Overwinteren
stuk duurder
=Ski al meer dan 7000 jaar oud
DAG WINTER
Trouw DINSDAO 25 SEPTEMBER 1979 PAGINA 21
Diensten
-3.
door Dick Ringlever
In de reisbrochures ne
men de overwinterings-
reizen naar het Europese
zuiden nog maar een be
scheiden plaats in. In
verhouding tot de explo
sieve groei, die andere
vrinter-arrangementen
noormaken, valt die van
het aantal overwinte
raars te verwaarlozen.
[Dat de prijzen de laatste
laren nogal fors zijn ge
itegen zal daar niet
eemd aan zijn, al lig-
de tarieven nog
:eds aanzienlijk lager
an die van de zomer.
populaire reclame-slagzin-
n „voor maar een tientje per
g naar zuidelijke zon" zijn
hter voorgoed verdwenen.
;n echtpaar, dat aan de Costa
il Sol een twee kamer-appar-
mentje wil, is daarvoor al
tnminste 25 gulden per dag
ir persoon kwijt (wel inclusief
vliegreis, maar exclusief de
tal tij den). En wie per bus wil
'erwinteren is nog duurder
,t. De enige reizen, die nog wel
pulair geprijsd zijn, zijn de
|igen auto-reizen, maar de
•aktijk heeft geleerd, dat hier
aar weinigen gebruik van
;en: voor velen blijkt de reis
mg en te vermoeiend (ten-
lotte bestaat het gros van de
iverwinteraars uit gepensio-
lerden).
raste kern*
Iroei verwachten de reisorga-
iaties dan ook dit jaar niet.
mikken veel meer op de
;p, die overwinteren tot een
I cwiftrlijkse traditie heeft ge-
naakt Mensen, die vaak al di-
^ect na terugkomst boeken
|^9oor de volgende winter. Voor
ToecJederlands grootste tourope
rator Holland International
t CA*
7008. t
1REATI
De stichting Evange
lisch Pastoraat onder
Nederlanders In Spanje
(E.P.N.S.) houdt op de
volgende plaatsen kerk
diensten en andere bij
eenkomsten:
Benidorm: Edlficlo Cer
vantes, iedere zondag 10
uur.
Torremolinos: Engelse
Evangelische Kerk
(vlak bij de Mansion-
club), iedere zondag
avond 18.00 uur.
Fuengirola: Edlficlo
Maria del Carmen, Pa-
seo Maritimo (bij bus
halte Los Boliches), elke
zondag om half tien.
Denia: kerk Spaanse
Baptistengemeente, Pa
tricio Fernandix 67 (bij
busstations), de eerste
en derde zondag van de
maand om 16.45 uur.
El Atabal: Calle Billi-
ton, iedere tweede en
vierde zondag om half
elf.
Mallorca: Templo Evan-
gelico, Calle Murillo 8,
Palma, iedere zondag
om 9.45 uur.
De stichting tekent hier
bij aan, dat zich nog wij
zigingen kunnen voor
doen. De predikanten
zullen echter proberen
deze tijdig bekend te
maken op de Informatie
borden in appartemen
tencomplexen en hotels.
was dat ook reden dit jaar de
arrangementen niet in de pro
gramma's op te nemen. Vol
staan werd met het versturen
van een bulletin aan de reisbu
reaus, waarin prijzen en data
zijn vermeld. De klant zal er
dus apart om moeten vragen.
Ook deze winter weer staat
Spanje wat de overwin te rings-
reizen betreft hoog aan de top,
al zijn er ook andere bestem
mingen: de Portugese Algarve
bijvoorbeeld, Malta en Sicilië
en dit jaar voor het eerst ook
Joegoslavië (Opatija in Istrië,
een arrangement van de bus-
touroperator De Jong Intra-
tours). En dan zijn er uiteraard
ook nog de Canarlsche eilan
den, maar die zijn weer een
stuk duurder. Tenslotte is het
daar in de winter hoogseizoen
en zijn de prijzen dus aange
past.
