'Cultuur is het gedragspatroon van een volk' I Meer te lachen dan te griezelen Pip Simmons over atoomenergie In beton gegoten bombast Drentse humor van de dichter-cabaretier Roel Reyntjes s Bi Henk van Ulsen maakt „Moordkuil" Boston in Ahoy-Rotterdam Popdagen DONDERDAG 11 OKTOBER 1979 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Peder Goren Een opleving van het regionalisme op het gebied van muziek, zang en taal valt momenteel In het noorden van ons land waar te nemen. Vertakkingen van dit regionalisme overschrijden de grenzen, want het lied in het Oostlriese dialect ln Duitsland ls sterk In opkomst. In een verscheidenheid van genre. In Groningen kwam deze opleving de alge lopen maand tot uiting op een door Radio Noord in Muntendam georganiseerd Grun neger Laidjes Festival dat door ongeveer 1500 mensen werd bijgewoond. Na twintig jaar malaise was het eerste resultaat een dertigtal in genre variërende nieuwe liedjes Variërend ook van kwaliteit. De opleving van dit verschijnsel komt in Drente tot uitdrukking ln de belangstelling voor boerenhumor waarvan regelmatig een plaat verschijnt. Exponenten in dit genre zijn Klein Rleksie en Laamert oet Zweel (Zweelooi. Recentelijk werd het literaire element ln de Drentse humor gepresenteerd door de zich graag dichter-cabaretier noe mende Roel Reyntjes. Roel Reyntjes woont ln hetzelfde huisje in Beilen waarin hij in 1923 is geboren. Een lange reeks jaren werkte hij op het belas tingkantoor. „Een wat zenuwachtige ont vanger voelde Instinctief dat ik niet gewoon was." zegt Reyntjes die zijn toenmalige werkzaamheden, afgesloten in 1972, nu ka rakteriseert met: „Ik heb het idee dat ik daar iets lichtvoetigs bracht, waarvoor ik dankbaarheid ondervond. Ik herinner me een brief van iemand die betalingsuitstel vroeg en als aanhef 'Almachtige Heer' ge bruikte Wel deze man spreekt de ambte naar goed aan en als beloning gal ik hem twee weken extra uitstel." In het midden van de Jaren vijftig begon hij mee te werken aan het Drents programma van de toenmalige RONO HIJ begon zijn romantisch getinte gedichten te publiceren die gretig aftrek vonden Vijf bundels zijn nu verschenen die regelmatig worden her drukt Zijn boekjes met Drentse aforismen werden een bestseller Reyntjes ging voor drachten houden en vermaakte de Drenten met zijn mini-cabaret. De provincie Drente onderscheidde hem ln 1977 met de Individu ele Culturele Prijs van Drente en twee jaar later ontving hij van het Koninklijk Neder lands Landbouw Comité de Jaarprijs voor de cabareteske manier waarop hij stad en platteland tot elkaar bracht. Kernpunt bij al öjn activiteiten is het Drents, want. zegt hij: „Het dialect is onze moedertaal waarin we de diepste dingen van leven en dood vaak het eenvoudigst en beste kunnen verwoorden." Door middel van de pas verschenen LP ..'n Maotie Drent se humor", waarop Reyntjes één kant vult, kunnen we landelijk met hem kennisma ken ..Ik heb een slepende domineesstem. niet mooi. maar je vergeet hem nooit weer Of zoals mijn vader vroeger zei: 'Wat zul jij later zeuren. Je zeurt nu al als old domnee'." Literaire cabaret-hoogstandjes worden op deze produktie helaas afgewisseld met ordi naire grappen, iets wat hij beaamt. „Eigen lijk had ik kritischer moeten zijn." Morgen kunnen we hem ontmoeten in het NCRV- TV-programma „Showroom" Familieachtergrond „Voortvloeiend uit mijn familieachtergrond leerde lk Drente zien. Vooral mijn moeder is van grote invloed geweest. Zij leerde me kijken of zoals ze zei: 'Als je vader een ul is en je moeder een sjalot kun je het als kind niet helpen dat je uit je mond stinkt'. Eens kwam ons arme dienstmeisje bij ons eten en ik dacht: 'Wat zal dat kind smullen van onze roomboterspijzen'. 