De voors en tegens van
geleerde vrouwen toen
Programma met
veel romantiek
Cellokwartet superieur
Werkcentrum Dans
overtuigt niet echt
Danstheater maakt
zichzelf goed waar
Levende Molière bij Haagse Comedie
Na succes in Amerika
Philharmonisch orkest
nog 2dagen!
23e jaarbeurs
van het oosten
h
MAANDAG 24 SEPTEMBER 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door André Rutten
DEN HAAG De Haagse Co
medie gaf zaterdagavond de
première van haar voorstel
ling van Molière's „Les fem-
mes savantes" in de nieuwe
vertaling van de dichter L.
Th. Lehmann 1920, Jan Cam-
pertprijs 1963) „Geleerde
Vrouwen".
De regisseur ervan. Guido de Moor.
en zijn dramaturg Watze Tiesema.
wijzen er in het programmaboekje al
op. dat wij anders kijken naar het
verschijnsel, dat Molière onder de
loupe én voor de lachspiegel hield,
dan hij en zijn tijdgenoten Geleerde
vrouwen waren toen nog een zeld
zaamheid Het waren vrouwen van
een rijk geworden burgerij, die er
personeel op na konden houden en
smaak kregen voor de letteren, de
schone kunsten, de wetenschappen.
Wat Molière daarvan in feite laat zien
is, dat zij daarbij wel eens op hol
sloegen en te gemakkelijk in zwijm
raakten voor charlatans, die zich als
grote letterlievenden voordeden,
maar hoogstens handige knutselaars
waren, die met loze bravoure probeer
den een aantrekkelijke jonge dochter
met een royale bruidsschat te ver
overen.
Zo althans liggen de accenten in deze
Haagse voorstelling, al kun je natuur
lijk vaststellen, dat Molière daar
ruimschoots de ruimte voor geeft.
Zijn felste aanvallen zijn gericht op
zon charlatan, die hij Tnssotin
noemt (driedubbel zot», maar waarin
al zijn tijdgenoten de derderangs-
dichter Cotin herkenden, die. nadat
het stuk in de openbaarheid was ge
komen door iedereen werd verguisd.
Een morele moord, zei een tijdgenoot
Wim van Rooij speelt hem schitte
rend. tot in zijn afgang vol wankelen
de waardigheid toe.
Aandacht
Bijzondere aandacht is in deze voor
stelling besteed aan de vrouwen, al
dan niet geleerd Ze zijn met liefde
genuanceerd uitgewerkt. De echte
„savantes": de vrouw des huizes, An-
ne-Marie Heyligers. haar schoonzus
ter. Lies Franken, haar oudste doch
ter, Maria Stiegelis. Zij worden geïn
troduceerd (een uitstekende vondst;
als een naarstig oefenend strijkers
trio. viool, altviool en bas. op een
verhoging boven de achterhoek van
de kamer, terwijl er beneden op een
tafel retorten en reageerbuisjes met
allerlei vloeistoffen en poeders staan,
waarmee in de loop van het spel de
schoonzuster allerlei verrassende
proefjes zal doen.
En terwijl de amateurmusici daarbo
ven repeteren, is beneden het huis
houden al een beetje aan de gang. De
knecht (Ton van der Velden» staat al
te lezen. Het dienstmeisje (Francine
Dreessen» lapt de ramen, stoft wat
met een plumeau. vertroetelt een
beetje de binnengekomen heer des
huizes (Pieter Lutz). Aan de voordeur
worden pakjes boeken bezorgd en
een grote kist. waaruit een sterrekij-
ker wordt gehaald en in elkaar gezet
en voor een open venstertje boven op
het verhoog opgesteld. Door de ge
leerde dames zelf. Een door de Haag
se toneelmakers met gelukkige hand
ontwikkelde inleiding, die een zeer
levende tekening geeft van het mi
lieu, een bedrijvig huishouden. Bin
nen een voortreffelijk ontworpen, de
zeventiende eeuw oproepende ruimte
van Hans Christiaan. De passende
muziek, waaraan ook later nog gere
peteerd wordt, is van Jurriaan An-
driessen.