Keus is er nog genoeg, maar de
overwinteraar, die voor het
eerst denkt aan een lange zon
vakantie in het zuiden, doet er
verstandig aan niet even zorge
loos als in de zomer zomaar te
prikken. Dat geldt in de eerste
plaats voor de bestemming.
Met dient zich te realiseren dat
de temperaturen dan wel een
stuk hoger liggen dan in eigen
land, maar ook in het zuiden
kan het in de winter soms flink
guur zijn. Hoe zuidelijker men
gaat, hoe meer kans op zon,
natuurlijk. Mallorca is altijd
frisser (en regenachtiger) dan
de Costa del Sol. De Algarve
ondervindt in de winter nogal
eens de grillen van het Atlanti
sche zeeklimaat. Op de foto's
in de brochures mogen dan al
leen maar vrolijke zonscenes
zijn te zien (waarom durft nog
steeds niemand het aan ook
eens een echtpaar in regenjas
op de kiek te zetten?) de werke
lijkheid is anders. En dis het
dan eens een paar dagen re
gent, dan voelt menigeen zich
wel eens verloren. Want en
ook dót is een schaduwkantje
van een overwintering in de
winter is de sfeer in zuidelijke
landen dan meteen ook vrij
troosteloos. Veel koffiehuisjes
en kroegjes zijn dicht, de bou
levards, waar weer of geen weer
's zomers de pantoffel-parades
worden gehouden, verlaten.
Dat dan de verveling en de
eenzaamheid kunnen toeslaan,
ligt voor de hand.
Contact
Het belangrijkste voor een
overwinteraar is zoveel moge
lijk contact met mede-reizigers
te maken, zegt de Amsterdam
se emeritus-predikant J. van
Buuren, een van de predikan
ten, die voor de stichting Evan
gelisch Pastoraat onder Neder
landers in Spanje al een paar
jaar enkele wintermaanden
overwinteraars pastoraal bege
leidt.
„Meestal komt de overwinte
raar er na twee weken achter
vreemdeling in een vreemd
land te zijn, zijn lief thuisgela-
ten, maar zijn leed meegeno
men te hebben. Sterker nog:
juist op zo'n lange vakantie ko
men problemen eerder naar bo
ven dan thuis, waar afleiding
en vertrouwde relaties moei
lijkheden nog wel eens onder
de oppervlakte kunnen hou
den. In een vreemd land valt
die bescherming weg. Eén sla
peloze nacht in Je appartement
kan al heel wat losmaken. Het
is ook daarom, dat ws in onze
gesprekskringen die specifieke
problemen proberen te laten
bovenkomen. Je moet er over
kunnen praten."
Van Buuren zegt aan die pasto
rale begeleiding een volle dag
taak te hebben. Huisbezoek,
kerkdiensten, het geven van
praktische adviezen (waar is de
tandarts, de polikliniek, wat
moet er gedaan worden als de
kraan het laat afweten?), vra
gen in zijn rayon (Torremoll-
Contacten onder de winterzon: maar je moet ze wél zoeken.
nos) nogal wat tijd. De belang
stelling voor dat werk bij over
winteraars blijkt groot, al zegt
hij er gelijk bij, dat wie van
nature eenzaam is en zich
moeilijk aansluit dat probleem
ook in het zuiden meestal niet
ziet weggenomen.
Vandaar, dat hij blij is met elk
initiatief van vakantievierders
zelf: er zijn nog altijd mensen,
die zich zo met hun mede-reizi
gers bezig houden, dat ze bij
me komen en vragen „domi
nee, ga nu daar in dót appart-
mentengebouw eens praten
met die mensen, ik geloof dat
er wat te helpen valt."
Evenementen
Overigens hebben ook de reis
organisaties zelf wel ingezien,
dat de bejaarde overwinteraar
meer zorg vraagt dan de gewo
ne toerist, die in de zomer twee
of drie weken pret komt ma
ken. Sommige touroperators
organiseren in de weekeinden
speciale evenementen varië
rend van videovertoningen van
de Nederlandse televisie tot
bingo-avonden en optredens
van Nederlandse artiesten. An
dere zoeken het weer in het
beschikbaar stellen van een bi
bliotheek of het open houden
van een praathuis.