'k Vond het vreemd dat ze het niet lustte, maar mijn moeder zei dan: 'Als Je opgegroeid bent met goedkoop vet heb Je het recht dat lekkerder te vin den'. Thuis spraken we mooi Drents en dat legde de basis. Kennismaking met de Drentse kunstenaarskolonie wekte mijn be langstelling. terwijl ik daarnaast gestimu leerd werd door mijn neef prof. Beyering." Beluistert men Reyntjes. dan blijkt zijn liefde voor zijn provincie. De veranderingen en vernieuwingen becommentarieert hij kritisch. Het verhollandsen van oude Drent se namen is een doorn in zijn oog en één van de hoogtepunten van de plaat, 't Is of daar mee wat wel genoemd wordt een stukje „Drents eigene" verloren gaat. 't Drents eigene is aan de andere kant iets waarvan het bestaan wordt ontkend of in twijfel getrokken. De scheidende directeur van de Ogteropschouwburg uih Meppel hij is onlangs benoemd tot directeur van de Ko ninklijke Schouwburg in Den Haag is van die groepering ln Drente een voorbeeld. In een interview met hem ln het Nieuwsblad van het Noorden van 20 september zegt Van der Veen: „Ik heb krampachtig geprobeerd De dichter-cabaretier Roel Reijntjes dat Drents eigene boven tafel te halen, er veel over gesproken maar nooit iets anders gehoord dan „dat moej vuuln". Reyntjes' reactie hierop is wat aarzelend. „Ja dat is iets wat je moet voelen, 't Is zo vreselijk moeilijk uit te leggen. Een zaken man gaat naar de begrafenis van zijn vroe gere schoolmeester en zegt: 'Ik had een hekel aan hem. Vroeger had ik een vijf voor rekenen en toen ik naar de bank ging voor een lening meester zat in het bestuur kreeg ik geen krediet omdat ik niet kon rekenen. Ik heb een hekel aan hem gehou den omdat hij mij de kans niet heeft gege ven te bewijzen dat ik het wel kon. Begrijp je dat gevoel? Frans (van der Veen) kwam hier veel. Meppel ligt aan de rand van het plateau dat Drente vormt. In Meppel heeft men een driftig verlangen tot de ietset te behoren. Toen Frans als schilder niet slaag de 'Ik heb je schilderwerk eens bekeken Frans, maar het is niet geschikt voor het Westen' koos hij een ander beroep. Hij had een grote behoefte met Caro van Eijck koffie te drinken. Dat verafschuw ik. Ik herinner me een uitspraak van mijn groot moeder die zei 'Wie tegen de wind in speit (spuwt), speit tegen zichzelf'." Openhartig Dat klinkt giftig. „Ja dat is giftig, maar ik hoop toch zalig te worden. Wij Drenten zeggen lelijke dingen tegen elkaar, maar dat verafschuw ik. Het Drents eigene is een levenshouding van een zich thuis voelen binnen een gemeenschap. Ik kom uit wat je kunt noemen een Scandi navische familietrilogie grootmoeder, moeder. Ikzelf waarbij ik de grootheid van het Drentse leven heb gezien. Ik wil mijn volk niet missen. Ik bemoei me met de arbeider, schrijf verzen, maar voel me beter op een kasteel thuis. Zoals ik gekleed ben" speldje op de plaats waar normaal de knoop van de das of de vlinderstrik zit „is sofisticated en eigenlijk belachelijk. Maar als de jongens op straat me tegenkomen groeten ze me met 'Hé Roel', 'k Sta me niet toe me aan te stellen maar doe het wel. De mensen volgen me ademloos als ik optreed. Ook de eenvoudige mensen. Daarbij ben ik zo openhartig dat niemand weet waar hij aan toe is." U profiteert van de Drenten. Reyntjes snel en fel in zijn reactie: „Maar de Drenten profiteren ook van mij. Iemand zei eens: Roel Reyntjes is geen artiest, maar enkel een verschijnsel. Dat klinkt onuit staanbaar. Ik ben sterk naar voren tredend. Ik