Uraniumdelving ten koste van Indiaan
Tekening van een lezer
„Bij trouwen al denken
aan kans op scheiding"
raad om ingrijpen
Menten gevraagd
Commentaar
vijftien keizerrijken verdwenen
Grondstof zit uitgerekend in reservaten
Itoethaspel (1)
itoethaspel (2)
Faillissement voor
museumdorp
voorlopig uitgesteld
eerherstel
afgedreven
prof. jehan
OENSDAG 10 OKTOBER 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
verleidelijk het ook is de
ipiële vraag te stellen; de
alijkheden rond de Amster-
CPN-wethouder Van der
Ie lenen zich niet zo goed voor
vraag of de CPN nu wel of niet
ikt en in staat is om op locaal
iu mede bestuursverantwoor-
ijkheid te dragen. De moeilijk-
n lijken veel eerder te worden
irzaakt door het feit dat Van
Velde een bestuurlijke stoet-
is, die niet in staat is met
(hoofd)ambtenaren om te
n zoals van een wethouder ver-
:ht mag worden. Hij zit welis-
ir al negen jaar op die post,
tr pas het laatste half jaar is in
meld tempo duidelijk gewor-
i dat Van der Velde voorname-
k de ere-wijn heeft gedronken
anderen (i.e. de bouw-direc-
ur Kranenburg) voor hem had-
40 klaargemaakt. Nu die bouwdi-
Iteur er niet meer is (omdat deze
de spanning tussen rechtmatig-
jd en doelmatigheid wat al te
makkelijk voor doelmatigheid
os), is tegelijk duidelijk hoe
lig in feite de bestuurder
in der Velde er steeds heeft
is geen enkele reden om aan de
iteit van de ambtenaren te
felen. In feite hebben ze met
brief niet anders bewezen, dan
zij ook alleen maar „werkende
Btnsen" zijn (om het CPN-taalge-
huik aan te houden) en daarom er
Kt zoveel recht op hebben om als
eke andere werker bij welk bedrijf
^((instelling ook zorgvuldig op hun
terk, hun prestatie en hun positie
I te worden beoordeeld en niet
rü omwille van hét persoonlijk gelijk
vu een CPN-wethouder aan de
j Vsfeer van een politiek oordeel
:n te worden. Hun brief
de gemeentesecretaris van
iterdam als hun hoogste amb-
jke baas mag inderdaad heel
inderlijk heten (uitzonderlijk,
ast omdat ook van het Amster-
bijgestaan. Die langdurige ambt
speriode van Van der Velde is
natuurlijk politiek gezien wel een
complicerende factor, maar dat
toch in de eerste plaats omdat de
CPN zelf steeds zo gretig aan per
soonsverheerlijking doet, zodat ie
der die naar Van der Velde durft te
wijzen zich meteen tegen de hele
CPN richt. Een complicerende fac
tor inderdaad, maar het beste lijkt
het om toch maar de CPN deze
kwestie intern te laten uitvechten
en zich als buitenstaander alleen
maar met de zakelijke kanten be
zig te houden.
Die zakelijke kant is, dat wethou
der Van der Velde onbehoorlijk
heeft gehandeld toen hij zijn moei
lijkheden met de directeur van de
afdeling onderwijs (nadat hij in het
college van B en W bakzeil had
gehaald) over de band van de
CPN-fractie en „De Waarheid"
heeft gespeeld. Dat is zonder meer
een zwaktebod geweest en terecht
hebben de ambtenaren van de af
deling onderwijs in een brief aan
de Amsterdamse gemeentesecreta
ris geprotesteerd tegen deze gang
van zaken.
damse ambtelijke apparaat kan
worden vastgesteld dat het loyaal
is tegenover de politiek verant
woordelijke bestuurders), maar
wethouder Van der Velde heeft
het er ook wel naar gemaakt; juist
omdat hij het vertikt heeft om zijn
politieke verantwoordelijkheid
ook waar te maken.