De laatste jaren is er op dit
gebied nogal wat verbeterd.
Maar omdat nog niet alle tour
operators zich op dit sociale
vak begeven, is het raadzaam
bij de boeking vooral naar dit
aspect te informeren.
En dan zijn er natuurlijk nog
een hoop óndere praktische za
ken, waaraan gedacht moet
worden. Soms hele simpele.
Bijvoorbeeld: hoe ondergaat u
tv- en radioloze avonden (want
die apparaten vindt men vrij
wel nergens in de appartemen
ten). Hoeveel hecht u aan
huiselijke gezelligheid (neem
toch maar wat eigen boeken en
wat foto's van kinderen of
kleinkinderen mee, ook een
kleedje voor op de tafel, een
spel). Kortom: transporteer
wat gezelligheid.
Verzekerenaa^^M
En wat de zakelijke kanten be
treft; zit u in het ziekenfonds,
vraag dan even het speciale
formulier, waarmee u ook in
het buitenland gedekt bent.
Sluit daarnaast echter ook een
extra bagage- en ongevallen
verzekering af. Dat kan voor
langere perioden in de papie
ren lopen, maar de praktijk
heeft geleerd, dat die extra kos
ten kunnen lonen.
Aarzel niet de hostess te bellen
als in het appartement niet al
les in orde is. Het is echt niet
nodig twee maanden lang met
een kapotte lamp of een tekort
aan stoelen te blijven zitten.
Wie medicijnen gebruikt, doet
er goed aan daarvan een be
perkt voorraadje mee te nemen
en voor aanvulling ter plaatste
de hulsarts een in het latijn
gesteld recept te laten uit
schrijven.
Geef voorts aan de hostess en
eventueel aan de pastoraal ver
zorger huisadres op voor het
geval er iets mocht misgaan.
Noteer de telefoonnummers
van familie, de bank en/of de
giro. Informeer bij die laatste
instanties ook naar de moge
lijkheid uw AOW naar een
bank in de plaats van bestem
ming over te maken (dat kan
erg gemakkelijk). En wilt u
geen zorgen hebben over de
betaling van de maandelijkse
lasten (huur, gas, licht en wa
ter) zorg dan dat deze automa
tisch door bank of giro worden
afgeschreven.
Begin
Toegegeven: een overwintering
eist al met al nogal wat voorbe
reiding. Maar wie die er niet
voor over heeft loopt kans va-
kantieplezier door nodeloze
zorgen vergald te zien. Het is
ook daarom, dat als belangrijk
ste raad kan worden gegeven:
boek voor die eerste overwinte
ring niet meteen een verblijf
van een paar maanden. Pro
beer het eerst eens met een
paar weekjes. Dat kost wel
meer, maar het kón een hoop
ervaring voor volgende Jaren
leveren. Een wel gebruikte tus
senoplossing is ook: boeken
voor een paar weken en tijdens
de vakantie verlengen met een
of meer weken. Niet alle tour
operators bieden die mogelijk
heid, maar elk goed reisbureau
weet waar u voor dit soort ar
rangementen zijn moet.
We vinden in verschillende mu
sea o.a. in Stockholm een
aantal zaken, die het bestaan
van de ski meer dan 7000 jaar
geleden, bewijzen. Toch heeft
het nog tot 1888 geduurd vóór
dat een bijzonder stoutmoedig
jongmens de faam van de ski
uitdroeg over de hele wereld en
meehielp van een transport
middel een sportinstrument te
maken. Dat was de conservator
van het museum in Bergen,
Noorwegen: Fridtjof Nansen.
Hij maakte in 1888 in 42 dagen
een tocht dwars door het on
herbergzame Groenland, op
ski's.