Pas dan begint het eigenlijke stuk
van Molière, met de dialoog tussen de
oudste dochter (Maria Stiegelis dus)'
en de jongste (Rick Nicolet). En die
leeft meteen, omdat je dus al thuis
bent in hun milieu, maar ook. omdat
die twee zo precies genuanceerd ge
speeld worden. De oudste wil met
hart en ziel „savante" zijn. maar moet
er zich wel geweld voor aandoen. Zij
heeft er de jongeman, die van haar
hield (Hugo Maarten) door van zich
vervreemd. Hij is gaan houden van
het jongere zusje, dat heel leuk is. en
pienter genoeg om met twee benen op
de grond te blijven. De uiterste zorg.
die je hier al besteed ziet aan de
precieze tekening van de karakters,
en vooral ook van de opvattingen die
zij koesteren, is tekenend voor de
hele voorstelling en spitst de humor
er in toe. Het is dan ook een zeer
gelukte voorstelling, waaraan Lies
Franken als de broze ongetrouwde
schoonzuster, een subtiel eigen tintje
gaf. verrast door het première-pu
bliek herkend, en uiteindelijk, na
weer een momentje licht spel zonder
woorden, met een open doekje toege
juicht.
De geleerde vrouwen Lies Franken, Maria Stiegelis, Anne-Marie Heyligers in bewonderi
Tricossin, Wim van Rooij.
CAÏRO (AFP) Op het vierde inter
nationale filmfestival van Cairo zijn
twee films verboden. Het gaat hier
om de Franse film „L'adoptation"
van Mare Grunebaum en om „Nosfe-
ratu" van de Duitse filmer Werner
Herzog.
De leden van de censuurcommissie
Nosferatu verboden op
filmfestival in Cairo
vonden de films „een belediging van
de openbare zeden" vanwege de
„vreemde" relatie tussen een adoles
cent en zijn stiefmoeder in L'adopta
tion en de „abnormale" scènes van de
vampier en zijn slachtoffers
ratu.
De Egyptische censoren hel
nog de vertoning van de Jo
sche film „The occupation i
six pictures" beperkt omdat
beschouwd werd als een pleii
het communisme.
door Eefje van Schalk
SCHEVENINGEN Na hun ongekende successen in Ameri
ka deze zomer is het Nederlands Danstheater afgelopen
vrijdagavond in het Scheveningse Circustheater haar 21ste
seizoen begonnen. Op het programma stonden twee werken
van Jiri Kilian. namelijk Kinderspelen en Psalmensympho-
nie, en een première van Hans van Manens zevende Strawins-
ky-ballet: Concert voor Piano en Blazers (1924).
De produktlvltelt waarmee Van Ma
nen zijn choreografieën aflevert lijkt
zonder grenzen te zijn. Na zijn Grand
Trio (Schubert) en het video-ballet
Live (Llszt) van vorig seizoen, heeft
hij nu, alweer, zijn vakmanschap ge
toond met zijn 64ste werk. Het resul
taat Is een typisch Van Manen-werk.
met sterke verwijzingen naar zijn gro
te erkende voorbeeld Balanchine.
Choreografisch gezien houdt dat in.
dat Van Manen de muziek als onvoor
waardelijke graadmeter stelt en als
dictaat van strakke, overzichtelijke
lijnen en haast onmerkbare over
gangen
Het bewegingsidioom, dat hij voor dit
ballet van zes paren ontwierp is ver
rassend en toch heel eigen en dus
herkenbaar aan de veelvoorkomende
kruispassen. wijde armen en het weg
laten van versierselen. Van Manen
gebruikt de klassieke techniek, maar
zonder alle poespas van standjes, ge
baren en glimlachjes. Daardoor zijn
de bewegingen die hij het ensemble
(eerste en derde deel) en drie paren
(tweede deel) laat uitvoeren opval
lend helder en recht voor z'n raap
Hoewel Van Manen en zijn dansers in
het eerste deel moeite leken te heb
ben om een soort rust en adem in hun
razendsnelle muziekvertaling te krij
gen. komt dit uiteindelijk wel over in
de drie duetten voor Alida Chase-
Glen Eddy, Sabine Kupferberg-Chris
Jensen en Jeanne Solan-Gerald
Tibbs Vooral de laatste twee brengen
een climax te weeg, die het hele en
semble tot een vrij abrupt einde mee
voert
Toepasselijk
Afkeer
Zijn afkeer van verwarrende of sym
bolisch interpreteerbare elementen is
duidelijk en daardoor lijken zijn cho
reografieën ln eerste instantie altijd
zonder dramatisch gegeven te zijn.