Het is duidelijk: Van der Velde is
niet als wethouder van Amsterdam
te handhaven. Maar de principiële
vraag over de geschiktheid en ge
aardheid van de CPN voor het
dragen van bestuurlijke verant
woordelijkheid moet een andere
keer aan de orde komen als de
emoties rondom de strapatsen van
deze ene CPN-misIukkeling wat
zijn weggeëbd.
een petitie die gisteren aan de
Raad Is aangeboden, wijzen de
er op, dat,Pleter Menten
tussen 1945 en 1952 als vanal
tot nu, een voorkeursbehande-
heeft genoten. Gedoeld wordt
meer op het hulsarrest, dat
toegepast, en op de be
de Rotterdamse recht-
vervolging te schorsen
krankzinnigheid.
al zijn activiteiten blijkt dat hij
staat ls voor zijn belangen op te
aldus mr. F. de Vries van de
it ierkgroep. „Het beeld van de zielige
ti nde man klopt niet."
van de werkgroep zei
ïjAteren, dat een petitie aan de Hoge
Aflaad uniek ls. maar het gaat ook om
unieke zaak. Het gaat niet om een
^Addent In een zaak die ls behandeld
respect voor de slachtoffers,
om een keten van Juridische
omkoping, meineed, Inti-
en schending van de wetten.
Geleljnse.
ls niet bekend wanneer de Hoge
zich over de petitie gaat bulgen.
ocht hij het vonnis van de recht-
uik ln Rotterdam bevestigen, dan
ttchouwt de Werkgroep recht en
enheld ln de zaak-Menten de affai-
cb riet als afgedaan. Welke stappen ln
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM „Nederland is met zijn fabriek voor de
verrijking van uranium mede verantwoordelijk voor de slech
te leefomstandigheden van veel Amerikaanse Indianen. De
grondstof voor de ultracentrifuge in Almelo is afkomstig uit
de reservaten in de Verenigde Staten en het wordt tijd dat de
Nederlanders weten wat dit voor de Indianen betekent".
loos achter bleef. Veel Navaho's had
den daardoor onvoldoende mogelijk
heid om ln hun eigen onderhoud te
voorzien en hun bleef weinig anders
over dan werk te zoeken bij de uranl-
umondernemlngen.
Rare ziekten
Volgens Blatchford begonnen de ar
beiders ln de uranlummijnen rare
ziekteverschijnselen te vertonen. Ha
ren en tanden vielen uit en sommigen
kregen plekken op hun huid. Alles
wees er op dat straling de oorzaak
hiervan was. Sinds die tijd voeren de
Navaho-Indianen actie tegen de ont
ginning van de uranlumvoorraden ln
hun reservaten. In Juli van dit Jaar
hebben ze namens familieleden van
26 slachtoffers een schadeclaim inge
diend tegen het ministerie van ener
gie. dat verantwoordelijk ls voor de
ontginning van de uranium. Het gaat
hier om lijders aan longkanker en
andere dodelijke ziekten, waarvan
volgens Herbert Blatchford vaststaat
dat die zijn veroorzaakt door straling
ln de uraniummljnen.
Winonda La Duke wijst er op dat ln
1974 honderd procent van de Ameri
kaanse uranium uit de reservaten af
komstig was. „Opnieuw worden onze
rechten niet gerespecteerd, als Indi
aan ben Je blijkbaar nog steeds Iets
minderwaardigs. WIJ worden behan
deld als een bedreigde diersoort en
het ziet er naar uit dat men die des
noods op wil offeren aan de vooruit
gang". ZIJ ls vertegenwoordigster van
Internationale Verdragsraad voor de
Indianen, die ook een zetel heeft ln de
Verenigde Naties, en ln die functie
heeft ze veel contact met Indianen ln
Zuid-Amerika en met de aborigines
ln Australië, die met dezelfde proble
men zitten.
Wlnona La Duke, vertegenwoordig
ster van twee Indlanenorganisaties,
zegt te begrijpen dat dit verband tus
sen Nederland en de Indianen van de
Verenigde Staten nogal ver gezocht
lijkt. Samen met Herbert Blatchford,
een Navaho-Indiaan, was zij maan
dag en gisteren ln Nederland. Ura
nium, de eerste schakel in de keten
naar kerncentrales en atoomwapens,
komt veel voor ln de Verenigde Sta
ten. Uitgerekend ln de reservaten, de
vier procent van totale voormalige
domeinen van de Indianen, zit veel
uranium. Dat is er de oorzaak van dat
op dit moment ook hun laatste stuk
jes grond ln gevaar komen.