voel me een toneelfiguur al van mijn jeugd af, want ik herinner me dat ik in een kerstspel eens de rol van Jozef speelde. Die nacht heeft Maria geen kind gekregen, maar Jozef. De rest werd weggespeeld. En als dat gelukt is ben ik bescheiden." Reyntjes lacht minzaam en geeft knipoogje. „Maar ik houd van aan|sc van diva's. Mathilde Willink was gi 'k Geniet als ik hoor dat Caro van E woede de soep door de gootsteen lii toen haar gasten haar te lang lietêirti ten. Ik ga lachend door het leven. k( men me een hofnar en ik ben dat m< ,n 'k Verklaar me eerst als gek en dax alles zeggen. Prof. Entjes van hejf Saksisch Instituut uit Groningen j T ik te veel rommel, maar ik sta voo r i zeg." „Ik voel me vreemd. Misschien is een anders willen zijn uit veiligheidi gingen, 'k Heb een neiging tot hartig alles wat ik doe doe ik met hartstf Houd van lekker eten. drinken en ik ongeremd. Als ik thuiskom van i 'kom net uit Egypte zet ik etfld van Mozart op, pak een dikke reep met veel noten en pak de nieuwe i om een nieuwe reis uit te zoeken. Ja genotzuchtig, 'k Ben ijdel, maar niet bt Er is een duidelijke opleving van hige nalisme te bespeuren. „In het regioi- heb ik de tijdgeest begrepen en in dj ben ik een vedette. Door mijn fratsei voortdurend in de picture. Ik ben dip» van wie men weet wie ik ben. Elke heeft vedetten nodig en waar je woortü graag dat er een herkenbare culti staat. Maar ook in de cultuur geldt van Parkinson. Als men de top :re heeft, verlaat men die cultuur. Dat h niet. Ik wil met 'mien volk wezen', trouw aan mijn volk. Aan een vijf- ry-cultuur waaraan de pseudo Jetsel neemt in het geweeklaag van andenf het ontbreken van een cultuur hierfVi geen behoefte. Zij die daar borrelen gering voor het Westen en zitten m geven op hetgeen hier in Drente Cultuur is voor mij een gedragspatró een volk. Beslist niet de persoonlij! pen van een bepaalde kunstenaar bepaalde stroming. Die cultuur hier boerencultuur en soms hard. Zo het gast een Peruaanse dansen die m rtl optreedt en bij me woont. Tegen houdster moet ik me excuseren en dat ik geen verhouding met hem hi laat die cultuur niet toe. Soms is datl wend maar aan de andere kant ook bf1".1 mend, want ik lig hier niet drie we) in mijn huis voor ze me vinden, heb ik levenslust gekregen." Peder Goren is specialist op het j bied van wat hij zelf noemt de nooi delijke boeren - of naïeve muziek heeft in diverse pubiikaties op i bres gestaan voor het Nederlandsta-f' lige lied. door Dirkje Houtman Vocale en instrumentale effec ten in Pip Simmons spel over kernenergie Speciaal vandaag Koning Voetbal hl-ha hon derd Jaar. 1M Jaar geleden werd in Haarlem de eerste Ne derlandse voetbalclub, HFC, opgericht. Ter gelegenheid hiervan presenteert de NCRV een feestelijk programma van uit cultureel centrum De Vest in Alkmaar Nederland 1 19.M uur Henk Elsink presenteert Theater Thuis. Vanuit theater Orpheus in Apeldoorn het eer ste deel van het programma waarmee Elsink het afgelopen seizoen in ons land optrad. Nederland 2 20.27 uur Markant. Een portret van mr Gerrit A. Wagner, de man die als president-directeur van de Koninklijke Shell Groep zes jaar lang betrokken was bij de mogelijk grootste om wenteling van de eeuw: hoe olie van een goedkoop artikel verandert In een duur schaars te-artikel. Nederland 1 2155 uur Den Haag Vandaag. Extra lange uitzending ln verband met de algemene beschouwin gen In de Tweede Kamer. Nederland 1 25.05 uur door And ré Ruften AMSTERDAM ..Towards a nuclear Future" heet de voor stelling, die het Mickery The ater en Pip Simmons Theatre Group Ltd uit Londen samen