In die dagen hechtte vrijwel
niemand enig geloof aan de on
derneming van Nansen. Meer
in het bijzonder twijfelde ieder
een aan het door hem gekozen
vervoermiddel. Natuurlijk, ski
lopen was al lang bekend in
Noorwegen. Daar had ook het
leger gebruik gemaakt van af
delingen soldaten op ski's,
maar zoiets onmogelijk! In
een Bergens dagblad stond dan
ook een bijzonder sarcastisch
verhaaltje:
„Fridtjof Nansen bereidt zich
voor op een tocht door Groen
land op ski's. Volgend Jaar
moet die plaats vinden. Van nu
af aan kunt u plaatsen reserve
ren langs de route op de glets
jers om zo comfortabel moge
lijk de doortocht van de heer
Nansen bij te wonen. U hoeft
niet te reserveren voor de te
rugtocht."
Nansen slaagde. Daarmee
staan we aan het begin van een
revolutionaire ontwikkeling.
Enige tijd daarvóór, in 1868.
had de Noorse timmerman
Sondre Norheim tijdens wed
strijden in Christiania (zoals
Oslo toen nog heette) een spec
taculaire manier van draaien
en stoppen gedemonstreerd.
Die kreeg de naam Telemark',
naar de streek waar Norheim
Californlë, waar hij 150 km per
week aflegde op eigengemaak
te ski's voor het bestellen van
brieven en pakjes.
Vanuit het hoge noorden heb
ben Zweedse soldaten in de ze
ventiende eeuw de ski naar
West-Europa gebracht en ze
daar waarschijnlijk voor een
deel achtergelaten.
De mensen in de bergachtige
landen met steile hellingen en
diepe ravijnen wisten niet zo
goed weg met die lange latten,
soms tegen de drie meter. Die
hadden bindingen die de hielen
vrij lieten. Maar in dat gebied
had die hiel Juist greep op de
ski nodig. Andere ski's, ander
schoeisel en een andere tech
niek waren nodig vóórdat in de
alpengebieden een heel nieuwe
skisport tot ontwikkeling zou
komen, het alpine-of afdalings
skiën.
Scholen an
Uit verhalen weten we hoe in
december 1849 pastoor Johann
Josef Imseng, in het Zwitserse
Saas Fee. werd geroepen bij
een stervende, in het lager gele
gen Saas Grund. Een meters
dikke sneeuwlaag maakte het
gaan onmogelijk. De pastoor
nam twee houten latten, bond
die onder de voeten, schoof de
ene voet voor de andere en
zie het lukte.
Uit andere geschriften weten
we hoe in 1877 Noorwegen vijf
paren ski's stuurde naar het
hospitaal op de Grote Sint Ber
nard. Een paar jaren later had
iedere monnik zijn eigenge
maakte ski's.
Rond het begin van de twintig
ste eeuw ontstonden in veel
landen sklscholen en -clubs. De
meest befaamde in de Alpen is
die van Hannes Schneider in
St. Anton am Arlberg in Oos
tenrijk. Hij ontwikkelde een
techniek, die hem terecht de
bijnaam bezorgde van „vader
van de moderne afdalingstech
niek".
Langzaamaan groeiden lang
lauf en afdalingsskiën uit el
kaar. Tijdens de eerste Olympi
sche Winterspelen in Chamo-
nix in 1924 stonden nog vooral
Noorse technieken op het pro
gramma; het was een Noor, die
met de prijzen ging strijken:
Thorlaif Haug.
Pas na de Tweede Wereldoor
log is er in Scandinavië belang
stelling voor het alpine skiën
gekomen. In de laatste tien Ja
ren heeft men in de alpenlan
den, waar de pistes overvol be
gonnen te raken, de grote trek
kracht van de langlaufsport ge
zien. Men hanteert er nu het
motto. „Langlaufer leben
lftnger".
Toch is het merkwaardig, dat
je telkens overeenkomsten bij
beide sporten bespeurt, die
duidelijk maken, dat het loten
van één stam zijn. Directeur
Sven Erik Mplstad van de ski-
school in het Noorse Nordseter
bij voorbeeld, gebruikt om be
ginnelingen te laten wennen
aan die lange, smalle latten,
ski's, die korter en breder zijn.