Wlnona La Duke: „Naar schatting zit
tweederde van de wereldvoorraad
aan uranium ln de grond op plaatsen
waar Indianen leven, Zuld-Amerika
en Canada meegerekend. Dat bete
kent een grote bedreiging, niet alleen
vanwege het feit dat de Indianen zo
hun grond dreigen te verliezen, maar
vooral door de straling die bij de
winning van uranium vrij komt".
De 51-Jarlge Herbert Blatchford uit
de staat New Mexico heeft het ln zijn
stam zelf meegemaakt. De Navaho-
Indlanen vormen een klassieke oude
gemeenschap, die sterk afhankelijk is
van wat er leeft en groeit op het land.
Toen de grote maatschappijen kwa
men om de uranium door dagbouw te
winnen, betekende dit dat grote de
len van hun grond werd afgegraven.
Grond, die na de afgravingen nutte-
DEN HAAG (ANP) Dit Jaar komen
er luim tweeduizend vluchtelingen
uit Zuidoost Azië naar Nederland.
Eildus heeft de woordvoerder van het
ministerie van buitenlandse zaken
meegedeeld.
Voor gezinshereniging zijn sinds het
begin van dit jaar 37 vluchtelingen
toegelaten en binnen het kader van
de door de regering gestelde contin
genten 97 uit Thailand en 571 uit
Maleisië. Het aantal bootvluchtelin
gen dat door Nederlandse schepen is
opgepikt en al naar Nederland is ge
komen bedraagt 439.
Ook bij de bezettlnf van Wonded Knee in 1913 speelde de bedrelfinf door de uraniumwinning een rol.
Moratorium
ZIJ wil een volledig moratorium op de
winning van uranium ln de wereld.
De kans daartoe ls voorlopig te ver
waarlozen, maar voorlopig ls ze al
tevreden als Nederland beseft tegen
welke prijs het uranium voor Almelo
wordt geleverd. Op het vierde Rus-
sell-trlbunaal over de rechten van de
Indianen, dat waarschijnlijk ln de
tweede helft van volgend Jaar ln het
Vredespaleis ln Den Haag wordt ge
houden, komt dit ter sprake.
De Amerikaanse Indianen hebben de
laatste tijd steun gekregen van mi
lieugroepen, die hierdoor worden ge
sterkt ln hun strijd tegen de kern
energie. Herbert Blatchford en Wlno
na La Duke waren onder meer naar
Nederland uitgenodigd door de Vere
niging Milieudefensie en het Lande
lijk Energie Komltee, die hiermee wil
len proberen ook de winning van ura
nium en de daarmee gepaard gaande
problemen te betrekken bij de discus
sie over kernenergie.
Directeur vereniging hulp alleenstaande ouders:
OOSTERBEEK „In Nederland kan men nog steeds onvol
doende omgaan met echtscheidingen. Bij de aanvang van een
huwelijk moet men eigenlijk al denken aan de gevolgen van
HAAG (ANP) De Werkgroep recht en openheid ln de
en 21 organisaties van oud-verzetsstrijders en
hebben de Hoge Raad gevraagd de beslis-
de Rotterdamse rechtbank om de vervolging van
Menten te schorsen, te vernietigen.
dat geval zullen worden ondernomen,
wilden de woordvoerders van de
werkgroep niet zeggen.
Van een onzer verslaggevers
WESTERBORK Het faillissement
van het museumdorp Orvelte lijkt
voorlopig afgewend. Gisteravond
ging de gemeenteraad akkoord met
verhoging van de gemeentelijke bij
drage van 40.000 tot ruim 63.000 gul
den per Jaar. Alleen onder deze condi
tie wilden het Rijk en de Provincie
Drenthe 2.2 miljoen gulden spende
ren om de rentelast van het dorp te
betalen. De Raad stelde echter wel
enkele voorwaarden over aflossing
van de schulden die de Stichting Or
velte ln de loop van een tiental jaren
heeft gemaakt.