gemaakt hebben, of eigenlijk nog aan het verder ontwikke len zijn. Want na de try-outs zijn dinsdag avond wel de gewone voorstellingen begonnen, maar er wordt zo intens contact gezocht met en gelet op de reacties van het publiek, dat ln ieder geval velerlei accenten nog altijd weer anders gelegd kunnen worden. Dat op zichzelf ls al een boeiende ervaring. Het ls een „open" voorstel ling. Dat hangt hiermee samen: de voor stelling la een wedstrijd tussen voor- en tegenstanders van atoom-energie met als inzet de instemming van het publiek. Dat kun Je ook anders zeg gen: de voorstelling ls een theatrale uitbeelding van de manier waarop de discussies vóór en tegen vandaag de dag gevoerd worden. Het eerst komt een voorstander aan het woord, iemand die in de kernin- dustrte zijn brood verdient. Samen met iemand van de massamedia pro beert hij zijn argumenten vóór zó onder woorden te brengen, dat de massa ze niet alleen kan begrijpen, maar het ook nog leuk vindt naar hem te luisteren en hem kan gaan geloven. Zij doen dat, aanvankelijk met dikke jassen aan. in een onher bergzaam landschap, waar wat ande re figuren liggen te dommelen Van zijn gepraat worden die langzaam ■liHBÉr hem in te gaan. ZIJ vormen een soort actie groep. die met het vocale en instru mentale geweld van een popgroep hem tegenargumenten voor de voe ten gooit. Karen Silkwoord bijvoor beeld, Harrlsburg. bet gevaar van kernenergie ln de handen van terro risten. Die drie dingen leveren de grote speelscènes op. rauw, lel, hevig gespeeld. Als de gebeurtenissen, waaraan zij ontleend zijn, je niet meer precies voor ogen staan, vind je ze in het programma, zelfs in twee lezingen, in de eerste kolom die van een voorstander. Peter Beckmann, in de tweede van een tegenstander, Ro bert Jungk. Er wordt dus voortdurend zeer direct op het publiek ingespeeld. De voor stander (Roderic Lelgh) doet dat ver standelijk bezwerend, de tegenstan ders. onder hen het felst door de popzanger-met-de-stoppelbaard Pete Gibson, uitdagend zingend en spe lend. Pete klimt zelfs het publiek in: het ia Jullie zaak, kom op. Dat heeft een merkwaardig effect, niet zozeer een automatische afweer, alswel: pro beer me maar eens zover te krijgen, dat lk echt mee doe. Bij één Jonge man lukte het dinsdagavond, maar daar was dan geen opvang voor. Een van de actrices Sheila Burnett vertegenwoordigt de weifelaars. Zij wordt soms lijfelijk bij een actie be trokken. laat zich wel eens meesle pen, vlucht een andere keer het pu bliek ln. sluipt voorzichtig weg. komt met een karabijn terug, verschijnt weer met een demonstratiebord. Kortom. Pip Simmons brengt veel van het geweld aan theatermiddelen, waarover hij beschikt, in het geweer om het publiek wakker te krijgen, misschien niet direct zover dat het ln actie komt, wel dat het minstens be zig is met het schokkende probleem. AMSTERDAM Een thriller moet een prettig gevoede angst bij de toe schouwer teweeg brengen. Zijn ver wachtingspatroon moet voortdurend doorbroken worden door onvoorziene wendingen. En die suggestie van het geen al dan niet komen gaat leidt dan tot een ongrijpbare spanning. In „Moordkuil" van Ira Levin dat dins dag in het Nieuwe de la Mar Theater te Amsterdam in première ging zijn die wendingen volop aanwezig maar de niet te benoemen spanning waart in deze voorstelling niet rond. In „Moordkuil" injecteren thriller en komedie elkaar en dat zijn uitgelezen voorwaarden voor een avond span nend amusement. Als het goed is zou de lachreactie de opgeroepen span ning moeten ontladen waardoor de toeschouwer voortdurend wordt op gepakt en weer