Maar zijn meesterschap blijkt voor
mij altijd weer op dat moment, dat
door de muzikale bewegingsvondsten
heen de dansers als het ware zó ge
bruikt worden, dat zij wel degelijk
spanningen en menselijke relaties
verbeelden De gevoelens, die hun
dansen oproepen, zijn haast onder
huids en slechts bij vlagen primair
Over de muziek van Strawinsky licht
Van Manen ln het programma toe;
„Het is een buitengewoon ingewik
keld en moeilijk stuk. Het is heel
syncopisch, al die halve lelletjes
Al die bewegingen zijn onmogelijk
met twee voeten te volgen, en toch
moet de danser meegaan met het
ritme van de muziek, anders hjkt hij
zich als een manke te bewegen. Het
was voor mij interessant hoe Je snel
heid kan manipuleren."
Speciaal vandaag
In dit Concert voor Piano en Blazers,
dat door Jean Paul Vroom van een
zeer toepasselijke aankleding en de
cor is voorzien, steken de knalroze
tuniekjes van de vrouwen en spier
witte pakken van de mannen sterk af
tegen de grijzige achtergrond met een
helblauwe lichtgevende staaf. Het
verticale blauwe licht roept het beeld
op van graadmeter, die een constante
spanning van dalen of stijgen op
roept. Opnieuw bleek Vroom feilloos
aan te voelen waar het Van Manen
om te doen lijkt te zijn: muziek en
dans als eikaars graadmeter.
Mijns inziens treedt Van Manen met
dit soort produktles inderdaad ln het
door hem zo begeerde voetspoort van
zijn grote voorbeeld Balanchine, die
net als hij onophoudelijk blijft door
gaan: nooit onder of uit de maat en
soms met grote uitschieters. Van Ma
nens Concert voor Piano en Blazers
behoort niet tot die laatste, maar
blijft zeker de moeite waard. In ieder
geval voor de choreograaf en dansers
zelf, die zich in dit syncopisch dansen
op „deml-point" (halve teen) voor een
zeer hoge moeilijkheidsgraad zien
Het Nederlands Danstheater maakte
vrijdagavond waar. dat zij tegen dit
soort danskluiven zijn opgewassen.
door W. H. Wolvekamp
ROTTERDAM Het bewerken van klaviermuziek v
dere instrumenten is in artistiek opzicht soms een ha( t
zaak. Vooral waar het gaat om pianocomposities van tl
Weinig componisten hebben bij de vormgeving vj
:muzikale inspiraties zo volledig vanuit het klavier gfz'
Chopin-arrangementen zijn in het algemeen dan ook
boze.
Er zijn uitzonderingen. Lang voor de hem geleide concert als artif
oorlog speelde de wereldvermaarde der van het Rotterdams PI s'
til*»** nisCh Orkest niet met de 1 r
violist Bronislav Huberman tijdens
een concert in de Rotterdamse Nuts-
zaal twee composities van Chopin: de
Nocturne in G (met de dubbelgrepen
en een melodie in het tussendeel die
een violist als op het lijf geschreven
is) en de briljante wals in e kl. En deze
violist wist wat hij deed. Maar de
arrangementen die Roy Douglas van
een Prelude, een Nocturne, enkele
Walsen en Mazurka's heeft vervaar-
ziek Les Sylphides moeten fc
Deze muziek moge bij ball
ringen op haar plaats zijn,
in de concertzaal tijdens eej
van een gerenommeerd ork<
Het zaterdag door het R. Ph]
ven concert begon met een I
felijk gespeelde Egmont-o
van Van Beethoven. De exa(
waisen en MazurKa s neen, vervaar- van van Beethoven. Deexai-
digd om functioneel dienstbaar te tie van Zinman vond haar
zijn aan het ballet „Les sylphydes" p0ns bij het orkest,
mogen maar zeer ten dele geslaagd
worden genoemd.