Het Stichtingsbestuur had vooraf het
„onaanvaardbaar" over deze voor
waarden uitgesproken. Na afloop van
de raadsvergadering besloot dit be
stuur echter om zich opnieuw te bera
den alvorens tot een eventueel aftre
den te besluite
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat. sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
U MOETTE(?UGNAAR Vi WEEG
SCHAAL. UW OPPONENT PEN KT
JIMMY
een eventuele echtscheiding,
minder emotioneel mee om."
Dit ls de reactie van directeur E. J. H.
van Kordelaar van het FIOM. de ver
eniging voor hulpverlening bij Zwan
gerschap en alleenstaand ouderschap
op de gebeurtenissen van afgelopen
maandag. Toen werden de gebouwen
van de Raad van de Kinderbescher
ming in Den Bosch en de Paulastich-
tlng ln Oosterbeek bezet door leden
van de AVOM, de Algemene Vereni
ging Ouders Minderjarigen.
ZIJ protesteerden tegen de discrimi
natie van ouders waaraan kinderen
na een echtscheiding niet zijn toege
wezen. In het bezoek van deze ouders
aan hun kinderen voorziet de ..om
gangsregeling" maar deze wordt niet
of onvoldoende nageleefd aldus de
AVOM. De hulpverlening bij echt
scheiding komt volgens directeur
Kordelaar dikwijls te laat op gang
waardoor de problemen met de om
gangsregeling ontstaan. Het FIOM is
dan ook blij met een nieuw wetsont
werp dat momenteel in behandeling
ls.
Discriminatie
Nu krijgt de toeziend oogd geen toe
stemming om het kind te zien als de
ouder dat zo wil. Daarin ls alleen
verandering te brengen vla de rech-
Dan gaat men er later ook
ter. „Dat is discriminatie en deze re
geling werkt, niet," aldus het FIOM
In het nieuwe wetsontwerp is de om
gang voor belde ouders automatisch
geregeld. Pas als de gezaghebbende
ouder of het desbetreffende kind mits
ouder dan twaalf jaar zwaarwegende
bezwaren hebben kan de rechter een
andere omgangsregeling bepalen.
„Deze regeling is in elk geval beter,"
aldus de FIOM directeur, die er ver
der voor pleit dat meer dan tot nu toe
ook rekening wordt gehouden met de
belangen van gescheiden vaders en
zeker niet op de laatste plaats met de
kinderen. „Deze twee groepen werden
en worden nog al eens vergeten," al
dus Kordelaar.
De AVOM vindt de nieuwe regeling
een stap in de goede richting. „Maar
ook onder deze nieuwe wet zullen vele
ouders hun contact met hun kinderen
kwijtraken," aldus voorzitter Joop
Props. De bezetting in Den Bosch
werd na twee uur door de politie
beëindigd, de actie in Oosterbeek ein
digde nadat toezeggingen werden ge
daan voor een omgangsregeling.
Maar een bezetting moet om dal te
bereiken niet nodig zijn. aldus de
AVOM.
ADVERTENTIE
Gebakken schol met appel en champignon?
V Per persoon 1 flinke schol Laat de schoon-
1 gemaakte en licht gezouten vis uitlekken
Wentel ze luchtig door de bloem en bak ze in
hete olie of boter goudbruin Garneer de
schol met champignons en schijven appel
welke in dezelfde olie of boter zijn gebakken
Bestrooien met fijngehakte peterselie
Doe mm met vis, omdat 't 10 lekker is.
Pr<xJuht4Ch«p voo» VU on Vnproduhion t-Grovtnhage
Dat er de afgelopen eeuwen door
lopend koningen, keizers, ko
ninkrijken en keizerrijken ver
dwenen zijn, weten we allemaal.
Een heel ander punt is. hoe al die
heren en hun grote en kleine lan
den geheten hebben Wie zal het
zeggen en wie heeft ze ooit ge
teld? De historici even niet mee
gerekend. is er in elk geval één
man die een studie van de laatste
120 jaar gemaakt heeft. Dank zij
de heer L. Pieters uit Rotterdam
kunnen we precies zeggen hoe
veel keizerrijken er sinds 1859
verdwenen zijn. en hoe de laatste
heersers heetten die zich daar
nog keizer konden noemen. Op
gezag van de heer Pieters: het
waren er vijftien. Sinds de val
van keizer Bokassa van Centraal
Afrika ls er nog maar één keizer
rijk over: Japan, waar de in 1901
geboren Hirohito de keizerlijke
scepter al sinds 1928 zwaait
De jongste onder de afgezette
heersers was de kleuter-keizer
Poe-Yi die in 1912 in China aan
de kant werd gezet, waardoor zijn
rijk meteen een republiek werd.
