te zijn stakingen „te knevelen". De werkge versorganisatie meent wel, dat een code ook gericht moet zijn op werk willigen. „Immmers, het recht van de stakers om te staken wordt begrensd door het recht van de werkwilligen om arbeid te verrichten." aldus het NCW. De organisatie meent verder, dat rechtspraak in stakingszaken toevertrouwd moet worden aan een rechterlijk college. Eigenlijk zijn mechanische speel goedfiguren de voorlopers van de robot geweest. De oude Egypte- naren schijnen al vernuftige me chaniekjes vervaardigd te heb ben en ook de oude Grieken lie ten zich in dat opzicht niet onbe tuigd. Plato bijvoorbeeld spreekt over Daedalus die kwikzilver in zijn godenbeelden aanbracht, waardoor ze uit zichzelf konden weglopen, een soort robot dus. Maar pas na de vijftiende eeuw gingen ambachtslieden zich op het produkt toeleggen en fabri ceerden de meest uiteenlopende speelgoedjes die uiteraard alleen voor de mensen met geld bereik baar waren; arme kinderen zullen zelfs nooit zo n breiende kat. een rokend mannetje in uniform, mu sicerende apen, een vioolspelend konijn of een zingende vogel in kooi gezien hebben. In onze eeuw zijn daar de autootjes en treint jes bij gekomen. Robots doen ook allerlei dingen „zelf", al moeten ze eerst door een mens tot daden aangezet worden. Wat dat betreft zijn het net als die speelgoedfiguren niet meer dan mechaniekjes, en soms doen die mechanische figuren nauwelijks in ingewikkeldheid voor een robot onder. Het ver schil tussen die twee zit 'm meestal in de vorm en de func tie. Want afgezien van de speel goed-robots hebben ze altijd een functie. De Winkler Prins-ency clopedie omschrijft de robot als „een mechanisme dat zelfstandig menselijke bewegingen kan uit- voeren en functies kan naboot sen". Kinderen zien de stukjes menselijk vernuft weer anders: blikken mensen, een gezel schapsdame. een dienstmeisje, een kameraad voor een man. ie mand die mensen vernietigt. Eén kind schreef dit op: „Robots zijn altijd mannen. Als ik een robot had. zou ik niet eens hoeven te denken, want hij zou alles voor me doen." Toen een rechter in Koeala Loempoer twee verdachten tot levenslange gevangenisstraf plus zes stokslagen had veroordeeld, werden de twee opgepakt we gens gewapende roofovervallen zo verschrikkelijk kwaad, dat ze hun schoenen uitschopten en die naar de rechter slingerden. Ze misten hem, maar de schoenen waren wel letterlijk een klap in het gezicht van hun eigen verde diger. Eetn winters landschap, dat aan een witte kerst herinnert. Wie dat bij het zien van dit plaatje denkt, zit in de goede richting: het is een van de tien verschil lende kerst- en nieuwjaarskaar ten, waarmee de Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind geld hoopt in te zamelen voor de kinderen die de NSGK onder haar hoede heeft. De stich ting verzorgt in haar eigen tehui zen kinderen die zo ernstig licha melijk gehandicapt zijn. voor namelijk lijdend aan spastici- teit, spierziekten, open rug of slachtoffertjes van ongelukken dat ze onmogelijk elke dag van huis naar een mytyl- of tyl- tylschool vervoerd kunnen wor den. Vijftien tot dertig kinderen wonen in zo'n tehuis, op één of tweepersoonskamers. Er zijn nu vier van die NSGK-kinderhui- zen, altijd dichtbij de school, en voor het vijfde wordt volgend voorjaar in Abcoude de eerste paal geslagen. Wie de kaarten koopt, steunt dus het werk van de stichting en helpt deze vaak dubbel gehandicapte kinderen aan een tehuis. Een serie bestaat uit vijf reprodukties van schil derijen van Nenad V. Karpov uit Amsterdam (waarvan boven staande er een is) en vijf van Nel van Dooremaal-de Koning uit Den Haag. Het zijn dubbele kaarten met veel schrijfruimte plus enveloppen, die per serie van tien een tientje kosten. Wie tien gulden overmaakt op giro 2984600 ten name van de Neder- lanse Stichting voor het Gehan dicapte Kind te Amsterdam, ontvangt de serie thuis. Voor twintig, dertig of een ander veel voud van tien gulden worden evenveel series toegezonden. ln 1972 werd een Italiaanse vrouw veroordeeld tot een paar maanden gevangenisstraf, maar ze kon niet opgepakt worden De Italiaanse wet verbiedt namelijk om zwangere vrouwen te arreste ren en de nu 35-jarige vrouw uit de stad Pescara presteerde het zeven jaar lang steeds weer ïn verwachting te zijn als de politie haar kwam halen. Maar de acht ste keer is het haar met gelukt; toen de politie deze week bij haar aanbelde, was er niets aan de hand en zo moet ze toch nog haar straf uitzitten. Een soortgelijk geval in de zestiger Jaren, waarbij een vrouw haar straf tien Jaar wist te rekken, inspireerde Vitto- rio de Sica tot zijn film „Huwelijk op z'n Italiaans". Zondag zijn er twee Marco's op de t v.: 's middags eerst de her dershond Marco (in een nieuwe jeugdserie), en 's avonds de zan ger Marco (Bakker). De Varagids heeft de twee Marco's met een toelichting vlak onder elkaar ge zet. allebei mèt portret, waaraan wel enige overeenkomsten te ont lenen zijn. Allebei hebben ze de zelfde trouwhartige, maar fiere blik in de ogen, allebei zitten ze de een op de grond, de ander op een bank en beide Marco's hou den hun bek respectievelijk mond een eindje open Belden hebben de oren gespitst (al is dat bij de zanger moeilijk te zien. doordat zijn haren er overheen vallen) en beiden dragen een bontjas Maar verder lijken ze niet op elkaar. Een boze vader in de Spaanse stad Santander heeft een sportle raar doodgeschoten, omdat de man met aardig genoeg voor zijn kinderen geweest was. Blijkbaar waren die kindertjes geen ge makkelijke portretten. 6f ze kon den niet voetballen, want de le raar had ze uit het voetbalteam van hun school gezet. De vader was daar zo kwaad over gewor den. dat hij naar de school stapte en de leraar buiten op het matje riep. In de patio kregen ze hevige ruzie, waarop de vader een pis tool trok en de leraar dood schoot. met het gevolg dat nu het hele voetbalteam voorlopig niet meer kan spelen en de vader in de gevangenis zit. Hans van Brunschot (13). mor genmiddag voor het eerst te zien als hoofdrolspeler in Bomans' Erik, of het klein insektenboek. vindt het verhaal met echt een kinderboek In de NCRV-gids verklaart hij, het boek zelfs „be hoorlijk sadistisch" te vinden En Televisier laat hem over zijn be langrijkste tegenspelers, de In- sekten. zeggen „Ik weet niet hoe ze in werkelijkheid zijn. Maar van spinnen hou ik niet zo En als ik een vlieg op tafel zie, sla ik hem wel dood." IjChr: lurks qe&n

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 5