Scène uit „Concert voor Piano en Blazers".
door Jac. Kort
Volstrekt verwerpelijk is de orkestra
tie van de Ges-dur wals, die iedere
Chopin-speler wel een gruwel moet
zijn. Ook de cis-moll wals komt er
niet zo best af (met zijn onnozele
inleidende maten, ontleend aan het
begin van de Etude op. 25 no. 7).
Beter voldoen de Nocturne in As. de
populaire eerste wals in Es en de
feestelijk klinkende Mazurka in D
met zijn vele herhalingen.
AMSTERDAM Een concert kan
om zeer uiteenlopende redenen als
geslaagd worden beschouwd. Naast
een perfecte uitvoering van een boei
end programma zijn er voorbeelden
dat een minder sublieme vertolking
voor lief kan worden genomen en een
hoog gehalte van de gespeelde mu
ziek, de zaak kan redden. Ook het
omgekeerde komt voor: schitterend
spel kan veel vergoeden van wat er
aan de kwaliteit der composities ont
breekt.
Dit laatste ervoer ik tijdens het con
cert. dat het Nederlands Cello Kwar
tet zaterdagavond in de Kleine Zaal
van het Concertgebouw gaf. Jean De-
croos, Fred Pot, Yke Viersen en
Truus van Tol, allen leden van het
Concertgebouw Orkest, voerden daar
een programma uit, dat behalve een
prachtig arrangement van het Con
certo Grosso opus 3 nr. 11 van Vival
di, uitsluitend werken bevatte van
wat de Duitsers „Kleinmeister" ple
gen te noemen, zoals Fr. Lachner, L.
de Stainlein, Joseph Jongen, Pierre
Petit en Emanuel Moor.
Dit. omdat de grote componisten he
laas de aanwezige mogelijkheden om
voor deze combinatie te componeren
over het hoofd hebben gezien. Een
gevolg van een dergelijke program-
ma-samenstelling is, dat de luisteraar
na twee of drie van dit soort middel
matige stukken, gaat verlangen naar BOSllllt
iets dat „eruit springt" b.v." naar een
belangrijk werk voor cellosolo of -
duo, zoals die volop aanwezig zijn.
David Zinman had het eerste door
Twee leden van het R. Ph.
deze avond als solisten vooi
licht. Thomas Indermühle
zijn bijzondere artistieke e
sche kwaliteiten in het Con c
voor hobo en orkest van Mo l;
wijl Kaoru Kakudo excellee
bekende vijfde vioolconc
Vieuxtemps. Voor de concei
waarschijnlijk interessanter
dan voor de hoorder. Maar n
opmerkelijk geacheveerd* k
dracht gaf deze violiste van d
eert. Wij zullen haar graag n<
een ander vioolconcert hof"
meer muzikale diepgang.
ADVERTENTIE
Maar goed, deze avond hield men zich
aan het kwartetspel en ik kan niet
anders zeggen, dan dat de manier
waarop de werken werden uitgevoerd
superieur was. prachtig van klank,
ideaal van samenspel en van een
meeslepende muzikaliteit. Ik weet ze
ker. dat de grote indruk, die dit en
semble heeft gemaakt te danken is
aah hoge kwaliteit van hun vertol
kingen.
19 t/m 26 september 1979
Geopend:
werkdagen 14 - 22 uur
zaterdag 10 18 uur zondag gesloten
Voor een briefkaart op de
eerste ran*. Filmquiz, waarin
twee kandidaten getest wor
den op hun kennis over oude
en nieuwe filns. Tevens zijn
fragmenten te zien uit de
speelfilms Norma Fae van re
gisseur Martin Ritt, Hair van
Milos Forman en The Lady
Vanishes van Anthony Page.