de ..keizer" was toen pas vijf jaar
Het eerste land op dc lijst van de
Rotterdamse lezer is Haïti, dat in
1859 keizerrijk-af werd; in dat
jaar werd Faustinus I Soulouque
tot aftreden gedwongen en dat
zelfde jaar nog overleed hij in
ballingschap op Jamaica. Acht
jaar later was Mexico aan de
beurt; president Juarez liet in
1867 in de stad Queretaro Maxl-
miliaan van Habsburg met twee
van diens generaals fusilleren,
kort nadat de keizer zich aan
generaal Escobado had overgege
ven. Napoleon III werd de Franse
troon in 1870 ontnomen; hij stierf
drie jaar later in het Engelse
Chislehurst. De Braziliaanse kei
zer Pedro II was in 1889 in Parijs,
toen hem kort maar krachtig
werd meegedeeld, dat zijn land in
een bondsrepubliek was omge
zet; Pedro bleef toen maar in
Parijs waar hij twee jaar later
overleed.
Wat het omverwerpen van kei
zerstronen betreft, bleef het rus
tig tot 1910. Toen deed ln Korea
de laatste keizer van de Ni-dynas-
tle afstand van de troon, waarna
Japan dat Korea al sinds 1905
als zijn protectoraat beschouwde
het land eenvoudig annexeer
de De nu volgende keizers kent
ledereen nog wel: (tsaar) Nicolaas
n. ln 1917 tot afstand gedwongen
en het volgende Jaar met zijn hele
gezin in Swerdlowsk vennoord, al
of met Inclusief dochter Anasta-
sia; Karei van Habsburg die ln
1918 ln Wenen de akte van zijn
troonsafstand moest onderteke
nen toen de Oostenrijks-Hon
gaarse dubbelmonarchie uiteen
viel; zijn vrouw Zita leeft nog
steeds ln ballingschap, hijzelf
overleed ln 1922 op Madeira.
Een paar onbekenden hebben we
ln petto: Mehmed VI, behalve
keizer van Turkije ook geestelijk
leider van de mohammedanen,
die ln 1922 ln Ankara door de
nationale vergadering werd afge
zet. Hij stierf vier Jaar later ln
ballingschap ln San Remo, daar
gebracht door een Engels oor
logsschip en bepaald niet een
zaam, want hij had zijn hele ha
rem meegenomen. Ook Poe-Yi
verschijnt weer op het toneel,
maar ls nu geen kleuter-meer. Als
Kang-Teh was hij keizer van
Mandsjoekwo, tot hij ln 1945
door de Russen gevangen geno
men en aan China uitgeleverd
werd. Hl] ging er voor vijftien
Jaar achter de tralies, en een paar
Jaar na zijn vrijlating stierf hij.
Mandsjoekwo werd weer inge
lijfd bij China, waartoe het ook
vóór 1932 behoorde. Ooit gehoord
van Bao Dal? Toch ls het nog
maar betrekkelijk kort geleden
dat deze voormalige keizer van
de Franse kolonie Ann am (1925-
1945» na een referendum werd
afgedankt als keizer van het door
de Fransen gecontroleerde deel
van Vietnam (1949-1954); na 1954
heette hij keizer van Zuld-Viet-
nam, maar twee jaar later al werd
hij afgezet.
Wat het Jaartal betreft heel dicht
bij huls, vinden we de laatste
drie: Halle Selassie van Ethiopië,
de Leeuw van Juda, ln 1974 bij
een revolutie afgezet en tot zijn
dood ln 1975 gevangen gehouden,
opgevolgd door zijn ziekelijke
zoon Wossen (die geen keizer,
maar koning was) die er al gauw
het bijltje zelf bij neergooide,
waarna Ethiopië een republiek
werd. De sjah van Iran, Moham
med Reza Pahlevl, ging nog maar
kort geleden voor onbepaalde
tijd met vakantie, en bleef va
kantie houden toen zijn land tot
een Islamitische republiek werd
omgevormd. De allerlaatste kei
zer op Hirohito na, ls de al ge
noemde Bokassa II die door zijn
familie verwijderd ls. Net als vóór
1977 ls het land nu weer repu
bliek.