losgelaten. Die twee elementen moeten perfect in even wicht zijn wil het publiek op het scherp van de snede meegesleept worden. In deze voorstelling in de regie van Lo van Hensbergen ls dat evenwicht niet helemaal bereikt. Het accent is voornamelijk komen te Henk van Ulsen als de beroemde thrillerschrijver Sidney Bruhl en Jaap Wieringa als zijn leerling Clifford Anderson. liggen op de komische kant van het stuk die beheerst wordt door een tra gische onderstroom waaruit hoofd rolspeler Henk van Ulsen genoeg in grediënten kan halen om er een fraaie creatie van te maken. Het is vooral zijn aanwezigheid waarop de voor stelling rust. Hij ls in „Moordkuil" de beroemde thrillerschrijver Sidney Bruhl die bij gebrek aan inspiratie geen regel meer uit zijn schrijfmachine krijgt Als een van zijn leerlingen hem de perfecte thriller „Moordkuil" toestuurt ls zijn ego helemaal gekwetst. Hij nodigt zijn leerling Clifford Anderson nog diezelfde avond uit om een aantal vermeende verbeteringen aan te brengen. Maar in feite is het een uit gerekende tactiek een voor hem voor delige regeling te treffen als het stuk een Broadway-succes wordt. Alle eer moet hem toekomen. En dan kan het moordspel beginnen: een golvende afwisseling tussen fictie en werkelijk heid waarop zowel Van Ulsen als Jaap Wieringa, als Clifford precies meedeinen. Het aardige van Bruhl is dat hij in het stuk naar voren komt als een parasiet leeft van het vermogen van zijn vrouw, profiteert van zijn leerling, om van de rest maar te zwijgen maar er niet onsympathiek door wordt. Hij weet ongemakkelijke situaties door zijn charme op luchthartige wijze van de baan te vegen. Een nonchalante vrolijkheid hem ingegeven door een sukkelende onzekerheid die enerzijds voorkomt uit zijn tanende inspiratie en anderzijds berust op zijn homo seksualiteit. Die dubbelheid van wat hij is en hoe hij zich gedraagt speelt Van Ulsen uitstekend. Hij wordt in zijn spel verder bijgestaan door Liane Saai born als zijn wat tuttig harts tochtelijke vrouw, Ank van der Moer als de zinnelijk Duitse buurvrouw met para-normale gave en Joan Rem- melts als zijn advocaat. door Stan Rijven Een immens kerkorgel dat halverwe ge het concert van Boston achter het podium oprees symboliseerde op tref fende wijze het thema van deze avond: theatrale bombast zonder in houd. Desondanks of daarom was de inhoud van de Rotterdamse Ahoy dinsdagavond voor de helft gevuld met een laaiend enthousiast publiek, dat dit eerste en enige Nederlandse optreden van deze Amerikaanse hard-rock formatie niet wilde missen. Als opwarmer fungeerde de uit Lon den afkomstige band Trickster, die in hetzelfde genre opereert. Niet alleen de drummer was een goede vertegen woordiger van het houthakkersgilde, ook muziek en composities van Trickster zijn gespeend van ieder sprankje fantasie of originaliteit. Slechts de pianist bracht nog enige lichtpuntjes aan, maar die werden al spoedig gedoofd door het spel van de andere groepsleden. Met de titel van hun tweede elpee „Back to zero" en het nummer „wasted time" van hun eerste typeerden ze op rake wijze het voorprogramma. Na een lange pauze was het de beurt aan Boston, die vermoedelijk eerst moest wennen aan zo'n matig bezette zaal, aangezien ze in Amerika een ongekende populariteit bezitten. In vier Jaar tijds hebben ze twee lang speelplaten uitgebracht, die beide met een miljoenenverkoop voldoende hebben binnengebracht voor een sterrenbesta an. Hun formule schuilt in het schrijven van pakkende hard rock melodieën die met meerstemmi ge vocalen en hoogzingende sologita ren worden vertolkt. Boston-brein