Ze hebben bovendien een bin
ding, die erg veel weg heeft van
de alpine-binding van een vijf
tien jaar geleden, die de hiel
net iets meer fixeert op de ski
dan de langlaufbinding. die al
léén de neus vasthoudt.
Bovendien is van Molstad de
uitspraak: „Wie heeft leren
langlaufen, leert veel sneller al
pineskiën." HIJ heeft gelijk,
want wie echt goed wil leren
langlaufen, moet een heleboel
techniek aanleren, die bij het
alpineskiën ook gebruikelijk is.
zoals de stemmbogen.
Langlauf of beter gezegd:
sklwandelen én alpine skiën
zullen dit Jaar rond één miljoen
Nederlanders naar één van de
vele wintersportoorden
trekken.
or Ben Smit
•gens in de prehistorie
nd de mens een mid-
1 om de grote vijand in
ge en barre winter-
laanden, de sneeuw, de
as te blijven. Sneeuw,,
ie meters dik lag tot
lak voor de voordeur
afgezonderde wonin-
n. In de strijd tegen de
tuur werd de ski gebo-
n. In Lapland? Aan de
•rdkaap? In Mand-
rije?
larschijnlijk vond een aantal
ïnsen, vrijwel in hetzelfde
dvak, onafhankelijk van el-
M ar, kriskras over de aardbol,
t wapen in een gemeen-
iappelijke strijd: een paar
nge latten, onder de voeten
bonden.
techniek was uiterst ele-
Men zette de ene voet
de andere en gebruikte
stok, die bij het draaien als
werd gebruikt. Voor het
werd hij tussen beide
gestoken. In Lapland
men heel lang ongelijke
gebruikt. De een was lang
smal en diende hoofdzake-
voor het glijden; de ander
was kort en breed
werd enerzijds gebruikt
het afzetten, anderzijds
ook als een
rem.
was dan de korte ski nog
vellen omwikkeld. Grap-
want dit laatste verschijn-
we terug bij het heden-
tourskiën. dat wil zeg-
het maken van lange toch-
alpineski's. Die voeren
en -af en aangezien
geen skiliften beschik-
zijn, worden voor het
gaan de ski's om-
met vellen. Die wor
de route omlaag voert,
afgedaan.
De ski-elite van de het Holmenkollem ski-festival in 1906. Natuurlijk: nog met houten ski's!
woonde. Norhelm was zo beze
ten van de skisport, dat hij zijn
gezin, vrouw en vijf kinderen,
letterlijk tot de bedelstaf
bracht. Hij vluchtte naar Ame
rika, waar hij later in armoede
sUerf. De hut waarin hij woon
de is nu een soort museum in
het Noorse Morgedal. dat geldt
als de bakermat van de ski
sport.
Voor de Olympische Spelen
van 1952, die in Noorwegen
werden gehouden, werd de fak
kel. die het olympisch vuur
moest doen ontbranden, aan
gestoken in Morgedal en later
in het huis van Norheim met
andere'fakkels bewaard.
Herkomst
Over de hele wereld geaccep
teerde woorden als ski en sla
lom zijn trouwens van Noorse
herkomst. 'Ski' is een oud-
Noors woord, dat 'stuk hout'
betekent. 'Slalom' komt uit de
samentrekking van twee Noor
se woorden: sla (helling) en lom
(spoor), een spoor over de hel
ling dus.
Vanuit 8candinavië heeft de
ski de wereld veroverd. Tijdens
de goldrush. de stormloop op
het goud in Amerika in de vori
ge eeuw, werd het land in 1849
bedolven onder de sneeuw. De
Noorse en Zweedse zeelieden,
die ook door de goudkoorts wa
ren aangestoken, hadden er
geen last van: zij maakten hun
ski's en konden zich verplaat
sen, terwijl anderen in hun dor
pen tot nietsdoen waren ge
dwongen.
De geestelijke vader van het
Amerikaanse skiën is een man
van Noorse afkomst, John A.
Thomson. In de barre winters
fungeerde hij als postbode in