Speciale gast is Donald Jones
die acteert in de nieuwe Ne
derlandse speelfilm Grijpstra
en De Gier van regisseur Wim
Verstappen.
Ned. 1 20.35 uur
Literama. Het verhoor. Een
luisterspel geschreven door
Manfred van Eyck naar het
boek Vernehmungsprotokol
van Jiirgm Fuchs. Negen
maanden lang is Fuchs in de
DDR aan Intensieve verhoren
onderworpen. Zijn boek is een
soort verslag van die gebeurte
nissen. Van Eyck maakte van
deze geschiedenis een luister
spel.
Hilversum 2 2140 uur
door Ineke Sluiter
ROTTERDAM In een als geheel aantrekkelijk programma bracht het Werkcentru
de eerste première van het nieuwe seizoen in de Schouwburg Zuidplein in Rot
Windows, van de Amerikaanse choreograaf Mel Wong. Als eerste programma-onderd
Tafelmanieren, van Charles Czarny, muziek Steve Reich, voor een tafel, vier stool
dansers, pretentieloos, fris, een hollands huiskamerballet waarin de stoelendans dan
ontbrak.
Scène uit „Windows"; V.l.n.r. Howard .Maduro, Patricia van Roessel, Diana Coolen, José Winkelman,
Raymond Colling. Jan Muylaert, Erika Trabi en Piet Rogie.
Daarna van Hans Tuerlings Harem,
muziek Harry Nision, niet het meest
geïnspireerde ballet van deze begaaf
de choreograaf, maar wel met boeien
de momenten en interessante bewe
gingsvondsten, die echter te spora
disch waren en niet naar iets toe
leidden, zeker niet naar een overtui
gend einde. En dan de première:
Windows.
In een interview met Mel Wong
(Trouw van 20-9) zei hij te worden
geïnspireerd door elementen van de
natuur, zoals water, wolken enzo
voort Dat bleek duidelijk uit de op
het achterdoek geprojecteerde dia's,
de maan in de wolken, de wolken zelf,
en water. Het decor bestond verder
uit objecten, die hij typisch vond
voor Nederland. We schijnen dan iets
met stoelen te hebben (zie het vorige
ballet): er stonden er acht op het
toneel. Verder scheepsolielampen (ik
dacht dat we meer aardgas gericht
waren) 2 emmers, waarvan 1 vol, die
onvermijdelijk in de lege overgegoten
werd, wat me wel lets deed, en op
houtjes gerolde touwen, die de dan
sers over het toneel spanden.
Dat zijn dan misschien onze waslij
nen, maar zoals een van de dansers in
een ander verband zei, veel over de
bedoelingen van Wong zullen we niet
te weten komen. De manipulatie van
de objecten was af en toe nogal op
dringerig en bedacht. Over het ballet
zelf: het begon best spannend, inte
ressante beweging, veel wisselend
energieën, van ontspanning tot span
ning, maar er gebeurde zoveel tege
lijk. dat je niet wist waar je moest
kijken. De dansers spraken ook af en
toe, en dat was jammer, want spreken
is heel moeilijk, en als het niet goed
gebeurt is het zelfs storend. Ook wa
ren de teksten nogal pretenUeus. De
gebeurtenissen waren bovendien
slordig in de ruimte gepla
het geheel verwarrend wer
niet in staat was welk abJ
haal ook op te vangen.
Als je chaos wilt suggerere
toch een bepaalde struct!
dans zitten, zodat de boodi
kan komen. Het tweede d
verrassend: de dansers
men de „waslijnen" over
en zo ontstond een ordenini
dan gemist had en ontsto
goeie, speelse, duidelijke
fie. Als Mel Wong gezocht
een contrast tussen de t
waarin de choreografie uit
hij daar mijn inziens niet ii
de kwaliteit van de derf
verschillend, dat alleen
deel overeind bleef. Maar
je dan gelukkig een goede i
over. Er werd met grote
danst, waarbij Erika Tri
Wentholdt. en ln Tafelmani
Winkelman opvielen.
ar