En dan zouden we haast keizer
Wilhelm II vergeten, die tot zijn
dood (1941) ln Doom woonde, na
dat hij ln 1918 lu Spa van zijn
generaals gehoord had dat ln
Duitsland de republiek was uit
geroepen. En zo zijn we van
dichtbij huls thuis gekomen, in
ons eigen koninkrijk.
In Londen maken ze steeds meer
ouderwetse auto's op (vrij grote)
schaal na. Er zijn er al zo'n vijf
tienduizend klaar, die 25 kilome
ter per uur halen en dus ondanks
hun geringe omvang echt te be
rijden zijn, al kan een zwaarge
wicht het waarschijnlijk maar
beter niet proberen. Leuk en vei
lig voor de kinderen, beweren ze
In Londen, eenvoudig te bestu
ren en ook heel goed bruikbaar
voor vervoer van zware bood
schappen en so. Deze mlni-T-
Ford kost net als sljn mede-mi-
ni's net iets boven de driedui
zend gulden en is so licht, dat Je
'm met s'n tweeën makkelijk
even de trnp opdraagt.
Bijna veertig Jaar geleden werd
majoor Elias Belmonte oneervol
uit het Boliviaanse leger ontsla
gen Destijds was hij militair at
taché bij de Boliviaanse ambas
sade in Berlijn, toen de Britse
geheime dienst de Amerikaanse
regering een brief in handen
speelde, waarin Belmonte er van
beschuldigd werd pro-nazi te zijn
en een coup in Bolivia voor te
bereiden. De ex-majoor ls nu. na
al die tijd, in ere hersteld, nadat
een Britse historicus heeft ont
dekt dat de brief een vervalsing
was en dat de Britten expres Bel
monte in diskrediet hebben ge
bracht met de bedoeling Ameri
ka bij de oorlog te betrekken
Bolivia werd destijds dank zij die
vervalste brief gedwongen om tin
en andere voor de oorlogvoering
belangrijke grondstoffen voor
een zacht prijsje te verkopen en
daar waren ook de Verenigde
Staten zeer gevoelig voor Maar
nu is. althans in Bolivia, alles
bijna vergeten en vergeven; Bel
monte is met groot militair ver
toon publiekelijk tot brigadier
generaal bij de luchtmacht be
noemd door president Walter
Guevara persoonlijk en mag
weer alle sterren, strepen en wa
pens dragen die bij zijn hoge rang
horen, zodat alles weer net als
vroeger lijkt Maar de ontroerde
generaal vond wel. dat Engeland
en Amerika Bolivia achteraf best
schadevergoeding mogen
betalen
Maandagnacht stapte een 29-ja-
rlge mijnwerker van het Sowjet-
russlsche eiland Sachalin in zijn
plastic visbootje. HIJ wilde een
den schieten en nam dus zijn
jachtgeweer mee plus een ladink-
je drank. Al gauw werd de dorst
sterker dan de drang om te Jagen
en de mijnwerker dronk twee
flessen wodka achter elkaar leeg.
O ls teren werd hij met een leeuw
van een kater wakker in Ja
pan. Tijdens zijn langdurig dutje
was zijn bootje tachtig kilometer
weggedreven en de Straat van
Soya overgestoken, die het Sow-
jet-eiland scheidt van het Japan
se eiland Hokkaido HIJ ls voorlo
pig ln de cel gestopt wegens ille
gale grensoverschrijding en ver
boden wapenbezit, en de ambas
sade ln Tokio zal hem daar weer
uit moeten halen.
De faculteit der letteren van de
Oizeh-unlversiteit in Cairo heeft
er een hoogleraar bij mevrouw
Jehan Sadat. de vrouw van de
president Ze heeft niet zomaar
een ere-professoraat gekregen
maar deed echt in mei vorig jaar
met succes haar doctoraal in de
Arabische letteren Mevrouw Sa
dat zal vijf keer per week college
geven