is gitarist/toetsenman Tom Scholz, die afkomstig is uit Ohio, waar beton- groepen als Aerosmith en Ted Nu gent ook hun bakermat hadden. Samen met zanger Brad Delp, tweede solosdtarist Barry Goudreau, bassist Fran Sheehan en drummer Sib Has- hlan werd een mechanische show ge produceerd, die aanvankelijk nog kon boeien. Maar toen de sterkste composities „Peace of mind", „Don't look back" en „More than a feeling" achter de rug waren bleef er slechts een feeling voor effect-bejag over. De standaardbewegingen waarmee Brad Delp de zaal wist op te hitsen werden te doorzichtig zodat er sprake was van een schijnrelatie met het publiek. Tom Scholz liet zich steeds meer gel den als emotielozé krachtpatser op gitaar en kerkorgel waarop hij met Keith Emerson-allures een Bach-fuga verspeelde. Voorspelbaarheid was het zesde groepslid geworden en theatrale overdaad het zevende. Wat overbleef was de sfeer in de zaal. die gedurende het hele anderhalf uur du rende concert in een laaiend enthou siaste stemming verkeerde. Die was tenminste wel echt en vormde een schrille tegenstelling met de ln beton gegoten bombast van Boston. Sister Sledge wam» over enkele jaren de disco ir gedraaid en vergeten is, zal naam van Chic ongetwijf< aan dit genre verbonden bl ven als de beste in haar soor* Stuwende krachten achter h 'typische „Chic-sound" is 1 B3 duo Nile Rogers en Bema Edwards, die de vier zusje Sle ge muzikaal adopteerden a hun composities een breói J draal te kunnen geven. Wie f goede disco en dure par 11 houdt kan Sister Sledge i vrijdag in het Amsterdan Sonesta zien, de dag daarop 12 Hollywood te Eindhoven u maandag de 15e in de Rott B damse Doelen. Cliff Richard Voordat Bet Dylan zijn reli-bob muziek gij maken was Cliff Richard ree< lang een overtuigd christen g worden, maar in tegenstellii tot Dylan liet hij dat nooit c de plaat horen. Als het Engeli n( antwoord op Elvis vierde b >p eind Jaren 50 grote triomie maar de opkomst van het bea tijdperk betekende tevens zlfc langzame verdwijning. Op ee g« énkele hit na liet hij weinig meer van zich horen en pi k onlangs maakte hij een com ur back met een elpee waarvan or single „We don't talk anymore m hem een nieuw publiek bezor jg de. Af te meten aan de bezo |jj| kersaantallen die in de Doele (13 oktober) en de Jaap Edel n hal (14 oktober) terecht kunne ju wordt er op deze twee gener t ties gemikt. m el Lou Reed Reed is ieman^ die zijn hoogtepunt al jare achter de rug heeft. Eerst bij Newyorkse avant-garde ba van Andy Warhol, de Veli Underground, begin Jaren ventig startte hij een soli rière als vertegenwoori van de nichtenrock met Dai Bowie. Zijn constante pli produktie bevat muziek wisselende kwaliteit maa zorgt hem toch een vaste k< aanhangers en regelmatige zoeken aan ons land. De laat keer moest hij onverrichl zake terugkeren aangezien geboycot werd wegens te h_ toegangsprijzen. Wie het m eens wil proberen kan ma dagavond in Carré terecht. Supertramp De Engeli groep Supertramp zit muzikal op hetzelfde spoor als bijvoof beeld Yes en ELO waarin ed voorkeur voor overdaad niet ontkennen valt De ongekend! populariteit van Supertrann de Ahoy-concerten op 15,16 e 17 oktober zijn alle drie uitver kocht, komt in '74 op gang me Crime of the century". Dea plaat bevatte melodieuze en of chestrale composities die mo del zullen staan voor al hui volgende elpees. De laatst „Breakfast in America" vorxnl het hoogtepunt van dit involi» tleproces en tevens de doof braak naar een miljoenen pit bliek waarvan er zo'n 24.000 d« Ahoy zullen bezoeken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 4